PRAWO KARNE SKARNOWE WYKŁAD sem.VII

1)Definicja prawa karnego skarbowego:

-określają zasady odpowiedzialności karnej za przestępstwa i wykroczenia skarbowe(jako naruszenie konkretnych norm prawa)

-określają reguły i przebieg postępowania przed organami procesu karnego skarbowego

-określają reguły i sposób wydanych rozstrzygnięć

-jest wyodrębnione ze względów przedmiotowych, gdyż dotyczy spraw związanych z naruszeniem finansowych interesów Skarbu Państwa, organów samorządu lub Wspólnot Europy

PKS określa jakie czyny są przestępstwami albo wykroczeniami skarbowymi i ustala zasady odpowiedzialności za te czyny oraz przewiduje kary i inne środki, a także reguluje powołanych do tego organów i wykonywanie ich rozstrzygnięć.

2)KKS- ustawa z dnia 10.IX.1999:

• ma charakter zamknięty w odróżnieniu od KK

• mają zastosowanie tylko do czynów zabronionych w nim określonych, nie zaś do przestępstw czy wykroczeń, chociażby również naruszających publiczny interes finansowy, lecz określonych w innych ustawach

3)Geneza KKS

□ jest siódmym aktem prawnym regulującym tę materię

□ obecny KKS był przedmiotem ponad 30nowelizacji

4)Budowa KKS- ogólna struktura

KKS zbudowany jest z 3tytułów, które dzielą materię prawa karnego skarbowego na 3części:

▪ część materialna(zasady odpowiedzialności za przestępstwa i wykroczenia)

▪ część procesowa(postępowanie przygotowawcze i sądowe)

▪ część wykonawcza(postępowanie wykonawcze)

5)Definicja przestępstwa skarbowego

Przestępstwo skarbowe jest to czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności.

6)Definicja wykroczenia skarbowego

Wykroczenie skarbowe jest to czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. Wykroczeniem skarbowym jest także inny czyn zabroniony, jeżeli kodeks tak stanowi.

7)Należność publicznoprawna

▫ należnością publicznoprawną jest należność państwowa lub samorządowa, będąca przedmiotem przestępstwa skarbowego i wykroczenia skarbowego, a nadto należność Wspólnot Europejskich

▫ Zobowiązanie do karnoprawnej ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich wynika z Konwencji o ochronie interesów WE z 26stycznia 1995r

8)Czyn zabroniony w prawie karnym skarbowym

→ czyn-stanowiące realizację decyzji woli zachowania się przejawiające się w formie działania lub zaniechania

→  Czyn zabroniony jest to zachowanie o znamionach określonych w kodeksie, chociażby nie stanowiło ono przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego. Określenie czynu zabronionego jako przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego może nastąpić tylko w niniejszym kodeksie.

→ wszelkiego rodzaju zachowania niebędące efektem realizacji decyzji woli nie stanowią czynu. Zachowania będące efektem działania siły zewnętrznej(vis absoluta) czy podjęte w odruchu bezwarunkowym nie są czynem zabronionym.

9)Podział czynów zabronionych

Ze względu na podmiot czynu zabronionego wyróżnia się:

= czyny zabronione ogólne(powszechne, ogólno prawne), które może popełnić każda osoba poczytalna w wieku odpowiedzialności karnej(lat 17)

= czyny zabronione indywidualne, które może popełnić tylko osoba o określonych cechach(np. podatnik, płatnik, inkasent)

= w zależności od tego czy skutek zostaje włączony do znamion czynu zabronionego odróżniamy czyny zabronione formalne i materialne. Charakter formalny wynika z tego, iż już samo naruszenie normy prawa karnego skarbowego zawiera w sobie ujemny ładunek treściowy.

=formalnym czynem zabronionym jest czyn polegający tylko na samym zachowaniu się sprawcy, niezależnie od tego, jaki skutek to zachowanie wywołało(np. art.54 nie ujawnienie podstawy opodatkowania)

= w KKS występują przeważnie przestępstwa formalne

10)Podstawowe zasady odpowiedzialności karnej za przestępstwa i wykroczenia skarbowe:

× nie ma przestępstwa i wykroczenia skarbowego bez społecznej szkodliwości

× nie ma przestępstwa i wykroczenia skarbowego bez winy

× nie ma przestępstwa i wykroczenia skarbowego bez ustawy karnej

× stosowanie ustawy względniejszej dla sprawcy

× zasada terytorialności

× zasada nieodpowiedzialności karnej sprawców nieletnich

11)Obowiązywanie przepisów prawa karnego skarbowego w czasie(2KKS)

