RUCH SPOŁECZNY
Istotą ruchu społecznego jest dążenie do zmian społecznych metodą rewolucyjną lub bardziej pokojową.
Ruch społeczny to forma masowego, spontanicznego i celowego działania o szerokim zasięgu przestrzennym i czasowym, w którym ściśle określone siły społeczne dążą do realizacji ściśle określonych interesów/celów.
Powstaje, gdy większa grupa ludzi skupia się wokół interesu i zaczyna wywierać wpływ na ośrodki władzy. Efektem tych działań ma być zmiana rzeczywistości społecznej.
Cele ruchów społecznych początkowo wydają się obserwatorom dość kontrowersyjne, jednak z czasem to się zmienia i powstają dyskusje na różne tematy. Cele ruchów społecznych są mocno zideologizowane.
Ruchy społeczne często ulegają upolitycznieniu. Następuje to wtedy, gdy do ich realizacji potrzebne jest uruchomienie działań politycznych.
Dzisiejsze ruchy społeczne charakteryzują się dużym pluralizmem wewnętrznym.
Dążą do spektakularnych działań, które przyciągną uwagę społeczeństwa.
FUNKCJE RUCHÓW SPOŁECZNYCH
Służą realizacji interesów społecznych.
Rozładowują konflikty i napięcia psychologiczno - społeczne.
Są formą artykulacji interesów.
TYPY RUCHÓW SPOŁECZNYCH WEDŁUG JANA SZCZEPAŃSKIEGO
RUCHY EKSPRESYWNE
Są formą wyrazu pewnych postaw.
Rozwijają się pod wpływem przekazu emocjonalnego.
Powstają wokół wybitnych osób.
Uczestnictwo związane jest ze specyficznym stylem życia.
Osoby w nich obecne mają własny system wartości.
W tej grupie jest dużo podgrup, które nie ulegają upolitycznieniu.
REFORMATORSKIE
Chcą wyraźnie zmienić wycinki rzeczywistości społecznej.
Przykładem mogą być ruchy opieki nad zwierzętami.
REWOLUCYJNE
Mają prowadzić do gwałtownych zmian.
Przykładem mogą być ruchy narodowo - wyzwoleńcze.
Intencją jest dokonanie radykalnych zmian we wszystkich dziedzinach życia społecznego.
Zmiany te zachodzą najczęściej w krótkim czasie.
Jest to związane z masową mobilizacją społeczeństwa.
Ruchy tego typu rodzą silne emocje.
Determinanty pojawienia się ruchów rewolucyjnych:
-kryzys gospodarczy
-obniżenie poziomu życia
-brak kanałów artykulacji interesów
-degradacja polityczna lub ekonomiczna pewnych grup społecznych
-brak legitymizacji władzy
PODZIAŁ WEDŁUG JOSTA HALLMANA
RUCHY REWOLUCYJNE
Prowadzą do gwałtownych przemian społecznych, ekonomicznych i politycznych.
Przykładem może być robotniczy - radykalny ruch społeczny.
RUCHY WALCZĄCE O PRAWA CZŁOWIEKA
-socjalne
-polityczne -ekonomiczne
Postulatem jest równość praw i sprawiedliwość.
Istotą tych ruchów jest walka o włączenie wszystkich członków społeczeństwa w system praw obywatelskich, politycznych i socjalnych.
RUCHY WALCZĄCE PRZECIWKO RYZYKU
Kwestionują prawo do narażania społeczeństwa na zagrożenia podstawowych wartości, jak życie, zdrowie.
Przykładem mogą być ruchy na rzecz ochrony środowiska.
Ruchy te przypisują państwu odpowiedzialność za zbiorowe bezpieczeństwo obywateli.
Ich celem jest kontrola decyzji państwowych.
PODZIAŁ WEDŁUG KLAUSA OFFE
Wyróżnia 2 główne formy ruchów społecznych.
Wiąże się to z wymiarem historycznym.
STARE RUCHY SPOŁECZNE
Funkcjonowały od końca XIX wieku do lat 60 - tych XX wieku.
