Plan wykładu:
Pojęcie przedsiębiorstwa
Teorie przedsiębiorstwa i cele działalności
Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw – kryteria wyboru
Cykl życia przedsiębiorstwa, dylematy fazy założycielskiej, wzrost i rozwój przedsiębiorstwa
Przekształcenia przedsiębiorstw – przyczyny restrukturyzacji, rodzaje, prywatyzacja jako przykład procesów restrukturyzacyjnych
Rynek jako regulator funkcjonowania firmy, zarządzanie relacjami z klientami
Ryzyko w gospodarowaniu, planowanie działalności jako funkcja zarządzania
Zakres wykładu 1: (14.10.2014 i 28.10.2014)
Definiowanie przedsiębiorstwa – Modele przedsiębiorstwa
Pojęcie przedsiębiorstwa
Przedsiębiorca – istota
Definiowanie przedsiębiorstwa - przyczyny różnic
Różne nurty w ekonomii
Usytuowanie przedsiębiorstw w gospodarce narodowej (przedsiębiorstwo a państwo)
Zróżnicowanie przedsiębiorstw
Przedsiębiorstwo jako kategoria historyczna
ad. 1 Modele przedsiębiorstwa
Teoria przedsiębiorstwa jest podstawą w ekonomii, bo bez firmy nie istnieje rynek.
John Kay (London Business School) – „największą luką teorii ekonomii, która czeka obecnie na rozwiązanie, jest teoria przedsiębiorstwa”
1. Model ekonomiczny (Teoria ekonomii)
- przedsiębiorstwo to byt ekonomiczny opisywany jako efektywność użycia zasobów – różnicy między efektami i nakładami,
- różnice w podejściu do przedsiębiorstwa na gruncie poszczególnych kierunków i prądów w ekonomii – ekonomia klasyczna, ujęcie szumpeterowskie, (neo)instytucjonalne i inne.
2. Model finansowy (Analiza finansowa przedsiębiorstwa)
- przedsiębiorstwo to system zasobów o określonej wartości, przekształconych w strumienie finansowe,
- kapitał przedsiębiorstwa traktowany jest jako wartość, a nie jako zestaw materialnych czynników produkcji,
- cel firmy – maksymalizacja jej wartości w dłuższym okresie czasu.
3. Model produkcyjny – technologiczny (Nauki techniczne)
- przedsiębiorstwo to układ techniczny przetwarzający energię i materię w produkt o założonych parametrach użytkowych,
- przedsiębiorstwo nie wytwarza wartości dodanej, lecz musi najpierw wyprodukować dobra i usługi.
4. Model organizacyjny (Organizacja i zarządzanie)
- przedsiębiorstwo to jednostka zorganizowana - szczególny przypadek instytucji podlegającej zasadom racjonalnej organizacji,
- występują PROCESY DECYZYJNE - podstawowa przesłanka uznania modelu organizacyjnego za wiodący w formułowaniu interdyscyplinarnej teorii przedsiębiorstwa.
5. Model cybernetyczny ( Cybernetyka, logistyka)
- przedsiębiorstwo to układ złożony, podobny do żywego organizmu, kierujący się kryterium najdłuższego zachowania przy życiu,
- traktowane jako system względnie odosobniony w otoczeniu, posiadający szereg wewnętrznych, oddziaływujących na siebie podsystemów.
6. Model socjopsychologiczny – behawioralny (Socjologia, psychologia)
- przedsiębiorstwo to system społeczny – jednostki, grupy, ich zachowania, motywacje, wzajemne relacje itp.,
- głównym aktywem przedsiębiorstwa są LUDZIE
7. Model prawny (prawo cywilne, prawo handlowe)
- przedsiębiorstwo to szczególny podmiot praw i obowiązków,
- forma i ustrój przedsiębiorstwa są zawsze określone w danym systemie prawnym.
8. Model (aspekt) etyczny (etyka biznesu, socjologia kultury)
- analiza zachowań w przedsiębiorstwie pod kątem obowiązujących w społeczeństwie norm moralnych i wzorców akceptowanych zachowań. (Buddyzm przeszkadza)
Definiowanie przedsiębiorstwa:
- przedsiębiorstwo to złożony układ, na którego funkcjonowanie wpływają różne rodzajowo czynniki,
- pełna teoria przedsiębiorstwa wymaga jego prezentacji z różnych punktów widzenia uznanych za istotne,
- niezbędne jest zatem konstruowanie MODELI przedsiębiorstwa – właściwych danej płaszczyźnie analizy,
- poszczególne modele funkcjonują na gruncie różnych dyscyplin naukowych.
