Techniczne przedmioty zaopatrzenia ortopedyczno - rehabilitacyjnego zgrupowane są w poszczególnych działach:
-protezy kończyn (protetyka),
-protezy tkanek miękkich (epitetyka),
-ortezy kończyn,
-ortezy kręgosłupa (ortotyka),
-ortezy obuwnicze (kalceotyka),
-ortezy tkanek miękkich (bandażownictwo),
-sprzęt pomocniczy (adiuwatyka)
-przedmioty rehabilitacyjne.
Podział zaopatrzenia
Zaopatrzenie stosowane profilaktycznie:
a) w poszczególnych okresach życia człowieka,
b) w czynnościach związanych z wykonywaniem pracy zawodowej lub uprawianiem sportów i rekreacją (usprawnianie ogólnokondycyjne, ogólnousprawniające),
c) w dysfunkcjach (niedoskonałościach) osobniczych narządu ruchu,
d) w schorzeniach innych narządów (z innych dyscyplin medycznych) mogących mieć wpływ na powstanie dysfunkcji narządów ruchu.
Zaopatrzenia stosowanego leczniczo:
a) w schorzeniach nieurazowych - wadach rozwojowych, wadach nabytych narządów ruchu oraz schorzeniach nieurazowych innych niż ortopedyczne,
b) w urazach:
- przeciążeniach,
- stłuczeniach,
- skręceniach,
- zwichnięciach,
- złamaniach,
- zmiażdżeniach,
- amputacjach.
3. Zaopatrzenia stosowanego w leczeniu zachowawczym.
4. Zaopatrzenia stosowanego w toku przygotowania do leczenia operacyjnego.
5. Zaopatrzenia stosowanego w doleczaniu pooperacyjnym.
Z anatomicznego punktu widzenia zaopatrzenie ortopedyczne dzielimy na:
Zaopatrzenie ortopedyczne czaszki.
Zaopatrzenie ortopedyczne odcinka czaszkowo-szyjnego.
Zaopatrzenie ortopedyczne odcinka czaszkowo- szyjno-piersiowego.
Zaopatrzenie ortopedyczne odcinka szyjno-piersiowego.
Zaopatrzenie ortopedyczne klatki piersiowej (tułowia).
Zaopatrzenie ortopedyczne brzucha.
Zaopatrzenie ortopedyczne miednicy.
Zaopatrzenie ortopedyczne kończyn górnych.
Zaopatrzenie ortopedyczne kończyn dolnych
Możliwości zaopatrzenia ortopedycznego dzielimy na:
a) pod względem przeznaczenia:
-profilaktyczne,
-terapeutyczne,
-przygotowujące do leczenia zabiegowego,
-towarzyszące leczeniu zabiegowemu,
-doleczające,
-rehabilitacyjne,
-transportowe,
-natychmiastowe.
b) w specjalnościach medycznych:
-Medycyna rodzinna (interna ogólna),
-Reumatologia,
-Diabetologia,
-Choroby przemiany materii/metaboliczne,
-Endokrynologia,
-Neurologia,
-Pediatria,
-Chirurgia ogólna,
-Neurochirurgia,
-Medycyna sportowa,
-Ortopedia,
-Bioinżynieria.
c) w okresach życia człowieka:
-Okres ciąży,
-Okres połogu
-Okres niemowlęcy
-Okres „rozwojowy” (wzrastania)
-Rekreacja
-Uprawnianie sportów
-Praca zawodowa.
-Okres starzenia się
Protezy kończyn
Proteza zewnętrzna jest sztucznie wytworzonym przedmiotem zastępującym w całości lub częściowo brakujący lub niekompletny odcinek kończyny anatomicznej. Proteza zastępuje kończynę pod względem funkcji mechanicznych (statycznych i dynamicznych) oraz kosmetycznych (kształtu).
Protezy obszaru kończyn dolnych, miednicy i klatki piersiowej
1. Protezy kończyn dolnych:
- protezy stopy całkowite,
- protezy stopy częściowe
2. Protezy goleni (podudzia):
- protezy w amputacjach poniżej stawu kolanowego,
- protezy w amputacjach przezkolanowych (wyłuszczenia)
3. Protezy uda:
- protezy w amputacjach odcinka udowego (amputacje częściowe),
- protezy biodrowe/całkowite kończyn (wyłuszczenia w stawie biodrowym)
4. Protezy w amputacjach obrębu miednicy:
- protezy w amputacjach całej kończyny wraz z częścią połowy miednicy,
- protezy w amputacjach całej kończyny wraz z całą miednicą
5. Protezy w amputacjach obrębu tułowia
Protezy zewnętrzne stopy
Protezy stóp maja zastosowanie w ubytkach odcinka dystalnego od stawu skokowo-goleniowego włącznie.
