Pedagogika społeczna

w roku akademickim 2010/2011

Skrócony opis przedmiotu

Problematyka zajęć obejmuje analizę podstawowych pojęć pedagogiki społecznej oraz ich interpretację w odniesieniu do przemian we współczesnej rzeczywistości społeczno-kulturowej. Dyscyplina ta zajmuje się zarówno teorią środowiskowych uwarunkowań wychowania i rozwoju człowieka, a także teorią i praktyką socjopedagogiczną. Podejmuje próbę powiązania obu tych aspektów działań pedagogicznych w środowisku życia człowieka.

Zakres treści

I. Polska pedagogika społeczna w nurcie nauk humanistycznych i działań edukacyjnych.

II. Socjalizacja, wychowanie i środowisko w pedagogice społecznej.

III. Metodologia badań pedagogiki społecznej, w aspekcie naukowym i prakseologicznym.

IV. Środowisko lokalne jako środowisko wychowania.

V. Zagrożenia w rozwoju dzieci i młodzieży jako problem pedagogiki społecznej.

VI. Rodzina jako środowisko wychowawcze.

VII. Szkoła w społeczeństwie i w środowisku lokalnym.

VIII. Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych.

IX. Środowisko pracy jako społeczne środowisko wychowania w sytuacji zmiany.

X. Pomocniczość i wsparcie społeczne.

XI. Organizacje pozarządowe i wolontariat jako środowisko wychowania.

XII. Pedagogika społeczna a praca socjalna.

XIII. Pedagogika społeczna wobec wyzwań XXI wieku.

XIV. Dynamika przemian społecznych i cywilizacyjnych oraz tendencje przeobrażeń podstawowych środowisk wychowawczych.

Literatura obowiązkowa:

Pedagogika społeczna; dokonania - aktualność, - perspektywy, red. Kawula S., Toruń 2004.

Radziewicz-Winnicki A., Pedagogika społeczna w obliczu realiów codzienności, Warszawa 2008

Cichosz M., Pedagogika społeczna w Polsce w latach 1945 – 2005, Toruń 2006

Literatura uzupełniająca:

Cichsz M., Polska pedagogika społeczna w latach 1945-2003 (wybór tekstów źródłowych), tom 1,tom 2, Toruń 2004.

Pedagogika społeczna. Podręcznik akademicki, red. Marynowicz-Hetka E.; T. I i II; Warszawa 2006 i 2007

Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej, red. Lalak D. , Pilch T. Warszawa 1999

Pedagogika Społeczna. Człowiek w zmieniającym się świecie, red. Pilch T., Lepalczyk I. Warszawa 199

„Pedagogika Społeczna”- kwartalnik.

Polska pedagogika społeczna w nurcie nauk humanistycznych i działań edukacyjnych.

I. Geneza i rozwój pedagogiki społecznej w Europie Zachodniej i w Ameryce

1. Wpływ nauk przyrodniczych i społecznych na rozwój pedagogiki

a) wpływ nauk przyrodniczych na rozwój pedagogiki

- wypracowanie koncepcji „pedagogiki doświadczalnej”

(badania psychofizjologii – zależność zjawisk psychicznych od stanów i procesów fizjologicznych)

Wilhelm Wundt (1832-1920)

G. Stanley Hall (1844-1924),

Jan Władysław Dawid (1859-1914),

Piotr Chmielowski (1848-1904),

Aleksander Świętochowski (1849-1938)

- powstanie pedagogiki naturalistycznej

(badania genetyczne i teoria ewolucji)

Karol Darwin (1809-1882)

Herbert Spencer (1820-1903, książka: O wychowaniu umysłowym, moralnym i fizycznym)

b) wpływ nauk społecznych na rozwój pedagogiki

- wpływ XIX-wiecznej socjologii

(wskazanie na dominującą rolę czynników środowiskowych w wychowaniu człowieka);

