Pytania i zagadnienia z lektur dotyczących uniwersytetów

1. Przedstaw okoliczności utworzenia uniwersytetu w Krakowie w 1364 roku

- najstarsza tradycja dziejowa uniwersytetu w Polsce, także wśród uniwersytetów kresowych ( przed Wilnem, Lwowem) oraz Niemczech i Węgrzech

Kazimierz Wielki wstąpił na tron z programem wzmocnienia państwa polskiego po rozbiciu dzielnicowym.

Przyświecały mu nowożytne idee publiczno-prawne (pojęcie pełnej suwerenności państwa, dążenie do uniezależnienia się od uniwersalnej w władzy cesarskiej oraz zniwelowania odśrodkowych tendencji partykularnych). Nowe zasady przedostawały się do Polski róznymi drogami:

- ożywione związki z siedziba papieży w Awinionie (płn. Francja)

- wykształceni na uniwersytetach włoskich pierwsi legiści polscy

- ścisłe stosunki z Węgrami ( panująca francusko-włoska dynastia Andegawenów).

Kazimierz Wielki upatrywał silę Polski w podniesieniu jej na wyższy poziom kulturalny.

Cele uczelni:

- własna, niezależna praca kulturalna

- ostoja nowej myśli państwowej

( zjednoczenie, pełna suwerenność monarsza, wyrobienie poczucia prawnego w społeczeństwie).

K. Wielki zebrał zespół wykonawców:

- Skotnicki

- Strzelecki

- Florian Mokrski (biskup)

- Jan z Pakosławia (rycerz)

I inni.

Florian Mokrski zostaje wysłany do Włoch w celu poznania tamtejszego systemu oświaty.

Zgodę papieża na założenie uniwersytetu otrzymano dopiero po objęciu posługi przez papieża Urbana V (1362) r. Suplika (prośba na pergaminie) w której uzasadnienie, że powstanie uniwersytetu jest jednym z najważniejszych celów narodowych.

Inspiracją dla Kazimierza Wielkiego do utworzenia uniwerku w Krakowie było powstanie uniwerku w Pradze (Studium Generale 1348?). Niechętny planom bym ówczesny papież Klemens VI, dlatego plany zostały wznowione dopiero, kiedy papieżem został Urban V. Od marca do września 1363 w Awinionie przebywało polskie poselstwo królewskie mające przedstawić plany fundacji. Papież wydał zgodę na stworzenie uczelni 3-wydziałowej (bez teologicznego) – zasługa biskupa gnieźnieńskiego Skotnickiego (biskup krakowski Bodzant był przeciwny). 12.05.1364 Kazimierz Wielki wydał dokument erekcyjny powołujący do życia Studium Powszechne. 1.09.1364 papież Urban V wydał bullę zatwierdzającą powstanie uczelni, ale nie zgodził się na oddanie kanclerzem krakowskiego władzy nad egzaminowaniem scholarchów (oddał ją władzom duchownym). Śmierć króla spowolniła rozwój uczelni.

1. Porównaj dokumenty fundacyjne Kazimierza Wielkiego i Władysława Jagiełły wystawione dla uczelni krakowskiej

Kazimierza Wielkiego (12.05.1363):Składał się ze wstępu, uzasadnienia zamiaru założenia uczelni, decyzji jej stworzenia i roli, jaką ma ona spełniać, wezwania młodzieży do przyjazdu po wiedzę, zapewnienia bezpieczeństwa oraz przyrzeczenia, że będą przestrzegane nadane przywileje i wolność, ustalone w ówczesnych uniwersytetach bolońskim i padewskim. W drugiej części aktu fundacyjnego wymieniono kilkanaście najważniejszych przywilejów uczelni: zwolnienie studentów od ceł i opłat w czasie podróży i przy wejściu do miasta, ochronę mienia w czasie podróży, zapewnienie pomieszczeń do nauczania i zamieszkania, zwierzchnictwo uniwersytetu w sprawach sądowych, wysokość i źródła uposażeń profesorów i rektora, sprawy kredytu dla studentów i ustalenia toku pracy uczelni, zatwierdzanie egzaminów oraz powiązanie nauki z życiem przez uczestnictwo studentów w rozprawach sądowych.

Studenci mają wybierać rektora ze swego grona, który m być zwierzchnikiem scholarów, oni też mają wyłączne prawo wyboru swoich profesorów.-> autonomia wewnętrzna. Rektor ma prawo sądzenia swoich studentów w sprawach cywilnych i jego wyrok jest bezapelacyjny. Wszyscy scholarzy składają mu przysięgę i są mu posłuszni.

Tylko pewna liczba katedr miała być finansowana przez Kazimierza Wielkiego.

Bulla papieża nie pozwoliła otwarcia wydziału teologii, ale przyznała prawo do wybierania wykładowców biskupowi krakowskiemu Bodzancie, co zniechęciło Kazimierza Wielkiego do dalszego organizowania uczelni. Dopiero po śmierci biskupa(1366) i wyborze kolejnego, król postanowił po raz kolejny uruchomić uczelnię. Jednak po jego śmierci (1370) uczelnia praktycznie przestała istnieć.

Zaznaczał wiele korzyści płynących z powstania tej „przemożnych nauk perły”, uroczyste nadanie form organizacyjnych, praw i przywilejów nowej uczelni.

Wzorem systemu padewskiego i bolońskiego król zapewnił system hospicjalny tzn. mieszkanie na prywatnych kwaterach. Ustrój ucz. Stanowił połączenie dwóch typów: bolońskiego-miejskiego i neapolitańskiego państwowego.

Nadano uczelni charakter prawniczy-> najwięcej katedr prawa kanonicznego i rzymskiego.

Król chciał utworzyć we własnym kraju uniwersytet w którym uczyć mieli urzędnicy , zdolni do pomocy królowi w jego planach budowy nowoczesnego państwa.

Statut był wynikiem pracy zespołowej, spisany przez Jana z Ossowa. 

Przyznał scholarom pierwszeństwo wynajmu mieszkań oraz ustanowił osobnego bankiera uniwersyteckiego, Żyda, mającego za ustalonym, nie lichwiarskim procentem dawać studentom pożyczki.

              Zgodnie z nową polityką państwową Kazimierza Wielkiego Uniwersytet nosił charakter uczelni prawniczej.( pewna liczba katedr miała być finansowana przez Kazimierza Wielkiego) Składał się on z trzech wydziałów (z wyłączeniem teologicznego, do którego utworzenia z powodu braku pozwolenia papieskiego i niedostatku uczonych z tej dziedziny nie doszło):

       Prawa kanonicznego (3 katedry) i prawa rzymskiego (5 katedr),

       Medycyny (2 katedry),

       Sztuk wyzwolonych (1 katedra) – na siedzibę tego wydziału król przeznaczył szkołę parafialną przy kościele Najświętszej Panny Marii w Rynku.

charakter świecki.

Chcąc sobie zapewnić stały wpływ i kontrolę nad uczelnią wprowadził Kazimierz Wielki, wzorem urządzeń neapolitańskich, dwa ważne postanowienia:

1)      złożył zatwierdzenie powołanych na katedry profesorów (ale tylko w niezgodności wyboru) w ręce władzy królewskiej;

2)      oddał prawo nadawania stopni naukowych w ręce kanclerza królewskiego.

             Zatwierdzenie papieskie dokonane 1 września 1364 roku zmieniło w jednym, ale podstawowym punkcie przywilej królewski. Przez oddanie prawa nadawania stopni biskupowi krakowskiemu oraz jego następcom uchyliło ono wpływ czynnika państwowego na sprawy Uniwersytetu. 

POWT. PRZYWILEJE:

       Ochronę prawną i ochronę mienia

       osobne sądownictwo rektorskie w sprawach cywilnych i lżejszych karnych

       wysokość i źródła uposażeń profesorów i rektora,

       sprawy kredytu dla studentów i ustalenia toku pracy uczelni,

       zatwierdzanie egzaminów

       powiązanie nauki z życiem przez uczestnictwo studentów w rozprawach sądowych.

Władysława Jagiełły (26.07.1400) służyć narodowi wiedzą, mieszkańców i poddanych ziem… litewskich… na synów światła nawrócić. Wewnętrzną organizację odnowionej uczelni oparto na wzorach uniwersytetu paryskiego. Uniwersytet stał się instytucją mistrzów, a nie studentów. Głową uniwersytetu był rektor powołany z grona naukowego, zaś nadzór nad uczelnią należał do biskupa krakowskiego.

Uroczystość odnowienia Uniwersytetu nastąpiła w poniedziałek, dnia 26 lipca 1400 roku (22 lipca Władysław Jagiełło przekazał na potrzeby uczelni dom położony na narożniku ulic św. Anny i dzisiejszej Jagiellońskiej; tego też dnia wybrano na rektora Stanisława ze Skarbimierza (, a dwa dni później (24 lipca) uroczyście otworzono wpisy do nowego Uniwersytetu; jako pierwszy wpisał się król, a właściwie wpisano go, gdyż był analfabetą;).

Wspomnianego 26 lipca ogłoszono dokument odnowienia (czyli tzw. reformacji) Uniwersytetu w imieniu Władysława Jagiełły. Król normował w nim ustrój i charakter naukowy nowej uczelni, podnosząc jednocześnie ogromne jej znaczenie dla narodu.

Obok stwierdzenia o konieczności „ służenia narodowi wiedzą” , podano jako główny cel odnowionego uniwersytetu akcję chrystianizacji ziem litewsko- ruskich „mieszkańców i poddanych ziem litewskich (...) na synów świata nawrócić”. Nowemu zadaniu Studium Generale nie odpowiadały wzorce organizacyjne włoskich uniwersytetów i dlatego też wewnętrzna organizację odnowionej uczelni oparto na wzorach uniwersytetu paryskiego:

       z nauk dano przewagę teologii (11 katedr)

       sztuki wyzwolone (22 katedry)

       prawo kościelne (8 katedr) (prawo rzymskie w ogóle pominięto!)

       medycyna (1, a od 1505 r. 2 katedry)

Uniwersytet w Krakowie stał się instytucją mistrzów, a nie studentów. Na czele uniwersytetu stał rektor powołany z grona naukowego, z władzą sądowniczą podobną do tej, jaką miał rektor Uniwersytetu Kazimierzowskiego , zaś nadzór nad uczelnią należał biskupa krakowskiego. Wzorem Paryża wprowadzono system kolegialny, połączony z obowiązkiem mieszkania profesorów w kolegiach, scholarów zaś, czyli uczniów – w bursach. Kolegiów tych stworzono w ciągu wieku XV cztery. W 1400 roku powstało tzw. Kolegium Większe albo Jagiellońskie lub Królewskie dla teologów i filozofów przy ul. Św. Anny, stanowiąc zarazem główną siedzibę Uniwersytetu; w 1403 roku Kolegium Prawnicze (inaczej Kanonistów) przy ulicy Grodzkiej, a obok niego Kolegium Lekarskie, które jednak w połowie XV wieku upadło; w końcu w 1449 czwarte, tzw. Kolegium Mniejsze (na tyłach Kolegium Większego) – dla młodszych magistrów wydziału sztuk wyzwolonych. Profesorowie, którzy teraz z reguły posiadali święcenia kapłańskie otrzymali uposażenie duchowne, głównie przy kościołach krakowskich, zwłaszcza w kapitule kolegiaty św. Floriana na Kleparzu i przy Kościele św. Anny, który z czasem stał się główną świątynią uniwersytecką. Dla scholarów potworzono bursy. Najstarszą z nich była tzw. Bursa Ubogich dla studentów filozofii i teologii, głównie pochodzenia litewskiego, którą ufundował w 1409 roku profesor Jan Isner. Dzięki hojnym fundacjom społeczeństwa powstały w ciągu wieku XV dalsze bursy. Z nich na wspomnienie zasługuje Bursa Jerozolimska ze stu miejscami, założona przez biskupa Zbigniewa Oleśnickiego, oraz Bursa Prawnicza, powstała częściowo z hojnego zapisu historyka  Jana Długosza.

              Mimo odrębnego charakteru odnowionej uczelni próbowano przecież przenieść do niej jeden rys z fundacji Kazimierzowskiej, a mianowicie utrzymać wpływ państwa na Uniwersytet przez oddanie prawa nadawania stopni kanclerzowi królewskiemu; biskup krakowski miał zostać tylko tzw. konserwatorem, czyli obrońcą praw i swobód Uniwersytetu. Dążenie do nadania uczelni częściowo państwowego charakteru nie dało jednak wyniku; ostatecznie na skutek sprzeciwu papiestwa władza kanclerza wszechnicy znalazła się w ręku biskupów krakowskich.

Główne kierunki działalności Uniwersytetu to:

       szerzenie cywilizacji łacińskiej i wiary chrześcijańskiej na Litwie;

       służenie własnemu państwu i narodowości;

       pielęgnowanie nauki i wychowywanie młodzieży.

1. Omów okoliczności powstania uniwersytetu w Wilnie i etapy jego rozwoju

Uniwersytet Wileński, lit. Vilniaus universitetas – jedna z najstarszych uczelni w Europie środkowo-wschodniej.
Przyjmuje się, że uczelnia powstała w 1579 r., kiedy król Polski Stefan Batory przeznaczył środki na przekształcenie Wileńskiego Kolegium Jezuickiego, w uczelnię o nazwie łac. Academia et Universitas Vilnensis Societatis Jesu. Rok później ustanowienie tej uczelni oficjalnie zaaprobował papież Grzegorz XIII. Oficjalnym językiem wykładowym tej uczelni była łacina, zaś wykładowcami byli uczeni pochodzących z różnych części Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Początkowo miała wydziały filozoficzny, teologiczny i prawniczy.
Uczelnia bardzo długo stanowiła jedyną wyższą szkołę na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Do najbardziej znanych uczonych związanych z jezuickim okresem uczelni należą m.in. Maciej Sarbiewski – poeta piszący po łacinie i polsku, Wojciech Wijuk Kojałowicz – który jest autorem pierwszej, pełnej historii Litwy, Marcin Śmiglecki – autor popularnego w całej Europie podręcznika logiki. Akademia Wileńska stała się ważnym ośrodkiem kontrreformacji w Wielkim Księstwie Litewskim. Jej profesorami byli m. in. Piotr Skarga, Jakub Wujek, Marcin Laterna i Mikołaj Łęczycki. W XVIII w. na uczelni tej opracowano zasady gramatyki i ortografii jęz. litewskiego i rozpoczęto wydawanie pierwszych książek po litewsku. W 1753 r. otwarto obserwatorium astronomiczne i utworzono przy nim wydział fizyki i astronomii.
Po kasacie Zakonu Jezuitów w 1773 r. Akademia została przejęta i zreformowana na uczelnię świecką przez Komisję Edukacji Narodowej. Jednym z elementów reformy było rozpoczęcie wykładania po polsku i litewsku na niektórych wydziałach (literatury i historii Polski i Litwy, nauk przyrodniczych i matematycznych). W okresie tym uczelnia nadal posiadała, oficjalnie tradycyjną, łacińską nazwę ""Academia et Universitas Vilnensis" – z której usunięto tylko słowa "Societatis Jesu". Zaczęto ją jednak coraz częściej nazywać w tym okresie Uniwersytetem, a nie Akademią. W okresie od reformy Komisji Edukacji Narodowej do rozbiorów Rzeczypospolitej, uczelnia ta przeżyła krótki okres ponownego rozkwitu. Posiadała ona m.in. najlepszy w Rzeczypospolitej wydział medyczny założony przez sprowadzonego z Wiednia Johanna Petera Franka.
Po rozbiorach, uczelnia utraciła na krótko status szkoły wyższej, stając się "Powszechną Szkołą Wileńską", jednakże w 1803 r. odzyskała swój status i za zgodą cara Aleksandra I funkcjonowała pod nazwą Imperialnego Uniwersytetu Wileńskiego. W okresie aż do powstania listopadowego uczelnia przeżyła kolejny, krótki okres świetności. Do najbardziej znanych uczonych tego okresu związanych z Uniwersytetem należą: (Jan Śniadecki, Jędrzej Śniadecki, Joachim Lelewel, Michał Oczapowski, Simonas Daukantas i Joseph Frank – syn Johanna). W okresie tym na uczelni studiowało też dwóch najbardziej znanych polskich poetów romantycznych: Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki.
Po stłumieniu powstania listopadowego car Mikołaj I nakazał całkowitą likwidację uczelni, jako karę za udział wielu uczonych i studentów w powstaniu.

Uczelnia została ponownie odtworzona dopiero w 1919 r. Uzyskała wtedy nazwę Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie. Językiem wykładowym w okresie międzywojennym był wyłącznie polski, a uczelnia była przez Polaków traktowana jako ostoja polskości na tych terenach, zaś przez Litwinów jako czynnik polonizacji Litwy. W okresie międzywojennym uczelnia nie odzyskała dawnej świetności. Jednym z najlepszych wydziałów była filologia polska, w cieniu której powstała grupa poetycka Żagaryści, do której m.in. należał Czesław Miłosz. Na wydziale historii kształcił się wówczas Paweł Jasienica a wykładał Feliks Konieczny.
Po 1939 r. uczelnia wraz całym Wilnem przeszła na krótko pod władzę Republiki Litewskiej. Zmieniono w tym czasie jej nazwę na Vilniaus Universitetas i wprowadzono po raz pierwszy litewski jako oficjalny język wykładowy, choć z braku własnych kadr pozostawiono na stanowiskach wielu polskich profesorów, którzy prowadzili zajęcia nadal po polsku. Po zajęciu Litwy przez ZSRR, z uczelni usuwano powoli większość "reakcyjnych" profesorów Polaków i Litwinów i zaprowadzano na niej nowe "radzieckie" porządki. W trakcie okupacji hitlerowskiej uczelnia została ponownie całkowicie zlikwidowana.
Jesienią 1944 wznowiono działalność. Uczelnia stała się prowincjonalnym uniwersytetem, z językiem wykładowym rosyjskim i nielicznymi wykładami po litewsku (głównie na wydziale filologii litewskiej). W okresie tym jednak uczelnia rozrosła się do rozmiarów prawdziwego uniwersytetu z kompletem wydziałów, na których kształciło się ponad 5000 studentów. W 1990 r. po odzyskaniu przez Litwę niepodległości, uczelni przywrócono jej nazwę z krótkiego okresu lat 1939- oficjalnym językiem wykładowym po raz drugi w historii stał się litewski. Tradycje Uniwersytetu Stefana Batorego kontynuuje dziś Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, współtworzony przez profesorów tej uczelni. Do Torunia trafiła też część pamiątek po Uniwersytecie Stefana Batorego.

4. Scharakteryzuj Akademię w Zamościu

Jej działalność odbywała się na zasadzie idei uniwersytetów faktycznych, ale nie była ona formalnie zarejestrowana.

Akademia w Zamościu (1595-1784) powołana w 1595 roku z inicjatywy hetmana Jana Zamoyskiego ( był mecenasem Akademii) stanowiła połączenie (modnego wówczas) zakładu humanistycznego i akademii rycerskiej. Realizatorem planów Zamoyskiego był Szymon Szymanowicz. Zapleczem naukowym były dwie biblioteki: prywatna hetmańska w której zgromadzono rękopisy greckie i orientalne o  treści historycznej i prawniczej i biblioteka akademicka. Od początku istnienia Akademii istniała drukarnia akademicka. W założeniu początkowym Akademia nie miała być uniwersytetem ale szkoła o poziomie wyższym od poziomu szkoły średniej która rozwijałaby pracę twórczą w modnych naukach humanistycznych (historia, filozofia klasyczna). Przez długi czas istniał 1 wydział z dodatkowymi katedrami: prawa, medycyny, teologii, później- uczelnia międzywydziałowa- papież Innocenty X zezwolił na otwarcie wydziału teologicznego któremu studentów miało dostarczać seminarium duchowne. Profesorowie- duże grono Polaków wykształconych na Uniwersytecie w Krakowie i niewielkie grono uczonych obcych:  Adam Bursius, Jan Ursinus, Szymon Birkowski, Tomasz Drezner, z uczonych obcych: Wiliam Bruce, Dominik Convalis i Adrian van Roomen.  Akademia wprowadziła nowoczesne metody pracy: organizowała m.in. ekspedycje naukowe w poszukiwaniu starożytnych rękopisów i kodeksów na włoszczyźnie i w Turcji; miała pośredników, agentów dostarczających dawne dzieła naukowe z Grecji, Turcji, włoszczyzny; nawiązywała współpracę naukową z zagranicą (Londyn, Rzym). Akadamia Zamojska miała służyć epoce odrodzenia, nauce i ojczyźnie, jednak z czasem nacisk kontrreformacji spaczył pierwotne koncepcje dając przewagę przedmiotom filozofii scholastycznej, wpływy czynników kościelnych. Akademia istniała do 1784 roku kształtując młodzież południowo-wschodnią ziem Polski, a także młodzież z  Węgier, Siedmiogrodu i Śląska.