• generalna zasada stanowi, iż norma obowiązuje od momentu, który wyznacza ustawodawca, nie wcześniej niż od dnia opublikowania ustawy

• akty normatywne zawierające przepisy prawa powszechnie obowiązującego wchodzą w życie po 14dniach od daty opublikowania w oficjalnym organie promulgacyjnym(publikacyjnym)

• KKS obowiązuje od 17.X.1999

• przepis art.15 przepisów wprowadzających KKS stanowi, iż w razie wątpliwości czy stosować przepisy KKS, czy przepisy dotychczasowe, stosuje się przepisy KKS

12)Prawo międzyczasowe

Art. 2. § 1. Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym nastąpiło zachowanie sprawcy, chyba że kodeks stanowi inaczej.

§ 2. Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.

§ 3. Niedopuszczalne jest stosowanie w części ustawy nowej i w części ustawy obowiązującej poprzednio.

§ 4. Jeżeli według nowej ustawy czyn zabroniony objęty orzeczeniem zagrożony jest karą, której górna granica jest niższa od kary orzeczonej, wymierzoną karę obniża się do górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za taki czyn zabroniony w nowej ustawie; jeżeli nowa ustawa nie przewiduje możliwości zastosowania środka objętego orzeczeniem, to środka tego nie wykonuje się.

§ 5. Jeżeli według nowej ustawy czyn zabroniony objęty orzeczeniem nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności, wymierzoną karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu zamienia się na karę grzywny, przyjmując jeden dzień kary pozbawienia wolności za równoważny dwóm stawkom dziennym kary grzywny.

§ 6. Jeżeli według nowej ustawy czyn zabroniony objęty orzeczeniem nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa, a ukaranie uważa się za niebyłe.

13)Czas popełniania przestępstwa skarbowego

=czasem popełniania przestępstwa jest czas zachowania się sprawcy

=istnieją pewne wyjątki:

-w odniesieniu do czynu ciągłego(6§2)czas popełnienia czynu zabronionego to czas ostatniego zachowania(ostatni moment działania)sprawcy podjętego w wykonaniu tego samego zamiaru lub z wykorzystaniem tej samej sposobności, przy czym chodzi tutaj o krótkie odstępy czasu.

-w odniesieniu do ciągu przestępstw(37§1pkt.3)czas popełnienia czynu określamy oddzielnie dla każdego z czynów wchodzących w skład tego ciągu

-w odniesieniu do współdziałania(9)za czas popełnienia czynu zabronionego przyjąć należy, czas w którym nastąpiło wyczerpanie znamion danej formy współdziałania

-w odniesieniu do czynów popełnionych z zaniechania-moment, w którym sprawca był obowiązany działać w określony sposób, a działania takiego nie podjął

14)Obowiązywanie przepisów prawa karnego skarbowego co do miejsca(3)

▪ generalnie przyjmuje się, co do zasady, że prawo wewnątrzkrajowe obowiązuje na całym terytorium państwa, którego organy je ustanowiły lub sankcjonują(zasada terytorialności)

▪ rozszerzenie obowiązywania zasady terytorialności następuje przez regulacje art.3§2 in fine, który przyjmuje stosowanie kodeksu, także na polskim statku wodnym lub powietrznym, choćby znajdywały się one poza obszarem RP(chyba że KKS stanowi inaczej).

15)Określenie miejsca popełnienia czynu zabronionego opiera się na tzw. zasadzie wielomiejscowości(teoria wszędobylstwa).

▪ Miejscem popełniania czynu jest miejsce:

=miejsce, w którym nastąpiło działanie lub zaniechanie sprawcy(np. siedziba podatnika, który wbrew obowiązkowi nie prowadzi ksiąg-60, miejsce w którym uczestniczy się w grze lub zakładzie prowadzonym wbrew przepisom ustawy lub warunkom zezwolenia-109)

=miejsce, w którym nastąpił lub miał nastąpić skutek stanowiący znamię tego czynu(np. miejsce powstania narażenia należności celnej na uszczuplenie w wyniku oszustwa w dokumentach celnych-87)

▪ W KKS nie obowiązuje zasada represji wszechświatowej z art.113KK

▪ Reguła zawarta w art.111KK reguła warunku podwójnej karalności nie obowiązuje w KKS

▪ W to miejsce wchodzi zasada, zgodnie z art.3§3 i 3a KKS, iż niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa skarbowego, przepisy kodeksu stosuje się także do obywatela polskiego oraz cudzoziemca, w razie popełnienia za granicą przestępstwa skarbowego skierowanego przeciwko istotnym interesom finansowym państwa polskiego i Wspólnot Europejskich.