Skupiały uczestników wywodzących się z jednej grupy społecznej.
Z reguły był to podział klasowy, na przykład Ruch Robotniczy uległ upolitycznieniu, ponieważ wcześniej miał bardzo ograniczony zasięg działania.
Masowe ruchy miały strukturę administracyjną.
Działały permanentnie.
Były silnie zhierarchizowane.
Najczęściej dzieliły się na 3 szczeble” przywódca, zastępca i działacze w terenie.
Były prawie zawsze zinstytucjonalizowane.
Formą działalności tych ruchów były marsze, wiece, pochody i demonstracje.
Postulaty tych ruchów zawsze podlegały negocjacji.
NOWE RUCHY SPOŁECZNE
Powstawały od lat 60 - tych na bazie kontestacji młodzieżowej.
Pod wpływem wydarzeń lat 60 - tych powstała masa ruchów feministycznych, pacyfistycznych itp.
Tego typu ruchy gromadzą inny typ uczestnika.
Nie reprezentują jednej grupy społecznej.
Są niejednolite pod względem społecznym.
Dużą rolę w ruchach społecznych odgrywają/pełnią tzw. outsiderzy rynku pracy, czyli tacy, którzy nie pojawili się jeszcze na rynku pracy, bezrobotni, emeryci i tacy, którzy jeszcze nie podjęli pracy albo dobrowolnie pracy nie podejmują.
To właśnie te grupy najczęściej tworzą ruchy społeczne.
W taką działalność chętnie angażuje się nowa klasa średnia.
Podejmują problematykę, która dotyczy jednostek, a nie wielkich grup społecznych, na przykład orientacja seksualna lub problematyka globalna.
Jest to nowa forma uprawiania polityki przy odrzuceniu terroryzmu.
Często ruchy te są w niewielkim stopniu zinstytucjonalizowane.
Ich cechą jest przenoszenie działalności do Internetu.
Często nie tworzą jednej organizacji.
Budują je na zasadzie sieciowej.
Nowe ruchy społeczne są bardzo zliberalizowane.
W Polsce nowe ruchy społeczne pojawiły się dopiero w XXI wieku.
ANTYGLOBALIŚCI
30 listopada 1999 roku doszło do rozruchów w Seattle wokół szczytu WTO. Ten dzień pokazał, że istnieje ogromna grupa ludzi, którzy są zbulwersowani wydarzeniami globalnymi. Wtedy po raz pierwszy media zainteresowały się tak bardzo działaniami organizacji antyglobalistycznych.
Główne hasło antyglobalistów to:
„Globalizacja jest decyzją ekonomiczną, która została uwarunkowana przez procesy społeczne”.
Antyglobaliści nawoływali do sprawiedliwości globalnej.
Większość tamtych ludzi była alterglobalistami. Byli to zwolennicy krępowania rynku poprzez mechanizmy polityczne.
Swoistym guru alterglobalistów jest Beniamin Parker.
Po wydarzeniach w Seattle przez cały świat przeszła fala zamieszek, między innymi w Pradze, Nicei, Barcelonie i Sewilli.
Ruch alterglobalistów wymagał form koordynacji. Ustalono w Porto Alegre, że od 2002 r., co roku miałoby być organizowane Światowe Forum Społeczne. Jest to spotkanie przedstawicieli organizacji alterglobalistów. Stanowi odpowiedź na Światowe Forum Ekonomiczne. W Europie regionalnym odpowiednikiem Światowego Forum Społecznego jest Europejskie Forum Społeczne.
Podstawowe hasło ŚFS brzmi: „Żadnej globalizacji bez reprezentacji”.
Obok rynku globalnego ma być globalna demokracja.
Ruch ten jest wewnętrznie zróżnicowany i sieciowy.
Różnica między alter- i antyglobalistami
Anty- i alterglobaliści to dwa niezależne ruchy, które różni stosunek do procesu globalizacji.
Antyglobaliści krytykują sam proces globalizacji.