Wśród protez stóp wyróżniamy:
- protezy częściowe (dystalnie/obwodowo od poziomu stawu Choparta),
- protezy całkowite (proksymalnie od okolicy w/w).
Amputacje w obrębie stopy, niezależnie od tego czy są częściowe czy całkowite zaburzają funkcję statyczno -dynamiczną samej stopy oraz całego organizmu.
Amputacje z zachowaniem głów kości śródstopia (amputacje palców) miernie zaburzają statykę, mogą osłabiać siłę odbicia (zarówno z przysiadu, jak i z zamachem) - co może mieć osłabiający wpływ na lokomocję (przyspieszenie kroku, bieg, skoki).
Amputacje w obszarze śródstopia oraz stepu wpływają zaburzająco na statykę stopy - pozbawiają stopę przednich punktów podparcia, upośledzają propulsję oraz, równowagę mięśniową w stopniu znacznym (końskie ustawienie kikuta z tendencja szpotawienia - tym większą im krótszy jest kikut stopy).
Protezowanie stopy wymaga:
korekcji ustawienia stopy (wkładka/orteza supinująca stopę, odtwarzająca tylny łuk sklepienia podłużnego)
uzupełnienia brakującej części stopy,
- zastąpienia/uzupełnienia brakującej propulsji przez zastosowanie elementu sprężynującego (np. formy płaskownika/stalki/pręta/fiszbinu) klasycznie metalowego, aktualnie konglomeratu materiałów naturalnych lub/i syntetycznych, zainstalowanego w element protezowy lub/i podeszwę obuwia protezowego.
Protezy zewnętrzne uda (przezkolanowe, nadkolanowe)
Części składowe protezy
a) stałe:
lej protezowy zewnętrzny oraz wewnętrzny (standard współczesny; dwa leje – możliwe i dostępne moduły),
element nośny udowy (moduł),
staw kolanowy protezowy (mechanizm stawu kolanowego, moduł),
element nośny goleniowy (moduł),
staw skokowy protezowy (stały współcześnie moduł, zmienny klasycznie)
stopa protezową (współcześnie wielomodułowa),
b) zmienne:
lej protezowy wewnętrzny (zmienny tylko w ujęciu klasycznym, występuje zawsze w standardzie współczesnym - moduł),
zawieszenie protezy (moduł),
amortyzator goleniowy (moduł),
staw skokowy protezowy (zmienny klasycznie, współcześnie stały moduł),
osłona kosmetyczna (moduł).
Protetyka tułowia
Zagadnienie funkcjonalnego zaopatrzenia ortopedycznego w amputacjach na poziomie tułowia jest trudne do zrealizowania ze względu na długi okres czasu, jaki jest potrzebny dla uzyskania zadowalających efektów. Zarówno amputacje planowe, jak i losowe obarczone są bardzo dużą śmiertelnością - natury chorobowej oraz samobójczej. Proces pionizowania realizowany może być przy pomocy platform (gorseto-lej z podstawą). W protezowaniu definitywnym stosuje się protezy typu kanadyjskiego, których lej stanowi kosz piersiowy typu gorsetu skorupowego sztywnego lub szkieletowego.
Amputacja na poziomie tułowia i kosz piersiowy
ORTOTYKA
Ortotyka - nauka i umiejętność leczenia za pomocą ortez.
Orteza; aparat ortotyczny - aparat użytku zewnętrznego stosowany do modyfikacji cech budowy i funkcjonowania układu nerwowo-mięśniowego oraz kostnego.
Cel stosowania ortez stabilizujących:
- leczenie (zabezpieczenie warunków gojenia tkanek po urazach),
- doleczanie (zabezpieczenie/utrwalenie wyników osiągniętych operacyjnie lub rehabilitacyjnie),
- poprawa efektywności ruchów użytkowych przez wyłączenie ruchów zmniejszających ich efektywność (np.: wyłączenie ruchu zginania grzbietowego w stawie skokowym celem poprawienia stabilizacji stawu kolanowego podczas niedowładu mięśnia czworogłowego uda),
- stworzenie warunków stabilnego podparcia masy organizmu (np. przez wyłączenie ruchu w głównych stawach kończyny - całkowite porażenie, nadmierna ruchomość).
- profilaktyka (miejscowe niewydolności i ogólne stany osłabienia organizmu, przeciążenia itp.).