Wnioski:
- odmienne definiowanie przez różne dyscypliny nie oznacza sprzeczności lecz służy uwypukleniu określonych aspektów przedsiębiorstwa,
- za każdym razem należy określić płaszczyznę analizy (model przedsiębiorstwa) i konsekwentnie używać właściwych pojęć i ujęć,
- częste mieszanie pojęć z różnych podejść i modeli prowadzi do „ Teorii firmy w okruchach”,
- ideałem pozostaje całościowa, interdyscyplinarna teoria firmy.
Ad. 2 Pojęcie przedsiębiorstwa
Problem definicji przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorstwo jest kategorią:
- ekonomiczną,
- prawną – bardzo róźne ujęcia (przedsiębiorstwo czy przedsiębiorca?),
- historyczną.
Źródła:
- Kodeks Spółek Handlowych
- Ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym
- Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej
- Kodeks Cywilny
- Ustawa o podatku VAT
PRZEDSIĘBIORSTWO:
Jest prowadzone zarobkowo
Stanowi całość pod względem (jest wyodrębnione):
- produkcyjno – technicznym
- handlowym
- ekonomiczno – finansowym (bilans, rachunek zysków i strat, rachunek przepływów)
- organizacyjnym (ma adres, jest zarejestrowane w KRS)
Posiada osobowość prawną (?)
przedsiębiorstwo nie musi mieć osobowości prawnej, np. działalność gospodarcza osób fizycznych
Posiada samodzielność decyzyjną w ramach istniejącego systemu polityczno-prawnego
Działa na własne ryzyko
Działa trwale lub na określony czas (jednorazowe przedsięwzięcie nie jest przedsiębiorstwem np. konsorcjum)
Zaspakaja potrzeby innych podmiotów gospodarczych, instytucji, osób
Wymienia produkty i / lub usługi na zasadzie kupna – sprzedaży (nie barter, nie wymiana)
Przedsiębiorstwo - elementy:
Wewnętrzne:
- Kapitał (rzeczowy i finansowy)
- Ludzie
- Wynalazczość (postęp)
- Informacja
Zewnętrzne
- Odbiorcy – klienci
- Dostawcy
- Społeczność lokalna – region
- Państwo
Czynnikiem syntetyzującym te elementy jest PRZEDSIĘBIORCA, który z rozproszonych elementów i dla siebie samych nieproduktywnych TWORZY PRZEDSIĘBIORSTWO.
Ad. 3 Przedsiębiorca - istota
przedsiębiorca = innowator (Schumpeter)
przedsiębiorca = właściciel (różni autorzy)
przedsiębiorca = menedżer (Veblen) (ten, kto zarządza)
przedsiębiorca = ryzykant (Kngiht)
Kwestia właściciel – przedsiębiorca
1. Kapitalizm właścicielski - pierwszy okres rozwoju gospodarki rynkowej
- wynalazca, właściciel i założyciel przedsiębiorstwa (w jednej osobie) sam nim zarządzał,
- do tej pory warunek samodzielnego zarządzania jest najczęściej uznawanym atrybutem przedsiębiorcy.
2. Kapitalizm menedżerski –efekt rozrostu przedsiębiorstw w postaci spółek akcyjnych pod koniec XIX w. (głównie w USA)
- rozdzielenie posiadania (własności) od zarządzania,
- najemny menadżer staje się warunkowym przedsiębiorcą (tzn. w granicach kompetencji i na czas
wyznaczony przez właściciela),
- menedżerowie pełnią w firmie funkcję zbiorowego przedsiębiorcy,
- odpowiednie przygotowanie oznacza w szczególności profesjonalizację zarządzania.