5. Omów okoliczności powstania uniwersytetu we Lwowie i etapy jego rozwoju

Uniwersytet Lwowski we Lwowie. Powołał go do istnienia Jan II Kazimierz. Miało to miejsce w 1661 roku. Powstał on na bazie wcześniej istniejącej Akademii Lwowskiej (wtedy prężnie działającego kolegium jezuickiego). Niestety jako szkoła wyższa miał pewną wadę, którą była niemożność nadawania stopni naukowych.

• Dzięki staraniom zakonu jezuitów król Jan Kazimierz wystawił w 1661 roku akt fundacyjny podnoszący ich Kolegium założone w 1606r. We Lwowie do rangi pełnoprawnej Akademii z tytułem uniwersytetu.

• Nie uzyskał on jednak potwierdzenia sejmu na skutek sprzeciwu UJ i Akademii Zamojskiej.

• Wieloletnie starania jezuitów doprowadziły jedynie do ponownego w 1758r. Potwierdzenia przez króla Augusta III fundacji z 1661r. Drugi dokument określił Akademię jako uczelnię wyższą z 2 wydziałami, bez prawa nadawania stopni naukowych

• Początkowo mała ilość studentów spowodowana niechęcią UJ i władz miejskich do nowej uczelni

• Wykładano teologię scholastyczną i moralną, filozofię, retorykę, gramatykę, prawo kanoniczne i rzymskie a za wzorem pijarów zaczęto wykładać nauki matematyczno- fizyczne, a w 1744r. Utworzono osobną katedrę matematyki

Wykładał tu Grzegorz Piramowicz- członek KEN, Ignacy Krasicki, F. Karpiński

• Jezuici dla Akademii wybudowali olbrzymie budynki szkolne, obserwatorium, drukarnie

• Kasata zakonu jezuitów=> przekształcenie Akademii w liceum- szkoła średnia

• W 1774r. Cesarz Józef II wydał akt fundacyjny uniwersytetu- 4 wydziały i prawo nadania stopni naukowych, przy uniwersytecie było gimnazjum- język wykładowy-łacina gdyż niemieckiego nikt nie umiał w odpowiednim stopniu- wykładowcy głownie obcokrajowcy

• Po kasacie jezuitów 1773r. Zaczęto tworzyć w Akademii studia specjalistyczne wzorowane na zreformowanych austriackich uniwersytetach. Powstało Collegium Medicum, potem studium nauk filozoficznych i moralnych

• w 1776r. Otwarto w jej miejscu Akademię Stanową, zreformowano i otwarto studia teologiczne- tym sposobem z różnych studiów wzrastała powoli uczelnia lwowska

• 1817r. Franciszek I, powtórna fundacja uniwersytetu, powst. studium medyczne- wydział medyczny otrzymał katedrę języka polskiego

• pod zaborem polski charakter uczelni stwierdzało i zapewniało wydane przez władze austriackie w 1871r. Postanowienie dające prawo wyboru języka wykładowego, wprowadzono też wolność nauczania i prowadzenia badań naukowych przez Ukraińców, którzy na katedrach uniwersytetu mieli wybitnych przedstawicieli. w czasie II wojny światowej uniwersytet wstrzymał pracę od 1941r.

• 2. Podczas obrony Lwowa i wojny polsko-bolszewickiej:
  - wielokulturowość i wynikające z niej wielonarodowość Lwowa były z jednej strony czynnikami sprzyjającymi rozwojowi miasta i Uniwersytetu, z drugiej zaś przysparzały wiele problemów politycznych i społecznych.

• - konflikty polsko-ukraińskie, ich nierozerwalnym podłożem była zawsze walka o kulturowy charakter miasta i Uniwersytetu.

• - w atmosferze zbliżającego się końca I wojny światowej i proklamowania niepodległości Polski, w nocy 31października/1 listopada 1918 rozgorzała polsko ukraińska walka o Lwów, która przerodziła się w wojnę polsko-ukraińską, trwającą do czerwca 1919. Rozpoczęty w Uniwersytecie 15 października rok akademicki 1918/1919 został przerwany a profesorowie i studenci wzięli czynny udział w obronie zagrożonego Lwowa. Senat Uniwersytetu podjął uchwałę nie tylko o zawieszeniu zajęć dydaktycznych na czas nieokreślony, ale także wystosował do studentów odezwę wzywającą ich do wstąpienia w szeregi Wojska Polskiego i obronę zagrożonej ojczyzny.

• -W kolejnym roku akademickim 1919/1920, po kilku miesiącach w miarę normalnego funkcjonowania Uniwersytet zawiesił swoja działalność, tym razem z powodu wojny polsko-bolszewickiej. Pracownicy a w szczególności studenci ochotniczo wstępowali w szeregi Wojska Polskiego aby walczyć w obronie zagrożonej niepodległości.

• 3. Na gruncie państwowości II Rzeczypospolitej

• - pomimo działań wojennych (1918-1920) i udziału w nich studentów i pracowników naukowych, UL nie był całkowicie zamknięty. Pracował Wydział Teologiczny.

• - decyzją MWRiOP pomimo protestu Organizacji Młodzieży Narodowej, uruchomiono 1919 kursy dla słuchaczy najwyższych lat studiów urlopowanych z wojska, celem umożliwienia im złożenia egzaminów końcowych. Na podobnych zasadach urlopowano studentów w II semestrze 1919/1920.

• - Senat Uniwersytetu Lwowskiego w uchwale z 14 sierpnia 1919 umożliwił wstęp na studia tylko tej młodzieży, która posiadała obywatelstwo polskie oraz zadośćuczyniła obowiązkowi służby wojskowej lub dokumentowała, że nie została do niej z różnych powodów przyjęta. Zasadę tę potwierdził 18 września Rada Ministrów. Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej w październiku 1920 oraz po demobilizacji młodzieży akademickiej kiedy Uniwersytet Jana Kazimierza podjął normalna działalność, przy wpisach na uniwersytet obowiązywały zaświadczenia odbycia służby wojskowej w Wojsku Polskim, w oddziałach ochotniczych, Ligii Akademickiej, Akademickiej Lidze Obrony Państwa oraz uczestnictwa w pomocniczych pracach instytucji państwowej w okresie zagrożenia kraju.

• - 15 marca 1920 decyzją MWRiOP dotychczasowy utrakwistyczny Uniwersytet Lwowski przekształcony został w uczelnię z wyłącznym językiem wykładowym polskim.

- Uniwersytet Jana Kazimierza w dobie II Rzeczypospolitej był nie tylko przodującą uczelnią w niepodległym kraju, ale także wartością narodową, ważnym ośrodkiem nauki i kultury na Kresach Południowo-Wschodnich.

• - odbudowujące się i nowopowstające uczelnie powodowały odpływ kadry naukowej głównie z Krakowa i ze Lwowa, co dezorganizowało pracę naukową i dydaktyczną.

• 5. Struktura i rektorzy Uniwersytetu.

• - w roku akademickim 1922/23 składał się z 4 wydziałów, skupiających 160 katedr zwyczajnych, 16 nadzwyczajnych, w których pracowało 87 profesorów zwyczajnych, 5 nadzwyczajnych i 159 pomocniczych sił naukowych. (Wydział: teologiczny, prawa, lekarski, filozoficzny)

• - ta czterowydziałowa struktura Uniwersytetu w 1924 uległa zmianie. Wydział Filozoficzny oddzielony został na dwa wydziały: Wydział Humanistyczny i Wydział Matematyczno-Przyrodniczy.

• - 1930 w ramach Wydziału Lekarskiego uruchomiono Oddział Farmaceutyczny; na Wydziale Prawa powołano 3 lenie Studium Ekonomiczno-Administracyjne, 3-letnie Studium Dyplomatyczne,

• - integralną częścią Uniwersytetu była Biblioteka UJK, powstała w 1784. poza biblioteką uniwersytecka funkcjonowały biblioteki wydziałowe i zakładowe, powiązane z katedrami.

• - W otoczeniu UJK funkcjonowały we Lwowie inne wyższe uczelnie: Politechnika Lwowska, Akademia Medycyny Weterynaryjnej, Akademia Handlu Zagranicznego, Zarząd Wyższych Kursów Ziemiańskich, Akademia Rolnicza w Dublanach pod Lwowem, Wyższa Szkoła Lasowa.

• 6. Naukowa świetność Uniwersytetu:
  Szkoły naukowe:

• - Chluba UJK w IIRP byli wybitni uczeni oraz ich szkoły i seminaria naukowe. Jednym z najwybitniejszych uczonych na Wydziale Humanistycznym był prof. Kazimierz Twardowski.

• 7. W obronie wolności akademickiej:

• - 21 lutego 1933 uchwalona została nowa ustawa o szkołach akademickich. Głównym jej motywem było wzmocnienie roli ministra WRiOP jako naczelnej władzy szkół akademickich, kosztem kompetencji senatów i rad wydziałowych, oraz przekazanie mu prerogatyw do tworzenia i zwijania katedr, wydziałów i zakładów drogą rozporządzeń.
  - konsekwencją wejścia w życie nowej ustawy była likwidacja 52 katedr we wszystkich uczelniach w Polsce.

• - wraz z kasacja katedr, z dniem 1 października 1933 w UJK nastąpił kryzys władz rektorskich.

• - w atmosferze bezskutecznych akademickich protestów z powodu likwidacji katedr i sabotowania ustawy, sytuacja w środowiskach uniwersyteckich uległa poprawie gdy ministrem WRiOP został prof. Wojciech Świętosławski, krytycznie odnoszący się do reform jędrzejowiczowskich.

• W wyniku nowelizacji ustawy dokonanej 2 lipca 1937 część zlikwidowanych katedr została przywrócona

6. Omów walkę Uniwersytetu w Krakowie o repolonizację w II połowie XIX wieku

3 germanizacje un.:

…

1846

1853-61

Kraków jest wcielony do Austrii wskutek upadku porażki ruchu lutowego w 1846. Cesarz Ferdynand I zatwierdził istnienie uniwersytetu, po tym, jak wstawił się w tej sprawie prof. Uniwersytetu Wiedeńskiego Endlicher, podjęto jednocześnie kroki celem zgermanizowania uczelni.

Falę germanizacyjną chwilowo załamała Wiosna Ludów.

Młodzież 17 marca 1848 wystapila z postulatami mającymi zapewnić uniwersytetowi oraz Galicjii swobodny rozwój narodowy, wyslano jednego ze studentów w celu przedstawienia postulatów do Wiednia z delegacje z ramienia tymczasowego Komitetu Obywatelskiego ziemii krakowskiej:

W tym: postulat 2 i 3: spolszczenie Uniwersytetu, dopuszczanie na stanowiska urzędnicze tylko Polaków.

O poparcie tych dążeń do studentow wiedeńskich.

Rzad austriacki zgodzil się na przywrócenie Uniwersytetowi samorządu i swobody w zakresie używania języka polskiego. Dużą uwagę poswiecono rozbudowie 2-ch nowoutworzonych katedr: literatury polskiej oraz historii prawa polskiego.

1849-wzrost prądów reakcyjnych w Austrii, powrót do systemu policyjnego-represje. Austriaków niepokoją wyraźne wysiłki dla zapewnienia uczelni polskiego charakteru. Donosy na profesorów (A. Walewski, prezydium policji w Krakowie->uniwersytet przedstawiało jako ognisko rewolucji).

1 stycznia 1853-cios-wprowadzenie języka niemieckiego jako obowiązującego, z wyjątkiem katedry literatury polskiej i przedmiotów nadobowiązkowych, usunięcie 4-ch najwybitniejszych profesorów. Niektórzy profesorowie demonstracyjnie objeli przedmioty nadobowiązkowe, aby móc wykładac po polsku.

Dążenia germanizacyjne często osiągały odwrotny od zamierzonego skutek: np. prof. Józef Dietl naslany przez rzad, odnajduje w sobie zagubiona narodowość polską.

Powstawały tajne organizacje ideowe: Bratnia Pomoc oraz Czytelnia Akademicka.

1859-pierwszy doniosły akt, który odbił się echem w kraju i na świecie-żądanie polonizacji Uniwersytetu dostarczony z ostrożnością przez 2-ch studentow (Alfreda Szczepańskiego i Wojciecha Wołka) do ministra oswiaty w Wiedniu.

1860-częsciowa polonizacja uniwersytetu; młodzież przystepuje do manifestacji politycznych: występuje w strojach narodowych, urządza obchody rocznic narodowych, etc.

4 marca 1860- przywrócenie samorządu z prawem samodzielnego wyboru władz akademickich

4 lutego 1860-dopuszcenie jezyka polskiego do wykładów z wyjątkiem niektórych przedmiotów na wydziałach prawniczym i filozoficznym

1870-ostateczna polonizacja uczelni, do której w ogromnej mierze przyczynił się rektor – Józef Dietl-> podjał zdecydowaną walke piórem i slowem w Sejmie galicyjskim i Radzie Państwa o ostateczne spolszczenie uczelni; wskrzesił też stare tradycje uniwersytetu (berła, łancuchy, togi u profesorów).

Promieniowanie uniwersytetu ogarnia Polskię oraz rozsypaną po calej kuli ziemskiej emigracje polską.

7. Wymień uniwersytety powstałe w Polsce po I i II wojnie światowej

Po I wojnie światowej:

• Uniwersytet Lubelski (1918) od 1928 r. KUL

• Wszechnica Piastowska (1919), przemianowany później na Uniwersytet Poznański, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (nazwa od 1955 r.)

• Wyższa Szkoła Handlowa w Warszawie

• Wyższa Szkoła Handlu Zagranicznego we Lwowie

• Szkoła Nauk Politycznych w Warszawie

• Akademia Górnicza w Krakowie

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

• Akademia Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie

• Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie

• Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

• Akademia Stomatologiczna w Warszawie

• Wolna Wszechnica Polska w Warszawie (1918)

• Politechnika Warszawska

• Politechnika Lwowska

Po II wojnie światowej:

• Uniwersytet Marii Curie - Skłodowskiej w Lublinie(1944)

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (1945)

• Uniwersytet Łódzki (1945)

• Uniwersytet Śląski w Katowicach (1968)

• Uniwersytet Gdański (1970)

• Uniwersytet Wrocławski im. B. Bieruta

• Szczecin

• Bydgoszcz

• Opole

Teologiczne:

- Akademia Teologii Katolickiej

- Papieska Teologiczna Akademia w Krakowie

- Chrześcijańska Akademia Teologiczna

+

- akademie sztuk pięknych

- akademie wychowania fizycznego

- 13 politechnik

- Akademia Górniczo- Hutnicza

- wyższe szkoły rolnicze

8. Co to jest veniam legendi i jak można było je uzyskać w Krakowie?

veniam legendi- prawo do przeprowadzenia i uzyskania habilitacji, otrzymania tytułu docenta i prawo do prowadzenia wykładów. Habilitacja była wstępem do kolejnych tytułów. Nadawane jest na podstawie decyzji Rady Wydziału z reguły na czas określony. Zatwierdzić musiał senat akademicki i ministerstwo WRiOP. Jeśli w ciągu roku nie wykładał tracił prawo do tytułu. Musieli składać ślubowanie.

Ustawa z 1920 określała 3 stadia postępowania habilitacyjnego:

1) ocena rozprawy habilitacyjnej

2) dyskusja habilitacyjna (nie tylko z doktoratu ale i z całego przedmiotu)

3) wykład habilitacyjny (na 1 z 3 podanych tematów)

9. Omów zjawisko numerus clausus na UJ

numerus clausus- zasada ograniczania liczby studentów uniwersytetów motywowana politycznymi przyczynami lub czysto praktycznymi, stosowana w okresie międzywojennym i po II wojnie światowej.

Na UJ niedopuszczenie do nauki studentów pochodzenia żydowskiego i w różnym stopniu także kobiet.

W połowie lat 20. XX wieku 30% studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego stano­wiła młodzież wyznania mojżeszowego. Wprowadzony przez krakowską uczelnię numerus clausus ograniczający przyjęcie studentów żydowskich na Wydział Lekarski do 12%, getto ławkowe i nasilające się od początku lat 30. ekscesy antyżydowskie spowodowały znaczne zmniejszenie się tej grupy wyznaniowo-narodowościowej na Wszechnicy Krakowskiej. Ograniczenia miały dotyczyć ogółu studentów, jednak wyznaczony procent zmniejszał liczbę jedynie Żydów. Niemniej jednak jeszcze w drugiej połowie lat 30. kilkunastoprocentowa reprezentacja młodzieży żydowskiej stanowiła liczącą się grupę w spo­łeczności akademickiej uczelni. Grupa ta dysponowała odrębnymi organizacjami sa­mopomocowymi i społeczno-naukowymi, jak również własnym domem akademickim. Wprowadzony został również na medycynie, ale tylko w odniesieniu do pierwszego roku studiów, a na wyższych już nie obowiązywał. Okazało się tymczasem, że nieprzyjęci z tego powodu na pierwszy rok jechali na studia za granicę, po czym wracali do Polski i na drugi rok byli przyjmowani już bez jakichkolwiek ograniczeń. Przeciwko temu właśnie studenci protestowali, bo numerus clausus na pierwszym roku niczego nie rozwiązywał.

10. Wybitni profesorowie i absolwenci UJ z okresu renesansu i oświecenia

Renesans studenci
- Marcin Biem (ok. 1470 - 1540), autor projektu reformy kalendarza juliańskiego;
- Jan z Głogowa (1445 - 1507), polski astronom, matematyk i filozof scholastyczny, przedstawiciel przyrodoznawczego nurtu arystotelizmu,
- Wojciech z Brudzewa (ok. 1446 - 1495) nauczyciel wielu późniejszych wybitnych uczonych, czynnych w innych uniwersytetach europejskich.
- Mikołaj Kopernik - w latach 1491 – 1495 (sztuki wyzwolone)
- Maciej Miechowita, znakomity także jako lekarz i historyk.
- Jan Kochanowski
- Andrzej Frycz Modrzewski
- Marcin Kromer - humanista, historyk i pisarz okresu renesansu, teoretyk muzyki, dyplomata; od 1579 biskup warmiński, jeden z przywódców polskiej kontrreformacji
- Mikołaj Rej
- Jan Długosz

Renesans profesorowie
- Jan Brożek wybitny matematyk i propagator teorii Kopernika
- Stanisław Pudłowski- pierwszym matematykiem, który proponował oparcie jednostek miar na zjawiskach fizycznych i wymiarach Ziemi
- Szymon Marycjusz z Pilzna
- Jan Toński – uczeń Brożka, lekarz i profesor matematyki
- A. Schoneus – kilkukrotny rektor, magister sztuk wyzwolonych, doktor obojga praw

Oświecenie studenci
- Hugo Kołłątaj

Oświecenie profesorowie
- Jan Śniadecki polski astronom, matematyk, filozof i geograf
- Bogucki – polski prawnik i adwokat, wykładał historię

11. Wybitni profesorowie i absolwenci UJ z lat zaborów i XX-lecia międzywojennego

	Studenci	Profesorowie
Zabory	- Leon Cyfrowicz (student prawa, profesor), - Michał Bobrzyński, - Władysław Abraham (prawnik), - Bolesław Ulanowski (prawnik), - Jerzy Kowalski (filolog klasyczny, prof. U. Lwowskiego i Wrocławskiego) - Bolesław Ulanowski	- Józef Dietl - Józef Majer - Karol Teliga (prof. historii Kościoła) - Piotr Burzyński (prawnik) - Kazimierz Kostanecki (prof. anatomii opisowej) - Stanisław Kutrzeba (historyk prawa) - Franciszek Piekosiński (historyk, prawnik) - Fryderyk Zoll (prawnik) - Michał Bobrzyński (historyk) - Józef Szujski (historyk) - Julian Dunajewski (historyk) - Karol Józef Teofil Estreicher (historyk) - Leon Sternbach (filolog klasyczny) - S.J. Bandtkie - A.Z. Helcel - F. Sawiczewski - L. Szejner - J. Markowski - J.E. Jankowski
XX-lecie międzywojenne	- Konstanty Grzybowski (historyk), - Ksawery Pruszyński	- Stanisław Kot - Tadeusz Lehr-Spławiński - Władysław Konopczyński - Konstanty Michalski - Jan Łoś - W. Antoniewicz - J. Chałasiński - W. Doroszewski - L. Hirszfeld - J. Joteyko - L. Krzywicki - Helena Radlińska - Bolesław Suchodolski - L. Wertenstein - Michał Bobrzyński - Józef Szujski - Kazimierz Morawski - Leona Sternbach - Kazimierz Nitsch

PROFESOROWIE na przykład:
XIX
Józef Dietl, Piotr Burzyński (prawnik), Kazimierz Kostanecki (prof. anatomii opisowej), prawnik), Fryderyk Zoll
XX
Michał Bobrzyński (1849 - 1935) i Józef Szujski (1835 - 1883). Kazimierza Morawski (1852 - 1925) filologii klasyczna oraz Leona Sternbacha (1864 - 1940), Jan Łoś (1860 - 1928), Kazimierz Nitsch (1874 - 1958) i Tadeusz Lehr-Spławiński (1891 - 1965).