Wśród ortez wyróżniamy (podział funkcjonalny):
ortezy unieruchamiające (stany zapalne, stany pourazowe, artrozy, okresy pooperacyjne, choroba dyskowa),
ortezy odciążające (stabilne pourazowe złamania kompresyjne trzonów kręgowych, złamania patologiczne lub zaawansowane destrukcje układowe lub nowotworowe trzonów kręgowych, zaawansowana choroba Scheuermanna , choroba dyskowa),
- ortezy korekcyjne (skrzywienia kręgosłupa, skoliozy, wady postawy, choroba Scheuermanna, kręcz szyi, kifoza starcza, osteoporoza),
ortezy czynnościowe korekcyjne - dynamiczna/aktywna korekcja skrzywień kręgosłupa (prostotrzymacze, elektrtroniczne stymulatory mięśniowe-ortezy specjalne, gorsety typu Milwaukee),
ortezy stabilizujące (gorsety odciążające, gorsety unieruchamiające, kołnierze, ortezy szyjne i szyjno-piersiowe, sznurówki, pasy żebrowe itp. mogące spełniać funkcje stabilizujące).
Ortezy odcinka czaszkowo–szyjno-piersiowego:
Wady wrodzone kręgosłupa-sugestie zastosowań ortez:
1. Blok szczytowo-potyliczny z kręczem szyi kostnopochodnym
Orteza szyjno-czaszkowa korekcyjna (asymetryczna) sztywna,
2. Żebro szyjne
Orteza szyjno-czaszkowo-piersiowa odciążająco-stabilizujaca (w okresie potrzeby leczenia),
Orteza szyjno-czaszkowa pneumatyczna (elewacyjna)
3. Wrodzone wgniecenie podstawy czaszki
4. Wady wrodzone zęba obrotowego z niestabilnością
5.Wady wrodzone wyrostków stawowych kręgów z niestabilnością
Ortezy szyjno-czaszkowe odciążająco-korygujące sztywne
Ortezy odcinka szyjnego wg wskazań klinicznych
6. Bloki kręgowe wrodzone
Ortezy szyjno-czaszkowe odciążające półsztywne lub sztywne
7. Krótka szyja wrodzona (zespół Klippel i Feila) powikłana kręczem głowy, kostnopochodnym kręczem szyi, ograniczeniem ruchomości szyi, niestabilnością, zaburzeniami przyjmowania pokarmów
Ortezy odciążąjąco-korekcyjne (wyciągowe pośrednie) – z pętlą Glissona
Ortezy czaszkowo-szyjno-piersiowe odciążająco-korekcyjne typ Halo bezpośredni (szkieletowy) lub pośredni (opaskowy)
8. Boczne skrzywienie kręgosłupa szyjnego (kręcz szyi kostnopochodny)
Ortezy jak w krótkiej szyi wrodzonej
9. Kręgozmyk
Ortezy szyjno-czaszkowe korekcyjne półsztywne lub sztywne znoszące lub ograniczające lordozę
Ortezy szyjno-czaszkowe stabilizujące lub ustalające półsztywne
10. Spondylioza (stan przedkręgozmykowy) – ortezy jak w kręgozmyku
11. Tyłozmyk - ortezy jak w kręgozmyku, lecz pogłębiające lordozę szyjną.
12. Choroba Sprengela - ortezowanie w wypadku wskazań.
13. Kręcz szyi pochodzenia mięśniowego
- orteza szyjno-czaszkowa korekcyjna (hiperkorekcyjna, sztywna, asymetryczna),
- orteza szyjna typu „monitor" (przypominająca, półsztywna/miękka),
- orteza szyjna stabilizująca półsztywna (doleczająca, pooperacyjna),
14. Kręcz szyi pochodzenia kostnego - ortezy jak w krótkiej szyi wrodzonej.
15. Wielomiejscowa dysplazja nasad - choroba Fairbanka, (hiperkifoza piersiowa powoduje hiperlordozę szyjną z objawami towarzyszącymi) - ortezy wg wskazań.
16. Dysplazja kręgowo-nasadowa wrodzona (niestabilność C1/C2 z zahamowania kostnienia wyrostka zębatego kręgu C2),
- ortezy szyjno-czaszkowe stabilizujące sztywne,
- ortezy czaszkowo-szyjno-piersiowe stabilizujące typu Halo opaskowe.
Ortezy tułowia
Z anatomicznego punktu widzenia w skład tułowia wchodzą:
- klatka piersiowa, - grzbiet, - brzuch oraz - miednica z jej dnem, czyli okolicą kroczową.
Tułów dzielimy natomiast na: pole tylne (grzbietowe) oraz na pole przednie, w którym występuje część górna zwana okolicą klatki piersiowej i część dolna, zwana okolicą brzucha. Tułów jest to ciało z wyłączeniem głowy, szyi i kończyn.
Ortotyka jest nazywana - nauką i umiejętnością leczenia za pomocą ortez.
