ANATOMIA I FIZJOLOGIA ZWIERZĄT 27.02.2010 Anatomia, budowa komórki, tkanek.

ANATOMIA (z gr. rozcinać) [kroić, rozdzielać, rozczłonkowywać] - poprzez rozcinanie badamy budowę i kształt ciała:

*topograficzna - anatomia położenia narządów,

*patologiczna - badanie nieprawidłowych odstępstw od prawidłowej budowy ciała,

*mikroskopowa - nauka zajmująca się mikroskopową budową komórek,

*porównawcza - zajmuje się porównywaniem budowy poszczególnych narządów.

FIZJOLOGIA ZWIERZĄT - nauka o czynnościach organizmu zwierzęcego, zajmuje się stanem organizmu w momencie gdy, jest zdrowy.

HISTOLOGIA (z gr. histos - utkanie) - nauka o rozwoju, budowie i funkcjonowaniu tkanek.

HISTOPATOLOGIA SZCZEGÓŁOWA - nauka o chorobach tkanek.

NARZĄD - cześć ciała zbudowana z wielu tkanek, mająca określony kształt, zajmująca odpowiednie miejsce w organizmie, posiada określone czynności.

UKŁAD - nazywamy zespół narządów stanowiący pewną całość.

KOMÓRKA ZWIERZĘCA - podst. jednostką jest komórka [składowa org. żywego]. Jeżeli komórki są samoistnymi strukturami to każda z nich, sama wykonuje czynności. Komórka może budować 1 komórkę -> jednokomórkowe, zaś wielokomórkowe - komórki specjalizują się.

np. najmniejszą komórką jest kom. czerwona do 2um, największą akson do 30 cm i kom. mięśniowe od 10 do 100 um.

*kształt [zależy od miejsca wyst. i od pełnionych funkcji]

-kuliste, płaskie, gwieździste, rozgałęziające się, wrzecionowate komórki mięśniowe.

*rodzaje [2]

-somatyczne - tworzą narządy i tkanki,

-płciowe - narządy płciowe żeńskie i męskie.

*budowa:

-jądro komórkowe - kuliste, otoczone błoną jądrową [tzw. otoczka zbud. z 2 błon z przestrzeniami międzyjądrowymi]. Liczne pory, służą do komunikacji między jąderkiem a pozostałymi elementami,

-jąderko - włóknisto-ziarnista struktura, bierze udział w syntezie kwasu RNA oraz w tworzeniu rybosomów. Nie uczestniczy w podziałach, występuje w interfazie [stan, w którym się nie dzieli]. Komórki wysoce aktywne, może być wiele jąderek,

-chromatyna - bierze udział w podziale komórki,

-sok jądrowy - [kariolimfa wypełniająca] centrum organizacji, w każdej żywej komórce, krwinki czerwone bez jądra. Żyją ok. 120 dni, za długość życia odpowiada za długość życia,

-retikulum endoplazma tyczne - [siateczka śródplazmatyczna] 2 rodz. gładkie bez rybosomów, szerokie z rybosomami. Zbud. z rurek, pęcherzyków, cystem, Błona jądrowa łączy je tworząc olbrzymie powierzchnie. Możliwa synteza kw. tłuszczowych, cholesterolu i sterydów,

-rybosomy - zbud. z białka i RNA, biorą udział w syntezie białka, wytwarzane są w jądrze komórkowym, przechodzą przez pory,

-mitochondrium - podłużne, owalne twory, otoczone 2 błonami - zewnętrzną gładką i wewnętrzną - pofałdowaną [grzebienie mitochondrialne]. Wewnątrz gęsta subst. mitochondrialna matrix; niewielkie ilości kwasu DNA i RNA. Liczne układy enzymatyczne , biorące udział w procesach utleniania. Magazynują energię, potrzebną komórce,

-aparat Golgiego - bud. cystern diktiosomy, na powierzchni znajdują się pęcherzyki. Posiadają liczne ziarnistości i enzymy. Aparat zagęszcza i usuwa szkodliwe produkty,

-lizosomy - komplet glikolipidowi-białkowy, dużo enzymów hydrontycznych (kwaśna fosfataza, rybonukleaza, glikozydazy, dezoksynukleaza). Proces rozkładu inaczej uk. trawienny,

-cytoplazma - galaretowata ciecz, o wł. koloidalnych, ogranicza jądro, z zew. otoczona błoną cytoplazmatyczną. Środowisko wewnątrz komórkowe - miejscem przebiegu procesów chemicznych - rozkładu cukru złożonego do prostego,

-błona komórkowa - plazmatyczna, zbud. z 2 warstw białkowych, pomiędzy nimi wyst. tłuszcze, niewielkie ilości węglowodanów, białka,

-pory - są liczne, dostarczają produkty tlenowe, subst. odżywcze, usuwają szkodliwe subst.