ABSOLWENCI
XIX
Władysław Abraham (prawnik), Bolesław Ulanowski (prawnik)
XX
Konstanty Grzybowski (historyk)

12. Scharakteryzuj „elitę wiejską” i jej stosunek do edukacji

„Elita wiejska” – chłopi pozytywnie wyróżniający się wśród społeczności wiejskiej i budzący zaufanie wśród innych chłopów. Byli często najbardziej wykształconymi na wsi – powszechne było wśród nich samodokształcanie (czytanie gazet i książek). Byli to wzorowi gospodarze, uczyli się racjonalnej gospodarki a nowinki z tej dziedziny przekazywali mieszkańcom wsi, dawali im rady. Powszechna była tez aktywność wśród elity – często byli wójtami wsi, radnymi a nieliczni nawet posłami.
Jeśli chodzi o ich stosunek do edukacji, to odegrali oni w kwestii rozpowszechniania szkół na wsi ogromną rolę – posyłali swoje dzieci do szkół średnich i wyższych namawiając do tego samego pozostałych chłopów a ci, z racji zaufania jakim elitę darzyli, brali z nich przykład.

„Elita wiejska” – chłopi pozytywnie wyróżniający się wśród społeczności wiejskiej walorami umysłu i charakteru i budzący zaufanie wśród innych chłopów. Byli często najbardziej wykształconymi na wsi – powszechne było wśród nich samodokształcanie (czytanie gazet i książek). Wielu z nich nie ukończyło żadnej szkoły elementarnej ale dzięki pilności i samozaparciu sami opanowali czytanie. W ich domach wieczorem zbierała się młódzież, starsi, by czytać książki i gazety głównie „Przyjaciela Ludu”. To oni byli inicjatorami zakładania na wsiach bibliotek ludowych, kas Raiffeisena, kółek rolniczych, domów ludowych i starży pożarnej. Byli to wzorowi gospodarze, uczyli się racjonalnej gospodarki a nowinki z tej dziedziny przekazywali mieszkańcom wsi, dawali im rady, pracowitością i racjonalizmem w postępowaniu często dochodzili do zamożności i powiększenia areału gospodarstwa. Powszechna była tez aktywność wśród elity – często byli wójtami wsi, radnymi a nieliczni nawet posłami. Do nich zwracano się po rady w sprawach urzędowych, gospodarczych a także oświatowych.

Jeśli chodzi o ich stosunek do edukacji, to odegrali oni w kwestii rozpowszechniania szkół na wsi ogromną rolę. Posyłali swoje dzieci do szkół średnich i wyższych namawiając do tego samego pozostałych chłopów a ci, z racji zaufania jakim elitę darzyli, brali z nich przykład. Zwracano się do nich po rady w związku z posyłaniem swoich dzieci do szkoły- do jakiej, gdzie stancja, koszty nauki. Elita nie szczędziła pieniędzy na edukację swoich dzieci. Rozbudziła w chłopie chęć do aktywnego działania, nie tylko do wzbogacania się i rozwijania gospodarki ale również do poszerzania horyzontów umysłowych.

13. Omów wybory kierunków kształcenia młodzieży chłopskiej (uwarunkowania, statystyka ogólna)

Wydział	Miejsce (pod względem ilości chłopów)	Liczba stud. poch. Chłop. w latach 1860/61- 1917/18	Przyczyny
Prawa	I	45,41 % czyli 1715 osób	- zapewnienie pracy urzędniczej - aspekt ekonomiczny- stała pensja - uznanie urzędników na wsi- pomoc w sprawach urzędniczych - rozwój nowych dyscyplin - wybitni profesorowie
Filozoficzny	II	28,2% czyli 1068 osób	- chęć poznania historii narodu - wzrost ambicji intelektualnych i patriotyzmu
Teologiczny	III	18,77% czyli 709 osób	- pozycja – ksiądz poważany na wsi - dostatek materialny (również podczas studiów) - wpływ rodziny wiejskiej (rodzice często chcieli mieć w rodzinie księdza, by wstawiał się za nimi u Boga) - głównie osoby z ubogich rodzin
Lekarski	IV	7,54% czyli 285 osób	Ograniczenia: - często zbyt wysoki poziom nauczania dla chłopa- osoba po szkole elementarnej sobie nie radziła - zajęcia obowiązkowe (studenci nie mieli czasu zarobić na prywatnych korepetycjach, wiec uczyli się tam tylko chłopi z zamożniejszych rodzin) - brak perspektyw (założenie prywatnej kliniki wymagało ogromnych nakładów pieniężnych)

Razem na wszystkich wydziałach studentów pochodzenia chłopskiego było 3480.

Wydział Teologiczny – cieszył się największym powodzeniem wśród studentów pochodzenia chłopskiego. Wydział ten od czasów reformy Hugona Kołłątaja, aż do 1880 roku przeżywał poważny kryzys organizacyjny i naukowy. Pozbawiony w 1847 prawa doktoryzowania, mimo iż uzyskał od 1863 uprawnienia do przeprowadzania przewodów habilitacyjnych, nie cieszył się ze względu na niski poziom naukowy autorytetem zarówno w środowisku uniwersyteckim, jak i poza nim. Dopiero uregulowanie statusu prawnego diecezji krakowskiej i objęcie rządów przez biskupa Albina Dunajewskiego, pozwoliło na przeprowadzenie gruntownej sanacji; między innymi udało się powiększyć liczbę katedr i odzyskać prawo doktoryzowania. Jednak mimo wysiłków do końca epoki autonomicznej pozostał on wyraźnie w tyle w stosunku do osiągnięć naukowych np. Wydziału Lekarskiego, czy Filozoficznego. Od roku akademickiego 1880/81 wyraźnie wzrosła ogólna liczba studentów teologii, natomiast młodzieży chłopskiej przybywało powoli, ale już od roku akademickiego 1886/87 jej ilość przekroczyła 50% i taka sytuacja utrzymywała się do roku akademickiego 1916/17.

Wydział Prawa – przyciągał tez liczna grupę studentów pochodzenia chłopskiego. Złożyły się na to dwie przyczyny: pierwsza – spolszczenie w dobie autonomicznej sądownictwa, prokuratury i urzędów, co rokowało wielkie nadzieje wśród młodzieży – zresztą nie tylko chłopskiego pochodzenia, ale ze wszystkich warstw społecznych – na zdobycie zatrudnienia w Galicji w administracji państwowej i samorządowej oraz w organach wymiaru sprawiedliwości. Ukończeni studiów na Wydziale Prawa dawało możliwości uzyskania pracy na całym terytorium monarchii austro-węgierskiej. Na wsi galicyjskie w epoce autonomicznej zawód urzędnika cieszył się po księdzu najwyższym uznaniem. Chłopi w kontaktach z urzędnikami mieli jak najgorsze doświadczenia. Posiadanie w rodzinie prawnika, w dodatku na tzw. posadzie państwowej czy w sądownictwie, dawało gwarancje, że syn w razie potrzeby przyjdzie z fachową porada i nie da skrzywdzić czy to przez urzędników, czy tez przez wymiar sprawiedliwości. Dodatkowa zachętą do podejmowania studiów prawniczych przez młodzież chłopską był także aspekt ekonomiczny. Mieszkańcom wsi status urzędnika, sędziego, czy prokuratora kojarzył się ze stałą pensją. Szansa uzyskania po studiach źródła stałego dochodu łagodziła w oczach rodziców wyrzeczenia i koszty poniesione na kształcenie syna. Drugim bardzo ważnym powodem popularności studiów prawniczych w Krakowie był dynamiczny rozwój wielu dyscyplin na ówczesnym Wydziale Prawa. W okresie autonomicznym skupiał on w swym gronie liczne i wybitne indywidualności, które poprzez swój twórczy wkład wniosły wiele do rozwoju nauk prawnych na UJ.
Jeśli chodzi o napływ młodzieży chłopskiej na studia prawnicze to w pierwszym dziesięcioleciu (1860/61-1869/70) był niewielki. Dopiero w 1869/70 wpisu dokonało 10 osób. Powodów takiego stanu rzeczy było kilka. Dopiero w 1868 nastąpiło spolszczenie sądownictwa, a w 1869 administracji. Ponadto bardzo powoli docierały na wieś informacje o zachodzących przemianach wewnątrz UJ. Nie było tez jeszcze na wsi świadomości i potrzeb kształcenia., ponieważ przemiany jakie następowały w Galicji były dopiero w stadium początkowym. W drugim dziesięcioleciu (1870/71-1879/80) w związku z zupełna polonizacją UJ frekwencja młodzieży chłopskiej na Wydziale prawa podniosła się i wykazywała stałą tendencję do wzrostu. Począwszy od roku akademickiego 1901/02 aż do wybuchu I wojny światowej liczba słuchaczy pochodzenia chłopskiego utrzymała się na bardzo wysokim poziomie. Wzmożoną frekwencje wśród tej młodzieży zanotowano w latach 1907/08-1913/14. ze wszystkich czterech wydziałów UJ największa liczbę studiującej młodzieży pochodzenia chłopskiego w latach 1860/61 – 1917/18 osiągnął Wydział Prawa UJ; była to prawie ¼ całej społeczności studenckiej na tym wydziale.

Wydział Lekarski – ten najsilniejszy pod względem naukowym fakultet, mimo wielu niedogodności i braków w wyposażeniu laboratoryjnym i klinicznym oraz szczupłych zasobów lokalowych, ale dzięki znakomicie wykształconemu zespołowi nauczającemu w najlepszych ośrodkach naukowych Europy, święcił triumfy badawcze na UJ. W przeciwieństwie do studiów na Wydziale Prawa lub n jednym z kierunków na Wydziale Filozoficznym, gdzie obecność na zajęciach uniwersyteckich była traktowana bardzo liberalnie, studenci medycyny ze względu na specyfikę tego kierunku byli zobowiązani do systematycznego uczęszczania na zajęcia. Wymagało to nie tylko stałego zamieszkania w Krakowie, ale również - z powodu przygotowania się do kolokwiów, zajęć klinicznych, czy udziału w ćwiczeniach anatomicznych w prosektorium – nie pozostawiało wolnego czasu na udzielanie korepetycji, by zapewnić sobie źródło utrzymania. Ubogi syn chłopski nie spodziewał się także, że uda mu się po studiach otworzyć prywatna praktykę lekarską, bowiem wyposażenie gabinetu lekarskiego wymagało znacznej gotówki. Te powody wyraźnie hamowały dopływ na studia medyczne młodzieży chłopskiej.
w latach 1860/61 – 1917/18 studiowało medycynę na wydziale lekarskim 285 synów chłopskich, z tej liczby 269 jako kierunek główny, a 16 studentów UJ jako kierunek poboczny.

Wydział Filozoficzny - spośród wszystkich czterech wydziałów miał on zdecydowanie ogólnochłopski charakter, zarówno pod względem składu nauczającego, jak i społeczności studenckiej. Wybór studiów na Wydziale Filozoficznym UJ przez synów chłopskich w drugiej połowie XIX w. był nawiązaniem do pewnej tradycji kształcenia, a także rezultatem zachodzących przemian na wsi w dobie autonomicznej, wzrostem ambicji intelektualnych młodego pokolenia, chęcią poznania przeszłości narodu, pogłębienia postaw patriotycznych i następstwem rozwoju szkolnictwa średniego w Galicji.

Reasumując: pierwsze miejsce pod względem liczebności młodzieży chłopskiej na UJ w latach 1860/61-1917/18 pierwsze miejsce zajmował Wydział Prawa – 45,41%, drugie Wydział Filozoficzny – 28,2%, trzecie Wydział Teologiczny - 18,77% i czwarte – Wydział Lekarski – 7,54%. W skali całej uczelni największą frekwencję młodzieży chłopskiej odnotowano na uczelni w roku akademickim 1912/13 – 17,60% ogółu, co stawiało tę młodzież na drugim miejscu na UJ po studentach wywodzących się z rodzin inteligenckich.

14. Czym różnił się status hospitantek, studentek nadzwyczajnych i zwyczajnych na UJ

Hospitantki (od 1894 r.) – dopuszczenie kobiet do uczelni na zasadzie gości, które były nieodpowiednio przygotowane na poziomie szkół średnich. Miały najczęściej ukończone sześcio lub siedmioletnie pensje żeńskie lub seminaria nauczycielskie i różnego typu kursy uzupełniające. Początkowo musiały starać się u każdego z profesorów o pozwolenie na uczęszczanie do niego na wykłady; nie miały też możliwości zdawania kolokwiów.

Zwyczajni – posiadający maturę austriacką(+obywatelstwo)

Nadzwyczajni – z matura ze szkół realnych lub gimnazjum zagranicznym, najczęściej rosyjskim. Nie mogli się ubiegać o żaden stopień akademicki /wyjątek na Farmacji – tam się kształcili wyłącznie studenci nadzwyczajni/

hospitantki – ta grupa studentów pojawia się dopiero w 1894 r., czyli w momencie pojawienia się kobiet na UJ. Był to status gościa. Studentki o tym statusie nie miały odpowiedniego przygotowania do studiów, miały one najczęściej ukończone sześcio- lub siedmioletnie pensje żeńskie, seminaria nauczycielskie i różnego typu kursy uzupełniające. Początkowo musiały corocznie starać się u każdego z profesorów o pozwolenie na uczęszczanie na jego wykłady, nie miały prawa zdawania kolokwiów.

studentki nadzwyczajne – posiadające maturę ze szkół realnych, lub ukończone gimnazja zagraniczne. Studenci nadzwyczajni nie mogli się ubiegać o żaden stopień akademicki. Wyjątkiem była farmacja, gdzie przyjmowani byli kandydaci, którzy mieli ukończone 6 klas gimnazjum i roczną praktykę aptekarską. W studium farmaceutycznym kształcili się wyłącznie studenci nadzwyczajni.

studentki zwyczajne – posiadające maturę austriacką i obywatelstwo austriackie (oczywiście początkowo w ogóle nie było takich studentek

15. Określ od kiedy (podaj rok) kobiety mogły studiować na poszczególnych wydziałach UJ

1894 - Farmacja

1897 - Wydz. Filozoficzny

1898 – Wydz. Rolniczy

1900 – Wydz. Lekarski

1919 – Wydz. Prawa

1927 – Studium Wychowania Fizycznego

Na Wydz. Teologii nie mogły studiować.

16. Na czym polegały problemy z uzyskaniem przez kobiety świadectw maturalnych umożliwiających rozpoczęcie studiów

Krakowska uczelnia najchętniej widziała w swoich murach panie wpisujące się w charakterze studentek zwyczajnych, czyli posiadające maturę i obywatelstwo austriackie. Zdobycie świadectwa dojrzałości z 8-klasowego gimnazjum nie było jednak dla kobiet rzeczą łatwą. W całej monarchii austriackiej brak było gimnazjów żeńskich o pełnym ośmioletnim programie. Powstałe z początkiem lat dziewięćdziesiątych szkoły średnie w Wiedniu i Pradze obejmowały jedynie 6 klas gimnazjalnych. W związku z tym w r. 1896 austriackie Ministerstwo Oświaty wydało zarządzenie dotyczące uprawnień gimnazjów żeńskich. Dla każdego z podległych krajów wytypowano gimnazja męskie w których dziewczęta jako absolwentki szkól prywatnych lub eksternistki mogą zdawać egzamin dojrzałości.

Dla Polek tak funkcje pełniło gimnazjum Św. Anny w Krakowie oraz gimnazjum Franciszka Józefa we Lwowie. 4 wrzesień 1896- uroczyste otwarcie nowej szkoły w Krakowie pierwsze na ziemiach polskich klasyczne gimnazjum żeńskie dające możliwość uzyskania przez kobiet świadectw dojrzałości

17. Na jakie problemy napotkały pierwsze studentki UJ

- obowiązywały przepisy ministerialne – ograniczały one możliwości studiów cudzoziemkom, czyli Polkom z innych zaborów
- ograniczenie w prawach studentek spoza Galicji na wydziałach filozoficznych i lekarskich
- komisja wydziałowa opowiedziała się przeciwko przyjmowaniu kobiet na Wydział Prawniczy
- hospitantek nie traktowano poważnie (nie miały potwierdzenia w dokumentach uniwersyteckich)
- na słuchaczki nadzwyczajne i zwyczajne przyjmowane były jedynie obywatelki monarchii austriackiej

-niechęć profesorów w przyjmowaniu na studia

-brak matury (niedostatek szkół średnich)

-trudność z przejścia ze statusu hospitantki na studentkę nadzwyczajną lub zwyczajną

-cofnięcie studentkom medycyny praw studentek zwyczajnych po zamążpójściu za cudzoziemca, czyli Polaka z innego zaboru.

-przejaskrawienia biurokratyczne(studentki cudzoziemki kształcące się na Wydziale Filozoficznym w charakterze zwyczajnych, a przechodzące na Wydział Lekarski wpisywane były jako hospitantki lub w najlepszym wypadku jako studentki nadzwyczajne)

-wysokie opłaty za studia

-problem za znalezieniem mieszkania(niechęć Krakowian. Którzy nie byli zbyt chętni na nocowanie dziewcząt, później zaczęły się otwierać noclegownie w zakonach, zaczęły powstawać akademiki i było lepiej)

-często nie jadły obiadów (u większości przyczyną była chęć kupienia jakiegoś modnego ciucha lub książki, ale były też takie, których nie było stać – na szczęście niektóre z tych biedniejszych mogły liczyć na stypendium, zaczęto organizować tanie stołówki studenckie)

-problem z uzyskaniem stypendium, bo nieraz nie były uwzględnione, że kobiety też mogą chcieć studiować, a tym bardziej potrzebować jakiejkolwiek pomocy materialnej

-problemy ze zdrowiem (najczęściej gruźlica lub inne choroby płuc)

-z problemami materialnymi radziły sobie dorabiając

• nie było dla nich wyznaczonych miejsc

• było dużo przeciwników żeby kobiety nie studiowały np. profesor Rydgier. ze UK był zależny od władz austriackich

• obowiązywały przepisy ministerialne – ograniczały one możliwości studiów cudzoziemkom, czyli Polkom z innych zaborów

• ograniczenie w prawach studentek spoza Galicji na wydziałach filozoficznych i lekarskich

• komisja wydziałowa opowiedziała się przeciwko przyjmowaniu kobiet na Wydział Prawniczy

• hospitantek nie traktowano poważnie (nie miały potwierdzenia w dokumentach uniwersyteckich)

• na słuchaczki nadzwyczajne i zwyczajne przyjmowane były jedynie obywatelki monarchii austriackiej

• Studentki miały przede wszystkim problemy ze zdobyciem, a czasem też utrzymaniem statusów wyższych niż hospitantki. Często aby zostać studentką nadzwyczajna nie wystarczało uzupełnienie wykształcenia, na liczne podania o przyznanie wyższego statusu odpowiedź była odmowna. Starano się tez utrudnić hospitantkom dostęp do studiów. Często dochodziło do sytuacji, że studentka cudzoziemka kształcąca się na Wydziale Filozoficznym w charakterze zwyczajnej, przechodząc na Wydział Lekarski wpisywana była jako hospitantka, w najlepszym wypadku jako studentka nadzwyczajna. Innym paradoksem w studiach medycznych było cofanie studentkom medycyny praw studentek zwyczajnych po wyjściu za mąż za cudzoziemca, czy Polaka z innego zaboru.

18. Scharakteryzuj efektywność studiów kobiet na UJ

1894/1895-1938/1939 przez sale wykładowe Uniwersytetu Jagiellońskiego przewinęło się ponad 12200 stu­dentek. Podjęły one studia z różnych powodów. Główne z nich to dwa: chęć zdobycia wiedzy w określonej dziedzinie, czy też poszerzenie horyzontów umysłowych, oraz motyw ekonomi­czny - uzyskanie dyplomu uprawniającego do wykonywania określonego zawodu, a tym samym zapewnienia sobie nie­zależności materialnej.

OKRES STUDIÓW

Początkowo wiele studentek pozostawało na Wydziale Filozoficznym jedynie przez 1 lub 2 semestry, aby zapoznać się z polska kulturą (były to często pomysły rodziców). 2-4 semestry spędzały na UJ nauczycielki szkół wydziało­wych, w celu poszerzenia wiedzy. Na Wydziale lekarskim często pojawiały się na rok żony lekarzy (potem im pomagały w pracy). Dziewczęta często przerywały studia (ciąża, ślub). Na Wydziale Prawa (nie tak swobodnym jak Filozoficzny) duża liczba egzaminów i objętość materiału powodowały liczne rezygnacje studentek. Przeglą­dając kilkusetosobowy zespół studentek „wędrujących" można w nim wyróżnić dwie grupy. Były studentki, które wyraźnie poszukiwały właściwego kierunku zainteresowań lub też takie, które poza głównym nurtem wykładów pragnęły uzupełnić lub poszerzyć swoją wiedzę w określonym kierunku. Studentki Uniwersytetu Jagiellońskiego zmieniały nie tylko wydziały, ale również uczelnie. Jeśli całkiem naturalną sprawą było przerywanie studiów, zmiany kierunków czy uczelni, to nieco mniej naturalną i oczywiście dużo rzadszą rzeczą było pozostawanie na uni­wersytecie znacznie ponad wyznaczony programem limit czasu. Przedłużanie nauki o rok lub dwa można jeszcze łatwo wytłumaczyć koniecznością pogłębienia studiów, przygoto­wania się do egzaminów czy pisaniem pracy dyplomowej. Bywały jednak również pobyty na uczelni znacznie dłuższe. Do grona osławionych „żelaznych studentów" dołączyła też grupa „żelaznych studentek". Co ciekawsze, pamiętając o tym, że nauka była płatna, w tym gronie długoletnich miłośniczek nauki znajdowały się panie wywodzące się ze środowisk mniej zamożnych. Liczba ich nie była oczywiście duża. W całym omawianym okresie udało się wychwycić ponad 60 osób studiujących ponad 8 lat na jednym wydziale (głównie filozo­ficznym i lekarskim). Doliczywszy do tej grupy kilkadziesiąt osób kształcących się po kilka lat na dwóch wydziałach, można przyjąć, że ponad 100 studentek spędziło na krakow­skiej uczelni prawie całe dziesięciolecie. Poza nielicznymi wypadkami osób, które z różnych powodów mia­ły kłopoty z zaliczaniem poszczególnych lat studiów i egza­minów, chodziło tu po prostu o przyjemność studiowania. Dotyczyło to szczególnie pań mieszkających na stale w Kra­kowie.