Orteza (aparat ortotyczny) jest aparatem do użytku zewnętrznego stosowanym do modyfikacji cech budowy i funkcjonowania układu nerwowo-mięśniowego oraz kostnego.
Orteza kręgową nazywamy ortezę zastosowaną w całości lub części tułowia, głowy i szyi oraz stawów pośrednich.
Typy ortez tułowia
1. Typ miękki (dawniej - pas, sznurówka miękka) - oznacza ortezę pozbawioną usztywnień szynujących (fiszbiny, statki-sprężyny płaskie itp.). Działanie jej polega głównie na podtrzymywaniu powłok brzusznych, dzięki mechanizmowi zbliżonemu do tłoczni brzusznej, może wywierać wpływ stabilizujący na kręgosłup, znajdują takie ortezy nadal zastosowanie w artrozach (geriatria, wyniszczenie), zapalnych zespołach bólowych nerwopochodnych, złamaniach żeber, po torakotomii, chorobie dyskowej, po operacjach na jamie brzusznej (chirurgia ogólna, urologia, położnictwo itp.) - w celu uniemożliwienia powstania przepukliny, w przepuklinach brzusznych, otyłości, ciąży, jako prostotrzymacze w wadach postawy itp.
2. Typ półsztywny (dawniej - sznurówka półsztywna, sznurówka właściwa) - oznacza ortezę wyposażoną w usztywnienia (elastyczne fiszbiny, sprężyste stalki-sprężyny płaskie, sprężyny „położone"). Działanie jej polega na spełnianiu roli pasa oraz na znacznej stabilizacji kręgosłupa. Znajduje szerokie zastosowanie w doleczaniu po operacjach neurochirurgicznych, ortopedycznych (skoliozy), leczeniu zachowawczym skolioz progresywnych (gorsety dynamiczne), chorobie Scheuermanna, zespołach skoliotycznych, w przebiegu uszkodzeń centralnego i obwodowego neuronu, różnego pochodzenia spondylozach, spondyloartrozach, chondrozach, zespołach bólowych w przebiegu wad rozwojowych, pourazowych, pozapalnych, nowotworowych, wadach postawy -jako prostotrzymacze i inne. Typ ortez półsztywnych stanowi rodzaj najczęściej ordynowany oraz najlepiej akceptowany przez pacjentów. Skutkuje to - przez rzeczywiste użytkowanie ich przez leczonych - pozytywnym efektem terapeutycznym.
3. Typ sztywny (dawniej sznurówka półgorsetowa, gorset pełny, szkieletowy: żeberkowy, doniczkowy itp., obecnie gorset sztywny, półsztywny) – oznacza ortezę mogącą wykazywać poza działaniami typowymi dla ortez półsztywnych i miękkich cechę najistotniejszą – zdecydowaną korekcję. Pomimo istnienia licznych wskazań do zastosowania tej ortezy, (m.in. progresywne skoliozy, złamania kręgosłupa, dyskopatie z zespołami uciskowymi centralnymi i korzeniowymi, wspomagania leczenia operacyjnego itp.) czyli ogólnie mówiąc do poprawienia stabilizacji kręgosłupa, poprawienia ogólnej statyki, - pacjenci rzadko akceptują zalecenie używania tego typu ortez. Powodem odrzucenia tego typu zaopatrzenia ortopedycznego jest uciążliwy dyskomfort towarzyszący używaniu takich ortez.