Ad. 4 Definiowanie przedsiębiorstwa – przyczyny różnic
Różne nurty w ekonomii – przykłady kierunków w ekonomii
1. Koncepcja neoklasyczna
Założenia:
- przedsiębiorstwo to „czarna skrzynka”, która ma wejście i wyjście,
- podstawowym celem jest maksymalizacja zysku,
- ekonomistów i managerów interesuje ilość, rodzaj dostarczonych czynników produkcji, wybór
odpowiedniej techniki wytwórczej, która zapewnia efekt w postaci zysków ze sprzedaży produktów,
- oparte jest na zasadach racjonalnego gospodarowania czyli:
uzyskania maksymalnych efektów przy określonych założonych nakładach (zasada największej wydajności) albo do
minimalizacji nakładów ponoszonych dla osiągnięcia założonego efektu (zasada oszczędności),
- według koncepcji neoklasycznej mało istotne są procesy, które zachodzą wewnątrz czarnej skrzynki (o ile przedsiębiorstwa uzyskają pozytywne wyniki).
Krytyka podejścia neoklasycznego:
- firma to nie „czarna skrzynka” maksymalizująca zysk
- możliwości podejmowania optymalnych decyzji są ograniczone, bo ludzie nie mają wszystkich
Informacji,
- bo często przyjmują rozwiązania „wystarczająco dobre”,
- pytania, na które nie odpowiada teoria neoklasyczna:
1. Kto maksymalizuje zysk, realizuje cele firmy – właściciel, dyrektor, zarząd, pracownicy?
2. Czy przedsiębiorstwo jest organizacją? Jeżeli tak, to dlaczego istnieją przedsiębiorstwa jednoosobowe?
3. Czy istnieje wspólna teoria dla różnych klas przedsiębiorstw - jednoosobowe i wielkie korporacje międzynarodowe, przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielnie?
4. Jakie są niezbędne elementy przedsiębiorstwa?
5. Jakie są granice przedsiębiorstwa – czy stały klient jest jego częścią, przedsiębiorstwa wirtualne?
6. Dlaczego te same zasoby i działania przedsiębiorstw raz są zorganizowane wewnątrz przedsiębiorstwa, a innym razem kupowane przez zewnętrzne kontrakty?
2. Koncepcja menedżerska
Przyczyna powstania - rozdzielenie własności od zarządzania przedsiębiorstwem (kapitalizm menedżerski).
Skutek powstania – menedżerowie przedsiębiorstwa maksymalizują swoje własne korzyści w ramach ograniczeń stwarzanych przez właścicieli.
3. Koncepcja behawioralna
Przyczyna – niepewność środowiska w którym działa firma i ograniczona racjonalność decyzji.
Skutek – dąży się do rozwiązań zadowalających, a nie optymalnych.
4. Koncepcja mechanizmu alokacji zasobów
Przyczyna – w gospodarce rynkowej oprócz mechanizmu rynkowego alokacji zasobów (niewidzialna ręka, tzn. popyt i podaż) istnieje także mechanizm alternatywny jakim jest system zarządzania w przedsiębiorstwie (ręka widzialna).
Skutek – niektóre procesy mogą zachodzić bez udziału mechanizmu rynkowego.
5. Teoria zasobowa
Firma to zbiór zasobów i umiejętności – nie ma dwóch identycznych firm.
O przewadze firmy decydują cechy zasobów i umiejętności:
- rzadkość,
- komplementarność (trudniejsze imitowanie),
- możliwość imitacji,
- zdolność do zmian (tym szybciej można zwiększyć dystans w stosunku do naśladowców),
- trwałość,
- ograniczoność w nabywaniu (im mniej dostępne zasoby, tym większa przewaga konkurencyjna),
- pokrywanie się zasobów i umiejętności z czynnikami sukcesu w branży.
Usytuowanie przedsiębiorstw w gospodarce narodowej (przedsiębiorstwo a państwo)
Zmienia się usytuowanie przedsiębiorstw w gospodarce narodowej -----> (skutek)
Zmienia się zakres samodzielności przedsiębiorstw w zależności od ustroju polityczno – gospodarczego.