PROSECY ŻYCIOWE ZACHODZĄCE W KOMÓRCE:

*podst. są złożone reakcje biochemiczne - przemiana materii (metabolizm). Ciągły rozpad i synteza [łączenie nowych związków]. W zdrowym org. jest równowaga pomiędzy syntezą a rozkładem. [chory - więcej reakcji rozpadowych; rosnący - synteza dominuje nad rozpadem]. Enzymy biokatalizatory - przyśpieszają reakcję w org. Przemiana materii musi zachodzić w środowisku wodnym.

-anabolizm - procesy syntezy, 2 prostych substancji subst. złożonych, duże ilości energii, proces endoenergetyczny,

-katabolizm - ze zw. złożonych w zw. proste - procesy egzoenergetyczne [energia jest wyzwalana].

RUCHY KOMÓREK [2]

*bierny - np. ruch krwinek z prądem krwi.

*czynny - np. skurcz kom. mięśniowych, leukocyty pełzakowaty, ruch rzęsek wyścielających błony oddechowe.

POBUDLIWOŚĆ - bodźce przechodzące z zew (chemiczne, termiczne, mechaniczne). Bodźce komórki przystosowane do odbierania niektórych bodźców np. kom. siatkówki na światło, kubki smakowe języka na subst. chemiczne. Zakończenia nerwowe skóry 5 bodźców - ciepła, zimna, bólu,..

PODZIAŁ KOMÓRKI - mitoza i mejoza.

*mitoza - o takiej samej liczbie chromosomów u kom. potomnej jak u kom. macierzystej.

Procesy:

I. PROFAZA

II. METAFAZA

III. ANAFAZA

IV. TELOFAZA

-profaza - chromosomy z chromatyny wyodrębniając się, rozdzielają się na chromatydy. Zanika błona jądrowa, kariolimfa miesza się z cytoplazmą. Do chiazm przyczepia się wrzeciono kariokinetyczne, chromosomy ułożone w płaszczyźnie równikowej komórki. Kariokineza [podział chromatyny],

-metafaza - formułuje się wrzeciono kariokinetyczne. Chromosomy ustawiają się w płaszczyźnie równikowej wrzeciona kariokinetycznego. Jednym końcem wrzeciono przyczepia się do..,

-anafaza - włókna wrzeciona skracają się przyciągając rozpołowione chromosomy. Początek cytokinezy,

-telofaza - powłoki chromosomów osiągają bieguny, zanika wrzeciono, kontynuacja cytokinezy. Odtwarza się jądro, błony. Chromosomy ulegają de spiralizacji.

*mejoza - podział redukcyjny, o zredukowanej liczbie chromosomów

Procesy: Mejoza I i mejoza II

I. PROFAZA I

II. METAFAZA I

III. ANAFAZA I

IV. TELOFAZA I

V. PROFAZA II

VI. METAFAZA II

VII. ANAFAZA II

VII. TELOFAZA II

-profaza I - najdłuższa,

- leptoten -> z chromatyny wydostaje się chromosom,

- zygoten -> chromosomy homologiczne układają się w pary [biwalenty],

- pachyten -> chromatyny dzielą się na chromatydy, tetratydy,

- diploten -> pary chromatyd rozchodzą się, - crossing over -> wymiana elementów, fragmentów chromatyd, pomiędzy chromosomami homologicznymi,

- diakineza -> zanika błona jądrowa, maksymalna spiralizacja chromosomów, granuluje się włókno wrzecionowe.

-metafaza I - wytworzenie wrzeciona kariokinetycznego,

-anafaza I - jak w mitozie,

-telofaza I - jak w mitozie,

-profaza II - wszystko 2 podziału,

-anafaza II - chromatydy idą do biegunów komórki,

-metafaza II - jak w metafazie I,

-telofaza II - jak w telofazie I.

TKANKA - zespół komórek spełniających określone funkcje.

*nabłonkowa (jednowarstwowe, wielowarstwowe)

-nabłonek jednowarstwowy płaski - o jednakowym wyglądzie, kształt wieloboków, wyściela wszystkie naczynia krwionośne, chłonne; opłucną, osierdzie, ścianę pęcherzyków płucnych,

-jednowarstwowy kostkowy [brukowy, sześcienny] - tworzy miąższ wydzielniczy większości narządów wątroby, trzustki,

-jednowarstwowy walcowaty [pryzmatyczny] - pokrywa błonę śluzową żołądkową, jelit,, posiada zdolność wchłaniania wody, skł. Pokarmowych,

-jednowarstwowy wieloszeregowy - komórki o różnej wielkości, jądra na różnej wysokości, komórki urzęsione, duża ilość komórek kubkowych, produkują śluz z błonie żołądka, wyst. w jamie nosowej, krtani, trąbce słuchowej,

-wielowarstwowy płaski - zbudowany z wielu warstw, buduje skórę, wnętrze komórek rozrodczych. Rogowacieją na zewnątrz,

-wielowarstwowy cylindryczny [walcowaty] - bardzo słabo reprezentowany w org. , w przewodach śluzowych, jamie ustnej, odbycie, spojówce oka,