Ortotyka kończyny górnej
Zadania ortotyki w zakresie potrzeb kończyn górnych:
stabilizacja struktur anatomicznych w ustawieniu funkcjonalnym,
korekcja kontrolowana ustawienia struktur anatomicznych przez stopniowe pokonywanie przykurczu,
kontrola zakresu, kierunku i siły ruchów w stawach przy istniejącej niewydolności układu motorycznego,
substytucja funkcjonalna porażonych mięśni
Rodzaje ortez kończyny górnej:
orteza palca statyczna,
orteza ręki statyczna
orteza nadgarstkowo-ręczna statyczna,
orteza nadgarstkowo-ręczno-palcowa,
orteza łokciowa,
orteza łokciowo-nadgarstkowo-ręczna,
orteza ramienna,
orteza ramienno-łokciowa
orteza ramienno-łokciowo-nadgarstkowo-ręczna
Ortezy palców
Zastosowanie ortez palców:
szybkie uruchomienie po urazach,
uzyskanie maksymalnej ruchomości stawu w zakresie zgięcia i wyprostu,
zapobieganie skróceniu struktur okołostawowych, które prowadzą do deformacji i ograniczenia zakresu ruchów,
korekcja deformacji typu butonierki,
stany zapalne-zapobieganie zesztywnieniu ścięgien,
uszkodzenia-możliwość zrostu zerwanego ścięgna bez interwencji chirurgicznej,
korekcja deformacji typu łabędzia szyjka
Jak długo można używać ortezy palców?:
Zaopatrzenie palców, ręki i przedramienia
Zastosowanie:
przykurcze,
uszkodzenia nerwu pośrodkowego z towarzyszącym zespołem cieśni nadgarstka (uciśnięcie nerwu wraz z zaburzeniami ukrwienia w tunelu nadgarstka, powodujące drętwienie oraz duże dolegliwości bólowe, szczególnie w nocy),
słabe lub porażone mięśnie z obniżonym tonusem,
niewielka spastyczność po udarze
Ortezy ręki i nadgarstka:
zapewniają podparcie stawów MCP i CMC zależnie od długości,
anatomicznie dopasowane umożliwiają maksymalnie funkcje ręki, z uwzględnieniem dysfunkcji,
łatwo dopasowują się do kształtu ręki bez potrzeby stosowania ciepła lub dodatkowych narzędzi,
lekkie, doskonale przepuszczające powietrze
Ortotyka uszkodzeń nadgarstka:
Leczenie stłuczeń i skręceń:
leczenie stłuczeń powierzchniowych-eliminacja wszelkich ruchów na okres 7 dni, zastosowanie ortezy oraz ograniczenie funkcji do całkowitego powrotu funkcji ruchowej oraz braku bolesności ścięgien,
leczenie skręceń – unieruchomienie na okres zazwyczaj 2-3 tygodni,
leczenie zwichnięć – 3 tygodniowe unieruchomienie z unikaniem opatrunków okrężnych (pełnych) ze względu na obrzęki
2. Leczenie zranień
leczenie zranień – unieruchomienie na czas wg.ustaleń ortezami otwartymi zapewniającymi możliwość wglądu do miejsca gojenia się rany bez konieczności usuwania całej ortezy,
leczenie uszkodzeń ścięgien
3. Leczenie zakażeń
a) czyraki, zanokcica, zastrzał, ropowica – chociaż dotyczą odcinków ręki położonych bardziej obwodowo, wymagają każdorazowo jednoczesnego unieruchomienia nadgarstka oraz części przedramienia oraz leczenia chirurgicznego
4. Leczenie dysfunkcji - uszkodzeń chorobowych
Zapalenie i artroza stawów ręki,
Zaburzenia neurologiczne:
porażenie nerwu promieniowego (ręka opadająca),
porażenie nerwu pośrodkowego (ręka błogosławiąca),
porażenie nerwu łokciowego (ręka szponiasta),
przeciwdziałanie przykurczom mięśniowo-ścięgnistym
c) Choroby ścięgien i pochewek ścięgnistych:
zapalenie pochewek ścięgnistych,
zapalenie okołościęgnowe
zapapalenie wyrostka rylcowatego kości promieniowej
palec zatrzaskujący (trzaskający)
torbiele galaretowate (ganglion)
zespół kanału nadgarstka
przykurcz Dupuytrena
5. Leczenie następstw urazów nadgarstka i ręki:
zaburzenia osi (rozwijanie się artrozy) wskutek niedokładnego nastawienia złamań i ich unieruchomienia
zespół (dystrofia, algodystrofia, zanik) Sudecka
6. Leczenie złamań
złamanie kości łódeczkowatej – unieruchomienie na 12-16 tygodni z ujęciem kciuka
Wszystkie złamania (nasad i przynasad dalszych kości przedramienia oraz izolowanie złamania kości nadgarstka) wymagają możliwie doskonałego, pierwotnego nastawienia lub leczenia operacyjnego z zastosowaniem zastosowanego unieruchomienia z natychmiastowym programem przeciwdziałania powikłaniom. Wiąże się to z zastosowaniem właśnie ortez.
Ortotyka kończyny dolnej
Rodzaje ortez kończyn dolnych:
orteza stopy (obuwie, wkładki),
orteza skokowo-stopowa,
orteza kolanowa („klatka szwedzka”, stabilizatory),
orteza kolanowo-skokowo-stopowa,
orteza biodrowa,
orteza biodrowo-kolanowa,
orteza biodrowo-kolanowo-skokowo-stopowa
Wkładki ortopedyczne
Wkładki ortopedyczne mogą być składową programu leczenia, jak również wraz z usprawnianiem stanowić metodę postępowania terapeutycznego samą w sobie. Wkładki ortopedyczne powinny być wykonywane indywidualnie, lecz ze wzglądu na potrzeby masowe są produkowane seryjnie, co nie zwalnia z obowiązku profesjonalnego dostosowania ich do potrzeb danego pacjenta. Wykonywanie i sprzedaż ich, zatem związane są z koniecznością posiadania ku temu odpowiednich kwalifikacji. Podobnie jak inne metody terapeutyczne stosowanie ich podlega okresowej kontroli merytorycznej szczególnie w okresie kształtowania się organizmu większość wkładek można w trakcie leczenia modyfikować, dostosowując je do aktualnych potrzeb terapeutycznych.
