Prawo Międzynarodowe


1. Definicja prawa miedzynarodowego

W ujęciu wąskim – reguluje stosunki wzajemne państw tworzących społeczność międzynarodową.
W ujęciu szerokim – jest to szczególny rodzaj systemu prawnego tworzący zasady oraz mechanizmy współpracy państw, organizacji międzyn. oraz innych uznanych podmiotów tegoż systemu prawnego.
Główne cechy prawa międzynarodowego:
1/ brak ustawodawcy (prawo to jest tworzone przez same zainteresowane państwa, a podstawą do obowiązywania normy prawa międzyn. wobec państwa jest jego zgoda)
2/ brak zorganizowanego aparatu przymusu (żadne państwo nie może zostać zmuszone do podjęcia jakichkolwiek działań na arenie międzyn., a takim szczątkowym aparatem przymusu są sankcje nakładane przez ONZ)
3/ brak obowiązkowego sądownictwa międzynarodowego

2. Żródła prawa międzynarodowego

Prawo m. charakteryzuje się tym, że nie ma odgórnego ustawodawcy, który mógłby tworzyć akty prawa wiążące z mocy prawa wszystkie podmioty prawa m. To, że dana norma obowiązuje oznacza, że została zaakceptowana przez państwa, że państwa tak chcą. Normy prawa m. regulują postępowanie członków społeczności międzynarodowej, która ma charakter zdecentralizowany. Każdy z podmiotów prawa m. jest odrębnym organizmem i każdy z tych podmiotów może wystąpić z inicjatywą ustawodawczą. Jeżeli jego projekt zostanie zaakceptowany przez inne podmioty prawa m. – to będzie miał charakter wiążący dla tychże podmiotów. Hierarchii źródeł prawa m. nie ma, zaliczamy do nich:
a) umowy międzynarodowe (konwencje, traktaty, pakty)
b) zwyczaje międzynarodowe
c) ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane
d) akty jednostronne państw
e) wiążące uchwały organizacji międzynarodowych.
POGLĄDY, DOKTRYNY ORAZ ORZECZNICTWA SĄDÓW NIE SĄ FORMALNYMI ŹRÓDŁAMI PRAWA M.
UMOWY MIĘDZYNARODOWE – z punktu widzenia prawa m. nazwa umowy m. nie jest istotna – umowa może nosić nazwę konwencji, traktatu, paktu. Umowy m. obowiązują, ponieważ umówiły się co do tego państwa będące sygnatariuszami. Umowę m. stanowi złożone w dowolnej formie zgodne ośw. woli dwóch lub więcej państw posiadających zdolność traktatową. Każda umowa m. rodzi prawa i obowiązki na gruncie prawa m. Aktem regulującym zawieranie umów m. jest konwencja wiedeńska o prawie traktatów z 1969r.
ZWYCZAJE MIĘDZYNARODOWE – istotą niepisanego prawa m. jest to, że sposób, w jaki się zwykło postępować – po upływie pewnego czasu staje się sposobem, w jaki należy postępować. O obowiązywaniu danej normy prawa zwyczajowego można mówić, gdy zachodzą jednocześnie 2 warunki:
1/ element obiektywny normy zwyczajowej USUS – określona praktyka, która ma charakter spójny, stały i jednolity. Takim przejawem praktyki są poszczególne zachowania.
2/ element subiektywny zwyczaju OPINIO IURIS – przeświadczenie państw co do tego, że sposób,
w jaki państwa się zachowują, jest uregulowany przepisami prawa.
Praktyka, której nie towarzyszy opinio iuris nazywana jest kurtuazją międzynarodową – przykładem takiej kurtuazji są zasady protokołu dyplomatycznego.
Zwyczaj m. może mieć charakter:
- bilateralny (wiążący 2 lub więcej państw)
- regionalny (obowiązujący w danym regionie)
- powszechny (obowiązujący wszystkich)
OGÓLNE ZASADY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO – mają one charakter niepisany i określić je można jako fundamentalne zasady dla społeczności prawno-miedzynarodowej. Takimi zasadami są:
* prawo do życia
* poszanowanie praw jednostki
* zakaz dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, kolor skóry
* zakaz terroryzmu.
AKTY JEDNOSTRONNE PAŃSTW – są one przejawami woli wywołującymi skutki prawne zarówno
w stosunku do państwa dokonującego takiego aktu, jak i w stosunku do innych podmiotów prawa m. Rozróżnić możemy:
a) akty jednostronne zależne – są powiązane z innymi aktami prawa m. i wiążąc strony wymagają dokonania wcześniejszej czynności prawnej
b) akty jednostronne autonomiczne – są niezależne od dokonania innej czynności prawnej; rodzaje:
* przyrzeczenie – akt, na podstawie którego państwo zobowiązuje się zachowywać w określony sposób (np. nie prowadzić eksperymentów z nowymi rodzajami broni)
* zrzeczenie się – akt, na podstawie którego państwo rezygnuje z przysługujących mu uprawnień
* uznanie – akt, na podstawie którego państwo stwierdza istnienie pewnych faktów i godzi się
z tym, że wywołują one określone skutki prawne wobec tego państwa
* protest – akt, w którym państwo wyraża swój zamiar nieuznawania danej sytuacji za zgodną
z prawem, czy też rodzące skutki prawne dla tego państwa.
Niekiedy doktryna uznaje notyfikację jako typ aktu jednostronnego autonomicznego – polega ona na powiadomieniu przez państwo innych uczestników społeczności międzyn. o określonych podejmowanych przez siebie działaniach. Wskutek notyfikacji państwo powiadomione nie może usprawiedliwiać swoich działań brakiem wiedzy.
Akt jednostronny rodzi skutki prawne tylko wtedy, gdy:
= dokonany został przez kompetentny organ państwa
= ośw. woli nie jest obarczone żadnymi wadami prawnymi
= został dokonany w sposób definitywny i jednoznacznie wskazuje wolę państwa co do uregulowania danej kwestii.
Akt jednostronny nie ma określonej formy, w jakiej musi być dokonany. Jeżeli zachodzą 3 powyższe przesłanki – równie dobrze może być złożony w formie pisemnej, jak i ustnie na forum organizacji międzyn., czy też konferencji prasowej.
UCHWAŁY ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH – tylko wówczas są źródłami prawa w znaczeniu formalnym, gdy mają charakter wiążący w stosunku do państw członkowskich.