Alterglobaliści nie krytykują samego procesu globalizacji, tylko jej obecny, neoliberalny charakter.
DIAGNOZA ŚWIATA WEDŁUG ANTY- I ALTERGLOBALISTÓW
Unifikacja kultury
Krytykują powstanie globalnej kultury masowej. Kultura masowa jest według nich kulturą miałką. Niszczy to, co lokalne.
Krytyka uniformizacji stylu życia
Brakuje różnorodności we współczesnym świecie.
Degradacja środowiska naturalnego
Ekonomiczny kolonializm
Oznacza uzależnienie się od obcego kapitału.
Często władze polityczne państw uzależniają się od korporacji.
Głównym celem krytyki alterglobalistów są wielkie, ponadnarodowe instytucje, np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW), Bank Światowy (WB), WTO, UE, ONZ itp.
Powstanie świata jednobiegunowego z jedną potęgą gospodarczą.
Dziś potęgą są Stany Zjednoczone, a częściowo także Chiny.
Nierozwiązane problemy Trzeciego Świata
-analfabetyzm
-niewolnictwo
-głód
Dysproporcje rozwojowe
Podział świata na centrum i peryferia.
Bogata Północ i biedne Południe.
Brak dostępu do informacji jako środka władzy
Brak dostępu do podstawowych zdobyczy cywilizacji, leków i opieki medycznej
Ograniczenie roli państwa jako suwerennego podmiotu polityki
Państwo w obecnych czasach zostało podporządkowane korporacjom międzynarodowym.
Jednym z głównych punktów krytyki jest układ ogólny w sprawie handlu usługami, który jest celem WTO
Ten układ narzuca państwom konieczność liberalizacji handlu.
W efekcie korporacje wypierają rodzime przedsiębiorstwa.
Dzięki temu korporacje mogą korzystać ze subsydiów rządowych oraz usług potężnych lobbystów czy też programów podatkowych.
Takimi środkami nie mogą się posługiwać rodzime przedsiębiorstwa.
Krytyka polityki korporacji, które wykorzystują swoją monopolistyczną politykę i dążą do władzy
Wykorzystują tanią siłę roboczą w krajach Trzeciego Świata.
Wykorzystują patenty dla obrony swojej monopolistycznej pozycji.
Sprzeciw wobec decyzji prywatyzacyjnych
Decyzje takie państwa podejmują pod naciskiem kredytobiorców.
Narastanie antagonizmów narodowo - etnicznych
Paradoksem jest to, że globalizacja ten proces wzmacnia.
15) Sprzeciw wobec utożsamiania globalizacji z postępem technicznym
Są zwolennikami postępu, jednak nie uważają, że jest on tym samym, co globalizacja.
Aktywne wśród anty i alterglobalistów są organizacje walczące o prawa kobiet
Szczególnie aktywne są te organizacje, które walczą ze zjawiskiem handlu kobietami i dziećmi.
PROGRAM POZYTYWNY ANTY I ALTERGLOBALISTÓW
Idea zrównoważonego rozwoju
Postulat prowadzenia mechanizmu sprawiedliwego handlu i etycznej konsumpcji
Taka konsumpcja, która jest zgodna z ludzkimi potrzebami, a nie jedynie pragnieniami.
Instytucje powinny być społecznie odpowiedzialne
Postulat budowy społeczeństwa obywatelskiego
Takie społeczeństwo, które oddolnie kontrolowałoby ośrodki władzy.
Budowa niezależnych mediów jako źródła rzetelnej informacji
Glokalizacja
Termin wprowadzony przez Ronalda Robertsona.
Oznacza wytworzenie globalnej sieci lokalnych skupisk kulturowych, czyli stworzenie sieci globalnej różnorodności.
Ma być czymś pośrednim między globalizacją a lokalizacją.
Ma wzmacniać lokalną kulturę poprzez zdobycze globalizacji.
Mówi o tym słynne hasło: „Myśl globalnie, działaj lokalnie”.
Należy wspomagać lokalność za pomocą sieci globalnych.