-wielowarstwowy przejściowy - zbudowany komórek - walcowatych dolne, - wieloboczne środkowe, - blaszkowate górne, wyst. w miedniczkach nerkowych, początkowy odcinek cewki moczowej,

podział ze względu na funkcje:

-ochronna - chroni przed urazami i przedostaniem się mikroorganizmów,

-transportująca - np. jajnik,

-wydalnicza - wydala produkty przemiany materii,

-zmysłowa - do odbierania bodźców,

-wydzielnicza - syntetyzuje, wydziela hormony, enzymy,

-gruczołowa - cewkowe, pęcherzykowe, groniasty kształt, wytwarza gruczoły, produkujące wydzieliny na zewnątrz np. łój; wydzielanie wewnątrz komórkowe np. hormony.

*mięśniowa (poprzecznie prążkowana, gładka )

-tk. mięśniowa gładka - o wrzecionowatych komórkach, jednojądrowe, włókna kurczliwe, wzdłuż komórki wyst. fi lamenty, dzięki którym tkanka kurczy się i wykonuje pracę. Długość 15-200 um., średnica 4,7 um. Otoczone sarkocemmą, załamują światło jednakowo. Niezależnie OD woli zwierzęcia skurcz jest długotrwały, powoli się rozkurczają, niemczą się tak szybko. Wyścielają mięśnie żołądka, jelit, naczynia krwionośne, układ moczowo-płciowy, przewody wyprowadzające, oko, tchawicę,

-tk. mięśniowa poprzecznie prążkowana - długość do 50cm, średnica 50 um., długie, cylindryczne, wielo jądrzaste, tępo zakończone miofibryle [włókienka kurczliwe] umożliwiają skurcz białek tzw. aktyny i miozyny. Mitochondria - sarkosomami. Tkanka zależna od woli zwierzęcia, skurcz jest krótkotrwały, szybko pojawia się zmęczenie. Cecha charakterystyczna - naprzemiennie ułożenie prążków poprzecznych,

-mięsień sercowy - od 1-2 jąder, fibryle ułożone w pęczki, zbierają się na obwodzie komórki. Posiada mioglobinę, którą ma zdolność łączenia tlenu, i hemoglobinę, łączącą 4 cząst. tlenu. Rozgałęzienia tworzą owe sieci.

*nerwowa - podst. jednostką jest neuron. Zbudowany jest z dendrytu, jądra, ciałka komórki nerwowej, neurytu. Dendryt przekazuje impulsy do komórki, zaś z komórki akson dalej. Wypustki tworzą włókna nerwowe: rdzenne - z osłonkami mielinowymi i - bezrdzenne.

*łączna krew, limfa [płynna], subst. pozakomórkowe [właściwa] i szkieletowa [kostna i chrzęstna].

-włóknista luźna - łączy narządy,

-włóknista zbita - buduje ścięgna,

-tk. tłuszczowa - grono ?

-łączna szkieletowa - zbudowana z kostnej substancji, wysycona fosforanem, węglanem Ca org. Budują osteocyty, osteoblasty [kościotwórcze], osteoklasty [kościogubne]. Zbudowana z blaszek kostnych. Wyst. w dwóch rodzajach: -łączna szkieletowa kostna zbita i -kostna gąbczasta,

-łączna chrzęstna - subst. międzykomórkową są włókna kolagenowe i sprężyste. Dzieli się na: -szklistą - utworzona przez włókna kolagenowe, mocna, elastyczna, buduje powierzchnie stawowe, części przymostkowe żeber, szkielety zarodków.

-włóknista - zbudowana z grubych włókien kolagenowych, sprężystych. Giętka i elastyczna, tworzy głownie więzadła,

-sprężysta - cienkie włókna kolagenowe, sprężyste krtani czy małżowiny usznej,

-krew i limfa - osocze, subst. komórkowe skł. się z:

-erytrocytów - żyją ok. 120 dni, biszkoptowa ty kształt, wiąże 4 cząst. tlenu,

-leukocytów - 4-10 tys., duże jądra, nie mają barwnika, dużo ziarnistości. Potrafią przenikać przez ściany naczyń, produkują przeciwciała, czynniki hamujące namnażanie wirusów. Dzielą się na

-granularne - obojętnochłonne odpowiedzialne za m.in. stany ropne, zasadochłonne, kwasochłonne niszczące białka martwych komórek,

-agranularne - monocyty i limfocyty.,

- trombocytów - 200-400 tys. płytek krwi, owalny kształt, posiadają jądra, biorą udział w krzepnięciu krwi.

funkcje krwi:

transport tlenu, subst. odżywczych, CO2; bierze udział w termoregulacji; posiada zdolność krzepnięcia; utrzymuje odpowiedni skład środowiska wewnętrznego [homeostazę]; czynności odporne org.

chłonka - leukocyty, nie ma erytrocytów, produkcja przeciwciał w układzie otwartym, krąży w..