Ważnym niezbędnym elementem w stosowaniu wkładek ortopedycznych jest używanie właściwego obuwia. Obuwie, pomimo, że powinno spełniać funkcje ochronną - w większości przypadków staje się sprawcą lub współsprawcą schorzeń, moda natomiast zbyt często prowokuje pacjentów do odstąpienia od zaleceń terapeuty, powoduje odrzucenie sprzętu skutkujące pogłębianiem się dysfunkcji oraz powstawaniem powikłań.
Wkładki ortopedyczne znajdują zastosowanie w zniekształceniach oraz niedomogach funkcjonalnych stóp, stawów kończyn, kręgosłupa, dysfunkcjach tkanki łącznej - gdy jeszcze nie jest konieczne stosowanie innych, bardziej radykalnych metod leczenia, po zastosowaniu leczenia operacyjnego lub, gdy już go zastosować nie można. Generalnie - „zadaniem ich jest korygowanie rozwijających się zniekształceń stóp lub ochrona przeciążonego aparatu więzadłowo-mięśniowego stopy bolesnej" (Żuk T.).
U dzieci najczęstszym powodem stosowania wkładek ortopedycznych jest występująca podczas rozwoju niedomoga mięśniowo-więzadłowa stóp. Wkładki miękkie lub półsztywne spełniają wówczas rolę korektora ustawienia stóp oraz zabezpieczają wzrastanie w prawidłowym ustawieniu. Oczywiście noszone obuwie, winno spełniać wymogi zgodne z zasadami fizjologii stóp w danym okresie życia, co dodatkowo umożliwia uzyskanie pozytywnego efektu terapeutycznego Należy przy tym pamiętać, że podstawowym - bezspornie koniecznym czynnikiem profilaktyki i leczenia jest właściwie pojęte usprawnianie. Podparcie lub uniesienie sklepienia podłużnego stosuje się wraz z supinacją części tylnej w przypadkach, gdy prowadzenie ćwiczeń czynnych i stosowanie wkładek supinujących piętę nie przynosi pozytywnych rezultatów.
Wkładki korytkowe (półsztywne) lub ich krótsza wersja - zapiętkowe z ustalającymi stopę ściankami bocznymi, stosowane są w przypadkach, gdy nadal nie uzyskuje się żądanej korekcji. Wkładki supinujące stęp z uniesieniem sklepienia podłużnego oraz korytkowe i zapiętkowe stosujemy ponadto jako pierwsze przy współistnieniu schorzeń ogólnoustrojowych (immunologiczne, przemiany materii itp. oraz koślawości kolan.
Podział wkładek ortopedycznych ze wzglądu na budowę (podział konstrukcyjny):
Wkładki pełne (całkowite) - dla całej długości stopy.
Wkładki częściowe: dla tzw. 3/4 tylnej stopy, dla przodostopia (części przedniej stopy), śródstopia (części środkowej) i stepu równemu połowie długości stopy (części tylnej) lub ograniczające się tylko do pojedynczego elementu podlegającego terapii.
Wkładki sztywne - wykonane z blach stalowych, stopów aluminium, tworzyw sztucznych (chemo- i termoplastycznych), korków - wszystkich pokrytych w cześć i kontaktującej się ze stopą specjalna skórą lub materiałem sztucznym atestowanym.
Wkładki półsztywne - z materiałów jw. cechujących się odpowiednią konsystencją.
5. Wkładki miękkie (elastyczne) wykonane z tworzyw sztucznych, konglomeratów kauczukowych, silikonów lub stanowiących zdwojone i zgrzewane „geograficznie" folie np. polietylenowe, tak aby zamknięte w powstałych komorach powietrze (łączone często z półpłynnym żelem) oddziaływało terapeutycznie na części stopy.
6. Wkładki korytkowe - z wywiniętymi ku górze bokami (ściankami) w częściach tylnej i bocznych.
7. Wkładki zapiętkowe - podtyp wkładek korytkowych, który pozbawiony jest części przedniej.
W konstrukcji wkładek biorą udział różne podpórki korekcyjne (kliny, poduszeczki, wałki, magnesy, kulki, krążki opaski sztywne, elastyczne taśmy gumowe itp.) oraz wykonywane są w nich różnorodne wydrążenia, otwory i odcięcia.