3.Definicja Państwa

Z punktu widzenia prawa m. państwo można określić jako suwerenną organizację terytorialną.
Doktryna wskazuje 3 elementy pojęcia państwa:
1) określone terytorium
2) ludność zamieszkałą na tym terytorium
3) władza, która ma charakter władzy najwyższej.
Suwerenność państwa oznacza niezależność władzy państwowej od jakiejkolwiek innej władzy zarówno zewnętrznej, jak i wewnętrznej. Suwerenność oznacza pełnię i wyłączność władzy sprawowanej na danym terytorium, co określane jest mianem zwierzchnictwa terytorialnego. Suwerenność państwa nie jest nieograniczona, gdyż ulega ograniczeniu przez suwerenność innych państw, czy też zobowiązania międzynarodowe, których państwo jest sygnatariuszem. Jest jedną z podstawowych zasad prawa m.
Z suwerennością skorelowane są prawa zasadnicze państw – czyli prawa, które przysługują każdemu państwa od chwili jego powstania przez cały okres trwania. Najczęściej wymienia się prawo do: istnienia, niezawisłości, równości oraz do utrzymywania stosunków międzyn.
Terytorium państwa jest ściśle oznaczone; wielkość terytorium danego państwa nie przesądza o jego istnieniu.
Cechą państwa jest również to, że przynależność do niego członków-obywateli ma charakter sformalizowany. Przynależność jednostki do państwa określamy obywatelstwem. Każde z państw
w swoim akcie podstawowym (jakim jest zazwyczaj konstytucja) określa, kto jest, a kto nie jest obywatelem państwa.
4.Organy Państwa

W prawie międzyn. organy państwowe możemy podzielić na 2 kategorie:
I. organy wewnętrzne – mające stałą siedzibę na terytorium państwa:
1. głowa państwa
2. rząd i szef rządu
3. Parlament
4. minister spraw zagranicznych
II. organy zewnętrzne – mające siedzibę poza granicami państwa:
1. stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne
2. misje specjalne
3. urzędy konsularne.

I. ORGANY WEWNĘTRZNE
GŁOWA PAŃSTWA – kompetencje głowy państwa w dziedzinie stosunków międzyn. określane są zwyczajowo przez ustawę zasadniczą. Głowa państwa jest najwyższym reprezentantem państwa
w stosunkach międzyn., ma prawo przyjmowania przedstawicieli obcych państw, prawo wysyłania przedstawicieli własnego państwa do obcych państw, prawo zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzyn., prawo wypowiadania wojny, zawierania pokoju, czy też ogłaszania stanu neutralności. Wszystkie działania głowy państwa są uznawane za działania w imieniu i na rzecz państwa. Niekiedy wymagana jest zgoda lub współdziałanie głowy państwa z innymi organami państwa. Jednak jeżeli taka zgoda nie zostanie wyrażona, a mimo to głowa państwa podejmie działanie – wywołają one wiążące skutki na arenie prawa międzyn. Głowa państwa jako najwyższy przedstawiciel państwa w trakcie podróży służbowych jest nietykalna i przyjmowana z całym ceremoniałem dyplomatycznym. Kodeksy karne większości państw przewidują podwyższone sankcje karne za zamach za głowę państwa w trakcie oficjalnej wizyty.
RZĄD I SZEF RZĄDU – kierują oni rzeczywistą działalnością państw w sferze międzyn. Szef rządu wraz
z rządem ustala podstawowe zasady i wytyczne polityki zagranicznej państwa. To w kompetencji rządu leży mianowanie delegatów na konferencje międzyn. Szef rządu (podobnie jak głowa państwa) posiada pełną legitymację do podejmowania działań w imieniu i na rzecz państwa – nie musi posiadać specjalnego pełnomocnictwa. Zamach na szefa rządu lub członków rządu – patrz: głowa państwa.
PARLAMENT – ciało ustawodawcze ustalające wytyczne polityki zagranicznej. Treść i zakres uprawnień Parlamentu reguluje ustawa zasadnicza. Jego rola w dziedzinie stosunków międzyn. ma zazwyczaj charakter nadzoru, ustalania kierunków rozwoju oraz zatwierdzania – działalność operacyjna należy do głowy państwa, szefa rządu i rządu.
MINISTER SPRAW ZAGRANICZNYCH – jest uprawniony do prowadzenia rokowań z przedstawicielami obcych państw i zawierania umów międzyn. bez specjalnego pełnomocnictwa. Oświadczenia tego ministra są składane w imieniu i na rzecz państwa. Do kompetencji ministra spraw zagr. należą:
- negocjacje z przedstawicielami państw obcych
- przyjmowanie przedstawicieli dyplomatycznych
- mianowanie pracowników dyplomatycznych wszystkich stopni za wyjątkiem ambasadorów
- wystawia listy uwierzytelniające dla charge de’affaires swojego państwa (najniższy rangą przedstawiciel dyplomatyczny)
- przyjmuje oficjalnie charge de’affaires obcych państw.

