ŚREDNIOWIECZE:

*”Sekwencja o św. Wojciechu” Anonim, powstał po 1090 roku w Gnieźnie; tam też jego najstarszy odpis z 1300 roku – mszał należący do Biblioteki Kapitulnej

XII w. (3)

I p. XII w.

• „Kronika polska”, Gall Anonim możliwe lata powstania: 1113-1116; po raz pierwszy wydana w oświeceniu przez Gotfryda Lengnicha; pełen tekst odkrył Tadeusz Czacki w 1798, w Kodeksie Sędziwoja z XV w.; wydanie warszawskie – Joachim Lelewel w 1821; OPIS PIASTÓW

II p. XII w.

*”Tragedia Piotra Włostowica” napisany tuż po jego śmierci – rok 1153; autorem nieznany bliżej benedyktyn Maur, osiadły we Wrocławiu - bitwa z Tuerkami, Władek Wygnaniec i Agniecha Babenberg

XIII w.

• Toć jest dziwne a nowe…”:

*”Nawiedzenie Grobu” dramat liturgiczny - oficjum, wiek XIII; spisany pod koniec XV wieku we Francji; oparty na Ewangelii św. Marka

I Ip. XII w.

• „Kronika polska”, Wincenty Kadłubek rozpoczął pracę pisarską ok. 1190, przerwał w 1208 (bo został biskupem); rękopis Eugeniuszowski z XIV w.; rękopis hrabi Kuropatnickiego z XIV w.; rękopis Jana Fabra z XV w.; 4ks. - Kazimierz II Sprawiedliwy

IIp. XIII w.

*”Kazania świętokrzyskie” Anonim, w oprawie kodeksu Cesarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu został odkryty w 1890 roku przez Aleksandra Brücknera

*”Sekwencja o św. Jadwidze” Anonim, powstała wkrótce po kanonizacji księżny w 1267 roku, zapewne w środowisku cysterskim na Śląsku; najstarsze rękopisy to ‘Graduał cysterski” z Henrykowa – początek XIV wieku – oraz Graduał premonstratenski z kościoła św. Wincentego we Wrocławiu – ukończony w 1319 r.;

*”Hymn o św. Stanisławie”, Wincenty z Kielczy, utwór wchodzący w skład oficjum o św. Stanisławie; pierwszy polski hymn; najstarsze jego zapisy pochodzą z XIV wieku; (Gaude Matter, Polonia!);

XV w.

XV w.

-„Chwała tobie, Gospodynie” pieśń-legenda o świętym Stanisławie; z XV wieku; z okresu średniowiecza zachowały się tylko trzy pierwsze zwrotki zapisane w rękopisie Biblioteki Kórnickiej;

• „Cały świat nie pomieściłby ksiąg...”:
  *„Rozmyślania przemyskie” w połowie XVw. rękopis Biblioteki Narodowej w Warszawie; (kodeks 426 kart), Ewangeliczna historia Świętej Rodziny.

• ”Kolęda się z Allelują zwadziła” Anonim, bernardyńska kolęda satyryczna, w Bibliotece Prowincji OO. Bernardynów w Krakowie

I p. XV w.

• Chrestomatia:

*”Psałterz floriański” XIV/XV, Piotr Wysz; to najstarszy znany polski przekład psalmów; rękopis powstawał w kilku fazach – kolejno: część pierwsza w klasztorze Kanoników Regularnych Lateraneńskich w Kłodzku, dalej w klasztorze Kanoników Lateraneńskich w Krakowie, dokończony po 1405 r. tamże; rękopis trójjęzyczny: polsko-niemiecko-łaciński; (296 kart)

*”Kazania gnieźnieńskie” Łukasz z Wielkiego Koźmina, kazania polskie zapisane nieco po 1409 roku, łacińskie kilka lat wcześniej; w rękopisie Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie; kodeks powstał w diecezji krakowskiej; utwory spisywane przez czterech kopistów -

*”Wiersz o bitwie pod Grunwaldem” Anonim, powstał już w 1410 roku w Krakowie; dwie najstarsze kopie znalazły się w rękopisach Biblioteki Jagiellońskiej i byłego Tajnego Archiwum w Królewcu;

* Wiersz o chlebowym stole, 1415 Przecław Słota z Gosławic, pierwszy wiersz świecki

*”Cantilena inhonesta” („Chcy ja na pannu żałować”) zapisana przez Mikołaja z Koźla, ok. roku 1416/17, w kodeksie z utworami o treści głównie religijnej; kodeks przechowywany obecnie w Bibliotece Uniwersytetu Wrocławskiego;