Należy jeszcze tutaj nadmienić, że niekiedy studia prze­rywała tragiczna śmierć studentki.

DYPLOMY

Końcowym, formalnym efektem ukończenia studiów był dyplom. Na Wydziale Filozoficznym była liczna grupa kobiet, które z różnych powodów nie zdobyły oficjal­nego dokumentu, ale po kilku latach nauki miały wystarcza­jącą wiedzę do wykonywania zawodu. Nie brakowało też osób, które egzaminy końcowe składały w in­nych ośrodkach akademickich.

Spośród 12 200 studentek UJ z lat 1894/1895- 1938/1939 dyplomy końcowe uzyskało blisko 4500 absolwentek. Mówi­my tutaj o pojedynczym dyplomie, bo spora grupa pań miała nieraz dwa - magisterski i nauczycielski. Trzeba tutaj brać zarówno pod uwagę m. in. fakt utrudnień w zdobywaniu stopnia przez studentki spoza Galicji sprzed roku 1918, liczny zespół studentek przerywających naukę po jednym lub dwóch latach, obowiązki rodzinne kobiet.

W podanej wyżej liczbie uwzględniono tylko jeden z dyplo­mów uzyskany przez daną osobę. Na Wydziale Filozoficz­nym czy też Studium Wychowania Fizycznego zjawiskiem dość częstym było zgłaszanie się kandydatek do dwóch typów egzaminu - magisterskiego i nauczycielskiego. Suma tych wszystkich dyplomów wynosi 5060, natomiast studentki UJ z lat 1894-1939 zdobyły w Krakowie 694 doktoraty.

Na pierwszym udostępnionym kobietom fakultecie filozoficznym panie zdobyły 327 doktoratów, 1558 magisteriów, a 1271 zdało egzamin nauczycielski. Odliczyw­szy dyplomy podwójne i potrójne, mamy 2580 egzaminowa­nych absolwentek. W latach 1894-1939 na tym wydziale studiowało 9500 studentek, czyli formalnie ukończyło studia 27% pań. Wydział Filozoficzny był tym kierunkiem, na którym znalazła się największa grupa pań, które pragnęły jedynie wzbogacić swą wiedzę głównie z zakresu humanistyki, bez konieczności składania końcowych egzaminów.

Na kolejnym udostępnionym kobietom Wydziale Lekar­skim studentki UJ zdobyły 293 doktoraty i 167 dyplomów lekarza medycyny. Odliczywszy dyplomy podwójne, pozo­staje 414 osób z ukończonymi formalnie studiami. Przez sale Wydziału Lekarskiego przewinęły się w latach 1900-1939 942 studentki, czyli 44% udało się je pomyślnie zakończyć. Na medycynie całościowe egzaminy z poszczególnych przedmiotów były bardzo trudne.

Na ostatnim z głównych wydziałów otwartym dla kobiet, Wydziale Prawa, 25 studentek zdobyło stopień doktora praw, a 524 stopień magisterski. Łącznie studia ukończyło 540 studentek, czyli 30% (w latach 1919-1939 prawo studiowa­ło 1750 kobiet). Nie było ich więc dużo, pamiętając jednak po odsiewie egzaminacyjnym i rezygnacji ponad 1000 stu­dentek po pierwszym lub drugim roku trzeba uznać, że z gru­py, która już przeszła na wyższe lata, do dyplomu doszło aż 70% pań. W latach po pierwszej wojnie obowiązywał jeszcze dawny program studiów, na podstawie którego końcowym dyplomem prawnika był doktorat. Pierwszy kobiecy doktorat prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego uzyskała 10 stycznia 1923 r. Zofia Majmeskuł. Jej promocja stała się wydarzeniem uniwersyteckim, fakt ten odnotowała też prasa krakowska, która zamieściła zdjęcia i wywiady z pierwszą, nie tylko krakowską, ale i polską, prawniczką.

Z początkiem XX wieku pierwsze nieliczne jeszcze kobiety pojawiają się na Studium Rolniczym. Do roku 1939 w nau­kach rolniczych kształciło się ich 511 - 172 złożyły egzaminy końcowe, uzyskując w efekcie dyplom inżyniera rolnika. Absolwentkami było więc blisko 34% ogółu studentek. Nauki rolnicze studiowała w części młodzież ziemiańska, która prag­nęła zdobyć praktyczne umiejętności w nowoczesnym gospo­darowaniu rodzinnym majątkiem. W gronie rolników było też sporo zamożnej młodzieży, traktującej okres studiów głównie jako rozrywkę; przedstawiony niezbyt wysoki procent osób dyplomowanych jest typowy dla tego środowiska. Dodatkowo panie pogłębiające pewne dziedziny nauk rolniczych uzyskały 8 doktoratów. Z reguły były to osoby poświęcające się później działalności naukowej.

Do roku 1939 farmację studiowały 572 kobiety, z których równe 400 osiągnęło dyplom magisterski, czyli aż 70%. Jest to najwyższy procent dyplomów spośród omawianych wy­działów i studiów. Wynikał on zarówno ze skróconego okresu nauki, jak też - w porównaniu z innymi kierunkami -łagodniejszych wymogów egzaminacyjnych. Pierwsze dyplo­my magistra farmacji otrzymały po długich staraniach dwie z grona trzech pierwszych studentek zapisanych w r. 1894 -Jadwiga Sikorska-Klemensiewiczowa i Janina Kosmowska.

Na dyplomach tych wydanych w lipcu 1898 r. dodatkowo zaznaczono, że nie mogą one wykonywać praktyki aptekar­skiej w krajach monarchii austriackiej. To z pewnością też była jedna z przyczyn kilkuletniego zahamowania napływu kobiet na farmację.

Powstałe w roku 1927 Studium Wychowania Fizycznego nadawało swoim absolwentom stopień magisterski. Na 460 studentek-magisterium uzyskało 217. Dodatkowo 104 ab­solwentki Studium złożyły egzamin nauczycielski, przy czym poza wyjątkami były to osoby posiadające już magisterium. Łącznie dyplomy Studium uzyskały 222 panie, co stanowi 48%, czyli prawie połowę studiujących. W wypadku tego kierunku część studentek zadowalała się uzyskaniem ab­solutorium, które w zasadzie wystarczało do podjęcia pracy instruktorki wychowania fizycznego. Takim absolutorium le­gitymowały się 62 studentki.

Podsumowując trzeba przyznać, że liczba zdobytych przez kobiety dyplomów w latach 1893/1894-1938/1939 przy wszystkich wymienionych wcześniej uwarunkowaniach do­brze świadczy o zdolnościach i pilności pierwszych dwóch pokoleń studentek krakowskiej uczelni. Szczególną gorli­wością odznaczała się w tym względzie pierwsza ich gene­racja. Duże ambicje wielu z nich, chęć udowodnienia, że nie są gorsze od mężczyzn, powodowały, że panie pracowały nieraz ponad siły, poświęcając na naukę nawet miesiące wakacyjne.

PRACA ZAWODOWA

Tak jak nie zawsze brak dyplomu był miernikiem osiąg­nięcia sukcesów w pracy zawodowej, tak i jego posiadanie nie prowadziło do konieczności podejmowania zatrudnienia, nawet w wypadku doktoratu medycyny. Obowiązki rodzinne, macierzyńskie, dobre warunki finansowe powodowały, że wiele kobiet nie wykorzystywało praktycznie swoich wiadomości wyniesionych z uczelni. Inne z kolei po odbyciu kilkuletnich studiów na określonym kierunku pracowały w zawodach nie związanych z umiejętnościami nabytymi w Krakowie.

Największa grupa studentek Uniwersytetu Jagiellońskiego obejmowała posady nauczycielskie. Nauczanie w zakresie szkoły ludowej czy też wydziałowej było jedną z niewielu dziedzin zatrudnienia dostępną dla kobiet jeszcze przed otwarciem dla nich bram uniwersyteckich. Liczne grono nau­czycielek tworzyło zresztą trzon pierwszego zastępu studen­tek. Przy początkowo znikomej liczbie średnich szkół żeńskich panie posiadające za sobą nawet kilka lat studiów wyższych pozostawały na etatach szkolnictwa podstawowego. Rosnąca sieć gimnazjów żeńskich spowodowała jednak wkrótce zwięk­szenie zapotrzebowania na nauczycielki z wykształceniem uniwersyteckim. Część szkół średnich, szczególnie prywat­nych, przyjmowała nawet osoby z niepełnymi studiami. Ab­solwentki krakowskiej uczelni pracowały w szkolnictwie powszechnym i średnim wszystkich ziem polskich.

Większość z nich to osoby kształcące się na Wydziale Filozoficznym, do którego dołączył zastęp absolwentek Studium Wychowania Fizycz­nego. Nauczaniem dzieci i młodzieży zajmowały się również panie z ukończonym Studium czy Wydziałem Rolniczym.

Kobiety pracowały w szkolnictwie wszystkich stopni. Na­uczycielki szkół ludowych i wydziałowych po odbyciu stu­diów uniwersyteckich z reguły pozostawały w swoich placów­kach.

Obok pracy nauczycielskiej kolejnym zawodem, który stanął otworem przed kobietami poprzez umożliwienie im kończenia studiów wyższych, były stanowiska lekarek i aptekarek.

Początkowo absolwentki medycyny zatrudniano głównie jako lekarki szkolne oraz lekarki przy Kasach Chorych. Póź­niej obejmowały one praktyki prywatne w Krakowie i innych ośrodkach. Do lekarek zaczęły się coraz chętniej zgłaszać kobiety ze swoimi problemami i z dolegliwościami swoich dzieci. Stąd częsta specjalizacja młodych adeptek medycyny w ginekologii i pediatrii.

Spory zastęp kobiet lekarek znalazł pracę w Krakowie. Liczba pań zajmujących się leczeniem chorych w grodzie podwawelskim rosła dość szybko.

Studentki UJ zasiliły też dość licznie stan urzędniczy. Właściwa droga do kariery urzędniczej wiodła poprzez studia prawnicze. Wywalczony z takim trudem przez kobiety dostęp do Wydziału Prawa nie otworzył im od razu dostępu do odpowiadającego uzyskanym kwalifikacjom zawodu. Prze­konała się o tym pierwsza studiująca w Krakowie prawnicz­ka, Zofia Majmeskuł-Mastalcrzowa, która bezskutecznie starała się o przyjęcie do sądu czy Izby Adwokackiej. Na wszystkie podania i petycje odpowiadano jej wprost, że kobiet do tych instytucji nie przyjmuje się. Próba interwencji u ów­czesnego ministra sprawiedliwości, profesora Wacława Makowskiego, zakończyła się poradą zatrudnienie w Izbie Skarbowej jako praktykantka referendarska^.

Niechęć środowisk prawniczych do kobiet, konkurencja pracy i późniejszy kryzys gospodarczy powodował, że panie z dyplomami magistra czy doktora praw miały ogromne kłopoty z uzyskaniem pracy. Mimo usilnych poszukiwań udało mi się uzyskać informacje o zatrudnieniu zaledwie 50 prawniczek. Przyjmowano je na praktyki, początkowo bez­płatne, do różnych urzędów i towarzystw ubezpieczeniowych. Obejmowały też posady radców prawnych.

Największe trudności miały panie w zdobyciu stanowiska sędziego i adwokata. Spośród absolwentek UJ do stanowiska sędziego nie doszła przed r. 1939 żadna. Nielicznym paniom natomiast udało się zdobyć stanowisko adwokata, przy czym niewątpliwie pomocą w tym względzie służyło im stanowisko ojca.

Studentki Wy­działu Filozoficznego, pracowały w różnych instytucjach. Blisko 40 absolwentek kierunków humanistycznych UJ zna­lazło zatrudnienie w bibliotekach i archiwach. Wejście kobiet do tych placówek, które po II wojnie zostały zdominowane przez pleć żeńską, odbywało się powoli i stopniowo.

Co najmniej kilka pań poświęciło się pracy archiwalnej, pracy literackiej. Były wśród nich poetki, powieściopisarki, dziennikarki, tłumaczki. Przyszłe literatki odbywały nieraz studia dość odległe od uprawianego później zawodu. Kilkanaście pań, słuchaczek UJ, poświęciło się pracy artystycznej, głównie malarskiej. Najczęściej słuchały one wykładów z historii sztuki, chociaż nie było to regułą. Warto tutaj zaznaczyć, że przed r. 1918 kobiety nie były dopusz­czone do studiów w Akademii Sztuk Pięknych. Mogły uczęsz­czać jedynie do prywatnych szkół artystycznych.

DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA

Społeczność akademicka starała się o dopuszczenie absolwentek na stanowisko asystentek. Ostatecznie asystentkami mogły zostać jedynie osoby posiadające obywatelstwo austriackie, nie otrzymywały one praw urzędników państwowych. Powołanie na asystenturę, jak i później jej przedłużenie mogło nastąpić jedynie na pod­stawie pisemnego, szczegółowo umotywowanego wniosku kie­rownika instytutu czy zakładu.

Dla wielu absol­wentek Wydziału Lekarskiego asystentura kliniczna stanowiła doskonalą praktykę przed późniejszą pracą lekarską.

Asystentura mogła, ale nie musiała prowadzić do dalszej działalności naukowej. W pełni samodzielną pracę tego typu umożliwiała z pewnością habilitacja. Docentura okazała się kolejnym progiem, niezmiernie trudnym do przekroczenia. Sprawa dopuszczenia pań do stanowiska samodzielnego pracownika naukowego wpłynęła równocześnie z ich stara­niami o asystentury. O ile jednak stanowiska rad wydzia­łowych w tych ostatnich sprawach były zgodne i popierające dążenia kobiece, to w wypadku docentury opinie były całko­wicie rozbieżne. Wydział Lekarski na posiedzeniu w dniu 14 grudnia 1905 r. opowiedział się większością głosów prze­ciwko dopuszczeniu kobiet do przewodu habilitacyjnego, uważając, że jest na to jeszcze za wcześnie. Zupełnie inaczej podszedł do tego zagadnienia Wydział Filozoficzny, który uz­nając pełne prawa kobiet w ubieganiu się o docentury w piś­mie do Senatu z dnia 4 listopada 1905 r. W wyniku tych kontrowersji Senat przypadku nieco liberalniejsza. Pozwalała ona na udzielania veniam legendi na zasadzie wyjątku, i to osobom szczególnie uzdolnionym. Pierwsza żeńska habilitacja odbyła się na Uni­wersytecie Jagiellońskim dopiero w r. 1920. Podanie o do­puszczenie do prawa wykładu z zakresu anatomii patolo­gicznej złożyła w 1919 r. krakowianka Helena Gajewska, doktor filozofii UJ z r. 1917, asystentka zakładu histolo­gicznego. Zatwierdzenie przewodu habilitacyjnego nastąpiło w lutym 1920 r. Helena Gajewska była pierwszą docentką nie tylko na UJ, ale w Polsce.

W świetle powyższego przedsta­wienia zupełnie zrozumiały staje się fakt, że kobiety długo nie znalazły swojego miejsca w Akademii Umiejętności. Przed rokiem 1918 jedyny wyjątek uczyniono dla genialnej pol­skiej uczonej - Marii Skłodowskiej-Curie, która otrzymała w r. 1909 członkostwo zwyczajne. Następna i jedyna w dwudziestoleciu międzywojennym pani w Akademii pojawiła się w r. 1931. Była nią Michalina Stefanowska, profesor fizjo­logii Uniwersytetu Poznańskiego. Z grona absolwentek UJ pierwsza doczekała się członkostwa Akademii Aniela Koz­łowska, ale dopiero w r. 1945.

19. Omów Sonderaction Krakau

Początkowo stosunek Niemców do Polaków był raczej poprawny. Komendant miasta E.Hoberth współpracował z Polakami, ale H. Frank już nie (od 26.10.1939). Rektor UJ T. Lehr-Spławiński zalecał studentom nie branie udziału w demonstracjach, przygotowywał uniwersytet do otwarcia. 3 listopada szef Gestapo B. Muller nakazał mu zorganizowanie zebrania dla wszystkich pracowników UJ, na którym miały być przedstawione stosunki III Rzeszy do oświaty. 06.11.1939 Muller zjawił się w asyście gestapo, wygłosił krótki komunikat, mówiąc, że wszyscy obecni są aresztowani, a stawiający opór będą rozstrzelani. Aresztowano 183 osoby, wywieziono je do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Aresztowani prowadzili tajne zebrania i dyskusje na tematy naukowe. Wielu zmarło z powodu wycieńczenia. Pod naciskiem opinii publicznej zwolniono 102 więźniów urodzonych przed 1900r. Rodziny aresztowanych oraz kadry naukowe z innych państw (Włochy) apelowały do władz o zwolnienie więźniów. Nauczone władze niemieckie nigdy już nie stosowały masowych aresztowań, tylko od razu zabijali (np. na Uniwersytecie Lwowskim). Ocalałym w Krakowie zabroniono pracy naukowej i pozbawiono ich środków do życia.

20. Scharakteryzuj tajne nauczanie na UJ w czasie II wojny światowej

1. przyczyny opóźnienia organizacji tajnego nauczania w Krakowie:

   • specjalne akcje i zarządzenia przeprowadzane przez okupanta w stosunku do Uniwersytetu

   • utworzenie administracji cywilnej – proklamacja Generalnego Gubernatorstwa (26 X 1939)

   • Kraków, jako stolica GG, wyjątkowo nasycony niemieckim elementem

   • brak doświadczenia w tego typu konspiracji, w przeciwieństwie do ziem byłego zaboru ros. – Uniwersytet Warszawski ruszył już w pierwszych dniach okupacji

   • do 1941 nauczyciele i prof. wracali z obozów koncentracyjnych po Sonderaction Krakau

   • zdewastowane, ograbione zakłady uniwersyteckie

   • zakaz pracy naukowej i nauczycielskiej

   • brak dostępu do sprzętu, aparatury, podręczników, odczynników i innych materiałów pomocniczych korzystanie z prywatnych bibliotek, wykradanie pomocy z niem. magazynów i zakładów uniwersyteckich

   • rozproszona młodzież konspiracja wojskowa i cywilna, emigracja, więzienia, obozy, egzekucje

   • zdławienie studenckiej organizacji – Bratniej Pomocy Studentów UJ (dalej BPS)

   • likwidacja domów studenckich, Domu Medyków, palenie bibliotek

   • ciężkie warunki materialne, stałe zagrożenie, godzina policyjna

2. organizacja podziemnego UJ – od maja 1942 r. z inicjatywy prof. M. Małeckiego

• podziemny Uniwersytet podlegał prof. W. Szaferowi (patrz pyt. 3)

• koniec 1942 r. – wskrzeszenie BPS UJ prezesem J. Trojanowski (jednocześnie kierownikiem młodzieży studiującej), kuratorem prof. M. Małecki, później prof. S. Pigoń

• uczestników tajnego nauczania obowiązywało ścisłe zachowanie tajemnicy – na studia można było dostać się przez tajnego łącznika m-y studentami a władzami UJ (prof. Małecki osobiście zatwierdzał przyjęcie każdego kandydata)

• nauczanie było bezpłatne (!!!) na całym UJ

• młodzież podzielona na komplety po 6-10 os.