II. ORGANY ZEWNĘTRZNE

STAŁE PRZEDSTAWICIELSTWA DYPLOMATYCZNE – placówki dyplomatyczne, ambasady ze stałym korpusem dyplomatycznym i personelem placówki. Przyjmuje się, że korpus dyplomatyczny tworzą szefowie stałych przedstawicielstw dyplomatycznych obcych państw akredytowani w danym kraju. Zgodnie z zasadą precedencji szefem korpusu dypl. jest najstarszy rangą szef przedstawicielstwa dypl. akredytowany jako pierwszy.
MISJE SPECJALNE – najstarszy przejaw dyplomacji zwany niejednokrotnie dyplomacja ad hoc. Charakteryzują się swoją czasowością. Komisja prawa międzyn. podjęła się zadania skodyfikowania norm dot. misji specj. – w wyniku podjętych działań 16.12.1969r. w Nowym Jorku została podpisana konwencja o misjach specjalnych. Art. 1 konwencji stanowi, że misją specjalną jest misja czasowa reprezentująca państwo wysyłana do jednego państwa przez drugie państwo w celu wspólnego rozpatrzenia z nim określonych spraw lub wypełnienia wobec niego określonego zadania. Przyjmuje się, że za misję specjalną nie mogą zostać uznane delegacje państwowe wysyłane przez przeds. prywatne.
Cechy charakterystyczne misji specjalnych:
1. zawsze reprezentują państwo wysyłające i działają w jego imieniu
2. mają tymczasowy charakter i ulegają rozwiązaniu wraz z wykonaniem zadania, co do wypełnienia którego zostały powołane
3. spełniają ściśle sprecyzowane zadanie
4. może być wysłana przez państwo do drugiego państwa tylko po uprzednim wyrażeniu przez to państwo zgody
5. funkcje, zakres zadań oraz skład misji specjalnej muszą być dokładnie sprecyzowane w umowie pomiędzy państwami
6. musi być wycofana w przypadku cofnięcia zgody przez państwo przyjmujące.
Podział misji specjalnych:
* misje specj. szefów państwa, prezydentów, suwerenów
* misje specj. szefa rządu
* misje specj. reprezentujące państwo.
URZĘDY KONSULARNE – składają się urzędów konsularnych i szefów placówek dyplomatycznych. Urzędy konsularne powoływane są w celu prowadzenia bieżącej współpracy pomiędzy poszczególnymi państwami oraz w celu niesienia pomocy obywatelom państwa wysyłającego zwanego macierzystym.


5.Terytorium państwa

TERYTORIUM – trójwymiarowa przestrzeń podlegająca suwerenności danego państwa.
Z punktu widzenia geograficznego możemy rozróżnić 5 kategorii terytorium: lądowe, wodne, podziemne, powietrzne, kosmiczne. Według prawa m. istnieją 4 rodzaje terytoriów:
1. terytoria podległe suwerenności poszczególnych państw
2. terytoria zależne, za których adm. i stosunki międzyn. odpowiedzialność ponoszą inne państwa lub organizacje międzyn.
3. niepodlegające suwerenności żadnego z państw – są one dostępne dla wszystkich członków społeczności m. w celu ich działalności w zakresie uregulowanym przez umowy m. i prawo zwyczajowe
4. terytoria niczyje, które mogą być poddane suwerenności innego państwa.

NABYCIE I UTRATA TERYTORIUM
Nabycie pierwotne ma miejsce wtedy, kiedy państwo nabywa terytorium, które do tej pory nie pozostawało pod władzą żadnego innego państwa; może mieć ono charakter:
a/ zawłaszczenia ziemi niczyjej (na chwilę obecną jest to niemożliwe, bo wszystkie terytoria są już zajęte)
b/ przyrostu terytorium – może nastąpić w sposób naturalny poprzez działanie sił przyrody (np. wybuch wulkanu i powstanie wyspy) bądź w sposób sztuczny związany z działalnością człowieka (np. osuszanie części obszaru morskiego, usypywanie falochronów, budowa portów na morzu).
Nabycie pochodne ma miejsce wtedy, kiedy państwo nabywa terytorium, które należało wcześniej do innego państwa. Nabycie to jest zatem przyrostem dla jednego państwa, a utratą terytorium dla drugiego państwa. Podstawową instytucją jest tutaj cesja terytorialna, polegająca na odstąpieniu części terytorium jednego państwa (cedent) drugiemu państwu (cesjonariusz) na podstawie umowy międzyn. Rodzaje cesji:
1. cesja wzajemna – jedno z państw przekazuje kawałek terytorium drugiemu państwu, które w ramach rekompensaty, rewanżu przekazuje mu inny kawałek swego terytorium
2. cesja odpłatna – państwo przekazując kawałek swego terytorium drugiemu państwu otrzymuje za nie kwotę określoną w umowie międzyn.
3. cesja plebiscytalna – przejaw demokracji bezpośredniej polegający na zwróceniu się do ludności zamieszkującej sporne terytorium z pytaniem o chęć przynależności do jednego z dwóch lub więcej zainteresowanych państw.