-„Jezus Chrystus, Bóg człowiek” najstarsza znana polska pasja; prawdopodobnie z 1420 roku; wg Brucknera pierwszym polskim tłumaczem był opat witowski - Jan;

-„Doroto, cna dziewko czysta” rękopis odkrył Aleksander Bruckner w kodeksie niegdyś Załuskich, później BN w Warszawie; z 1420 roku;

*”Pieśń o Wilklefie”, Andrzej Gałka z Dobczyna powstał ok. 1449 roku; znany głównie z przekładu datowanego na połowę XVI wieku; zapisany na wyklejce oprawy rękopisu Biblioteki Książęcej w Wolfenbuttel

*pasje:

-„Mękę Bożą spominajmy” Anonim, pochodzi z XV wieku; zabytek odnaleziony przez W. A. Maciejowskiego; jedna z pieśni Sandomierzanina

-„Wesoły nam dzień nastał, narodzenia” Anonim, Trop wielkanocny z I poł. XV w, przekład łacińskiej kolędy, która występowała w rękopisach już w początkach XV wieku;

II p. XV w.

• -„Ach, krolu wieliki nasz” 1454  Vita sancti Allexii rikmice - Anonim, pieśń-legenda o świętym Aleksym; najstarsza redakcja z rękopisu Biblioteki Jagiellońskiej – 1454; kodeks pisany różnymi rękoma;

• *”Wiersz o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego” 1462 Anonim, napisany po egzekucji sześciu mieszczan za zabicie Tęczyńskiego); na ostatniej karcie najstarszego przekazu kroniki Galla Anonima

• *”Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią” 1463 Dawid z Mirzyńca, spisana ok. roku 1463 na kartach kodeksu z lat 60-tych XV wieku, zawierającego głównie kazania, przechowywanego w Płocku; powstała nieco wcześniej (najpóźniej ok. połowy XV wieku); odnalazł go w rękopisie płockim Wojciech Kętrzyński;

• *”Skarga umierającego” 1463 Dawid z Mirzyńca, powstała wcześniej, znana z dwóch przekazów: pierwszy to ten sam, w którym znajdowała się „Rozmowa M. Polikarpa…”(płocki) – wpisana tam w ok. roku 1463; oryginał powstał w pierwszej połowie XV wieku, druga to wersja wrocławska (w formie dialogu);

• „Annales” Roczniki, czyli Kroniki Królestwa Polskiego, 1455-1480 r. . Jan Długosz rękopis świętokrzyski: koniec XV/początek XVI w.;

*”Epitafium Zawiszy Czarnego” IIp. XVw. Adam Świnka, upamiętnia śmierć rycerza w walce z Turkami z 1428 roku; zamieszczony przez Długosza w „Rocznikach”; najstarsza zachowana kopia – rękopis świętokrzyski z końca XV wieku (obecnie w bibliotece kórnickiej);

*”List do panienki” 1476r. Anonim, POZDRAWIAM CIĘ, PANNO GODNA... (List żaka do panny) z łacińskiego formularza pochodzenia włoskiego (jako wzór dla uczniów akademii); po 1476;

I p. XVI w.

*”Psałterz puławski” Ip. XVIw. Anonim, kodeks, w którym się znajduje, zawiera przekłady psalmów i kantyków starotestamentowych; (312 kart); prawdopodobnie, razem z floriańskim, pochodzi z jakiegoś starszego przekładu-pierwowzoru

-„Słuchaj tego wszelika głowo” Ip. XVIw. Władysława z Gielniowa, pieśń dekalogowa, franciszkańska; zdaniem Brucknera autorstwa Władysława z Gielniowa;

*”Wierszowany katalog królów polskich” Ip. XVIw. Władysława z Gielniowa, Kodeks Kuropatnickiego

*pieśni maryjne:

-„Świebodność Boga Żywego” I p. XVIw. Władysław z Gielniowa, bernardyńska; z przełomu XV i XVI wieku; rękopis w Bibliotece Prowincji OO. Bernardynów w Krakowie (o Wniebowzięciu NMP);

- Augustus kiedy królował Ip. XVIw. . Władysław z Gielniowa

*”Ewangelia Nikodema” 1544r. Anonim, powstała na przełomie XV i XVI wieku; rękopis z Kodeksu Wawrzyńca z Łaska z 1544 roku;

*”Rozmyślania dominikańskie” 1532r. Anonim, powstały przed 1532 rokiem w klasztorze Dominikanów w Krakowie; (122 karty);

*pieśni wielkanocne:

-„Trzy Maryje poszły” 1522r. Anonim, " Chrystus zmartwychwstan jest" fragment Ewangelii św. Marka przeniesiony w formę wierszową; nakładem Jana Hallera, Kraków, fragmenta wprowadził Mikołaj z Wilkowiecka do swojej „Historyi…”;

-„Anjeli słodko śpiewali” 30-40. XVIw. Anonim; Biblioteka Prowincji OO. Bernardynów w Krakowie

*kolędy:

-„Kiedy krol Herod krolował” Anonim, kolęda z zaginionego kancjonału z 1521 roku; wydana przez M. H. Juszyńskiego we wstępie do „Dykcjonarza poetów polskich”;

II p. XVI w.