Dopuszczenie do procesów decyzyjnych przedstawicieli organizacji społecznych
Celem jest poszerzenie zakresu decyzyjnego.
Konieczność zmiany polityki społecznej
Należy powrócić do stabilnego, długotrwałego zatrudnienia i osłon socjalnych dla najbiedniejszych.
Standardy kulturowe dla globalnego świata powinny opierać się na wspólnych wartościach humanitarnych
Prawa człowieka powinny być priorytetem względem działań ekonomicznych.
Anty i alterglobaliści są zwolennikami tworzenia funduszy na światowe cele społeczne.
Najważniejszym źródłem tych funduszy miałby być podatek Tobina, zaprojektowany w 1972 roku, jako podatek od spekulacji finansowych w wysokości 1%.
Dochód miałby być przekazywany na wyrównanie nierówności i ograniczyłby spekulacje.
Wzmocnienie związków zawodowych i zapewnienie bezpieczeństwa pracownikom
Wprowadzenie bezpłatnej i powszechnej edukacji
Umorzenie długu światowego
Antymilitaryzm i pacyfizm
Wyrzeczenie się wojny, ograniczenie środków na zbrojenia oraz ograniczenie poboru do wojska.
Sprzeciw wobec idei końca polityki
Oznacza to, że są zwolennikami budowy silnych państw, wyposażonych w realne narzędzia władzy, które mogłyby być przeciwwagą dla korporacji.
Polityka powinna mieć przewagę nad ekonomią.
Poparcie dla intensywnego wzmacniania rozwoju informatycznego
Jest ważnym elementem budowy społeczeństwa obywatelskiego i demokracji bezpośredniej.
Sprzeciw wobec deterministycznej wizji świata
W zamian postulat kontroli wszelkich procesów społecznych
Wsparcie dla przestrzegania praw ludności autochtonicznych - Aborygenów, Indian i ludów Afrykańskich
PACYFIZM
Jest to ruch społeczny, który dąży do pokoju. Potępia każdy rodzaj wojen. Pacyfiści domagają się ustanowienia pokoju na świecie.
Chcą, aby wszelkie konflikty rozwiązywać za pomocą prawa, bez użycia siły.
Od lat 60 - tych pacyfizm kojarzony jest z ruchem hippisowskim.
Dziś ta ideologia charakterystyczna jest dla wielu różnych organizacji. Łączy się z feminizmem, ekologizmem i antyglobalizmem.
Znani przedstawiciele tego ruchu to między innymi John Lennon, Ghandi oraz Lew Tołstoj.
Międzynarodowe Bractwo Pojednania
Organizacja powstała w 1914 roku we Wielkiej Brytanii. W 1919 roku przeniosła się do USA.
Początkowo w jej skład wchodzili mnemonici i protestanci. Obecnie zrzesza 40 organizacji narodowych.
Celem Bractwa jest przekształcanie społeczeństwa w sposób pokojowy, aby stworzyć „Światowy ład oparty na miłości”. Przemoc i wojnę ma zastąpić ład międzynarodowy.
Międzynarodowe Bractwo Pojednania organizuje akcje w obronie praw człowieka i przeciw dyktaturom.
Największa manifestacja odbyła się w 1986 roku w sprawie obalenia rządów Marcosa na Filipinach. Brało w niej udział około 200 tysięcy ludzi.
Ważną formą działalności tej organizacji jest pomoc ofiarom wojny.
Przedstawiciele Bractwa uważają, że źródłem wojen jest kapitalizm. Chcą zrewolucjonizować ład ekonomiczny.
Chcą także liberalizacji kar za przestępstwa. Zgodnie z ich przekonaniami, kary powinny pełnić funkcje resocjalizacyjne i rehabilitacyjne.
Międzynarodowe Bractwo Pojednania posiada status organizacji konsultacyjnej przy Radzie Gospodarczej i Społecznej ONZ.