• scentralizowana organizacja, hierarchiczne powiązanie jednostek (w przeciwieństwie do UW, bo tak każdy wydział działał osobno)

rektor UJ (prof. Szafera)

kierownik tajnego nauczania (prof.. Małecki)

kierownik młodzieży studiującej (prof. J. Trojanowski)

starosta grup danego roku

kierownik kompletu

studenci

• potrzeba częstej zmiany lokali ze względu na bezpieczeństwo prywatne mieszkania, poczekalnie lekarskie, refektarze klasztorne

• zajęcia popołudniami i wieczorami, w niedziele i święta, bez przerw na ferie i wakacje inne terminy były niemożliwe, bo studenci pracowali dla utrzymania karty pracy, bez której poruszanie się po ulicach było niemożliwe, groziły łapanki, wywóz do obozów i na przymusowe roboty w Niemczech

• jedna osoba często studiowała na dwu kompletach tego samego kierunku

• studia humanistyczne ruszyły wcześniej, były trudności z przyrodniczymi, np. brak aparatury

1. wydziały, kierunki i profesorowie UJ

Wydział Filozoficzny + Studium Farmaceutyczne

filologia polska i słowiańska (kryptonim „Toledo”) + filologie obce

• IV 1942 – „komplet Oborskiej”

• IX 1942 – „komplet Stankiewicza”

• VIII 1943 – „komplet Kamykowskiego”

• wiosna 1944 – „komplet Kota”

• VII 1944 – „komplet Topolskiego”

• 1942 – komplet studentek przedwojennych – W. Bobrownicka, J. Garycka

• (dużą rolę w tworzeniu kompletów filologicznych odegrał student, późniejszy prof. UJ – A. Zaręba)

  • profesorowie:

• J. Nitsch – dialektologia, T. Lehr-Spławiński – historia Słowian i gramatyka opisowa rosyjska, S. Pigoń – lit. powszechna i polska, Z. Klemensiewicz – gram. opisowa i historyczna, doc. L. Kamykowski – lit. baroku, M. Małecki – gram. staro-cerkiewno-słowiańska, T. Grabowski – teoria lit. i związki Polski z kulturą Europy Zach., J. Safarewicz – kurs greki dla polonistów, gramatyka historyczna łacińska i sanskrytu, dr S. Urbańczyk – fonetyka, dr K. Wyka – zagadnienia z teorii lit., dr J. Spytkowski – hist. lit., dr V. Frančic – lektorat serbski, dr F. Sławski – lektorat bułgarski, J. Krzyżanowski – okres pozytywizmu w lit. polskiej

  • pracownicy i studenci publikowali swoje utwory w:

• Miesięcznik Literacki, Biuletyn Małopolski Informacyjny, Dziennik Polski, Jutro Polski, Służba Kobiet, Wiadomości Kobiece

  • podziemne teatry Kantora i Kotlarczyka – spektakle odbywały się w mieszkaniach prywatnych, np. u Ewy Siedleckiej-Kotuli

• romanistyka – dr M. Malkiewicz-Strzałkowska już na jesieni 1939 r. spotkania z grupą zaawansowanych studentek, nauczanie zorganizowane od maja 1942

• anglistyka – jasień 1943 r., Claire Grece-Dąbrowska (absolwentka Oxfordu) - literatura, mgr M. Laskowska-Michalska – gramatyka opisowa, J. Stanisławski – lektor

• filologia klasyczna i filozofia ścisła (kryptonim „Aladin”) – XI 1942 r., prof. Z. Zawirski

• pedagogika – prof. Z. Mysłakowski, prof. S. Szuman, dr S. Suchoń

• historia – doc. Z. Budkowa już od 1939 prowdziła seminarium, póżniej prof. W. Semkowicz po powrocie z Sachsenhausen, niestety był iwigilowany i seminarium się rozwiązało studia historyczne w ramach tajnego UJ uruchomion w XII 1942 r. pod kierownictwem naukowym prof. W. Konopczyńskiego i doc. W. Czaplińskiego oraz organizacyjnym mgr M. Traczewskiej

  • studia te rozwijały się dość szybko, mimo że nie przybywało studentów a nawet ich liczba malała z roku na rok (aresztowania, trudności przebywania w Krakowie dla zamiejscowych, zmiana zainteresowań), ale za to zwiększyła się liczba wykładowców-specjalistów

  • profesorowie:

• W. Konopczyński – metodologia historii, doc. W. Czapliński – historia Polski 1506-1795, doc. Z. Budkowa – paleografia i ogólne wiadomości z nauk pomocniczych, dr J. Suchorzewska – historia filozofii, dr J. Wolski – historia starożytna, doc. K. Piwarski – dzieje powszechne 1492-1789, doc. H. Buczek – zarys geografii nowożytnej oraz hist. średniowieczna Polski do XVIII w., dr R. Jamka – prehistoria, doc. K. Lepszy – historia nowożytna do 1795 r.(patrz pyt. 3), dr Z. Kaczmarczyk – dzieje średniowieczne Polski od XII w.

• różne formy zajęć: ćwiczenia, seminaria, wykłady, repetytoria

• podręczniki pozyskiwano z prywatnych księgozbiorów i książek wynoszonych nielegalnie z Biblioteki Jagiellońskiej, dzięki życzliwości dra W. Pociechy i mgr K. Tatarowiczówny

• historia sztuki – pod kryptonimem „Kobierzec” – IX 1943 r., doc. T. Dobrowolski – sztuka przedhistoryczna dla początkujących, dr G. Chmarzyński – dla zaawansowanych, póżniej dr R. Jamka w Muzeum Archeologicznym PAU mała liczba studentów (z 19 do 5), brak specjalistów

• archeologia – 1941/42 r., prof. A. Jura – wykłady, dr R. Jamka – ćw. w Muzeum Archeologicznym PAU, badania wykopaliskowe w Szaflarach i Bachórzu-Chodorówce

• geografia pod kryptonimem „Spółdzielnia” – I 1945 r., dr S. Leszczycki po powrocie z Dachau (antropogeografia), do jesieni 1943 r. w formie indywidualnej, dopiero później tajne nauczanie geografii przyjęło charakter studium zorganizowanego; zajęcia z geografii gospodarczej ogólnej, klimatologii i hydrografii prowadził doc. J. Szaflarski

• komplety przyrodnicze: biologia, matematyka, chemia, fizyka pracowały pod kryptonimem „Freege”

• biologia – 15 VI 1943 r.

• wyjątkowo liczne grono wykładowców, co wpłynęło na wysokie wyniki nauczania

• doc. B. Pawłowski – systematyka roślin, doc. F. Górski – fizjologia roślin, prof. J. Wołoszyńska – botanika ogólna, doc. J. Zaćwilichowski, doc. R. Wojtusiak i doc. J. Fudakowski – zoologia, dr T. Nayder i dr J. Gierula – fizyka, prof. T. Estreicher – chemia, prof. J. Tokarski – geologia, prof. J. Suszka – chemia organiczna

• dodatkowo organizowano niedzielne wycieczki w okolice podkrakowskie, celem poznania ciekawszych gatunków flory i fauny

• grupa botaników skupionych w lokalu Katedry Hodowli Roślin i Doświadczalnictwa działających jako Izba Rolnicza pod kierownictwem dra T. Reubenbauera

• matematyka – VII 1942 r., prof. T. Ważewski, doc. S. Gołąb, dr S. Turski, dr A. Bielecki, dr J. Mikusiński; liczba studentów gwałtownie spadała, dopiero pod koniec 1944 r. utworzono cztery komplety, studenci oprócz nauki na kompletach uczestniczyli w zebraniach Krakowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Matematycznego, które w 1942 zaczęło działać konpiracyjnie

• fizyka – 15 IV 1944 r. (uruchomione najpóźniej ze wszystkich kierunków); prof. K. Zakrzewski, prof. T. Banachiewicz, prof. J. Weyssenhoff, dr J. Gierula, doc. A. Piekara, dr A. Bielecki; studium napotykało szczególne trudności ze względu na eksperymentalny charakter przedmiotu i niemożność zgromadzenia i uruchomienia aparatury w warunkach konspiracji; nieliczny kier. studiów

• chemia – 10 X 1943 r., doc. E. Kurzyniec, doc. A. Gaweł, dr W. Hubicki, dr J. Schönówna; podobnie jak na fizyce szczególne trudności, niemożność przeprowadzania egzaminów i wykonywania prac magisterskich w laboratoriach, choć niektórzy opracowywali eksperymentalne tematy u prof. zatrudnionych chwilowo w oficjalnie istniejących laboratoriach chemicznych

• Studium Farmaceutyczne – koniec 1942 r. kurs przygotowawczy, nauczanie właściwe od IX 1943 r., prof. S. Skowron (więzień Sachsenhausen i Dachau)

• studia farmaceutyczne należały do popularnych wśród młodzieży i stąd ich dynamiczny rozwój

• ćw. odbywały się w laboratorium analiz lekarskich w Domu Zdrowia przy pomocy całego zatrudnionego tam personelu polskiego

• ćw. chemiczne odbywały się w krakowskim zakładzie „Solvay” w Borku Fałęckim za zgoda inż. H. Kułakowskiego (prezes tych zakładów w Polsce) i inż. S. Wałacha (dyrektor zakładów krakowskich)

Wydział Prawa + Szkoła Nauk Politycznych

• od 16 X 1942 r. dr A. Kłodziński rozpoczął pracę ze studentami

• pierwszy okres działania wydziału cechuje duża swoboda studiów, brak należycie wyrobionej organizacji, niedostosowanie pracy do warunków życia pod rządami terroru, dlatego rozwój tego kier. w tym okresie był powolny. Natomiast kolejny okres, od końca 1943 r., przyniósł korzystne zmiany.

• tok studiów opierał się na regulaminie przedwojennym – studia 4-letnie, zakończone egzaminem rocznym, komisyjnym w warunkach konspiracyjnych to zmieniono, każdy rok kończył się egzaminem z danego przedmiotu, jego zdanie dawało promocję na rok wyższy

• na zajęcia przychodziła głównie młodzież, która ukończyła tajne licea, ewentualni ci, którzy zdali maturę w 1939 r.

• formy zajęć: wykłady, konwersatoria, repetytoria, opracowania zagadnień na ćw. i proseminaria, w większym stopniu jednak samokształcenie

• profesorowie:

• Z. Lisowski – prawo rzymskie, S. Kutrzeba – hist. prawa polskiego i prawa na Zachodzie, J. Lande – teoria i filozofia prawa, ks. prof. J. Krzemieniecki i doc. J. Sawicki – prawo kościelne, A. Krzyżanowski i doc. W. Trąmpczyński – ekonomia polityczna, prawo skarbowe i skarbowość ze statystyką, M. Starzewski i doc. A. Mycielski – prawo polityczne, M. Starzewski i doc. S. Hubert – prawo narodów, J. Bossowski – prawo karne i postępowanie karne, S. Wachholz – prawo administracyjne

• studia te były bardzo rozwinięte, o czym świadczy ogromna liczba odbytych egzaminów – aż 927

• podręczniki nabywano w antykwariatach, korzystano z księgozbiorów prywatnych i nielegalnie z Biblioteki Jagiellońskiej, skrypty powielano w nielegalnych powielarniach – zajmował się tym prezes BPS J. Trojanowski

• przeprowadzano również przewody doktoranckie

• Szkoła Nauk Politycznych – zorganizowana przy Wydziale Prawa, dwuletnia, naukę na niej mógł podjąć kandydat, który ukończył studia na Wydziale Prawa lub Filozoficznym, w XI 1939 r. zamknięta, reaktywowana przez doc. H. Batowskiego latem 1944 r.

• zajęcia prowadzili: prof. M. Starzewski, dr A. Listowski, doc. H. Batowski, prof. S. Schmidt, doc. W. Trąmpczyński, doc. K. Piwarski oraz doc. S. Hubert

Wydział Lekarski

• studia medyczne rozpoczęły się w XI 1942 r., uruchomione przez prof. S. Maziarskiego (histologia)

• wyjątkowe trudności z prowadzeniem zajęć: odcięcie prof. od klinik, zakładów i zbiorów naukowych, bark podręczników, lokali, niemożność przeprowadzania sekcji zwłok, godzina policyjna, ograniczony czas na nauczanie ze względu na pracę studentów, terror

• bardzo szybko wzrosła ilość kompletów z 4 do 9 a po dwóch latach wzrosła kilkakrotnie – przeważały kobiety

• fundusze pochodziły z ośrodka centralnego, tj. z Departamentu Oświaty i Kultury Delegatury Rządu

• wielu studentów wyższych lat pracowało w szpitalach jako pielęgniarze, a kilku znalazło zatrudnienie w czynnych Zakładach Anatomii Patologicznej i Medycyny Sądowej, chroniąc się w ten sposób od deportacji do Niemiec i nabierając praktycznej wiedzy lekarskiej

• tajne nauczanie medyczne przyspieszyło co najmniej o 2 lata kształcenie zawodowe lekarzy, tak mocno przetrzebionych przez wojnę, a tak bardzo potrzebnych społeczeństwu wyniszczonemu biologicznie na skutek eksterminacyjnej polityki okupanta

Wydział Rolniczy

• zajęcia rozpoczęły się we IX 1943 r., dr A. Listowski, z tą chwilą nastąpił szybki rozwój studiów

• opóźnienie rozpoczęcia studiów było spowodowane największymi procentowo stratami personalnymi i rzeczowymi, a studenci w dużej mierze ze wsi byli rozproszeni i inf. o możliwości podjęcia studiów docierały do nich z opóźnieniem

• profesorowie:

• doc. J. Fudakowski – anatomia porównawcza, doc. F. Górski i prof. S. Kulczyński – botanika, inż. F. Hendzel –geometria wykreślana, prof. B. Kamieński i mgr J. Wesołowski – fizyka, mgr Z. Kwapniewski – meteorologia, dr A. Listowski – genetyka, hodowla roślin i odmianoznawstwo, doc. T. Lityński, dr R. Żuliński i prof. T. Miłobędzki – chemia ogólna, doc. J. Mikulski – zoologia i anatomia porównawcza, dr E. Ralski – botanika i nasionoznawstwo, dr T. Reubenbauer – wstęp do rolnictwa i doświadczalnictwo rolnicze

• pracownicy tajnych studiów rolniczych umiejętnie wykorzystali instytucje rolnicze pozostające pod zarządem niem. dla prowadzenia zajęć uniwersyteckich w formie jawnej wykorzystali polecenie władz okupacyjnych zorganizowania w Krakowie kursów dla kwalifikatorów rolniczych roślin w ramach działalności Izby Rolniczej. Uczestnikami kursu byli studenci tajnego Wydziału Rolniczego, fikcyjnie zgłaszani przez firmy nasienne, które rzekomo miały ich angażować jako techników nasiennych. Ćw. z botaniki odbywały się w niedzielę w Ogrodzie Botanicznym na oczach zwiedzających, a ćw. z chemii w pracowni chemicznej Stacji Chemiczno-Rolniczej i Izby Rolniczej pod okiem Niemców.

Wydział Teologiczny

• po uwięzieniu profesorów w dniu 6 XI 1939 i wywiezieniu ich do Sachsenhausen, w miejsce Wydziału Teologicznego seminarium krakowskie zorganizowało swe prywatne studia

• już na początku wojny władze okupacyjne wyrzuciły z budynku seminaryjnego wszystkich kleryków, wtedy seminarium przeniosło się do budynku Domu Katolickiego, a dwa lata później do Pałacu Arcybiskupiego

• II 1941 r. – gen. H. Frank zakazuje naboru nowych kandydatów do seminariów duchownych, nakazuje wykładania jedynie przedmiotów praktycznych

• ks. prof. T. Glemma – dziekan Wydziału, nie stosuje się do zakazów wytworzenie formy studiów zaocznych w domach prywatnych

• X 1942 r. – studia w tajnych kompletach Wydziału Teologicznego rozpoczął papież Jan Paweł II, jako kleryk zakonspirowanego seminarium, jednocześnie pracował jako robotnik w fabryce „Solvay”

• istniały też komplety nielegalne przy klasztorach

• kłopoty mieszkaniowe i żywnościowe, brak podręczników i skryptów, wizyty niem. policji kończyły się wywożeniem do obozów

PODSUMOWANIE

W tajnym nauczaniu realizowano przedwojenne programy nauczania i prowadzono je na wszystkich wydziałach wg przedwojennej struktury. Ogółem w latach 1942-1945 wykładało 136 profesorów, docentów i asystentów, studiowało zaś przeszło 800 studentów (zarejestrowanych przez BPS, ale ich faktyczna liczba zbliżała się do 1000 os.). Studia prowadzone bez przerw wakacyjnych, bez podziału na semestry, bez chwili wypoczynku wymagały dużego samozaparcia, dyscypliny, silnej woli, odporności psychicznej i kondycji fizycznej. Tajny Uniwersytet zapewnił ciągłość rozwoju nauki i kultury polskiej, szkolenia kadr o wysokich kwalifikacjach zawodowych. Dzięki jego działalności z chwilą wyzwolenia mogła ruszyć praca dydaktyczna i naukowa na wszystkich wydziałach i wszystkich latach studiów.

21. Omów losy Biblioteki Jagiellońskiej w czasie II wojny

• Biblioteka Jagiellońska od 6 listopada 1939 do maja 1940 była opieczętowana i nikt z personelu polskiego nie miał tam wstępu. W maju przybył do Krakowa dyrektor Biblioteki Uniwersytetu w Berlinie, dr G. Abb, skierowany tu przez władze hitlerowskie do zorganizowania niemieckiej służby bibliotecznej w GG. Objął więc funkcję kierownika Głównego Zarządu Bibliotek, a jednocześnie dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej przemianowanej na Bibliotekę Państwową (Staatsbibliothek). Latem 1940 zapadła decyzja o przeniesieniu zbiorów bibliotecznych z Collegium Nowodworskiego do nowego gmachu, głównie przez polski personel ze względu na brak niemieckich sił wykwalifikowanych. Bezpośrednio po zakończeniu przewozu zbiorów BJ rozpoczął się przewóz biblioteki PAU. W skład Biblioteki Państwowej weszły też w całości zbiory Akademii Sztuk Pięknych, Akademii Handlowej i Centralnej Biblioteki Pedagogicznej. Po tej komasacji bibliotek nastąpiło 4 kwietnia 1941 z wielką pompą propagandową oficjalne otwarcie Staatsbibliothek. W początkach 1942 przewieziono do BJ Bibliotekę Słuchaczów Prawa oraz bibliotekę Szkoły Nauk Politycznych. Obok księgozbiorów instytucji naukowych skomasowano w Bibliotece także zbiory podworskie, książki skonfiskowanych czytelń, antykwariatów i prywatnych bibliotek osób aresztowanych.

• Wypożyczalnia i czytelnia były w zasadzie tylko dla Niemców. Z biblioteki mogli korzystać tylko ci Polacy, którzy pracowali w urzędach, jeśli wykazali się zaświadczeniem kierownika urzędu, że korzystanie z biblioteki jest konieczne dla pracy wykonywanej w interesie urzędu.

• Oprócz oficjalnych zajęć polscy bibliotekarze działali w podziemiu i to w dwóch kierunkach. Po pierwsze, zmierzali do ratowania księgozbioru od zagłady i do dalszego rozwijania go pod kątem przyszłych potrzeb nauki polskiej; po drugie, prowadzili działalność ściśle już tajną, polegającą na pożyczaniu Polakom książek, zwłaszcza uczniom tajnych kompletów szkół średnich i wyższych, na redagowaniu i kolportowaniu prasy podziemnej i przechowywaniu wydawnictw podziemnych.

• Pod koniec lipca 1944, gdy wojska radzieckie doszły do środkowej Wisły, Biblioteka została nagle zamknięta, gdyż do wielkiej czytelni przeniósł swe akta Urząd Statystyczny. W pierwszych dniach sierpnia wszyscy niemieccy bibliotekarze opuścili Kraków lub zostali powołani do pomocniczej służby policyjnej i skoszarowani. W tym samym czasie dr G. Abb zarządził wywiezienie do Niemiec dzieł zakupionych w czasie okupacji oraz księgozbioru podręcznego czytelni głównej. Przy pospiesznym pakowaniu książek do skrzyń i w ogólnym nieładzie personel polski ratował cenniejsze wydawnictwa przed rabunkiem, kryjąc je w magazynach, a skrzynie przeznaczone do wysyłki wypełniając starymi gazetami. 7 stycznia 1944 zamknięto Bibliotekę. Polskich pracowników zwolniono, z wyjątkiem kilku, mających za zadanie opiekować się magazynem. Po rozpoczęciu zimowej ofensywy wojsk radzieckich dr L. Eichholz przekazał Bibliotekę w opiekę dyr., E. Kuntzemu. W tych więc okolicznościach jeszcze przed wyzwoleniem Krakowa przeszła ona pod zarząd polski. Zrabowane przez Niemców zbiory udało się rewindykacyjnej ekipie bibliotecznej odzyskać z niewielkimi stratami.

Zbiory polskich bibliotek uniwersyteckich miały służyć uzupełnieniu zbiorów bibliotek niemieckich. Niemcy utworzyli specjalną komisję (niemieccy historycy sztuki), która miała wyszukiwać i zagrabiać wartościowe zbiory. Zaginęły ważne i bardzo wartościowe dzieła. Zniszczono katalog kartkowy i wyposażenie magazynów, straty obliczono na 400 000zł. Straty poniosło również archiwum, zabezpieczono jedynie dokumenty erekcyjne z 1364 i 1400r – ukryto je pod podłogą w jednej z sal UJ wraz z berłami, insygniami rektorskimi i dziekańskimi – niestety wilgoć uszkodziła większość dokumentów.

W czasie opieczętowania (1939-1940) polski personel nie miał dostępu do biblioteki przemianowanej na Bibliotekę Państwową (Staatsbibliothek). Zbiory biblioteki Jagiellońskiej i biblioteki PAU, Akademii Sztuk Pięknych, Akademii Handlowej i Centralnej Biblioteki Pedagogicznej przewieziono w 1940r do nowego gmachu przy ul. Mickiewicza.