6.Definicja Obywatelstwa, sposoby nabycia

OBYWATELSTWO
Powoduje szereg doniosłych konsekwencji na arenie prawa międzyn. Przede wszystkim państwo,
z którym jednostka pozostaje w trwałym związku prawnym sprawuje nad nią opiekę dyplomatyczną
i konsularną. Państwo jest zobowiązane przyjmować na swoje terytorium obywateli.
Cechą obywatelstwa jest ustalenie obywatelstwa w odniesieniu do osoby przebywającej na terytorium państwa, gdyż tylko będąc obywatelem państwa możemy korzystać z pełni praw i obowiązków. Ustalenie obywatelstwa ma doniosłe znaczenie w przypadku wybuchu konfliktu zbrojnego, ponieważ obywatele państwa, wobec którego prowadzone są działania wojenne przebywający na terytorium wrogiego państwa zostaną automatycznie internowani jako element podejrzany.
SPOSOBY NABYCIA OBYWATELSTWA:
1/ nabycie pierwotne – wskutek urodzenia:
a) na zasadzie prawa krwi (ius sanguinis) – obywatelstwo jednostki stwierdza się na podstawie obywatelstwa rodziców
b) na zasadzie prawa ziemi (ius soli) – obywatelstwo stwierdza się w oparciu o miejsce urodzenia. Ta zasada jest charakterystyczna dla krajów Ameryki Płd.
2/ nabycie pochodne – naturalizacja następuje, gdy obywatelstwo uzyskuje osoba niemająca wcześniej żadnego obywatelstwa lub mająca obywatelstwo innego kraju.
SPOSOBY NADANIA OBYWATELSTWA:
1) na prośbę zainteresowanego złożoną do odpowiedniego organu państwa; dodatkowo muszą być spełnione następujące wymogi:
- obowiązek zamieszkania na terytorium państwa, o którego obywatelstwo jednostka się ubiega, przez okres 3, 5, 7 lat
- władanie językiem państwa
- znajomość kultury danego państwa
- posiadanie źródła dochodu
2) poprzez zawarcie związku małżeńskiego
3) dziecko przysposobione przez obywatela innego państwa uzyskuje jego obywatelstwo
4) reintegracja – odzyskanie obywatelstwa poprzednio utraconego; w tym przypadku stosuje się uproszczony tryb naturalizacji.
UTRATA OBYWATELSTWA:
1) przez nabycie obcego obywatelstwa
2) przez zwolnienie z dotychczasowego obywatelstwa na prośbę zainteresowanego
3) przez zawarcie związku małżeńskiego z obywatelem innego państwa
4) poprzez wstąpienie do służby wojskowej obcego państwa
5) poprzez odmowę spełnienia zasadniczej służby wojskowej
6) poprzez pozbawienie.
Każde z państw w akcie zasadniczym (w Polsce-konstytucja) określa sposoby nabycia i utraty obywatelstwa danego kraju. Zasady te muszą być zgodne z ogólnie przyjętymi normami prawa międzyn. Niemożliwe jest pozbawienie obywatelstwa ze względu na kolor skóry, rasę, przekonania religijne.
PODWÓJNE LUB WIELORAKIE OBYWATELSTWO – przyjmuje się, że jednostka może legitymować się tylko jednym obywatelstwem, ale od tej zasady są wyjątki. Może okazać się, że dziecko rodziców pochodzących z kraju wyznającego zasadę krwi urodzi się na terytorium państwa stosującego zasadę prawa ziemi. Podwójne obywatelstwo powoduje szereg komplikacji związanych z opieką dyplomatyczną, służbą wojskową, podatkami.
BEZPAŃSTWOWOŚĆ – zachodzi w przypadku negatywnego konfliktu ustaw o obywatelstwie, np. dziecko rodziców uznających zasadę ziemi urodzi się w państwie zasady krwi lub, gdy z przewidzianych ustawą powodów jednostka utraci lub zostanie pozbawiona obywatelstwa, a nie uzyska innego. Bezpaństwowiec w prawie międzyn. nazywany jest APATRYDĄ. Bezpaństwowcy napotykają często na trudności wynikające z braku legitymowania się obywatelstwem danego państwa.
Zapobieganiu bezpaństwowości służą:
1. konwencja haska z 1930r. (zwolnienie z obywatelstwa nie powoduje utraty obywatelstwa, jeśli zainteresowana osoba nie nabyła lub nie posiada innego obywatelstwa)
2. konwencja w sprawie obywatelstwa kobiet zamężnych z 1957r. (zapisy tej konwencji odrzucają automatyczną utratę obywatelstwa przez kobiety wychodzące za cudzoziemców)
7.Stosunki dyplomatyczne

STOSUNKI DYPLOMATYCZNE
To zewnętrzna działalność państwa realizująca jego politykę zagraniczną. Obejmują one inicjatywy
i polityczne oddziaływania, rokowania dwustronne, negocjacje wielostronne na konferencjach i forach organizacji międzyn.
Miały początkowo charakter nieskodyfikowany, a zatem opierały się one na zwyczaju i kurtuazji międzyn. Skodyfikowane zostały 18.4.1961r. w konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych. Część norm zawartych w konwencji miała charakter kodyfikacyjny, jednak konwencja nie uchyliła obowiązującego praw zwyczajowego.

PRAWO LEGACJI – przejawia się możliwością wysyłania i przyjmowania przedstawicieli dyplomatycznych. Wiąże się ono bezpośrednio z suwerennością państwa. Jest podstawowym atrybutem każdego z państw i przejawia się utrzymywaniem lub nieutrzymywaniem stosunków dyplomatycznych
z drugim podmiotem tego prawa. Utrzymywanie stosunków dypl. następuje każdorazowo za zgodą państw zainteresowanych. Jeżeli 2 państwa nie utrzymują stosunków dypl. nie oznacza to, że są w stanie wojny – brak tych stosunków może oznaczać brak wspólnych cech zainteresowania danego państwa. Każde z państw w oparciu o prawo legacji ma prawo do przyjęcia lub odmowy przyjęcia przedstawicieli dypl. państwa drugiego. Kompetencja ta została jednoznacznie wyrażona w art. 8 konwencji hawańskiej
z 1928r., gdzie się wskazuje, że żadne państwo nie może akredytować swoich przedstawicieli dypl.
w innych państwach bez ich uprzedniego wyrażenia na to zgody.