Międzynarodówka Przeciwników Wojny
Powstała w 1920 roku na bazie Bractwa Przeciwników Poboru, bliźniaczej organizacji pacyfistycznej założonej przez Bertranda Russella we Wielkiej Brytanii w czasie I Wojny Światowej.
Głównym założeniem jest działalność na rzecz propagowania pokoju.
Międzynarodówka Przeciwników Wojny stosuje 2 formy działania:
-nieposłuszeństwo wobec poborów
-pomoc więźniom, którzy odbywają karę za swoje nieposłuszeństwo
Organizacja stara się współpracować z partiami socjaldemokratycznymi, ponieważ jej celem jest liberalizacja ustawodawstwa w kwestii poboru.
Jej członkami najczęściej są radykalni socjaliści i anarchiści.
Międzynarodowa Liga Kobiet na Rzecz Pokoju i Wolności
Organizacja powstała w 1915 roku w Hadze.
Zrzesza kobiety sprzeciwiające się poborowi.
Ma status organizacji konsultacyjnej przy ONZ.
Międzynarodowe Bractwo Przyjaciół
W skład tej organizacji wchodzą kwakrzy, którzy silnie akcentują element osobistego, wewnętrznego objawienia.
Została założona w XVII wieku jako odłam angielskiego purytanizmu.
W 1947 roku przyznano społeczeństwu kwakrów Pokojową Nagrodę Nobla za organizację jednostek sanitarnych podczas II Wojny Światowej oraz zaangażowanie w powojenną odbudowę państw zachodnich.
Dziś przedstawiciele Międzynarodowego Bractwa Przyjaciół organizują konferencje propagujące pokój dla dyplomatów oraz młodzieży z całego świata. Walczą także z ubóstwem i nędzą.
Prowadzą liczne akcje charytatywne.
Organizacja zasłynęła z niepłacenia części podatku odpowiedzialnej za zbrojenia oraz przeprowadzaniem akcji obywatelskiego nieposłuszeństwa.
Posiada status organizacji konsultacyjnej przy ONZ. Posiada przedstawicielstwa w Nowym Jorku, Genewie i Paryżu.
Liga Przeciwników Wojny
Organizacja ta, podobnie jak Międzynarodowe Bractwo Przyjaciół, działa w ramach kwakrów. Jest to odłam amerykański.
W latach 60 - tych i 70 - tych przedstawiciele tej organizacji palili karty poborowe. Zasłynęli też akcją niepłacenia podatków na zbrojenia.
PACYFIZM W XX WIEKU POSIADAŁ NASTĘPUJACE FALE ROZWOJOWE
1 - sza fala
Trwała od I Wojny Światowej do końca lat 50 - tych.
Na początku pacyfizm przyjmował postać masową.
Sprzeciw dotyczył prowadzenia wojen światowych.
Pojawił się także sprzeciw wobec wojen nuklearnych.
2 - ga fala
Przypada na lata 60 - te.
Pacyfizm przybrał postać masową.
Sprzeciw wobec poboru do wojska.
Organizacja pomocy ofiarom wojen.
3 - cia fala
Od końca lat 60 - tych do końca lat 80 - tych. W tamtym czasie pacyfizm przestał być masowy. Kryzys ekonomiczny zmarginalizował ten ruch. Pacyfizm stał się ruchem kadrowym.
Organizacje pacyfistyczne w latach 70 - tych zaczęły współpracę z partią Zielonych. Główną forma działalności były manifesty oraz blokowanie baz wojskowych - tzw. Kampania Śnieżnej Kuli.
W tej fazie nastąpił wzmocniony udział kobiet w ruchu pacyfistycznym.
4 - ta fala
Rozpoczęła się pod koniec lat 80 - tych i trwa do dziś.
Rok 1989 to czas zakończenia Zimnej Wojny.
Obecnie postulaty ruchu pacyfistycznego dotyczą nowych kwestii.
Formy działalności są podobne. Nadal jest to ruch kadrowy.
Pacyfiści weszli w skład systemów partyjnych. Ich działalność w związku z tym jest bardziej zinstytucjonalizowana.