16)Przestępstwa skarbowe skierowane przeciwko istotnym interesom finansowym państwa polskiego i WE:

Przestępstwo skarbowe skierowane przeciwko istotnym interesom finansowym państwa polskiego jest to takie przestępstwo skarbowe, które zagraża Skarbowi Państwa powstaniem uszczerbku finansowego w wysokości co najmniej dziesięciokrotności wielkiej wartości.

17)Rozszerzenie zasady terytorialności 3§2KKS

W rozumieniu kodeksu zasada terytorialności obejmuje również znajdującą się poza morzem terytorialnym wyłączną strefę ekonomiczną, w której RP na podstawie prawa wewnętrznego i zgodnie z prawem międzynarodowym wykonuje prawa odnoszące się do badania i eksploatacji dna morskiego i jego podglebia oraz ich zasobów naturalnych.

18)Podmiot czynu zabronionego

Art. 5. § 1. Na zasadach określonych w kodeksie odpowiada ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu lat 17, chyba że przepis ustawy stanowi inaczej.

§ 2. W stosunku do sprawcy, który popełnił przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe po ukończeniu lat 17, lecz przed ukończeniem lat 18, sąd zamiast kary lub środka karnego stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają.

19)Nieletni

× ustawa z 26.10.1982r o postępowaniu w sprawach nieletnich przewiduje możliwość stosowania wobec nieletnich zasadniczo środków wychowawczych, leczniczych i poprawczych, wyjątkowo także kar kryminalnych

× są one konsekwencją objawów demoralizacji nieletniego lub popełnienia przezeń czynu karalnego. Za taki ustawa uznaje m.in. przestępstwa skarbowe. Natomiast wykroczenie skarbowe może być wynikiem demoralizacji.

20)Charakterystyka sprawcy przestępstw skarbowych

• KKS określa wyraźnie krąg podmiotów przestępstw i wykroczeń skarbowych popełnionych w jednostkach gospodarczych i różnego rodzaju podmiotach działalności gospodarczej

• Odpowiedzialność karną może ponosić wyłącznie osoba fizyczna

• Odpowiedzialności karnoskarbowej podlega również, jak sprawca, ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną(9§3)

21)Wina w prawie karnym skarbowym(4KKS)

▪ Przesłankami przypisania sprawcy winy są:

-odpowiedni wiek-5KKS

-stan zdrowia psychicznego jako poczytalności-11KKS

-możliwość rozpoznawania karalności czynu-10§4

-możliwość rozpoznania, że nie zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność czynu, czyli kontratyp-10§3KKS

▪ W prawie karnym skarbowym mamy jeszcze do czynienia w pewnym zakresie z winą w ujęciu cywilistycznym

▪ Chodzi tu o winę w zakresie wyboru(culpa in eligendo)oraz winę w zakresie nadzoru(culpa in custodiendo). W tym znaczeniu stanowi ona podstawę konstrukcji instytucji odpowiedzialności posiłkowej.

22)Rodzaje winy

Art. 4. § 1. Przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe można popełnić umyślnie, a także nieumyślnie, jeżeli kodeks tak stanowi.

§ 2. Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi.

§ 3. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.

23)Wina

× w świetle art.4§1 zasadą jest umyślność, nieumyślność zaś-wyjątkiem od zasady, który musi być wyraźnie postanowiony przez kodeks

× obecnie w KKS nie występują już pełne klauzule nieumyślności(„…kto popełnia nieumyślnie…”) charakteryzujące znamiona typu uprzywilejowanego bądź kryterium rozgraniczenia przestępstwa od wykroczenia skarbowego

24)Wina umyślna

• zamiar bezpośredni-sprawca ma zamiar popełnić czyn zabroniony tj. chce go popełnić

• zamiar ewentualny-sprawca przewidując możliwość popełnienia czynu zabronionego na to się godzi

25)Wina nieumyślna

• świadoma nieumyślność(lekkomyślność)sprawca nie mając zamiaru popełnienia czynu zabronionego popełnia go jednak na skutek nie zachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo iż możliwość popełnienia tego czynu przewidywał

• nieświadoma nieumyślność(niedbalstwo)sprawca nie mając zamiaru popełnienia czynu zabronionego popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo iż możliwość popełnienia tego czynu mógł przewidzieć

26)Kontratyp w prawie karnym skarbowym-ryzyko nowatorstwa

W prawie karnym skarbowym nie mają zastosowania kontratypy(okoliczności wyłączające bezprawność): obrony koniecznej i stanu wyższej konieczności, zaś ryzyko jako kontratyp zostało ograniczone do eksperymentu ekonomicznego lub technicznego.