Wypożyczalnia i czytelnia były tylko dla Niemców (polscy urzędnicy jedynie mogli wypożyczać ale musieli mieć pisemną zgodę). Polacy zajmowali się wypisami, bibliografiami, tłumaczeniami – pracowali w podziemiu, pożyczali książki studentom. Biblioteka kupowała książki, ale w 1944 zarządzono wywiezienie księgozbioru nabytego w okupacji do Niemiec. Pracownicy ratowali zbiory. 7.07.1944 zamknięto bibliotekę, ale Polacy rozpoczęli prace nad odnalezieniem utraconych zbiorów.

• od 6 listopada 1939 r.(aresztowanie profesorów) do maja 1940 r. była opieczętowana i nikt nie miał do niej wstępu

• maj 1940 r. - przybycie dr G. Abba – dyrektora Biblioteki Uniwersytetu w Berlinie miał zorganizować niem. służbę biblioteczną w GG, objął stanowisko kierownika Głównego Zarządu Bibliotek podległego „rządowi” GG

• przemianowanie Biblioteki Jagiellońskiej na Bibliotekę Państwową (Staatsbibliothek) i wznowienie jej działalności na potrzeby Ostinstitutu oraz niem. uczonych

• 19 VIII 1940 r. – przeniesienie zbiorów bibliotecznych z Collegium Nowodworskiego do gmachu przy ul. Mickiewicza (głównie pol. personel) przeliczenie zbioru (643 937 tomów)

• przewóz biblioteki PAU, bibliotek seminaryjnych, zbiorów Akademii Sztuk Pięknych, Akademii Handlowej i Centralnej Biblioteki Pedagogicznej

• 4 IV 1941 r. – otwarcie Staatsbibliothek z wielką pompą propagandową, którego dokonał sam gubernator H. Frank zapowiedział powołanie z woli Hitlera uniwersytetu, który ma powstać z tej Biblioteki i Ostinstitutu

• pocz. 1942 r. – przewiezienie Biblioteki Słuchaczów Prawa i biblioteki Szkoły Nauk Politycznych

• 1944 r. – zniesienie stanowiska kuratora i przekazanie wszystkich akt uniwersyteckich Wydziałowi Wiedzy i Nauki, mieszczącemu się w gmachu Biblioteki

• prawo do korzystania z biblioteki mieli tylko Niemcy i nieliczni Polacy pracujący w urzędzie za okazaniem zaświadczenia

• polscy bibliotekarze działali w podziemiu w dwóch kierunkach

  1. ratowali księgozbiór od zagłady i dążyli do dalszego rozwijania pod kątem potrzeb nauki polskiej (dyr. E. Kuntze)

  2. działalność ściśle tajna: pożyczanie książek Polakom, uczniom tajnych kompletów, redagowanie i kolportowanie prasy podziemnej, przechowywanie wydawnictw podziemnych

22. Opisz okoliczności wznowienia oficjalnej działalności UJ po II wojnie światowej

• działalność UJ została wznowiona kilka dni po opuszczeniu Krakowa przez Niemców

• 23 I 1945, ogólne zebranie profesorów i wykładowców uczelni w budynku Bursy Akademickiej- ogólne wytyczne organizacji UJ

• tego samego dnia posiedzenie Senatu Akademickiego UJ

• przeprowadzenie najpilniejszych remontów w Collegium Novum- gmach Biblioteki Jagiellońskiej

• Starania UJ o zwrot budynków i ich renowację w której pomagali pracownicy

• 1 II 1945 odezwa rektora Tadeusza Lehra- Spławińskiego wzywająca studentów z tajnego nauczania do kontynuowania studiów

• 19 II 1945 zarządzenie o rozpoczęciu wpisów na wszystkie wydziały UJ

• 16 III 1945 posiedzenie Senatu Akademickiego, rektor tajnego uniwersytetu profesor Władysław Szafer składa sprawozdanie z tajnego nauczania w okupacji

• 19 III 1945 inauguracja pierwszego po wojnie roku akademickiego, skróconego na wniosek uniwersytetu

• zabezpieczanie pozostałego mienia w budynkach uniwersyteckich

• do marca 1945 r. w Bibliotece Jagiellońskiej koncentrowały się wszystkie prace związane z uruchomieniem studiów, reszta zakładów świeciła pustkami – były ogołocone z przyrządów naukowych, książek, chemikaliów, szkła, pozbawione najprostszego umeblowania, z wybitymi szybami i podziurawionymi przez pociski dachami

• uchwałą Senatu Akademickiego z dnia 13 lutego 1945 r. Bratnia Pomoc Studentów UJ została uznana za jedyną organizację samopomocową na terenie Uczelni kurator prof. S. Pigoń, prezes Zarządu BPS J. Trojanowski

• akcja porządkowania zdewastowanych domów studenckich nie nadających się do zamieszkania

• akcja samopomocowa – wypłata zasiłków potrzebującym studentom

• akcja rewindykacyjna – odzyskiwanie utraconego mienia UJ

• 26 I 1945 r. – reaktywowanie Polskiej Akademii Umiejętności (PAU)– prezesem prof. S. Ktrzeba

• 1 II 1945 r. – zarządzenie rektora nakazujące kontynuację nauczania w kompletach do ukończenia prac remontowych

• komisje weryfikacyjne, powołane przez ministra oświaty, do zatwierdzania zaświadczeń studentów o ukończeniu danego roku lub zaliczeniu egzaminów w czasie okupacji

• Powszechne Wykłady Uniwersyteckie pod kier. doc. K. Piwarskiego

• duża liczba studentów: 1945 – 5622 os., 1945/46 – 8537 os., 1947/48 – 10108 os.

• 20 III – akademia żałobna ku czci 123 poległych pracowników UJ, następnego dnia prowadzono normalne zajęcia, uruchamiając kolejno wszystkie kierunki studiów

• prof. UJ brali czynny udział w politycznej, społ. i kulturalnej odbudowie państwa

• walki o formę ustrojową kraju między opozycją legalną i nielegalną

23. Na jakie problemy napotkali organizatorzy jubileuszu 500-lecia uczelni w 1864 roku

Przygotowania do obchodów jubileuszu rozpoczęto w Krakowie z 5-letnim wyprzedzeniem w 1860 r. Pismem z dnia 23 III 1860 r. zawiadomiono austriackie Ministerstwo Oświaty, że w dniu 31 maja 1864 r. przypada 500 rocznica fundacji Uniwersytetu Jagiellońskiego przez Kazimierza Wielkiego. Poproszono Ministerstwo o wyrażenie zgody na powołanie specjalnego komitetu, który miał się zająć przygotowaniem obchodów rocznicowych, a w szczególności opracowanie stosownych wydawnictw źródłowych.

Zatwierdzenie wstępnego projektu obchodów zostało wydane prze austriackie ministerstwo 7 lutego 1860 r. otrzymała uczelnia dokument tydzień później. Na jego podstawie utworzono komitet jubileuszowy na czele z Józefem Majerem.

Pierwsze wstępne projekty obchodów krakowskich w 1860 r. ograniczyły się do spraw wydawniczych. Za wzorem Uniwersytetu Wiedeńskiego wysunięto projekt wystawienia pomnika Kazimierza Wielkiego i Władysławowi Jagielle. Koszty tegoż projektu miały być pokryte przez środki uzyskane z datków publicznych na terenie Galicji. Władze uczelni zaakceptowali ten projekt.

W tym samym czasie Towarzystwo Naukowe Krakowskie również chciało uczcić rocznicę fundacji. Towarzystwo w związku z rocznica, postanowiło wydać w całości roczniki Stanisława Temberskiego i Stanisław Bieżanowskiego oraz obszerny wybór prac Marcina Radymińskiego.

Józef Dietl rektor przesłał memoriał do władz austriackiego ministerstwa. Przedstawił on program jubileuszu, w którym znajdowały się następujące treści. Uczelnia zamierzała celebrować 500 rocznicę swej fundacji głównie poprzez publikacje wydawnictw źródłowych. W tym celu powołano komitet, który spośród profesorów wyłonił 5 osobową fachową komisję. Zadaniem tejże komisji było zbieranie określonych materiałów do projektowanych wydawnictw. Uniwersytet prosił o zasiłek w wysokości 2000 koron na prace w związku z tworzeniem tychże publikacji. Uniwersytet planował również wybicie okolicznościowego medalu. Podtrzymano także projekt budowy pomników wyżej wspomnianych monarchów.

Dietl licząc się z odmową na postawienie pomników zamówił u Leopolda Lofflera znanego malarza dwa portrety monarchów polskich.

Na przekazane przez władze uniwersyteckie pismo do oświatowych władz austriackich z projektem obchodów jubileuszowych czekano bardzo długo, bowiem ministerstwo zwlekało z odpowiedzią. Fakt ten napawał profesorów uniwersytetu pesymizmem i niepokojem. Dietl w związku z zaistniała sytuacją wysłał pismo ponaglające w X. 1862 r. Rektor pominął w nim kwestie pomników. W zamian przedstawił kwestie zakupu obrazów u Lofflera. Chcąc załagodzić patriotyczny wydźwięk tych obrazów wystąpił z propozycją ufundowanie przez władze portretu cesarza Franciszka Józefa.

Pismo Dietla minęło się z pismem ministra Schmerlinga. Wyraził on pozorna zgodę na prowadzenie uroczystości jubileuszowych. Prosił jednak o wyjaśnienie kilku niejasnych punktów. Pierwsza kwestia dotyczyła podziału kompetencji pomiędzy senatem Akademickim, a komitetem jubileuszowym. Intencja władz było skłócenie tych organów, a z drugiej ograniczenie kompetencji komitetu. Kolejna kwestia to charakter projektowej uroczystości, które według ministerstwa nie powinny mieć wydźwięku narodowego. Starania o subwencje minister odebrał jako chęć uzyskania pożyczki, w wyniku tego prosił o wykazanie dochodów, które miały by je zwrócić. Minister nie wspominał o kwestii stawiania pomników więc tu stanowisko władz było klarowne.

Naturalnie pismo władz austriackich władz oświatowych wyraźnie przedstawiło intencje rządu, który ewidentnie zmierzał do pokrzyżowania planów celebracji jubileuszu przez uniwersytet.

Uniwersytet wystosował ponownie pismo do ministerstwa oświaty austriackiej, w którym odpowiedział na wszystkie pytania i wątpliwości ministra Schmerlinga. Uczelnia broniła swych poprzednich planów związanych z obchodami jubileuszu, jednocześnie nie pozwoliła sobie narzucić próby skłócenia senatu z komitetem jubileuszowym.

Wybuch powstania styczniowego i udział w nim młodzieży studenckiej również z Uniwersytetu Jagiellońskiego odbiła się bardzo negatywnie na ostatniej fazie przygotowań do obchodów uroczystości. Wyjaśnienia władz uczelni ze stycznia 1863 r. pozostały przez kolejne miesiące bez odpowiedzi ze strony ministerstwa, a termin uroczystości jubileuszowej w szybkim tempie zbliżał się. W związku z milczeniem ze strony ministerstwa senat akademicki postanowił wystosował kolejne pismo. Zanim to uczyniono trwały burzliwe rozmowy pomiędzy profesorami, związane z postulatem przesunięcia terminu obchodów jubileuszowych na późniejszą datę z powodu braków środków na organizację imprezy. Wysłano ponownie pismo do władz.

W trakcie wysłania pisma do ministerstwa uniwersytet uzyskał pismo z Wiednia, które nakazywało z powodów sytuacji politycznej w państwie przesunięcie uroczystości jubileuszowych, na późniejszy termin, bliżej nie określony. W dniu natomiast jubileuszu nakazano odprawienie nabożeństwa z udziałem studentów.

W dniu 20 maja 1864 r. zgodnie z rozporządzeniem w akademickim kościele św. Anny odprawiono uroczyste nabożeństwo. Jedynym świątecznym akcentem tych obchodów była oprawa muzyczna. Wykonano Mszę św. C-dur Beethovena .

Problemy uczelni z organizacją jubileuszu:

• nie możność uzyskania funduszy od władz, które miały by pomóc w pracy nad publikacjami źródłowymi, ogólną organizacją obchodów, postawienia pomników Kazimierza W. i Władysława Jagiełły;

• niechęć władz ministerstwa oświaty wobec planów organizacji uroczystego obchodu jubileuszu 500-lecia fundacji uniwersytetu. Owa niechęć miała swą genezę w obawie, aby obchodom uroczystości nie dać charakteru narodowego, który mógłby się przerodził w manifestacje patriotyczną Polaków.

rząd austriacki nie zamierzał udzielić jakiejkolwiek zgody na celebrowanie jubileuszu, co za tym idzie działania grona profesorów w celu realizacji planów „imprezy” była z góry skazana na niepowodzenie

24. Scharakteryzuj zmiany jakie po II wojnie światowej zaszły w strukturze UJ

• UJ do 1947 działał w oparciu o przepisy przedwojenne ale nowe władze rządowe wprowadziły szereg uzupełnień, szczególnie w zakresie przepisów dotyczących kompetencji władz uniwersyteckich i rekrutacji studentów. Zarządzenia te ograniczały samorządność uniwersytecką na rzecz Ministerstwa Oświaty oraz nowo utworzonych organów Rady Szkolnictwa Wyższego i Delegata Ministra do Spraw Studenckich.

• Poczatkowo na czele UJ stanęły władze wybrane przed 1939r.

• W maju 1946r. Przeprowadzono na UJ wybory rektorskie (ostatnie), rektorem został wybrany Franciszek Walter

• 28 X 1947 został wydany dekret rządowy „ O organizacji nauki i szkolnictwa wyższego”- dalsze ograniczenia władz akademickich, zniesienie demokratycznych wyborów rektora

• rektor i dziekani mieli być powoływani przez Ministra Oświaty

• 24 VIII 1948 powołanie przez ministra oświaty na rektora Teodora Marchlewskiego,

• Zmiany strukturalne na poszczególnych wydziałach:

  • wydział teologiczny- do 1949 działał w niezmiennym kształcie

  • wydział prawa- umożliwienie młodzieży przyspieszenia trybu uzyskania dyplomu magisterskiego. 22 X 1945 zatwierdzenie na okres 1945-47 skróconego toku studiów (2 lata studiów w 1)

  • wpisy 2x w ciągu roku- X i IV (tylko lata 1946 i 1947 ), 4 letni program nauczania

  • 6 VI 1945 podział wydziału filozoficznego na wydział humanistyczny i matematyczno- przyrodniczy (oba cykl nauczania 4 letni)

  • Wydział humanistyczny: filozofia, prehistoria, historia, historia sztuki, psychologia, socjologia, filologia klasyczna, romańska, angielska, germańska, orientalistyka i początkowo geografia

  • Wydział matematyczno- przyrodniczy: astronomia, matematyka, fizyka, botanika, zoologia, geologia i od 1948 geografia

  • Dziekani: wydział humanistyczny: 1945/46- 46/47 Jan Dąbrowski, 1947/48 Zenon Klemensiewicz, 1948/49 Kazimierz Piwarski; wydział matematyczno- przyrodniczy: 1945/46- 47/48 Franciszek Leja, 1947/48- 48/49 Bogdan Kamiński

• w 1921 przy uczelni utworzono Studium Pedagogiczne

• przy wydziale humanistycznym nadal działało (wcześniej przy wydziale filozoficznym) od 1925 Studium Słowiańskie

• Studium Farmaceutyczne utworzone w 1920 weszło od 1945/46w skład wydziału matematyczno-przyrodniczego , 31 VII 1947 oddział farmaceutyczny przekształcono w samodzielny wydział, 4 lata studiów (bez zmian) dziekani: Marek Gatty Kostyal potem Aleksander Kocwa; 24 X 1949 wydział farmaceutyczny przyłączono do Akademii Lekarskiej

• Z końcem roku 1948 skrócono okres nauki na wydziale lekarskim z 16 trymestrów do 5 lat

• 30 X 1948 Ministerstwo Oświaty powołało oddział stomatologiczny

• wydział lekarski został z dniem 1 I 1950 przekształcony w Akademię Medyczną

• Studium Wychowania Fizycznego zostało początkowo wcielone do akademii lekarskiej

• W 1948 przemianowano Uniwersytecką Szkołę Pielęgniarek i Higienistek na Uniwersytecką Szkołę Pielęgniarsko- Położniczą, potem włączono ją do Akademii lekarskiej=> usamodzielnienie=> krakowska szkołą pielęgniarek

• Wydział rolniczy: 1946 uruchomienie sekcji leśnej=> wydział rolniczo-leśny =>od 1949 leśnictwo, samodzielny wydział, usunięto studium ogrodnicze, a kurs spółdzielczy przekształcono w 1945 w Studium Spółdzelcze

• 1946- wznowienie działalności przedwojennej Szkoły Nauk Politycznych, studium w ramch wydziału Prawa, zlikwidowane w 1949

• 3 zakłady międzywydziałowe przy UJ: Biblioteka Jagiellońska, Archiwum Uniwersyteckie, Muzeum

• Program nauczania nie odbiegał od wzorców przedwojennych. Coraz większy nacisk na zespół dydaktyczny do przekazywania treści ideologicznych

25. Jakie jubileusze i w jakiej formie obchodziła uczelnia krakowska

• 500-lecie powstania Akademii Krakowskiej (1864).

W dniu 20 maja 1864 r. zgodnie z rozporządzeniem ministerstwa oświaty w akademickim kościele św. Anny odprawiono uroczyste nabożeństwo. Jedynym świątecznym akcentem tych obchodów była oprawa muzyczna. Wykonano Mszę św. C-dur Beethovena przez zespól artystów pod dyrekcją Józefa Blashke. Nie zaproszono do świętowania tegoż jubileuszu przedstawicieli innych uniwersytetów, nie powiadomiono publicznie o obchodach. Z powodu braku możliwość publicznych obchodów i nie możności wysłania zaproszeń UJ nie otrzymał żadnych gratulacji ze strony uniwersytetów zagranicznych.

• 500-lecie odnowienia UJ (1900).

Jubileusz rozpoczął się w dniu 6 czerwca 1900 r. o godzinie 9 rano w katedrze wawelskiej zebrał się Senat Akademicki wraz z rektorem Stanisławem Tarnowskim oraz liczne grono kadry naukowej i studentów. Na Wawel przybyli również przedstawiciele Zjazdu Historyków. Rektor wraz z towarzystwem dziekana złożył wieńce na grobowcach założycieli uczelni : Kazimierza W., W. Jagiełły i Jadwigi. Następnie miała miejsce Masza św. odprawiona przez biskupa Józefa Pelczara. Kraków tegoż dnia był odświętnie udekorowany. Przybywało do miasta wielu gości z polski jak i z zagranicy.

Wieczorem tegoż dnia odbył się uroczysty raut w Sukiennicach zorganizowany przez zarząd miasta Krakowa dla uczczenia przybyłych gości. Miał on miejsce w salach wystawowych Muzeum Narodowego.

W tym samym dniu studenci w Parku Jordana zorganizowała powitanie przybyłym gościom z kręgów studenckich.

7 czerwca – główny dzień uroczystości Kraków przybrał odświętny wygląd. Gmachy państwowe i budynki prywatne w okolicy Rynku i Uniwersytetu udekorowano zielenią, kwiatami, flagami państwowymi i miejskimi, emblematami związanymi z Uniwersytetem. W dniu tym zamknięto wszystkie urzędy i szkoły. O godzinie 8 rano miał miejsce uroczysty pochód w stronę rynku. Brali w nim udział profesorowie, studenci, uczniowie szkół średnich, goście i władze miasta. Pochód udał się do Kościoła mariackiego gdzie miała miejsce cicha msza o godzinie 9. Odprawę muzyczną zapewnił chór akademicki. Po Mszy św. pochód udał się w kierunku kościoła św. Anny. Na rynku miała miejsce defilada, której towarzyszył śpiew Bogurodzicy. Pochód następnie udał się na Wawel, gdzie złożono na grobach założycieli wieńce kute w żelazie i srebrze oraz wieńce z kwiatów i zieleni. W tym samym czasie orszak uniwersytecki dotarł do kościoła św. Anny. Przy ołtarzu głównym ustawiono podium z baldachimem. Wysłuchano Bogurodzicę, a następnie rektor Tarnowski rozpoczął uroczystość. Nastąpiła fala przemówień. Następnie nastąpiło wręczenie dyplomów doktoratów honoris causa. Całej ceremonii towarzyszył śpiew chóru akademickiego.

Po południu gości zaproszono do gmachy Sokoła na bankiet. Pierwszy dzień jubileuszu został zamknięty spotkaniem gospodarzy i gości w teatrze miejskim.

Dopiero po spotkaniu teatralnym studenci rozpoczęli swój bankiet w salach hotelu saskiego.

Najistotniejszym wydarzeniem drugiego dnia uroczystości było odsłonięcie pomnika Mikołaja Kopernika. Ceremonia odbyła się na dziedzińcu Collegium Maius. Następnie miało miejsce wystąpienie prof. Morawskiego. Po wystąpieniu filologa Uniwersytet uzyskał tablice pamiątkowe.