NAWIĄZANIE STOSUNKÓW DYPL. następuje zazwyczaj na podstawie pisemnego porozumienia obu zainteresowanych stron. W porozumieniu tym zawarty jest termin, jak również szczebel misji dypl. Państwa mogą poprzestać jedynie na samym akcie nawiązania stosunków dypl. Wymogiem formalnym
w obrocie prawno-międzyn. nie jest utworzenie jakiegokolwiek rodzaju placówek dypl. dla prowadzenia poprawnych stosunków dypl. Nawiązanie stosunków dypl. daje podstawę polityczną i prawną do bezpośredniego komunikowania się między obu państwami bez pośrednictwa państw trzecich, w tym do sprawowania bezpośredniej opieki nad swoimi obywatelami oraz innych funkcji określonych odrębnymi przepisami prawa międzyn.

8.Charakterystyka przedstawicielstw dyplomatycznych

KLASY I RANGI PRZEDSTAWICIELI DYPLOMATYCZNYCH
KLASA I najwyższa – ambasadorowie, a w przypadku stolicy apostolskiej nuncjusze, akredytowani przy głowie państwa
KLASA II średnia – posłowie, ministrowie, a w przypadku stolicy apostolskiej internuncjusze, akredytowani przy głowie państwa
KLASA III najniższa – charge de’affaires akredytowani przy ministrze spraw zagranicznych

Do zasadniczych funkcji misji dypl., jak i całego personelu należy:
1. reprezentowanie swojego państwa w państwie przyjmującym
2. prowadzenie rokowań z rządem państwa przyjmującego
3. ochrona w państwie przyjmującym interesów swojego państwa oraz jego obywateli w oparciu
o przepisy prawa międzyn.
4. zapoznawanie się przy pomocy wszystkich legalnych sposobów z warunkami panującymi
w państwie pobytu, oraz rozwojem wydarzeń zachodzących w tym państwie, a następnie informowanie o tym swojego państwa
5. popieranie i promowanie przyjaznych stosunków pomiędzy państwem reprezentowanym
a państwem przyjmującym, rozwijanie stosunków gosp., kulturalnych i innych.
9.Immunitety

PRZYWILEJE I IMMUNITETY DYPLOMATYCZNE – prawa i ulgi udzielane obcym przedstawicielom dypl., szefom i personelowi placówek dypl. w celu zapewnienia skutecznego wykonywania funkcji przez misje dypl. jako reprezentujące państwo. Możemy je podzielić na 2 grupy:
I. przysługujące placówkom:
• nienaruszalność pomieszczeń placówki
• bezwzględna nietykalność archiwów i dokumentów
• zwolnienie od wszelkich opłat i podatków państwowych, regionalnych lub komunalnych
w odniesieniu do pomieszczeń misji (własnych i dzierżawionych)
• swoboda niekontrolowanego porozumiewania się w celach urzędowych z własnym rządem, innymi misjami i konsulatami państwa macierzystego; jedynie uruchomienie i używanie własnej instalacji radiowej wymaga zgody państwa przyjmującego
• zwolnienie przedstawicielstw dyplomatycznych od rewizji celnej i cła za przywiezione przedmioty z zagranicy do użytku służbowego
• misje dypl. i jej personel mają prawo używania flagi i godła swojego państwa na pomieszczeniach misji oraz w środkach transportu
II. przysługujące personelowi:
• immunitet od jurysdykcji karnej państwa przyjmującego
• immunitet fiskalny polegający na zwolnieniu przedstawiciela dypl. od wszelkich opłat, podatków osobistych rzeczowych (wyjątkiem są podatki pośrednie, np. VAT płacony przy zakupie towaru)
• zwolnienie od opłat i rewizji
• personel adm. i techniczny zatrudniony w danej placówce dypl. korzysta z ograniczonych przywilejów i immunitetów.

10.Suwerenność państwa i terytoria zależne

SUWERENNOŚĆ
Zdolność do samodzielnego, niezależnego od innych podmiotów sprawowania władzy nad określonym terytorium, grupą osób lub samym sobą. Może być rozpatrywana w 2 aspektach:
1/ suwerenność wewnętrzna – władza sama może decydować o zakresie swojego działania; władza państwowa jest niezależna od organizacji działających na terytorium państwa
2/ suwerenność zewnętrzna – gwarantuje, że państwo jest niezależne od innych państwa, jak również innych podmiotów prawa, przy podejmowaniu decyzji.
Suwerenność jest podstawowym prawem państwa wynikającym z prawa międzyn. Suwerenność państwa na arenie międzyn. doznaje pewnych ograniczeń w związku z suwerennością innych państw, jak również postanowień konwencji i umów międzyn., których państwo jest sygnatariuszem. Wyrazem suwerenności każdego z państw jest utrzymywanie stosunków dyplomatycznych z innymi państwami, podpisywanie umów międzyn., uczestnictwo w organizacjach międzyn., czy też zabieranie głosu na forum org. międzyn.
Uchwalona w 1970r. deklaracja zasad prawa międzyn. stwierdziła, że wszystkie państwa korzystają
z suwerennej równości, która przejawia się następująco:
1) wszystkie państwa są równe wobec prawa
2) każdemu państwu przysługują prawa wynikające z pełnej suwerenności
3) każde państwo ma obowiązek szanować suwerenność innych państw
4) integralność terytorialna i niepodległość polityczna państwa są nietykalne
5) każde państwo ma prawo swobodnie wybrać i rozwijać swój system polityczny
6) każde państwo ma obowiązek przestrzegać zasad prawa międzyn. i postanowień konwencji, których jest sygnatariuszem.
Każde państwo ma prawo do suwerenności, a każdy naród winien mieć prawo decydować o sobie.

NARÓD – jest społecznością czy też zbiorowością ludzi wyróżniającą się wspólną tożsamością narodową oraz poczuciem przynależności do wspólnoty. Naród charakteryzuje się pokrewieństwem poszczególnych członków wynikającym z faktu urodzenia się na terytorium danego państwa, czy też posiadaniem rodziców wywodzących się z danej narodowości.