27)Ryzyko nowatorstwa

Nie może być mowy o postępie bez akceptacji pewnego stopnia ryzyka i stałego eksperymentowania, zarówno w działalności gospodarczej jak i w nauce. Postęp wymaga nakładów, które nie zawsze dają od razu pożądane efekty.

28)Ryzyko nowatorstwa 27KK w zw. z 20§5KKS

Aby ryzyko było dopuszczalne-zgodnie z KKS- należy spełnić następujące 4warunki:

-podjęcie ryzykownego działania i sposób jego przeprowadzenia są uzasadnione w świetle aktualnego stanu wiedzy

-przewidywanie korzyści z eksperymentu mają istotne znaczenie poznawcze, ekonomiczne lub techniczne

-eksperyment został przeprowadzony lege artis tj. zgodnie z zasadami aktualnego stanu wiedzy

-zachowane zostały zasady ostrożności mające na celu zminimalizowanie ryzyka wystąpienia ujemnych skutków

29)Okoliczności wyłączające winę sprawcy przestępstwa skarbowego i wykroczenia skarbowego

W prawie karnym skarbowym występują następujące okoliczności wyłączające winę sprawcy:

-błąd

-niepoczytalność

-nieletniość

30)Błąd w prawie karnym skarbowym

Kwestia samej istoty błędu oraz jego postaci(nieświadomości bądź urojenia)ma wymiar uniwersalny i odnosi się do wszystkich rodzajów błędu, niezależnie od tego, co jest przedmiotem błędu(fakt czy przepisy) i niezależnie od tego, czy chodzi o prawo karne powszechne, czy skarbowe.

31)Definicja błędu:

Błąd jest to rozbieżność pomiędzy obiektywną rzeczywistością a wyobrażeniem o niej lub jej odbiciem w świadomości podmiotu. Może on polegać:

-na urojeniu sobie istnienia okoliczności albo cech pewnego stanu rzeczy, które nie występują w obiektywnej rzeczywistości bądź też

-na nieświadomości istniejących okoliczności lub cech.

Błąd musi być istotny z punktu widzenia prawa karnego skarbowego

32)Rodzaje błędów

▪ Błąd co do okoliczności stanowiących znamię czynu zabronionego typu podstawowego 10§1-wyłącza umyślność sprawcy. Błąd ten może polegać na nieświadomości istnienia danego znamienia bądź rojeniu okoliczności eliminujące nami czynu zabronionego, która w rzeczywistości nie zaistniała.

▪ Błąd co do okoliczności stanowiącej znamię uprzywilejowane typ czynu zabronionego 10§2-odpowiedzialność sprawcy za typ uprzywilejowany. Warunkiem odpowiedzialności na podstawie przepisu łagodniejszego jest stwierdzenie, że błędne przekonanie sprawcy co do okoliczności powodującą taką łagodniejszą odpowiedzialność było usprawiedliwione.

▪ Błąd co do okoliczności wyłączających bezprawność 10§3 sprawca nie popełnia czynu zabronionego. Jest to błąd co do okoliczności stanowiących znamiona kontratypu w zakresie eksperymentu ekonomicznego lub technicznego, polegający na błędnym przekonaniu, że okoliczność taka zachodzi. Regulacja ta dotyczy więc jedynie urojenia. Jeżeli jest to błąd usprawiedliwiony to znosi on odpowiedzialność karną skarbową.

▪ Błąd co do karalności czynu zabronionego 10§4 sprawca nie popełnia czynu zabronionego. Świadomość bezprawności czynu nie oznacza świadomości karalności czynu, lecz jedynie świadomość, iż jest on sprzeczny z jakąś normą prawną. Błąd co do karalności zachodzi wówczas, gdy sprawca ma wprawdzie świadomość bezprawności swego zachowania, ale nie ma świadomości, że takie zachowanie jest czynem zabronionym i zagrożonym karą przez KKS.