Przedsiębiorstwo a państwo – „permanentne relacje” (rola państwa)
państwo pełni funkcję nadzorczą i kontrolną,
państwo tworzy ramy systemu ekonomiczno – prawnego,
państwo wkracza w procesy zachodzące wewnątrz przedsiębiorstwa (ochrona pracy,
bezpieczeństwo),
oddziałuje poprzez makro regulacje na procesy inwestycyjne przedsiębiorstw (polityka
gospodarcza, regionalna, badawcza, rozwojowa),
oddziałuje poprzez makro regulacje na konsumpcję gospodarstw domowych,
przenosi na przedsiębiorstwa realizacje zadań publicznych (np. niepełnosprawni),
traktuje przedsiębiorstwo jako źródło swoich dochodów,
państwo wpływa na proces powstawania nowych przedsiębiorstw (pomoc dla MSP),
państwo jest zwierzchnikiem dla przedsiębiorstw będących jego własnością (państwowe przedsiębiorstwa)
Nastąpiła zmiana relacji państwo – przedsiębiorstwo („ od liberalizmu do liberalizmu”) 3 etapy:
- państwo w charakterze stróża nocnego – do I wojny światowej
- interwencjonizm (J.M. Keynes) – do lat 70-tych
- liberalizacja gospodarki – reaganomika, tacheryzm
Zróżnicowanie przedsiębiorstw – przyczyny różnic:
Występuje duże zróżnicowanie przedsiębiorstw pod względem:
- wielkości,
- własności,
- formy prawnej,
- rodzaju działalności.
KLASYFIKACJA PRZEDSIĘBIORSTW
Według wielkości:
- mikroprzedsiębiorstwa (do 10)
- małe (do 50)
- średnie (do 250)
- duże
2. Według zakresu internacjonalizacji:
- lokalne (tylko w 1 mieście, brak powiązań z innymi miastami)
- krajowe
- międzynarodowe (2, 3 kraje)
- wielonarodowe
- globalne
3. Według rodzaju działalności (PKD)
- sekcje
- działy (17 sekcji, 222 rodzaje działalności, 512 kategorii)
- rodzaje
- klasy
4. Według charakteru własności:
- publiczne
- prywatne
5. Według zakresu odpowiedzialności:
- spółki jednoosobowe (jednoosobowa spółka Skarbu Państwa, jedno.. spółka z o.o.)
- spółki dominujące i zależne
- spółki powiązane
- spółki publiczne
6. Według źródła pochodzenia kapitału:
- krajowe
- z udziałem kapitału zagranicznego
7. Wg znaczenia potencjału intelektualnego:
- nisko zintelektualizowane
- średnio
- wysoko (hi tech)
8. Wg formy prawnej:
- przedsiębiorstwa 1osobowe
- spółki cywilne
- spółki prawa handlowego, w tym:
- spółki osobowe (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna)
- spółki kapitałowe (akcyjna, z o.o.)
9. Wg udziału w rynku kapitałowym:
- giełdowe
- pozagiełdowe
10. Wg układu terytorialnego:
- jednozakładowe
- wielozakładowe
- sieciowe
11. Specyficzne formy przedsiębiorstw:
- koncern (przedsiębiorstwo – matka i przedsiębiorstwa – córki)
- holding (spółka dominująca i spółki zależne)
- grupa kapitałowa
Ad 5. Przedsiębiorstwo jako kategoria historyczna
Co kształtuje obecnie przedsiębiorstwa?
Fakt powstania spółek akcyjnych:
- akumulacja kapitału,
- rozszerzenie rynku kapitałowego,
- wzrost skali produkcji,
- zmniejszenie ryzyka (rozproszenie).
2. Zmiany w zasięgu działalności – globalizacja na skutek:
- liberalizacji (zagwarantowanie swobody w działaniu)
- prywatyzacji
- deregulacji
3. Zmiana roli poszczególnych zasobów w ekonomice przedsiębiorstwa – upodmiotowienie pracowników, informacja jako zasób.
4. Zmiany w systemach zarządzania i strukturach organizacyjnych – kryzys hierarchicznych struktur zarządzania, decentralizacja organizacji.
5. Zmiany relacji przedsiębiorstwo - otoczenie
Wykład 2: TEORIE PRZEDSIĘBIORSTWA I CELE DZIAŁALNOŚCI (25.11.2014)
KRYTERIUM PODEJMOWANIA OPTYMALNYCH DECYZJI JEST CEL FIRMY
Funkcje celów:
- nadają jednolity kierunek działaniom,
- wpływają na planowanie,
- są źródłami motywacji,
- są podstawą mechanizmu oceny i kontroli.