SUWERENNOŚĆ WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE
Żadne z państw nie było, nie jest i nie będzie w pełni suwerenne, ponieważ przenikają się wpływy zarówno polityczne, społeczne, kulturowe, jak i gospodarcze na całym świecie. Poprzez powstawanie międzynarodowych korporacji mogących wywierać nacisk na element decyzyjny poszczególnych państw – suwerenność jako taka podlega ograniczeniu.

MATERIALNE ASPEKTY SUWERENNOŚCI PAŃSTW
Suwerenność polityczna państwa może mieć charakter:
a) państwowy – suwerenność w tym aspekcie oznacza realne możliwości państwa jako organizacji politycznej do korzystania z suwerenności w rozumieniu prawa międzyn.
b) narodowy – suwerenność w tym aspekcie wskazuje na fakt, że wszelka władza wywodzi się od ludu.

11.Metody dążenia do niepodległości

NIEPODLEGŁOŚĆ
Najwyższa, najważniejsza forma suwerenności; jest to stan trudny do osiągnięcia, ponieważ sama świadomość bycia narodem odrębnym od reszty obywateli zamieszkujących terytorium danego państwa nie wystarcza, musi być spełniony dodatkowo szereg innych elementów, takich jak: niezależna adm. polityczna, niezależne władze, gospodarka oraz akceptacja społeczności miedzyn. – ażeby państwo mogło zostać uznane za nowy podmiot prawa międzyn.
UTRATA NIEPODLEGŁOŚCI może mieć charakter:
1) okupacji wojennej – polegającej na zajęciu całości lub części terytorium danego państwa przez siły zbrojne innego państwa, będącym następstwem działań wojennych.
Okupant zobligowany jest do przestrzegania prawa międzyn., jak również prawa miejscowego, nie może w żadnym wypadku dokonywać eksterminacji ludności państwa podbitego, nie może dokonywać masowych przesiedleń, nie może gorzej traktować ludności o odmiennym wyznaniu, przynależności politycznej, jak również kolorze skóry. Okupant powinien na okupowanym terytorium ustanowić współpracującą z nim władzę. Konwencja haska IV z 1907r. w dziale III reguluje okupację wojenną i zasady sprawowania władzy przez państwo okupujące.
2) okupacji pokojowej – będącej czasowym zajęciem całości lub części terytorium obcego państwa przez siły zbrojne innego państwa, a zajęcie to nie jest bezpośrednim wynikiem działań wojennych, a jedynie ma na celu ochronę określonych praw i interesów państw okupujących
3) protektoratu – forma władzy sprawowanej przez jakieś państwo nazwane protegującym nad innym państwem lub tez terytorium zwanym protegowanym. Protegowany zachowuje część swoich uprawnień, instytucji, a protegujący ogranicza się do prowadzenia polityki zagranicznej w imieniu protegowanego. Protektorat jest stanem przejściowym i prowadzi albo do inkorporacji danego państwa lub terytorium albo do uzyskania pełnej suwerenności.
4) autonomii – jest samozarządzaniem częścią lub całością terytorium kraju. Organy wyłonione
w oparciu o konstytucję (lub też inny najważniejszy w danym państwie akt) prowadzą wewnętrzną politykę danego kraju i rozstrzygają o sprawach wewnętrznych. Autonomia może dotyczyć państwa, miasta, regionu lub mniejszości narodowej. Zazwyczaj nie posiada suwerenności w stosunkach międzyn., gdyż takowa przysługuje państwu w obrębie którego autonomia się znajduje.
ODZYSKANIE NIEPODLEGŁOŚCI – w prawie międzyn. wyróżnia się co do zasady sposoby dążenia do niepodległości o charakterze pokojowym i zbrojnym. Rozróżnienie to opiera się na charakterze dążenia do niepodległości oraz środków i metod użytych do jej osiągnięcia.
Sposoby i środki dążenia do uzyskania niepodległości o charakterze pokojowym:
1/ plebiscyt
2/ referendum niepodległościowe
3/ secesja części terytorium państwa
4/ wybory
PLEBISCYT – polega na zwróceniu się do narodu z pytaniem dot. przynależności danego terytorium do jednego z dwóch lub kilku organizmów państwowych. Uprawnieni do głosowania obywatele wybierają jeden spośród zaproponowanych przez organy władzy wariantów. Plebiscyt nie jest uregulowany przepisami prawa międzyn., nie ma też charakteru wiążącego. Państwa jednakowoż szanując wolę obywateli zamieszkujących dane terytorium ustosunkowują się do żądań czy też opinii narodu. Przez to, że nie ma uregulowań dot. formy i przebiegu plebiscytu może on mieć różny charakter w państwach
o różnej kulturze prawa.
REFERENDUM NIEPODLEGŁOŚCIOWE – ma na celu potwierdzenie opinii narodu, a w konsekwencji prawne usankcjonowanie decyzji o zmianie statusu państwowego. Poprzez instytucję referendum władze zasięgają opinii społeczeństwa odnośnie zmiany statusu politycznego danego terytorium podkreślając, że to naród jest suwerenem, a jego wola dobrem najwyższym. Referendum niepodległościowe zostało usankcjonowane przepisami prawa i ma moc rozstrzygającą w kwestii poddanej pod głosowanie.
SECESJA CZĘŚCI TERYTORIUM – jest skutkiem realizacji przez narody prawa do samostanowienia. Prawo to jest swobodą określenia statusu politycznego lub społ.-gosp. przez grupę etniczną zamieszkującą dane terytorium. W prawie międzyn. wskazuje się, że państwa utworzone w wyniku secesji (czyli oderwania się od dotychczasowego organizmu państwowego) nie są sukcesorami prawa organizmu państwowego, z którego się wyodrębniły, a co za tym idzie – na arenie międzyn. są postrzegane jako nowe twory niezwiązane wcześniejszymi postanowieniami wynikającymi z traktatów
i umów międzyn. podpisanych przez macierzyste państwo. Nowopowstałe państwo winne jest przestrzegać ogólnych zasad prawa międzyn., a do konwencji i traktatów musi przystąpić na nowo.
WYBORY – są sposobem realizacji przez narody prawa do samostanowienia. W przypadku narodów podległych zwierzchnictwu terytorialnemu, z którym się utożsamiają, niejednokrotnie wybory wygrywa frakcja akcentująca dążenia niepodległościowe i w przypadku wygranej przez tę frakcję podejmowane są działania o charakterze polityczno-prawnym mające na celu uzyskanie niepodległości.