33)Usprawiedliwiony błąd co do karalności czynu zabronionego 10§4

Stopień trudności w rozpoznaniu czynów naruszających przepisy o charakterze karnoskarbowym może być nieporównanie większy niż przy czynach pospolitych.

34)Niepoczytalność

Art. 11. § 1. Nie popełnia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem.

§ 2. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa skarbowego zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może orzec karę w wysokości nieprzekraczającej dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo skarbowe; sąd może zastosować także nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od wymierzenia kary lub środka karnego wymienionego w art. 22 § 2 pkt 2-6, chyba że przepadek dotyczy przedmiotów określonych w art. 29 pkt 4.

§ 3. Jeżeli w wypadku określonym w § 2 sprawca popełnił wykroczenie skarbowe, sąd może odstąpić od wymierzenia kary lub środka karnego wymienionego w art. 47 § 2 pkt 2 i 3, chyba że przepadek dotyczy przedmiotów określonych w art. 29 pkt 4.

§ 4. Przepisów § 1-3 nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub inny stan odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć.

35)Formy zjawiskowe-to postacie realizacji znamion typu czynu zabronionego

Art. 9. § 1. Odpowiada za sprawstwo nie tylko ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, ale także ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu.

§ 2. Każdy ze współsprawców wykonujących czyn zabroniony odpowiada w granicach swej umyślności lub nieumyślności, niezależnie od odpowiedzialności pozostałych sprawców; okoliczność osobistą, wyłączającą lub łagodzącą albo zaostrzającą odpowiedzialność, która nie stanowi znamienia czynu zabronionego, uwzględnia się tylko co do sprawcy, którego ona dotyczy.

§ 3. Za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną.

SPRAWSTWO

× sprawstwo/indywidualne wykonawcze/(jednosprawstwo)

→ odpowiada za nie ten kto wykonuje czyn zabroniony sam, czyli wypełnia wszystkie znamiona czynu zabronionego

→ sytuacja, w której pojedyncza osoba osobiście popełnia przestępstwo

WSPÓŁSPRAWSTWO-polega ono na dokonaniu przestępstwa wraz z inna osobą

-zachowanie dwóch lub więcej osób objęte ich porozumieniem(element subiektywny), którego treścią jest wspólne popełnienie czynu zabronionego(element obiektywny)

-porozumienie musi nastąpić przed lub w trakcie realizacji czynu zabronionego

-jego forma jest dowolna: może być wyraźne lub dorozumiane

-istotne jest by miała miejsce akceptacja wspólnego popełnienia przestępstwa

-poszczególni współsprawcy ponoszą odpowiedzialność za całość uzgodnionej akcji przestępczej, a nie tylko za te części które własnym działaniem realizowali

-nie ponosi się odpowiedzialności za eksces jednego z uczestników(nie objęty porozumieniem)

-o wspólnej realizacji przestępstwa nie decyduje równoczesność działania lub obecność wszystkich uczestników w miejscu przestępstwa

-współsprawcą jest nie tylko ten, kto wykonuje całość lub część znamion wykonawczych, lecz także ten, którego zachowanie istotnie dopełnia zachowania innych. Bez jego udziału realizacja przestępstwa byłaby niemożliwa lub znacznie utrudniona

-istnienie po stronie współsprawcy tzw. animus auctoris(pozwala odróżnić współsprawstwo od pomocnictwa)to przekonanie, że popełnia się swoje własne przestępstwo, a nie, że pomaga się komuś innemu w popełnieniu przestępstwa

-istnieje różnica między działaniem wspólnym kilku sprawców a działaniem w grupie przestępczej. W pojęciu grupa przestępcza mieści się cecha pewnej trwałości współdziałających ze sobą osób.

SPRAWSTWO KIEROWNICZE

-odpowiada za nie ten, kto kieruje wykonaniem przestępstwa przez inną osobę; ma możliwość faktycznego panowania nad przebiegiem bezprawnej akcji

-sprawca kieruje popełnieniem przestępstwa, ale sam nie bierze w nim udziału

-sprawca decyduje także o czasie przestępstwa(o jego rozpoczęciu, prowadzeniu, ewentualnie zmianie i przerwaniu)

SPRAWSTWO PRZEZ POLECENIE WYDANE OSOBIE UZALEŻNIONEJ

-sprawca wykorzystując uzależnienie innej osoby lub osób od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu, ale nie kieruje realizacją tego polecenia

-w wypadku braku tego uzależnienia zachodzi jedynie podżeganie