Ocena działalności:
- realizacja celów musi być oceniana,
- ocena: ustalenie stopnia spełniania celów,
- mierniki oceny: kategorie ekonomiczne, finansowe (np. zysk brutto, zysk netto, rentowność)
Cele firmy w świetle różnych teorii przedsiębiorstwa:
KLASYCZNA TEORIA FIRMY (tj. warunki konkurencji doskonałej)
CELEM FIRMY JEST MAKSYMALIZACJA ZYSKU
CELE FIRMY – ZYSK
Zalety:
- miernik ogólny, trwały, będący najsilniejszym motywem,
- zabezpiecza przed bankructwem w środowisku konkurencyjnym, jest warunkiem przetrwania,
- jest wypadkową działań firmy po stronie sprzedaży i produkcji
P(produkcja) – K(koszty) = Z(zysk)
- łatwo można interpretować zjawiska zachodzące w całej gospodarce.
CELE FIRMY – ZYSK - wątpliwości:
- właściciele i ich deklaracje o różnorodności celów (np. chęć przejęcia innej firmy),
- zastosowanie w przypadku działalności inwestycyjnej firmy (problem horyzontu oceny firmy),
- firmy działają w niepewnym otoczeniu,
- menedżerowie realizują swoje własne cele (inne niż cele właścicieli).
Odstępstwa od zysku jako celu:
- MSP – celem jest niezależność
- MSP – celem jest utrzymanie rodziny i zachowanie kontroli nad firmą
- MSP – sektora high – tech
- przedsiębiorstwa użyteczności publicznej – celem jest zapewnienie dostępności pewnego rodzaju usług (energia, woda, śmieci)
Nowe koncepcje – podstawowe założenie:
Nie zawsze zysk jest celem, zysk staje się narzędziem, środkiem realizacji innych celów.
Przykłady celów firmy w innych teoriach ekonomicznych:
CELE FIRMY – ZYSK ZADOWALAJĄCY –behawioryści (H. Simon)
Inaczej dążenie do zysku, który zaakceptują właściciele:
- założenie: brak wiedzy i niepewność przyszłych warunków
- problem: trudno ocenić czy przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk czy nie
- każda firma ma tzw. Poziom aspiracji, czyli to co możliwe jest do osiągnięcia w danych warunkach
- gdy poziom realizacji celów znajdzie się poniżej oczekiwań to szuka się alternatywnych sposobów działania, jeżeli jest to niemożliwe – cel przesuwany jest w dół
- gdy poziom aspiracji jest łatwo osiągnąć – cel przesuwany jest w górę
Istnieje potrzeba elastycznego reagowania, dlatego:
- skutek: przyjmuje się rozwiązania dostatecznie dobre, teoria zakłada potrzebę ciągłej rewizji celów
Krytyka teorii:
- co oznaczają aspiracje?
- jak je zmierzyć?
- jak firmy reagują na różne sytuacje rynkowe?
CELE FIRMY W TEORIACH MENEDŻERSKICH
Założenia:
- istnieje rozdział własności od kontroli
- istnieje różnica interesów udziałowców i kierujących
Generalnie:
1. Właściciele chcą maksymalizować zyski – maksymalizować wartość rynkową firmy.
2. Menedżerowie chcą realizować cele:
- mierzone stopą wzrostu a nie rentownością,
- interesuje ich bezpieczeństwo, prestiż, władza, wysokie wynagrodzenia.
Nowe koncepcje w teoriach menedżerskich:
Maksymalizacja wartości firmy: – shareholders value
Wartość – strumień dochodów, które przynosi firma właścicielowi
Na wartość firmy składają się elementy materialne i niematerialne (nazwa, kapitał, majątek, środki finansowe, kwalifikacje, struktura organizacyjna, terminowość)
Wyznaczanie wartości poprzez wycenę (różne metody)
- wycena giełdowa
- wycena majątkowa
Celem firmy jest interes właścicieli.
W przeciwieństwie do innych teorii koncepcja wskazuje na zbieżność interesów właścicieli i menedżerów, którą zapewnia:
- rynek kapitałowy – bo istnieje zagrożenie przejęcia firmy przez inną,
- rynek menedżerów – bo menedżer może stracić pracę, reputację.