- wpływ socjalistów utopijnych

(wizje nowego ładu społecznego)

Henri Saint-Simon (1760-1825)

August Comte (1798-1857)

Émile Durkheim (1858-1917)

Robert Owen (1760-1825)

(wychowanie to zespół planowych działań wychowawczych i wpływów bodźców środowiskowych)

- wpływ socjologii wychowania

(zjawiska wychowawcze ujmowane w kategoriach empiryzmu i natywizmu nauk przyrodniczych ujęto z punktu widzenia uwarunkowań społecznych)

Florian Znaniecki (882-1958)

Józef Chałasiński (1904-1979).

- powstanie nowych dziedzin wychowania:

pomoc społeczna i wychowawcza (w przypadkach upośledzeń rozwojowych),

działania opiekuńcze (w wypadkach losowych -sieroctwo, rozkład rodziny)

2. Pierwsze koncepcje pedagogiki społecznej

- wprowadzenie do literatury po raz pierwszy terminu „pedagogika społeczna"

Adolf Diesterweg (1790-1866)

- koncepcje pedagogiczne oparte na subiektywnej i idealistycznej teorii społeczeństwa i rozwoju społecznego

Paul Barth (1852-1922)

(idea wyzwala wolę, trzeba kształcić wolę i umysł, wg dewizy Kanta „własna doskonałość – cudze szczęście”)

Paul Natorp (1854-1924)

(celem wychowania jest uzyskanie idealnej wspólnoty)

- koncepcja empiryczna pedagogiki społecznej

Paul Bergemann (1862-1946)

(rodzina jako instytucja wychowawcza i jej funkcje)

- nowa teoria opieki publicznej

Mary Richmond (1861-1922)

(unaukowienie dobroczynności, wywiad środowiskowy)

- koncepcje i osiągnięcia praktyki wychowawczej Jana Henryka Pestalozziego (1746-1827)

- zainteresowanie rzeczywistą, a nie postulowaną empirią pedagogiki w działalności i twórczości

Stanisława Szackiego (1878-1934).

3. Etapy rozwoju światowej pedagogiki społecznej wg Stanisława Kawuli

1) Okres praktycznej działalności wychowawczej

[John H. Pestalozzi (1745-1827), Friedrich A. Diesterweg (1790-1866) i Robert Owena(1771-1858)]

2) Okres uprawiania pedagogiki społecznej w sposób spekulatywny bez bliższego powiązania jej z badaniami empirycznymi

[Paul Natorp (1854-1924) i Paul Bergemann (1869-1946)]

3) Okres umacniania się pedagogiki społecznej na podstawie badań empirycznych wraz z rozwijającą się refleksją metodologiczną.

[Helena Radlińska (1879-1954), Mery Richmond (1861-1922)]

4) Okres ilościowego wzrostu badań empirycznych z zakresu pedagogiki społecznej (w Polsce od końca lat 50.).

5) Próby syntetyzowania badań empirycznych oraz nakreślanie nowych obszarów badawczych i swoistej już metodologii.

II. Geneza i rozwój pedagogiki społecznej w Polsce

1. Drogi i okresy rozwoju pedagogiki społecznej w Polsce:

- przemiany społeczno-ekonomiczne lat przełomu XIX i XX wieku,

- droga refleksji i badań naukowych

cztery okresy rozwojowe.