Każdy z w/w sposobów dążenia do niepodległości znajduje akceptację społeczności międzyn., gdyż
w swej istocie jest zgodny z ogólnie przyjętymi zasadami prawa międzyn., a co za tym idzie – nie stanowi pogwałcenia pokoju, bezpieczeństwa międzyn. i innych wartości nadrzędnych.
Oprócz sposobów i metod dążenia do niepodległości o charakterze pokojowym akceptowanych przez społeczność międzyn. wyróżnić należy sposoby i metody dążenia do niepodległości o charakterze zbrojnym, niejednokrotnie definiowane jako niezgodne z prawem miedzyn., a zatem wywołujące dezaprobatę i sprzeciw społeczności międzyn., a osoby je stosujące są określane mianem „wrogów ludzkości”.

Sposoby i metody walki o niepodległość o charakterze zbrojnym:
1/ działania ugrupowań bojowników o wolność
2/ nielegalne interwencje państw trzecich
3/ walka narodowo-wyzwoleńcza.
BOJOWNICY O WOLNOŚĆ – zazwyczaj w swoich działaniach stosują metody terrorystyczne, przy czym nie utożsamiają się z terrorystami. Ich działania były charakterystyczne dla okresu rozpadu imperiów kolonialnych, kiedy to walczono o utworzenie nowych państw takich jak: Izrael, Kenia, Cypr, Algieria. Państwa te uzyskały niepodległość dzięki działaniom bojowników oraz innych organizacji nastawionych na terroryzm. Co charakterystyczne – bojownicy starają się zdobyć zrozumienie i poparcie społeczności międzyn. dla swoich dążeń. Przedstawiają swoją sytuację jako bardzo niekorzystną i tragiczną, co
w konsekwencji zmusza ich do podejmowania działań o charakterze zbrojnym. Prawo międzyn. reguluje kwestie związane prawem konfliktów zbrojnych oraz stronami uczestniczącymi w konflikcie. Bojownicy o wolność w myśl przepisów prawa międzyn., podobnie jak powstańcy, będą mieli status ograniczonego podmiotu, gdyż nie zachodzą przesłanki pozwalające na uznanie ich za stronę wojującą. Strona wojująca ma zdecydowanie więcej uprawnień i jest uważana za równorzędnego partnera dla innych podmiotów prawa międzyn. Ażeby zostać uznanym za stronę wojującą winny być spełnione następujące wymogi:
a) legitymowanie się władzami sprawującymi kontrolę na danym terytorium
b) osoby walczące winny być jednolicie umundurowane
c) osoby walczące winny przestrzegać praw i zwyczajów wojennych.
Działania bojowników o wolność b. często godzą w zapisy art. 1 Karty Narodów Zjedn. stanowiący, że celem nadrzędnym ONZ jest utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa stosując w tym celu środki zbiorowe dla zapobiegania zagrożeniom pokoju i ich usuwaniu. Wszelkie spory winny być rozwiązywanie pokojowymi sposobami zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa międzyn.
NIELEGALNE INTERWENCJE PAŃSTW TRZECICH – są pogwałceniem podstawowych zasad suwerennego funkcjonowania państw, mimo że w niektórych przypadkach znajdują uzasadnienie.
Wg Karty Narodów Zjedn. te interwencje są zakazane, ponieważ żadne państwo nie ma prawa podjąć jakichkolwiek działań w stosunku do innego państwa mających na celu destabilizację ładu wewnętrznego tego państwa, a jednocześnie osiągnięcia korzyści przez państwo interweniujące. Interwencja, jak i i jej groźba, są w prawie międzyn. zakazane. Karta Narodów Zjedn. podkreśla, że głównym celem państw jest pokojowe współistnienie na arenie międzyn. Art.2 w pkt. 2 ten karty mówi wprost o zakazie stosowania siły, jak również groźby użycia siły w stosunkach międzyn. pomiędzy państwami. Jakakolwiek przemoc jest sprzeczna z podstawowymi celami funkcjonowania ONZ.
WALKA NARODOWO-WYZWOLEŃCZA – może być rozpatrywana na wielu płaszczyznach i w oparciu
o różne kryteria. Może przybrać formę oporu bez przemocy, którą to stosował Mahatma Ghandi. Może też przyjąć formę działań o charakterze zbrojnym, których celem jest artykulacja swoich racji na arenie zarówno wewnętrznej, jak i międzyn. Problemem jest również postrzeganie na arenie międzyn. strony walczącej, gdyż niejednokrotnie nie spełnia ona warunków uznania za stronę wojującą.