2.2 Nowe teorie celu:
ZEWNĘTRZNA I WEWNĘTRZNA SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ FIRMY – stakeholders value
Zadaniem menadżerów jest utrzymanie w równowadze stosunków pomiędzy grupami zainteresowanych, cel firmy jest narzędziem koordynacji interesów nie tylko akcjonariuszy i właścicieli.
Argumenty za:
1. Działalność gospodarcza stwarza problemy i dlatego organizacje powinny uczestniczyć w ich rozwiązywaniu (np. problemy związane z zanieczyszczeniem środowiska, dziwna polityka zatrudnienia -> pojawiają się niezadowolone grupy pracowników).
2. Przedsiębiorstwa są obywatelami w naszym społeczeństwie.
3. Gospodarka często dysponuje zasobami niezbędnymi do rozwiązywania wielu problemów.
4. Przedsiębiorstwa są partnerem w naszej gospodarce, tak samo jak rząd i społeczeństwo.
Argumenty przeciw:
1. Celem działalności gospodarczej jest przysparzanie zysków właścicielom.
2. Zaangażowanie w programy społeczne daje przedsiębiorstwom zbyt wielką władzę.
3. Istnieje możliwość konfliktu interesów.
4. Gospodarce brak doświadczenia w kierowaniu programami społecznymi.
Krytyka M. Friedman:
”Zużywanie zasobów firmy na cele inne niż gospodarcze to złodziejstwo – nieuprawnione przywłaszczenie tego co należy do właścicieli”
Odpowiedzialność społeczna jest sprzeczna z gospodarką rynkową, bo prowadzi do wzrostu kosztów, zużywa czas i energię kierownictwa.
DRUCKER:
1. BIZNESU NIE MOŻNA WYJAŚNIĆ W KATEGORIACH ZYSKU.
2. ZYSK NIE JEST WYJAŚNIENIEM PRZYCZYNY BIZNESU, ALE SPRAWDZENIEM WARTOŚCI BIZNESU.
3. CELEM BIZNESU JEST:
TWORZENIE KLIENTELI, BO KLIENT PRZEKSZTAŁCA ZASOBY W BOGACTWA A RZECZY W TOWARY.
Problem celu - podsumowanie:
- zysk jest nadal jedynym z podstawowych celów firm,
- zysk jako cel dominuje wśród firm małych, zarządzanych przez właściciela,
- maksymalizacja zysku jest charakterystyczna dla wczesnych stadiów gospodarki kapitalistycznej,
- w firmach dużych, w rozwiniętej gospodarce rynkowej występuje zainteresowanie takimi celami jak rozwój,
wzrost kapitału, pozyskiwanie klientów, lepszej opinii,
- istnieją sprzeczności pomiędzy celami menedżerów a drobnych udziałowców,
- ocenia się firmy wg maksymalizacji dochodu z zainwestowanego kapitału,
- społeczna odpowiedzialność nie ukierunkowuje jako cel,
- nie należy lekceważyć takich celów jak satysfakcja, poczucie samorealizacji.
Wykład 3. Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw – kryteria wyboru. (09.12.2014)
Zasady działalności przedsiębiorstwa
Klasyfikacje przedsiębiorstw
Formy prawne
Ad 1. Zasady działalności firm:
Zasada gospodarności
Zasada przedsiębiorczości
Zasada rentowności
Zasada rachunku ekonomicznego
Zasada gospodarności:
Ogólna zasada racjonalnego postępowania
Mówiąca o tym, że maksymalny stopień realizacji celu osiąga się przez:
Uzyskanie większego efektu przy danym nakładzie środków (zasada wydajności)
Uzyskanie oczekiwanego efektu przy użyciu minimalnego nakładu środków (zasada oszczędności)
Zasada przedsiębiorczości:
Sensu largo:
Gotowość do podejmowania oraz twórczego rozwiązywania problemów.