Podział wkładek ortopedycznych ze względu na przeznaczenie:
1. Wkładki stabilizujące - przeznaczone dla stóp opadających.
2. Wkładki odciążające miejsca bolesne (ostrogę kości piętowej, guz kości piętowej, odgnioty, odciski, paliczki, paluchy sztywne).
3. Wkładki dostosowane - dla stóp z utrwalonymi i odprowadzalnymi zniekształceniami (szczególnie dokładnie wymodelowane).
4. Wkładki korekcyjne:
supinujące,
pronujące,
unoszące sklepienie poprzeczne stopy (metatarsalne, angielskie),
unoszące tylko sklepienie podłużne,
czynnościowe zaopatrzone w element działający bodźcowo (drażniąco) na zamierzoną okolicę,
wkładki wyrównawcze - usymetryczniające długości kończyn i kompensujące liniowo kręgosłup,
wkładki uzupełniające dtugość stopy -korygujące asymetrie napięć mięśniowych kręgosłupa w związku z nierówną długością kroku podczas chodu.
5. Wkładki unieruchamiające - uniemożliwiają ruchy w stawach śródstopno-paliczkowych i międzypaliczkowych przy martwicach jałowych i urazach paliczków w warunkach stosowania obuwia „przemysłowego
6. Wkładki amortyzujące i ich podtyp sportowy - uwzględniające istniejące dysfunkcje lub przeciwdziałające skutkom urazów z przeciążenia.
7. Wkładki specjalne - stanowią pojedyncze drobne elementy stosowane przy miejscowych izolowanych (punktowych) zniekształceniach (podpiętki, pelotki odciążające, wyściółki, separatory palców itp.), oraz podtyp wkładek specjalnych - pełnowymiarowe wkładki „ocieplające", dezodorujące, wentylujące, pochłaniające pot itp.
8. Wkładki czynnościowe - zawierające w swej ściółce elementy pojedyncze lub mnogie w postaci słupki tzw. „fakirków") lub kulki, działające bodźcowo poprzez powierzchnię podeszwową stóp na aktywizację czynności mięśniowej, stawowej, krążenia i wentylacji.
9. Wkładki uzupełniające typu protezowego - dla-potrzeb uzupełnienia ubytku poamputacyjnego przedniego odcinka stopy i ujęcia - osadzenia kikuta z uwzględnieniem przywrócenia fizjologicznego podparcia stopy oraz możliwości odtworzenia fizjologicznego chodu.
10. Wkładki wyrównawcze – dla wyrównania skrócenia kończyn,
11. Wkładki podtrzymujące – elementy konstrukcyjne uwzględniają potrzebę tylko zabezpieczenia przed destrukcją anatomicznych części składowych stopy, nie powodując korekcji.
Obuwie ortopedyczne
Podział ze względu na przeznaczenie:
Obuwie korygujące – jego zadaniem jest przywracanie fizjologicznego ustawienia poszczególnym elementom narządu ruchu.
Obuwie to ma zastosowanie w:
programie zachowawczego leczenia wad rozwojowych, przygotowaniu do leczenia operacyjnego,
doleczaniu pooperacyjnym-utrwalającym wynik tego leczenia jako zapobiegające nawrotom wad,
toku leczenia zniekształceń zapalnych, urazowych, innych chorobowych (porażenia, niedowłady itp..)
2. Obuwie dostosowane do utrwalonych zniekształceń stóp – znajduje ono zastosowanie w deformacjach nieodprowadzalnych, strukturalnych stóp. Ich zadaniem jest umożliwienie bezbolesnego chodu oraz podparcia poprzez stworzenie równomiernego rozłożenia sił na powierzchni obciążanej.
3. Obuwie odciążające-stosowane w celu eliminacji lub zmniejszenia ucisku w okolicy chorobowo zmienionej kosztem przemieszczenia tych sił ucisku a miejsca zdrowe, mogące je znosić.
4. Obuwie wyrównujące skrócenie kończyn – skrócenie kończyn można wyrównywać alternatywnie tylko wewnątrz obuwia, tylko na zewnątrz lub rozłożyć po części na obydwa sposoby. Koniecznością jest poziome-równoległe do podłoża podparcie pięty (nie skośne) oraz zachowanie różnic wartości pięta-śródstopie-palce stosownie do wieku pacjenta, wartości skrótu oraz miejscowego stanu klinicznego.
5. Obuwie unieruchamiające – umożliwia ono w znacznym stopniu ograniczenie wybranych ruchów w stawach stopy oraz skokowych. Znajduje ono zastosowanie w stanach zapalnych , martwicach jałowych kości oraz zmianach zwyrodnieniowych z dolegliwościami bólowymi.