• „Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim” 1568-75 Mikołaj z Wilkowiecka, Kraków, dramacik grubszy

RENESANS:

Poezja polsko-łacińska 1470-1543

II p. XV w.

*poezje Filipa Buonaccorsi - Kallimacha elegie, liryki miłosne: 1470/1471;

„Do Marka Jakuba z Dębna…” – 1478;

„Do Semproniusza” – przed 1492;

I p. XVI w.

*poezje Jana z Wiślicy, Ip. XVIw.:
-„Z wojny pruskiej” – 1516;

- EPIGRAM NA ZAWISTNEGO

*poezje Mikołaja Hussowskiego, Ip. XVIw.:

-„Pieśń o żubrze” – 1523;

- O ZWYCIĘSTWIE NAJJAŚNIEJSZEGO WŁADCY I PANA, ZYGMUNTA, Z ŁASKI BOŻEJ KRÓLA POLSKI I WELKIEGO KSIĘCIA LITWY, RUSI, PRUS itd., PANA I SUKCESORA

*poezje Andrzeja Krzyckiego Ip. XVIw.:

- „Skarga Religii i Rzeczpospolitej” (dialog) – 1522, Kraków;

*poezje Jana Dantyszka:

„Życie Jana Dantyszka” – 1548

• „Ezop” i bajki (200) 1522 Biernat z Lublina, Kraków;

Mikołaj Rej:

„Krótka rozprawa” 1543 wyszła w 1543, podpisana jednak pseudonimem „Ambroży Korczbok Rożek”;

„Kupiec” 1549 wydany w Królewcu;

II p. XVI w.

• „O poprawie Rzeczypospolitej”, Andrzej Frycz Modrzewski w 1551 ukazały się 3 pierwsze księgi; dopiero w 1554 w Bazylei – 5, czyli pełne wydanie;

• „Dworzanin polski”, Łukasz Górnicki Kraków, 1566 r.; (pierwowzór Baltazara Castiglione)

• „Kazania sejmowe”, Piotr Skarga Kraków, 1597 (pod wpływem sejmu);

• Mikołaj Rej:

„Wizerunek” wydany w 1558 roku; przerobione z „Zodiacus vitae” Pietra Angela Manzolego (z 1531 r.);

„Źwierzyniec” wydany w 1562 roku;

„Figliki”

„Źwierciadło albo Kstałt, w którym każdy stan snadnie sie może swym sprawom jako we źwierciadle przypatrzyć”, w tym „Żywot człowieka poczciwego” 1567/1568 r.;

• Jan Kochanowski (IIp. XVIw.):

*”Fraszki” pisał prawie przez całe życie; wydał w 1584, rok śmierci;

*”Pieśni” „Pieśni, księgi dwoje” 2x50 w 1586; „Pieśni kilka” w 1589; „Fragmenta albo pozostałe pisma” w 1590;

*”Odprawa posłów greckich” wydał w 1579 w Warszawie;

*”Psałterz Dawidów” wydał w 1570; Drukarnia Łazarzowa;

*”Treny” wydał w 1580; Kraków, Drukarnia Łazarzowa, 19 trenów;

*”Dzieła polskie” „Satyra” napisał ok. 1564, „Muzę” napisał ok. 1567, „Jezda do Moskwy” w 1583; Zuzanna, Proporzec, Szachy

Ip. XVII w.

• Mikołaj Sęp Szarzyński, „Poezje zebrane” „Rytmy albo Wiersze polskie” wydane w 1601 r. (przez jego brata – Jakuba, 20 lat po śmierci Mikołaja) obejmują większość twórczości; + 20 erotyków znalezionych przez Aleksandra Brücknera w XIX wieku w Bibliotece Zamoyskich w kodeksie razem z pięcioma znanymi już wierszami Szarzyńskiego – nie ma jednak stuprocentowej pewności, że to jego twórczość;

• Szymon Szymonowic sielanki: Kołacze, Pomarlica, wydał w 1614 w Zamościu;

Sowiźrzał krotofilny, a smieszny... - Ip. XVI wieku, Janicki - Ip. XVIw. Carmina ok. 1540roku