Sensu stricte:
Zespół cech warunkujących bycie dobrym przedsiębiorcą:
- ekspansywność, rozwój, poprawa sytuacji,
- wyszukiwanie i wykorzystywanie pojawiających się okazji, aby sprostać zwiększającej się konkurencji
- zrywanie z tradycyjnymi sposobami produkowania i dystrybucji dóbr i usług
- to coś więcej niż przestrzeganie zasady ekonomiczności
- twórcze podejście do zasobów w celu wykorzystania pojawiających się nowych możliwości i elastycznego przystosowania się do zmieniających się warunków
Zasada rentowności:
(Mówi nam o tym że powinniśmy być : )
Samowystarczalność
- oznacza osiąganie zysku ze sprzedaży dóbr i usług w pewnym okresie
- pozwala na pokrywanie z nadwyżką kosztów zbywanej produkcji dochodami z jej sprzedaży
- przestrzeganie tej zasady wiąże się z koniecznością prowadzenia ewidencji księgowej oraz kalkulacji kosztów za usługi/wyroby
Stosowanie zasady rentowności pozwala dokonać kwantyfikacji celu.
A to umożliwia określenie stopnia realizacji zasady gospodarności w przedsiębiorstwie.
Zasada rachunku ekonomicznego:
Rachunek ekonomiczny jest:
- narzędziem realizacji zasady gospodarności
- pozwala lepiej wykorzystać zasadę rentowności oraz
- ma silny związek z zasadą przedsiębiorczości
Oznacza on sposób mierzenia nakładów i efektów działalności gospodarczej sprzyjający podejmowaniu optymalnych decyzji dla maksymalizacji efektów użytkowych.
Zmusza do myślenia kategoriami alternatywny oraz stosowania narzędzi matematycznych i wymiernych elementów rachunku.
Tam, gdzie nie ma konieczności lub możliwości wyboru NIE WYSTĘPUJE problem optymalizacji, a więc nie ma także rachunku ekonomicznego.
Ad. 2. KLASYFIKACJE PRZEDIĘBIORSTW
Kryteria:
Forma organizacyjno-prawna
Forma własności
| GOSPODARKA NARODOWA |
|---|
| Sektor publiczny |
- własność państwowa - własność komunalna (gmin) - własność mieszana |
Ze względu na formę własności można wyróżnić przedsiębiorstwa:
- prywatne (jednoosobowe, spółki, gospodarstwa rolne)
- samorządu terytorialnego (gminne, municypalne, komunalne)
- państwowe (pp – Ustawa o przedsiębiorstwach państwowych; JSSP – jednoosobowe spółki SP – w oparciu o kodeks handlowy)
- spółdzielcze
- organizacji społecznych
- zagraniczne
- mieszane
Wielkość (Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej)
Kryteria, które są brane pod uwagę przy klasyfikacji, to:
- wielkość zatrudnienia
- suma bilansowa
- obrót (przychody)
1. Duże
- średnioroczne zatrudnienie > 250 osób
- obrót > 50 mln EUR lub aktywa > 43 mln EUR
2. Średnie
- średnioroczne zatrudnienie < 250
- obrót nie przekracza 50 mln EUR lub aktywa < 43 mln EUR
3. Małe
- średnioroczne zatrudnienie < 50 osób
- obrót nie przekracza 10 mln EUR lub aktywa < 10 mln EUR
4. Mikroprzedsiębiorstwo
- średnioroczne zatrudnienie < 10 osób
- obrót nie przekracza 2 mln EUR lub aktywa < 2 mln EUR
Rodzaj działalności
Kryterium podmiotowości
- przedsiębiorstwa jednozakładowe i wielozakładowe,
- przedsiębiorstwa sieciowe (w przypadku rozbudowanych sieci handlowych, gastronomicznych, bakowych) i wirtualne.
Sposób zintegrowania zakładów
- zintegrowane poziomo – podstawowe zakłady zajmują się tym samym rodzajem działalności
- zintegrowane pionowo – podstawowe zakłady zajmują się realizacją jednej z faz cyklu produkcyjnego od surowca do wyrobu gotowego (cykl produkcyjny podzielony między zakłady)
- konglomeraty – podstawowe zakłady zajmują się działalnością nie mającą ze sobą żadnego związku technologicznego
Ad 3. Formy prawne przedsiębiorstw
Działalność gospodarcza osób fizycznych (w oparciu o Ustawę o swobodzie działalności gospodarczej z 2004)
Jest to zarobkowa działalność wykonywana w sposób ciągły i zorganizowany przez osobę fizyczną, która odpowiada za wszelkie zobowiązania całym majątkiem.