I. pierwszy okres - lata do 1939 r. z kontynuacją w latach 1939-1945,

II. drugi okres - lata 1945-1980,

III. trzeci - lata 80.

IV. czwarty okres - lata 90. i przełom wieków XX/XXI

2. Pedagogika społeczna w okresie do 1939 roku

a) okres rozwoju pedagogiki społecznej do roku 1908

Stanisław Karpowicz (1864-1921)

Edward Abramowski (1868-1918)

Ludwik Krzywicki (1859-1941)

Helena Radlińska (1879-1954),

b) okres rozwoju pedagogiki społecznej w latach 1908-1939 z kontynuacją w latach 1939-1945

- Helena Radlińska jako kontynuatorka myśli minionego okresu i twórczyni nowych koncepcji pedagogiki społecznej

Kazimierz Korniłowicz (1892-1939)

Zygmunt Mysłakowski (1890-1971)

3. Pedagogika społeczna w Polsce Ludowej i w okresie transformacji ustrojowej

III Rzeczypospolitej

a) powstanie, upadek i odradzanie się pedagogiki społecznej

b) problematyka naukowo-badawcza (obszary badań pedagogiki społecznej)

I. ważniejsze publikacje

II. problematyka badań podejmowanych w Polsce po 1945 roku:

III. Pedagogika społeczna jako subdyscyplina naukowa

1. charakterystyka pedagogiki społecznej w ujęciu jej klasyków

Helena Radlińska

Aleksander Kamiński

Ryszard Wroczyński

Kazimierz Sośnicki

2. współczesne ujęcie pedagogiki społecznej:

a) określenie przedmiotu badań

b) definicja pojęcia „środowisko”:

3. Swoistości pedagogiki społecznej

a) swoistość przedmiot badań pedagogiki społecznej

b) koncepcja wychowującego społeczeństwa

c) wychowanie zintegrowane

d) środowisko wychowawcze człowieka wg A. Kamińskiego

e) środowisko życia a środowisko wychowawcze człowieka

f) główne zadania pedagogiki społecznej jej rola usługowa

4. Próby reinterpretacji pojęcia „środowisko”,

IV. Pedagogika społeczna w systemie nauk pedagogicznych

System nauk pedagogicznych - propozycja Polskiej Akademii Nauk (z 1973 r.)

System nauk pedagogicznych - propozycja T. Hejnickiej-Bezwińskiej

System nauk pedagogicznych - propozycja M. Nowaka

System nauk pedagogicznych - propozycja S. Kawuli

1. Kryterium celów działalności edukacyjnej:

- dydaktyka

- teoria wychowania (w węższym znaczeniu).

2. Kryterium metodologiczne:

- pedagogi­ka ogólna,

- historia wychowania,

- pedagogika społeczna,

3. Kryterium instytucjonalne,

- pedagogika szkolna,

- pedagogika przedszkolna,

- pedagogika szkoły wyższej,

- pedagogika wojskowa,

- pedagogika domu kultury czy też biblioteki, świetlicy, zakładu pracy, zakładu karnego,

- pedagogika różnych stowarzyszeń lub organizacji, np. peda­gogika „Wici", ZHP, TPD,

- pedagogika podwórkowa czy osiedlowa,

4. Kryterium rozwojowe,

- pedagogika okresu żłobkowego,

- pedagogika dzieci i młodzieży, studentów,

- pedagogika dorosłych (andragogikę),

- pedagogika ludzi w wieku poprodukcyjnym,

5. Kryterium dziedzin działalności ludzkiej:

- pedago­gika obronna,

- pedago­gika rekreacji,

- pedago­gika działalności kulturalnej,

- pedago­gika sportu,

- pedago­gika pracy,

- pedago­gika uczenia się,

- pedago­gika wczasów i czasu wolnego,

- pedago­gika sztuki (pedagogikę artystyczną),

- pedago­gika zdrowotną i opie­kuńczą czy też

- pedago­gika samokształcenia,

6. Kryterium dewiacji i defektów rozwojowych człowieka:

- pedagogika specjalna

(w tym jej specjalności: oligofrenopedagogika, surdopedagogika, tyflopedagogika i pedagogika rewalidacyjną),

- pedagogika resocjalizacyjna,

- pedagogika penitencjarna,

7. Kryterium problemowe;

- polityka oświatowa,

- kształcenie ustawiczne,

- kształcenie zawodowe,

- problemy zawo­du nauczyciela (pedeutologia).