6. Obuwie stabilizujące – wskazane jest dla nieutrwalonych zniekształceń stóp (niedowłady, porażenia). Ma ono za zadanie utorowanie kierunku i zakresu ruchów stóp, co jest niezbędne dla umożliwienia utrzymania podstawowych ich funkcji – podparcia i lokomocji.
7. Obuwie uzupełniające ubytki stóp – spełnia ono zarówno funkcje częściowo odtwarzające mechanizm chodu, jak i kosmetyczne. Ma zastosowanie w ubytkach wrodzonych i pochorobowych (amputacje). Stanowi ono często pogranicze buta i protezy. Wykonywane jest ono z reguły z użyciem odlewów gipsowych.
8. Obuwie do aparatów ortopedycznych (aparatowe, ortezowe, protezowe) – obuwie aparatowe (ortezowe) występuje w formie zespolonej z ortezą za pomocą strzemienia i służy tylko do chodzenia lub stanowi dodatkowe wyposażenie całodobowej ortezy połączonej z sandałem. Obuwie to stosuje się do aparatów stabilizujących, odciążających, korekcyjnych i unieruchamiających. Obuwie protezowe wykonywane jest dla potrzeb stóp protezowych i protez stóp.
9. Obuwie specjalne – służy do zapobiegania lub leczenia jednej tylko jednostki chorobowej-często stosowanie ograniczone jest tylko do czasu usprawnienia. Przykładem takiego zaopatrzenia są kamaszki do szyn Denis-Browna czy sandał lub kamaszek wyciągowy.
10. Obuwie czynnościowe – stosowane jest profilaktycznie i leczniczo w celu stymulacji pracy mięśni, układu nerwowego i krążenia dla przywrócenia im prawidłowych funkcji i przeciwdziałania powstawaniu zniekształceń z bardzo pozytywnym skutkiem zarówno u dzieci jak i u dorosłych.
Systemy ortezowe – parapodium dynamiczne
Parapodium dynamiczne jest mechanicznym systemem ortotycznym służącym bezpiecznej pionizacji, lokomocji, rehabilitacji bez potrzeby stosowania podparcia kończynami górnymi. System ortezowy stanowi niejako dwie kule pachowe (szczudła) zaopatrzone w części dolnej w elementy płozowe z platformami przypośrodkowymi dla umieszczenia stóp (dolny tylny punkt podparcia), w części kolanowej przypośrodkowej zaopatrzone są one w łukowate obejmy kolanowe przednie (środkowy przedni punkt podparcia), w części biodrowej posiadają otwierany od tyłu pas biodrowy (górny tylny i przedni punkt podparcia) stanowiący wraz z częściami bocznymi rodzaj kamizelki. Uchwyty „kul” dla rąk (przednie) są wydłużone na wzór kul reumatyków, lecz umieszczone od nich niżej (poziom krętarzy). Te szczudłopodobne elementy położone bocznie w stosunku do ciała zostały połączone poprzeczką poprzez dwa skrajne jej specyficzne zawiasy oraz w części biodrowej (kamizelka, pas biodrowy) przez mechaniczne, boczne elementy zawiasowe.
Konstrukcja parapodium dynamicznego pozwala na :
bezpieczne, samodzielne wchodzenie do niego z pozycji siedzącej oraz bezpieczne wychodzenie do pozycji siadu,
bezpieczną, nieograniczoną czasowo pionizację bez potrzeby asysty osób drugich,
bezpieczne kroczenie – chodzenie szczudłowe, poruszanie się,
bezpieczne wykonywanie dowolnych czynności kończynami górnymi
Stopień bezpieczeństwa gwarantuje stabilność urządzenia nawet podczas omdlenia użytkownika oraz podczas zajmowania skrajnych wychyleń tułowia zarówno bocznych, jak i przednio-tylnych. Urządzenie nie potrzebuje zewnętrznego zasilania energią.
Parapodium dynamiczne umożliwia:
samodzielne wstawanie, czyli przyjmowanie pozycji wyprostowanej oraz samodzielne siadanie z korzystnym wymuszeniem pracy kończyn górnych, co z kolei powoduje:
likwidację przykurczy stawowych i mięśniowych oraz spastyczności,
prawidłowe odżywienie tkanki łącznej organizmu,
likwidację odleżyn,
fizjologiczne obciążenie układu kostno-stawowego,
fizjologiczną czynność narządów wewnętrznych (perystaltyka jelit i inne),
normalizuje pracę układu sercowo-naczyniowego oraz oddechowego,
szeroko pojętą rehabilitację wraz z ergoterapią (praca),
przygotowanie kondycyjne do uprawiania sportu wyczynowego,
przygotowanie organizmu do użytkowania innych systemów ortezowych typu urządzeń lokomocyjnych dla chodzenia w środowisku osób pełnosprawnych.