W formie działalności występuje tzw. samo zatrudnienie, jednocześnie możliwe jest także prowadzenie przedsiębiorstwa zatrudniającego nawet kilkaset osób.
Rejestrowana w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CE i DG).
Działalność gospodarcza osób fizycznych – różne sytuacje:
- prowadzona jako podstawowe miejsce pracy i źródło dochodu,
- zarejestrowana działalność, ale w rzeczywistości nieprowadzona,
- prowadzona jako uzupełniająca działalność w stosunku do podstawowego miejsca pracy,
- prowadzona w celu samo zatrudnienia.
Spółki cywilne
Nawet ustna umowa wystarczy do prowadzenia spółki cywilnej.
Cywilna – bo jest regulowana przepisami Kodeksu Cywilnego.
Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej, nie jest traktowana jako przedsiębiorca, przedsiębiorcami są wspólnicy, tzn. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne oraz osobowe spółki handlowe.
Spółka cywilna jest dobra do:
- do prowadzenia przedsiębiorstwa przez darzący się zaufaniem i poczuciem odpowiedzialności zespół przy niewielkiej skali działalności,
- spółka nie ma statusu przedsiębiorcy, przedsiębiorcami są wspólnicy,
- forma dobra dla drobnych przedsiębiorstw produkcyjnych, handlowych, usługowych,
- nieobligatoryjne przekształcenie w spółkę jawną przy obrocie nakładającym konieczność prowadzenia ksiąg rachunkowych (1.200,00€)
Spółki prawa handlowego
Bo są to spółki regulowane przepisami Kodeksu Spółek Handlowych.
Powstają w wyniku umów między wspólnikami lub akcjonariuszami.
Spółki osobowe: Spółki kapitałowe:
- jawna - z ograniczona odpowiedzialnością
- partnerska - akcyjna
- komandytowa
- komandytowo akcyjna
SPÓŁKI PRAWA HANDLOWEGO – OSOBOWE – cechy wspólne:
- brak osobowości prawnej
- ale mają pewne atrybuty osobowości prawnej, bo mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania,
- nie są podatnikami podatku dochodowego – podatnikami są wspólnicy,
- kapitał prawnie nie jest określony (za wyjątkiem spółki komandytowo-akcyjnej),
- wspólnicy angażują kapitał, ale także osobistą pracę,
- wkłady wspólników są majątkiem łącznym spółki,
- wspólnicy ponoszą pełną odpowiedzialność osobistą za zobowiązania spółki (za wyjątkiem komandytariuszy w spółkach komandytowych oraz akcjonariuszy w spółce komandytowo-akcyjnej).
Spółka jawna:
- podobna do cywilnej, ma status przedsiębiorcy
- za wniesione wkłady wspólnicy obejmują udziały odpowiadające wartości wkładu
- dobra, gdy nie ma wystarczającego kapitału, aby uruchomić spółkę kapitałową, rejestrowana w KRS co zwiększa wiarygodność spółki wobec otoczenia,
- wspólnikom nie wolno wykonywać działalności sprzecznej z interesami spółki,
- zarządzać spółką oraz reprezentować ją na zewnątrz mogą tylko wspólnicy, nie ma możliwości udziału osób trzecich
Spółka partnerska:
- spółkę tworzą wspólnicy w celu wykonywania wolnego zawodu i tylko tacy mogą ją założyć (adwokat, aptekarz, architekt, inżynier budownictwa, biegły rewident, broker ubezpieczeniowy, doradca podatkowy, makler, doradca inwestycyjny, księgowy, lekarz, notariusz, pielęgniarka, itp.)
- firma (nazwa) powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego z partnerów, dodatkowe oznaczenie „i partner” „i partnerzy”
- spółka daje korzystne warunki do wykonywania wolnego zawodu, bo daje możliwości stworzenia wspólnej bazy materialnej przy zachowaniu autonomii wykonywanego zawodu,
- partnerzy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem zawodu przez pozostałych partnerów w spółce, ale ponoszą odpowiedzialność za inne zobowiązania np. wobec banku,
- partnerzy mogą stworzyć zarząd spółki, jeżeli sami nie chcą koncentrować się na czynnościach administracyjnych.