Drugiego dnia w Collegium Novum miały miejsce uroczyste posiedzenia naukowych kółek akademickich.

Następnego dnia, 9 czerwca goście jubileuszowi zaczęli się rozjeżdżać.

• 550-lecie wydziału teologicznego UJ.

Zjazd Polskiego Towarzystwa Teologicznego odbył się w Krakowie w dniach 6-8 kwietnia 1948 r. Pierwszy z zaplanowanych dni poświęcony był na obchody 550-lecia Wydziału Teologicznego UJ. Uroczystość rozpoczęła się o godzinie 9 rano Mszą św. w akademickim kościele św. Anny.

Główna akademia związana z jubileuszem rozpoczęła się o godzinie 10 30 w auli Collegium Novum. Uczestniczył w niej kardynał Sapieha, biskupi polscy, kapituła krakowska, rektorzy seminariów duchownych, przedstawiciele zgromadzeń zakonnych i organizacji katolickich. Był równie rektor KUL i prezes PAU. Władze uczelni krakowskiej reprezentowali: prorektor Teodor Marchlewski oraz przedstawiciele senatu i zwierzchnicy poszczególnych wydziałów.

Akademię rozpoczął przewodniczący krakowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Teologicznego prof. Władysław Wicher. Następnie złożono życzenia jubilatowi. Wygłoszono również dwa referaty przez Michała Godlewskiego i Tadeusza Glemmę. Po zakończeniu obrad uczestnicy przeszli do gmachu Biblioteki Jagiellońskiej, gdzie zwiedzili wystawę poświęcona dziejom nauk teologicznych Krakowie.

Po południu uczestnicy uroczystości udali się z wizytą do opactwa benedyktyńskiego w Tyńcu.

W następnych dniach spotkania polskich teologów obrady odbywały się według określonego porządku. Wysłuchiwano kolejnych referatów dotyczących kwestii rozwoju nauk teologicznych. Zjazd nie miał w swym programie posiedzeń.

• 600 – lecie wydziału teologicznego – oderwany od UJ stał się Papieską Akademią Teologiczną

Na uroczystość 1997 r. przybył Papież Jan Paweł II na krakowskich Błoniach dokonał kanonizacji królowej Jadwigi 08.06.1997 r. W akademickim kolegiacie św. Anny na zakończenie jubileuszu spotkał się z polskim światem nauki.

• 600-lecie UJ

Przy okazji jubileuszu chciano przywrócić na UJ dawną strukturę. Obchody miały trwać przez cały rok akademicki w 1963/1964 r. a główne obchody maj 1964 r. Możliwość uzyskania dotacji inwestycyjnych spowodowała że jubileusz 600-lecia UJ uznawały jako własne inne wyższe uczelnie Krakowa – domagały się coraz większych praw w przygotowania jubileuszu. Zaakcentowano za rok 1964 to 20 lat Polski Ludowej. W planie było nadanie tytułów doktorów, pochód na Wawel, spotkanie z mieszkańcami, składanie adresów, imprezy kulturalne. Ministerstwo zmniejszyło jubileusz do 5 dni . W przygotowanie włączyli się także studenci.

Dzień 1 nadanie doktoratów honorowych w filharmonii Krakowskiej, przemowy , obiad, zwiedzanie Krakowa, imprezy kulturalne.

Dzień 2 uroczystość na Wawelu, pochód na rynek, złożenie kwiatów na grobach założycieli, spotkanie uczonych i społeczeństwa, rozbrzmnienie i dzwonu Zygmunta, hymn, hejnał mariacki, podziękowania rektora. Nie zaproszono przedstawicieli kościoła- krytyka biskupa krakowskiego Karola Wojtyły.

Dzień 3 – sesja naukowa, zebrania uczonych, obrady parlamentu,

Dzień 5- posiedzenie w teatrze, składanie darów od gości dla UJ ,pożegnanie gości w Colegium Novum, międzynarodowe seminarium studenckie.

Osobno obchody jubileuszu zorganizował kler – sympozjum naukowe w katedrze wawelskiej, spotkanie w kościele św. Anny, referaty i msza św.

Jubileusz zakończono 25.11.1964 r. wspólną sesją Rady Narodowej Krakowa i komitetu jubileuszowego.

26. Omów przyczyny i efekty wprowadzenia po II wojnie światowej limitów przyjęć i tzw. roku wstępnego

Po II wojnie światowej przygotowywano wiele kursów wstępnych i przygotowawczych, które miały ułatwić uzupełnienie bądź zdobycie wykształcenia średniego. Realizowano przy tym specjalne zadania propagandowe mające na celu zwiększenie liczby studentów pochodzących ze środowiska robotniczego bądź chłopskiego. Stworzono im więc w 1946 roku kursy przygotowawcze. Ukończenie tych kursów dawało możliwość ich absolwentom wpisu na kolejny etap nauki, poprzedzający wstąpienie na wyższe uczelnie, czyli tzw. ROK WSTĘPNY.

Rok Wstępny:

Przyczyny: Rok wstępny utworzono dla osób pracujących w rolnictwie lub przemyśle, z niepełnym średnim wykształceniem aby umożliwić im uzyskanie świadectwa dojrzałości i umożliwienie dostępu do studiów wyższych. Rok wstępny obejmował przedmioty uzupełniające (takie, które miały być potem przedmiotem studiów kandydatów) .Ukończenie roku wstępnego dawało jego absolwentom pierwszeństwo w przyjęciu na studia. Nauczanie to było organizowane w ramach uniwersytetu a nie przy kuratorium szkolnym.

Efekty: Rok wstępny nie cieszył się popularnością wśród młodzieży i spotkał się z niechęcią profesorów i tych studentó, którzy drogą wysiłku zdobyli wykształcenie średnie i składali trudny egzamin dojrzałości. Dostęp do uczelni kandydatów bez matury groził obniżeniem jej poziomu.

Limity przyjęć:

Przyczyny: Limity przyjęć musiały zostać ustalone na wydziale lekarskim i farmaceutycznym. Było to spowodowane ograniczoną pojemnością pracowni chemicznych, laboratoriów i klinik uniwersyteckich. W limicie ustalono 10% rezerwę ministerialną dla wojska.

Efekty: Wyznaczone limity były systematycznie na skutek nacisków władz przekraczane. Interweniowały organizacje polityczne, społeczne oraz profesorzy z prośbą o przyjęcie ich kandydatów. Wydział lekarski był zmuszany przez Ministerstwo Oświaty do przyjmowania ich kandydatów.

27. Wymień organizacje, które skupiały studentów UJ w XIX i XX wieku

Wiek XIX:

• Stowarzyszenie młodzieży postępowej „Zjednoczenie” 1896- 1900

• Prosocjalistyczne stowarzyszenie studenckie „Ruch”

• 1905- „Spójnia” – organizacja o socjalistycznym profilu (po rozpadzie „Ruchu”)

• 1908- Związek Walki Czynnej- tworzy pierwsze związki militarne

• ruch zarzewiacki, w 1910 przyjęcie statutu „Ligi niepodległościowej”- tajna organizacja niepodległościowa

• XII 1910 stowarzyszenie studenckie „Znicz” (org. niepodległościowa)

• „Zjednoczenie”- narodowo demokratyczne (org. niepodległościowa)

• „Czytelnia akademicka”- demokratyczna (org. niepodległościowa)

• 1909 „Promień” (rozłam „Spójni”) (org. niepodległościowa)

• Towarzystwo Wzajemnej Pomocy UJ- organizacja samopomocowa

Wiek XX:

• Stowarzyszenie samopomocowe Bratnia Pomoc studentów UJ

• Koła naukowe: Towarzystwo Biblioteki Słuchaczów Prawa, koło medyków, Polonistów i Slawistów, chemików, historyków, biblistów, Katolickie Koło naukowe teologów Śląskich, koło misjologiczne, koło naukowe im. Sebastiana Petrycego, Koło studentów wychowania fizycznego, koło famaceutów, ogólnowydziałowe koło naukowe, kółko rolników, koło leśników, Koło słuchaczy studium spółdzielczego, koło geograficzne, przyrodników, matematyczno-fizyczne, filozoficzne, socjologiczne, etnologiczne, prehistoryczne, historii sztuki, muzykologiczne, pedagogiczne, anglistów, romanistów, filologiczne, orientalistów

• 1949- Stowarzyszenie Kół naukowych obejmujące wszystkie koła z danego wydziału

• Organizacje katolickie: duszpasterstwo akademickie, Solidacja Mariańska Akademików i Solidacja Mariańska Akademiczek UJ,; stowarzyszenie Iuventus Christiana, Katolickie stowarzyszenie młodzieży męskiej w Krakowie, Żywy różaniec dziewcząt, Caritas Academica

• Organizacje artystyczno- sportowe: Akademickie stowarzyszenie przyjaciół muzyki (chór), akademicki związek sportowy, akademicki związek morski

• Działalność polityczna studentów: chrześcijańskie stronnictwo pracy, Mikołajczykowskie Polskie Stronnictwo Ludowe, Stronnictwo Demokratyczne -(partie demokratyczne o charakterze opozycyjnym), Akademickie koło młodzieży wiejskiej „Wici”, Stronnictwo Narodowe, Młodzież wszechpolska(narodowo-demokratyczna), Młodzież Wielkiej Polski (narodowo-demokratyczna), Zrzeszenie Wolność i niezawisłość- antykomunistyczne, Armia Polska w kraju (tajna organizacja niepodległościowa), Liga walki z Bolszewizmem (tajna organizacja niepodległościowa), Związki niezależnej młodzieży socjalistycznej (lewicowe, propagujące ideologię socjalistyczną i komunistyczną), niezależny związek akademickiej młodzieży socjalistycznej „Życie” (lewicowe, propagujące ideologię socjalistyczną i komunistyczną), VII 1948 Związek akademickiej młodziezy polskiej (w składzie AZWM „Życie”, ZNMS, ZMW „wici”, ZMD)

28. Wymień rektorów UJ z czasów I i II wojny światowej i omów ich dokonania na rzecz uczelni

Rektor	Lata sprawowania urzędu	Dyscyplina
Stanisław ze Skarbimierza	1400-1401; 1413-1414	Prawnik, kanonik kapituły, współtwórca prawa międzynarodowego
Jan Drohiczyński (Wajdut)	1401-1402	Książę litewski, wnuk Kiejstuta,; jego wybór na rektora miał charakter symboliczny, dla podkreślenia związku szkoły Jagiellońskiej z Litwą.
Józef Dietl	1861-1862	Lekarz, prezydent Krakowa, opracował metodę leczenia wodami (balneologia)
Tadeusz Lehr-Spławiński	1938-1939, 1939/1940-1940/1941, 1945-1946	Językoznawca, slawista, etnograf
Stanisław Tarnowski	1886-1887; 1899-1900	Historyk literatury, publicysta polityczny
Kazimierz Lepszy	1962-1964	Historyk Polski, poseł na sejm

1 WŚ:

Kazimierz Kostaniecki –biolog (anatom) rektorem UJ był w latach: 1913-14,1914-15 i 1915-16;

• Najwartościowsze zbiory uniwersyteckie zostały oddane jako depozyt prywatny profesorów Zolla, Kostaneckiego i Szajnochy do Banku Krajowego

• 3 XI 1914r. Zamknięto uniwersytet ale nie zawieszono całkowicie jego działalności

• sekretariat rektora ośrodkiem pomocy dla studentów i pracowników

• cały czas odbywały się egzaminy prawnicze i doktorskie

• 1 V 1915r. UJ wznawia pracę dydaktyczną- rektor ustalił liczbę słuchaczy, uzyskał miejsce na wykłady, starał się w Komendzie Twierdzy o umożliwienie powrotu do Krakowa profesorom i docentom których wykłady były najpotrzebniejsze

• Kostanecki starał się o dodatkowe pieniądze dla pomocy najbiedniejszej młodzieży, dopomagał im w ten sposób do kontynuowania studiów

Władysław Szajnocha –geolog, rektorem UJ był w roku akademickim 1916-17;

• dalsza stabilizacja losów uczelni

• trudności z zaopatrzeniem uczelni w opał

• zawieszenie wykładów od 12 do 21 lutego 1917r.

• Zwołał 6 XI 1916r. Nadzwyczajne posiedzenie senatu na którym uchwalono urządzić wykład specjalny w auli- związek z aktem 5 XI 1916r. (został wtedy wydany manifest cesarza Wilhelma II i Franciszka Józefa I proklamujący utworzenie namiastki państwa polskiego)

• Powołanie 12 VII 1917r. Komisji Aprowizacyjnej która zajmowała się sprawami zaopatrzenia pracowników uczelni w produkty żywnościowe, buty, ubranie, tytoń, węgiel itp.

• Członek Funduszu Pomocy Wojennej UJ- fundusz samopomocy uczelni

• Bez przerwy prowadził wykłady i seminaria z geologii,

• autor wielu rozpraw z zakresu geologii,

• czynny zwolennik programu aktywistycznego wśród pracowników naukowych UJ.

Marian Smoluchowski- fizyk, został wybrany rektorem na rok 1917-18 niestety zmarł na czerwonkę 5 IX 1917

Kazimierz Żorawski- matematyk, wybrany po śmierci Smoluchowskiego w połowie października 1917 rektor na rok 1917-18

• UJ protestował przeciwko traktatowi z Ukraińską Republiką Ludową zaraz po jego ogłoszeniu w 1917r.

• 17 II 1918r. Zgromadzenie studentów i pracowników UJ na którym wzywano do walki z traktatem i zapewniano o wierności UJ ideałom niepodległościowym

• z jego inicjatywy podjęto próbę utworzenia Konsumu Profesorów- instytucji zapewniającej zaopatrzenie domowe jego członkom

• Komisja rektorska zajmowała się sprawą opróżnienia Domu Akademickiego z wojska, organizowaniem kuchni dla studentów, w 1918 uzyskano ponad 100 ubrań dla studentów

• Bezskutecznie walczył o lokale, nowe katedry, nominacje profesorskie i położenie materialne pracowników z zaborcami

Ks. Maciej Sieniatycki- rektor wybrany na rok akademicki 1918-19,

• apelował do młodzieży o konieczność rzetelnego kształcenia się dla służenia wyzwolonej Ojczyźnie

29. Na czym polegała inicjatywa niepodległościowa profesorów UJ z roku 1917

W maju 1917 pracownicy naukowi UJ wystąpili w sprawie niepodległej Polski, 9,05,1917 przesłano do Koła Polskiego w Wiedniu oświadczenie, pod którym podpisało się 105 profesorów i docentów UJ, 32 asystentów. Pierwszy podpis złożył Emil Godlewski(prof. rolnictwa).Tego samego dnia oświadczenie o tej samej treści podpisali profesorowie Uniwerku Lwowskiego. Akcja UJ stała się początkiem szerszej akcji, której ostatecznym rezultatem była słynna rezolucja W. Tetmajera zgłoszona w Kole Polskim-16.05.1917 uchwalono t rezolucje, 28.05.1971 Koło Sejmowe potwierdziło uchwałę.
28.05.1917-manifestacja patriotyczna w Krakowie dla podziękowania profesorom.
Pod oświadczeniem nie podpisali się m.in. w. Leopold Jaworski, S. Estreicher, J. Mycielski.
W październiku w Krakowie odbyły się uroczyste obchody 100 rocznic śmierci Tadeusza Kościuszki-profesorowie UJ weszli w skład specjalnego Komitetu Kościuszkowskiego. Przedstawiciele UJ włączyli się czynnie w nurt szerokiej akcji publicystycznej, poświęconej Kościuszce.
31,11 1918 Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego wydało oficjalne rozporządzenie przejmujące UJ spod władzy austriackiej.

Pytanie 42 Celem skoordynowanie wszystkich działań zmierzających do lepszego zaopatrzenia pracowników w podstawowe artykuły, na posiedzeniu Senatu Akademickiego 12 lipca 1917r. wybrano specjalną Komisję Aprowizacyjną w skład której weszli prof.: Marian Soluchowski, Julian Nowak, Leon Marchlewski, Emil Godlewski jun., Tadeusz Sikorski, Walery Klecki, Kazimierz Rogoyski, Stefan Surzycki, Władysław Wróblewski. Pierwsze posiedzenie odbyło się 20 lipca 1917 pod przewodnictwem rektora Władysława Szajnochy. Komisja zajmowała się zaopatrzeniem w: żywność, buty, ubranie, węgiel, tytoń itd. W 1917 z inicjatywy rektora Kazimierza Żorawskiego podjęto próbę utworzenia podjęto próbę utworzenia Konsumu Profesorów, uchwalono, że powstanie on jedynie jako stowarzyszenie z ograniczoną poręką. O utworzenie Konsumu starał się Henryk Hoyer i dzięki niemu powstało ono jesienią 1917r. i działał on do marca 1922r. zaopatrywał on ok. 2000 osób (łącznie z rodzinami) w produkty spożywcze i odzież. w dniu 9 maja 1917 do Koła Polskiego w Wiedniu zostało przesłane oświadczenie profesorów o przywrócenie niepodległości Polsce. podpisało się pod nim 105 prof,32 docentów. min prof. rolnictwa Godlewski. akacja UJ stała się początkiem szerszej akcji!!!! inicjatywa niepodległościowa zyskała popularność w społeczeństwie. Na fali rozbudzonych uczuć patriotycznych odbyły się w Krakowie w roku 1917 uroczyste obchody setnej rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki. Uniwersytet wziął czynny udział w głównych uroczystościach kościuszkowskich 14.10.1917 . przedstawiciele UJ włączyli się czynnie w udział w akcji publicystycznej, postać Kościuszki była wzorcem obywatela i patrioty, opracowana wykłady o Kościuszce.

Akcja uniwersytetu z 1917 r., była jedną z najdonioślejszych inicjatywa najstarszej polskiej uczelni w latach I wojny. Trudno dzisiaj precyzyjnie określić, kto był jej inicjatorem, najprawdopodobniej grupa najaktywniejszych działaczy niepodległościowych z Emilem Godlewskim seniorem na czele.

W dniu 9 maja 1917 r. do Koła Polskiego w Wiedniu zostało przesłane następujące oświadczenie: ”Podpisani przedstawiciele nauki polskiej, stwierdzając, że w dobie obecnej cały świat cywilizowany uznał konieczność oparcia w przyszłości stosunków międzynarodowych na zasadach sprawiedliwości i zrozumiał, że zgodnie z tymi zasadami należy także przywrócić niezależność Polsce, sądzą, że jedyna odpowiadająca zarówno najogólniejszym zasadom etycznym, jako też aspiracjom całego narodu polityka, godna polskich mężów stanu, skierowana być winna do zjednoczenia wszystkich ziem polskich w jedno niezależne państwo, mające wszelkie warunki bytu i rozwoju. Wszelką inną politykę uważają z małostkową i przeciwną interesom Narodu.” Na akcie tym podpisało się 105 profesorów i docentów UJ oraz 32 asystentów( na 154 profesorów docentów oraz 73 asystentów). Na pierwszym miejscu figuruje podpis profesora rolnictwa Emila Godlewskiego seniora. Tego samego dnia oświadczenie identycznej treści podpisali profesorowie Uniwersytetu Lwowskiego. Akcja UJ stała się początkiem szerszej akcji, obejmującej wiele kół społeczeństwa polskiego, której ostatecznym rezultatem była słynna rezolucja Włodzimierza Tetmajera, zgłoszona w Kole Polskim, domagająca się utworzenia zjednoczonej, niepodległej Polski z dostępem do morza. 16 maja 1917 r. Koło Polskie uchwaliło tę rezolucje, 28 maja tegoż r. uchwałę Koła Polskiego potwierdziło Koło Sejmowe.

Inicjatywa niepodległościowa profesorów UJ zyskała im ogromna popularność w społeczeństwie. W dniu 28 maja 1917 kiedy Koło Sejmowe powtórzyło rezolucję Tetmajera, odbyły się w Krakowie manifestacje patriotyczne dla podziękowania profesorom „ za godne i męskie wystąpienie w sprawie narodowej”. Rezolucji niepodległościowej nie podpisało prawie 50 profesorów i docentów( najprawdopodobniej byli chorzy albo nie było ich wtedy w Krakowie). Nie przyłączyli się do tej akcji: Władysław Leopold Jaworski, Stanisław Estreicher, Jerzy Mycielski.

Profesorowie UJ weszli w skład specjalnego Komitetu Kościuszkowskiego; przedstawiciele UJ włączyli się czynnie w nurt szerokiej akcji publicystycznej, poświęconej Kościuszce, który został uznany jako symbol głębokiego patriotyzmu, symbol nieustępliwej walki i niepodległość

W kilka miesięcy po deklaracji niepodległościowej został zawarty traktat brzeski. Narady miały się odbywać z udziałem Polaków, ostatecznie jednak został zawarty przez państwa centralne, bez udziału Polaków, traktat pokojowy z Ukraińska Republiką Ludową, który odrywał Chełmszczyznę od Królestwa. Wywołał ogromne oburzenie w społeczeństwie polskim, odbyły się demonstracje i strajki protestacyjne. UJ wziął udział w proteście zarówno profesorowie jak i studenci. Senat Akademicki podjął uchwałę potępiającą traktat brzeski. W kilka miesięcy po tych wydarzeniach Kraków doczekał się upragnionej niepodległości.