12.Organizacja międzynarodowa- CHARAKTERYSTYKA


ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE
Są szczególnymi podmiotami prawa międzyn. Możemy wyróżnić organizacje:
ORGANIZACJE MIĘDZYRZĄDOWE – są tworzone przez państwa i działają na podstawie umów międzyn. Zazwyczaj posiadają pewien zakres podmiotowości prawnej. Można je określić jako formę współpracy państw ustaloną w umowie międzyn. W umowie tej określa się kompetencje, zakres podmiotowości, organy organizacji, czas na jaki została powołana oraz ustala się statut organizacyjny (ONZ, UE)
ORGANIZACJE POZARZĄDOWE – nie działają na podstawie umów, lecz na podstawie porozumień nieformalnych lub też o charakterze wewnątrzprawnym. Członkami tych organizacji są związki, instytucje, osoby prawne i fizyczne, a nie same państwa. Niektóre z organizacji pozarządowych mają status konsultacyjny (MKOl, PCK, WOŚP, PAH)

Kryteria, wg których klasyfikujemy organizacje międzyn.:
I. Kryterium członkostwa:
a) organizacje powszechne (uniwersalne)
b) organizacje partykularne (regionalne)
II. Kryterium kompetencji:
a) o kompetencjach ogólnych (np. ONZ)
b) o kompetencjach szczególnych
III. Kryterium stopnia władzy:
a) o charakterze koordynacyjnym
b) o charakterze integracyjnym

Każda z organizacji międzyn., ażeby prowadzić działalność, musi legitymować się organami:
1. organ typu zgromadzenia ogólnego – reprezentowani są tu wszyscy członkowie; organ ten jest wyposażony w najogólniejsze kompetencje; zbiera się w systematycznych okresach czasu
2. organ typu rady – organ o węższym składzie; posiada kompetencje wykonawcze; zbiera się częściej – w przerwach pomiędzy sesjami zgromadzenia
3. organ administracyjny w postaci sekretariatu czy biura – składa się on z funkcjonariuszy międzyn.; urzęduje permanentnie i spełnia czynności techniczne oraz biurowe.

13.Sądownictwo i arbitraż międzynarodowy

Sądownictwo międzynarodowe, zgodnie z art. 33 Karty Narodów Zjednoczonych, jeden ze sposobów rozwiązywania sporów międzynarodowych. Prawo międzynarodowe nie przewiduje obowiązkowego sądownictwa, co oznacza, iż wszystkie strony sporu międzynarodowego muszą uznać kompetencję sądu międzynarodowego, aby mógł on sprawę rozstrzygnąć.
Obecnie głównym, stałym sądem międzynarodowym jest Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze, będący jednym z głównych organów ONZ. MTS może rozpatrywać spory pomiędzy państwami, a także wydawać opinie doradcze na zamówienie organów ONZ.
Innym rodzajem sądu międzynarodowego jest Międzynarodowy Trybunał Karny, który posiada jurysdykcję w zakresie sądzenia indywidualnych osób. Nie jest on jednak uznawany przez niektóre państwa zrzeszone w ONZ, w tym Stany Zjednoczone, Chiny, Izrael i Rosję.
Innymi przykładami sądów egzekwujących prawo międzynarodowe jest Europejski Trybunał Praw Człowieka, instytucja powołana na podstawie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Trybunał Sprawiedliwości oraz Sąd Pierwszej Instancji są z kolei międzynarodowymi instytucjami sądowniczymi działającym w ramach Unii Europejskiej.
Czasami powoływane są sądy ad hoc dla rozstrzygnięcia konkretnej sprawy lub grupy spraw. Przykładem takiego sądu był np: Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze, czy Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii.

Arbitraż międzynarodowy - rozwiązywanie sporu pomiędzy państwami za pomocą orzeczenia wydanego przez jednego lub więcej arbitrów wybranych przez strony.
Rodzaje arbtrażu:
* fakultatywny, kiedy obie strony konfliktu wyrażają zgodę na oddanie sporu pod arbitraż gdy ten już zaistniał
* obligatoryjny, gdy strony w uprzednio zawartej umowie (tzw. klauzuli arbitrażowej) zgodziły się, że na żądanie jednej z nich spór będzie oddany pod arbitraż.
Arbitraż fakultatywny może mieć dwie formy: niezorganizowany czyli ad hoc, gdy strony wybierają arbitrów lub zorganizowany, gdy istnieje stały sąd rozjemczy.
W praktyce istnieją dwa sposoby wyznaczania składu sądów arbitrażowych. Pierwszy z nich to tradycyjny sposób, zwany europejskim lub klasycznym. Polega on na tym, że spór rozstrzyga głowa wybranego państwa trzeciego (np. król, prezydent, papież). Zaleta tej formy jest fakt, że osoba rozstrzygająca jest niezależna, nie ma żadnych motywów aby być stronniczym i posiada duży autorytet w środowisku międzynarodowym. Wadą natomiast może być brak fachowości i kompetencji.
Drugi system, tzw. amerykański polega na oddaniu sporu do rozstrzygnięcia komisji mieszanej (joint commission). Taka komisja składa się z trzech lub pięciu członków, z czego jeden lub dwóch członków wydelegowanych jest z państw uczestniczących w sporze, i jednego superarbitra, wybranego za obopólną zgodą obu tych państw. Niewątpliwą zaleta tego systemu jest fachowość komisji oraz fakt, iż umożliwia się stronom konfliktu udział w przygotowaniu orzeczenia. Bywa jednak, iż przedstawiciele z państw uwikłanych w konflikt stają się bardziej adwokatami swoich krajów niż arbitrami.
Częściej stosowany w praktyce jest system amerykański.
Od wyroku sądu arbitrażowego nie ma odwołania. Wyjątkiem jest sytuacja kiedy strony sporu wcześniej umówią się, że jest inaczej. Jednak przy odwołaniu się od ogłoszonego orzeczenia ten sam sąd arbitrażowy rozpatruje apelację.
Postępowanie arbitrażowe składa się z dwóch części, pisemnej i ustnej. Strony składają najpierw wyjaśnienia na poparcie swojej sprawy, następuje narada, najczęściej tajna. Decyzje zapadają większością głosów, a ogłoszony wyrok powinien być odpowiednio uzasadniony i umotywowany.
Obecnie arbitraż międzynarodowy jest rzadkim środkiem rozstrzygania sporów, gdyż jako forma jest często krytykowany za swoje niedostosowanie zasad do zmieniających się sytuacji i potrzeb na świecie.