30. Na czym polegały spory jezuitów z europejskimi uniwersytetami

Jezuici stworzyli nowe szkolnictwo – dynamiczne i zdobywcze, łączyli nauczanie z wychowaniem w duchu katolickim. Ich szkoły posiadały znaczne zaplecze materialne (pomoce naukowe, biblioteki), nauczali za darmo. Papieże dawali ich kolegiom przywileje i zrównywali studia jezuitów ze świeckimi. Te wszystkie okoliczności powodowały napływ młodzieży do szkół jezuickich. Często uniwersytety traciły swoich studentów, którzy przenosili się do jezuitów. Wszędzie, gdzie zakon zakładał kolegium, upadały uniwersytety. Profesorowie tracili pracę i poważanie, stąd ich spory z jezuitami o monopol nauczania.

Konflikt na arenie europejskiej rozpoczął się od bulli papieża Piusa V z 10 marca 1571, która mówila o tym, ze:

- profesorowie towarzystwa mogą swobodnie prowadzić publiczne wykłady w swoich kolegiach także tam, gdzie istnieja już inne uniwersytety

- wolno każdemu studentowi uczęszczać na wyklady i ćwiczenia w tego rodzaju kolegiach

- ci, którzy słuchali w nich filozofii i teologii mogli uzyskac stopnie naukowe na każdym uniwersytecie

- studia w kolegium maja taką sama wartość jak uniwersyteckie

- kary kościelne dla stawiających uczniom przeszkody ze względu na ich studia w kolegium jezuickim

- zniósł wszelkie przywileje uniwersytetów przeciwne obecnej bulli

W pierszej linii bronily się wydziały sztuk i filozofii, długa walka z wudziałem filozofii-> jezuici zmuszali do reformy studiow albo przekazania im katedr. Na fakultecie filozofii.

Kolegia jezuickie-> zagrożenie – jezuici ucza za darmo!

, prof. Stracą utrzymanie

Do obrony uniwer. Wezwano uczniow i absolwentow którzy złożyli przysięgę, sejmiki i sejmy, drukowano paszkwile.

Rywalizacja uniwersytetu paryskiego z kolegium w Clermont.

Działania jezuitów:

Uczelnia w Lowanium

Bezwzględna walka z jezuitami

- proby otwarcia publicznego kursu filozofii w lowanium 9niepowodzenie -. błedy taktyczne i wewnwnętrzne trudności w zakonie)

Uczelnia w Douai:

Jezuici wykładali tam teologie w kolegium od 1584. - wydział artystów w Douai – konflikt : zakon nie wyrzeknie się własnej metody nauczania i jurysdykcji uniwersytetu oprócz spraw cywilnych i kryminalnych

-rokowania z wydziałem doprowadziły do ugody (jezuici zgodzili się na wykładanych autorów a wydziała na zasady dyktowane przez zakon). ->zatw. Przez generała zakonu w 1590.

Przez ostateczna współpracę z jezuitami- rozkwit uczelni, jej świetność.

Uniwersytet w Ingolstadt (Bawaria)

Zgodzono się aby objęli wydział teologiczny, ale kiedy chcieli założyć kolegium podniósł się protest (gł. wydziału artystów) , po którym współpraca z wydziałem okazała się niemożliwa, odeszli z miasta. Gdy pod naciskiem Albrechta wrócili do miasta niesnaski ożyły. Zniecierpliwiony książę bawarski Wilhelm przekazał wydział artystom, uniwersytet osiągnął swoja prawdziwa potęgę.

Wiedeń:

Współpraca jezuitów z innymi wydziałami. Wydział sztuk i część katedr teologii dostała się w ich ręce.

Praga

Po upadku wydz. Filozofii i teologii jezuici uczyli na tych wydziałach, potem sprawowali z innymi wydziałami urząd rektorski.

31. Kto sprzyjał a kto sabotował plany edukacyjne jezuitów w Krakowie

Sprzymierzeńcy	Przeciwnicy
- król Stefan Batory - król Zygmunt III Waza	- biskup krakowski Myszkowski - prymas Karnkowski - przedstawiciele Akademii - Dobrocieski

Batory chciał stworzyć w Polsce sieć kolegiów jezuickich (również w Krakowie), ale by nie zniechęcić Akademii, oficjalnie propagował założenie w Krakowie jedynie Domu Profesów. Król obiecywał nawet krakowskiej misji jezuickiej, że wstawi się za nimi i pomoże pozyskać odpowiedni dom. Okazywał ogromy zapał do fundacji kolegium, ale liczył się z oporem kolejno: biskupa Myszkowskiego, rady miejskiej, innowierców i zakonników. Batory był więc zwolennikiem założenia kolegium jezuickiego, ale ewentualność tę uzależniał od zgody biskupa krakowskiego.

32. Zasługi małżeństwa Bujwidów dla edukacji kobiet

Odo B. prof. UJ który popierał dążenia kobiet do wykształcenia i Kazimierza B. działaczka ruchu kobiecego, z jej inicjatywy ponad 50 studentek mogło złożyć podania o dopuszczenie do studiów. z ich inicjatywy otwarto I gimnazjum żeńskie. Studentki mogły tam zdawać maturę przed specjalną komisją

Niewątpliwymi inspiratorami w tych staraniach było pochodzące z Królestwa Polskiego małżeństwo Bujwidów. Odo Bujwid (1857-1942), od roku 1897 profesor bakteriologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, był człowiekiem o poglądach liberalnych, odbiegających mocno od większości zapatrywań konserwatywnego grona profesorskiego, co zresztą stało się powodem jego ostrych konfliktów z tym środowiskiem. Należał do nielicznego początkowo grona profesorów UJ, którzy w pełni poparli dążenia kobiet do uzyskania wyższego wykształcenia. Istotniejszą rolę odegrała jednak w tej sprawie jego żona- Kazimiera z Klimontowiczów Bujwidowa (1867-1932), wybitna działaczka ruchu kobiecego. Z jej to inicjatywy na wiosnę 1894 r. ponad 50 pań, w tym tylko jedna z Galicji, a reszta z Królestwa i zaboru rosyjskiego, wniosło do władz Uniwersytetu Jagiellońskiego podania zbiorowe lub indywidualne o dopuszczenie do studiów uniwersyteckich.

33. Czym była Wolna Wszechnica Polska

Wolna Wszechnica Polska, WWP, prywatna szkoła wyższa w Warszawie powstała w latach 1918-1919 z Towarzystwa Kursów Naukowych. Obejmowała 4 wydziały (matematyczno-przyrodniczy, humanistyczny, nauk politycznych i społeczno-pedagogiczny) oraz Collegium Publicum (cykl publicznych wykładów niedzielnych) i Studium Pracy Społeczno-Oświatowej (kursy kształcące i dokształcające pracowników społeczno-oświatowych - od 1925). W 1927 powstał w Łodzi oddział WWP jako pierwsza w tym mieście szkoła wyższa. Od 1929 dyplomy wydawane przez WWP były równoważne z uniwersyteckimi. Zatrudniała wielu wybitnych uczonych (W. Antoniewicz, J. Chałasiński, W. Doroszewski Wszechnica prowadziła tajne nauczanie w czasie okupacji niemieckiej, jednak po wojnie jej działalność nie została wznowiona. Szczególne zasługi miała w rozwijaniu badań z zakresu nauk społecznych. Z oddziału łódzkiego powstał w 1945 UŁ. Po wojnie WWP nie podjęła działalności, formalnie rozwiązana w 1952.

Wolna Wszechnica Polska, utworzona w 1918 roku w Warszawie z Towarzystwa Kursów Naukowych, była prywatną szkołą wyższą z czterema wydziałami: matematyczno-przyrodniczym, humanistycznym, nauk politycznych i społecznych, pedagogicznym. Działalność dydaktyczna rozpoczęła się już w roku 1916^[1]. W ramach Wolnej Wszechnicy od 1919 działało Collegium Publicum prowadzące publicznie dostępne wykłady niedzielne. W skład Wszechnicy wchodziły także: Studium Pracy Społeczno-Oświatowej (od 1925), Studium Skarbowo-Finansowe (od 1926), Studium Administracji Komunalnej (od 1926) i Studium Migracyjno-Kolonialne (od 1936). W okresie międzywojennym uczelnia specjalizowała się głównie w naukach społecznych, była również znana jako jednostka dokształcająca organizatorów życia kulturalnego, oświatowego i gospodarczego kraju, w szczególności nauczycieli. Spośród uczelni wyróżniała się dużym odsetkiem studentek (prawie 75% w roku akademickim 1919/20, ze spadkiem do 40% w roku 1928). Około ⅓ stanowili żydzi^[1].

Wszechnica zatrudniała wielu wybitnych uczonych (m.in. Włodzimierz Antoniewicz, Józef Chałasiński, Witold Doroszewski, Ludwik Hirszfeld, Józefa Joteyko, Ludwik Krzywicki, Helena Radlińska, Bogdan Suchodolski, Ludwik Wertenstein, Edward Szturm de Sztrem, Teodor Vieweger, Marian Grotowski, Janusz Korczak).

W roku 1928 utworzono oddział w Łodzi. Od 1929 dyplomy Wszechnicy były równoważne z uniwersyteckimi.

W latach 1919-1939 placówka zatrudniała 70-80 naukowców z tytułem profesora, 30-40 docentów, 35-40 asystentów i 5-8 lektorów. W roku akademickim 1938/39 kształciło się we Wszechnicy około 3000 studentów.

Początkowo szkoła mieściła się w budynku Towarzystwa Kursów Naukowych przy ul. Śniadeckich 8, od roku 1929 przeniosła się do nowo wybudowanego gmachu przy ul. Opaczewskiej 2a^[1]. Obecnie budynek ten nosi numer Banacha 2 i jest zajmowany przez Wojsko Polskie (m.in. Dom Wojska Polskiego) i Uniwersytet Warszawski (głównie Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki).

Uczelnia prowadziła tajne nauczanie w czasie okupacji niemieckiej, jednak po wojnie jej działalność nie została wznowiona. W 1945 roku z oddziału łódzkiego powstał Uniwersytet Łódzki. Formalnie Wszechnica została rozwiązana w 1952^[2]. Jako kontynuator tradycji Wszechnicy występuje Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej.

34. Scharakteryzuj straty jakie poniósł UJ w wyniku II wojny światowej

Urząd powierniczy nad majatkiem UJ

Już w czasie wojny komisja złozona z dyrektora biblioteko jagiellońskiej E. Kuntzego, architekta UJ i sekretarza W. Ottmana oraz wice sekretarza oszacowała straty materialne na 65 mln zł w zlocie.

Likwidacja urzędowa prowadzona przez powiernika uniwersyteckiego;ZARZĄD POWIERNICZY zaczała działć od 27 pażdziernika

Luty 1943 – ostateczne rozwiązanie PAU

Przudzielenie zakładów pomiedzy poiszczególne jednostki administracji okupacyjnej, tj, np. wojskowości, a także prywatnym koncernom

Niszczono bez reszty zakłady zł. Przyrodnicze, rolnicze, wyposażenie sal wykładowych->”stowarzyszenie badawczo-naukowe” das Ahnenerbe

Sekwestrowano wszystkie ważniejsze dziela sztuki należące do instytucji publicznych

Zakład Geologii-drogie książki wywieziono (50 tys. zł), Ogród Botaniczy, zakład Chemii Fizycznej ucierpiał….

Prof. Michel Uniw. Wiedenski ochronił szereg zbiorów przyrodniczych pieczętując je

Lato 1944-drugi etap dewastowania zbiorow

Aparatura częściowo przekazywana dla zakladów niemieckich

- dewastacja zakładów naukowych: zniszczenie lub wywiezienie do Niemiec księgozbiorów i aparatury naukowej, zakłady dydaktyczne i badawcze zostały pozbawione podstawowego wyposażenia (ławki, biurka, szafy), zniszczenie urządzeń sanitarnych i elektrycznych
- dewastacja przez wojsko domów akademickich, klinik
- straty osobowe: zginęło ok. 120 pracowników naukowych i administracyjnych UJ
- uczeni tracili warsztaty pracy naukowej (ich rękopisy, notatki, biblioteki prywatne)

35. Przedstaw sytuację uniwersytetu we Lwowie w czasie okupacji sowieckiej

W okresie okupacji sowieckiej 1939-1941:

1. Obrona i okupacja Lwowa:

- ukonstytuował się wówczas Komitet Obywatelski Obrony Lwowa na czele z rektorem UJK, a także powołano Miejską Straż Obywatelską, w szeregach, której znalazło się wielu studentów i pracowników naukowych.

- 12 września 1939 rozpoczęła się obrona Lwowa przed nacierającymi wojskami niemieckimi.

- 21 września, kiedy wojska niemieckie rozpoczęły odwrót spod Lwowa, strona sowiecka zaproponowała poddanie miasta, informując zarazem, że w przypadku negatywnego stanowiska strony polskiej następnego dnia nadejdzie szturm oddziałów sowieckich.

- 22 września podpisany został „protokół ogłoszenia o przekazaniu miasta Lwowa Armii Czerwonej. Głosił on m.in. wolność osobista oficerów, nietykalność własności oraz możliwość wyjazdu za granicę.

- 23 września władze miejskie zostały przez NKWD zatrzymane a prezydent Ostrowski aresztowany. W ich miejsce władze sowieckie powołały Tymczasowy Zarząd Miasta z Fiodorem Jeremenko na czele.

- wraz z sowietyzacją ziem polskich postępował proces depolonizacji. Narzędziami tego procesu były nie tylko terror i masowe aresztowania, ale także deportacje, których celem było niszczenie określonych grup społecznych i zawodowych.

- proces sowietyzacji i ukrainizacji dotknął wszystkie dziedziny życia. Znacjonalizowano zakłady przemysłowe, kolektywizowano gospodarstwa chłopskie. W miejsce polskiego złotego wprowadzono ukraiński karbowaniec, budynki publiczne, urzędy, teatry, kina przyozdobiono wizerunkami komunistycznych przywódców sowieckich, wszędzie wprowadzono język ukraiński i ateistyczny model życia, zmieniono nazwy ulic, dokonano reformy szkonictwa, zaprowadzając 10-latki, polskie uczelnie przekształcono według wzorów sowieckich

- Zakład Narodowy im. Ossolińskich podzielono i przekształcono w filie kulturalnych i naukowych instytucji ukraińskich

2 Uruchomienie i sowietyzacja Uniwersytetu:

- po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną UJK z opóźnieniem wznowił swoją działalność. Funkcje rektora sprawował prof. Roman Longchamp de Berier, zaś prorektora ks. Prof. Piotr Stach.

- 23 września 1939 rektor wydał okólnik wzywający kierownictwo zakładów do podjęcia działań celem przyjęcia studentów w nowym roku akademickim, nie określając terminów rozpoczęcia wykładów.

- 30 września rektor ogłosił zapisy na rok akademicki 1939/1940, wyznaczając termin rozpoczęcia wykładów na 5 października. W przed dzień rozpoczęcia zajęć władze sowieckie zakomunikowały o ograniczeniu przyjęć studentów na pierwszy rok.

- w tym momencie władze sowieckie nie ingerowały w program studiów, toteż wykłady na poszczególnych kierunkach odbywały się według przedwojennych planów dydaktycznych

- 16 października 1939 Komitet Centralny KP(b)U mianował nowego rektora uniwersytetu, Michajło Iwanowicza Marczenkę z Instytutu Historii Ukraińskiej Akademii Nauk w Kijowie. Wówczas rozpoczęły się prace nad przebudową struktury organizacyjnej i nowych programów studiów; najpierw zlikwidowano wydział teologiczny; wyłączono z Uniwersytetu Wydział Lekarski i Oddział Farmaceutyczny, tworząc lwowski Instytut Medyczny z Wydziałem Leczniczo-Profilaktycznym i Wydziałem Farmaceutycznym. Zreorganizowano także inne wydziały.

- na uniwersytecie zainstalowano nowe katedry m.in. Marksizmu-Leninizmu, Materializmu Dialektycznego i Historycznego, Ekonomii Politycznej, Wychowania Fizycznego, Historii Ukrainy i Historii ZSRR, Przygotowania Wojskowego

3. Lwowski Państwowy Uniwersytet im. Iwana Franko:

- wraz z przyjęciem statutu Lwowskiego państwowego Instytutu im. Iwana Franko zatwierdzona została nowa struktura uczelni, będąca odbiciem wzorów sowieckich. Kształtowana była sukcesywnie aż do września 1940 tj. do objęcia funkcji rektora przez H. Stepanowycza Byczenkę. Uniwersytet składał się z 5 wydziałow i 15 kierunków.

- 3 stycznia 1940 na wicu Uniwersytetowi nadano imię Iwana Franko., językiem urzędowym został ukraiński, wydano rozporządzenie wprowadzającą obowiązkową codzienną naukę j. ukraińskiego dla studentów.. wkrótce przymusowym lektoratem ukraińskiego objęto także wykładowców i profesorów, co zapowiadało rychłe wprowadzenie języka wykładowego ukraińskiego. Jednocześnie rozpoczęto proces zmian kadrowych.

- polskim profesorom nie znającym ukraińskiego pozwolono tymczasowo wykładać po polsku, jeśli jednak do września 1941 nie nauczą się ukraińskiego groziła im utrata pracy.

- depolonizacja Uniwersytetu wiodła nie tylko przez nową politykę kadrową, ale także przez politykę przyjęć na studia. Z jednej strony wprowadzono limity przyjęć na studia, z drugiej – preferowano młodzież o tzw. właściwym pochodzeniu społecznym, zezwolono na studiowanie osobom nie posiadającym matury i wprowadzono studia zaoczne. Spowodowało to gwałtowny odpływ polskich studentów z uczelni na rzecz Ukraińców i Żydów.

- polityki sowietyzacji doświadczyła także Biblioteka Uniwersytecka. Jej dotychczasowy dyrektor przeszedł w stan spoczynku, a w jego miejsce mianowano Ukraińca. Wraz z postępującymi zmianami programów studiów, księgozbiór biblioteczny nieustannie powiększał się o sprowadzane z wielu środowisk naukowych ZSRS książki, czasopisma, podręczniki i lektury. Liczba woluminów powiększyła się o 150 000. sukcesywnie likwidowano polski księgozbiór.

- Indoktrynacja – wychowanie komunistyczne dokonywany przez organizację partyjne ale także przez Profspilkę czyli Związek Zawodowy Pracowników Uniwersytetu. Przynależność do Profspilki była obowiązkowa.

4. Tajne nauczanie akademickie

Wydział Teologiczny UJK – zamknięcie jego przez władze sowieckie 1939 nie oznaczało końca jego działalności. Ostatni przedwojenny dziekan tego wydziału ks. Prof. Adam Gertsmann z początkiem listopada 1939 przeniósł działalność wydziału do gmachu Lwowskiego Seminarium Duchownego, gdzie w warunkach konspiracyjnych studiowali klerycy.

Konspiracyjne wykłady i seminaria. – w sytuacji, kiedy w Uniwersytecie postępował proces indoktrynacji, zapanował marksizm-leninizm i wyeliminowano filozofię, dr Izydor Dąbskia ostatnia asystentka prof. Kazimierza Twardowskiego i prof. Kazimierz Ajdukiewicz rozpoczęli w 1940 konspiracyjne wykłady i seminaria w zakresie filozofii. Uczęszczało na nie około 12 studentów.

Podczas okupacji niemieckiej 1941-1944
1. Kaźń polskiej profesury (3-4 VII 1941):

- w nocy ¾ lipca 1941 zgodnie z uprzednio sporządzoną listą proskrypcyjną aresztowano we Lwowie 22 profesorów, w tym 14 prof. UJK i 7 prof. Politechniki Lwowskiej 1 jednego prof. Akademii Medycyny Weterynaryjnej. Nad ranem 4 lipca zamordowano ich na Wzgórzach Wuleckich we Lwowie.

- 2 prof. Akademii Handlu Zagranicznego aresztowano 11 lipca i stracono ich prawdopodobnie następnego dnia.

2. kursy zawodowe zamiast Uniwersytetu.

- tragiczny dla polsko lwowskiego środowiska naukowego lipiec 1941 dopełniony został zamknięciem, a następnie likwidacją uniwersytetu oraz pozostałych po okupacji sowieckich instytutów oraz polskich szkół średnich.

- z początkiem 1942 postanowiono na Wydziale Głównym Nauki i Nauczania GG w Krakowie postanowiono uruchomić z dniem 1 kwietnia 1942 Państwowe Instytuty we Lwowie: Politechniczny, Medyczny, Weterynaryjny, Farmaceutyczny, Rolniczy, Leśny. Po niepełna 2 miesiącach funkcjonowania obniżono ich rangę na Państwowe Kursy Zawodowe. Zajęcia dydaktyczne były prowadzone językach: polskim, ukraińskim i niemieckim.

3. Instytut prof. Rudolfa Weigla:

- w dawnym Zakładzie Biologii Ogólnej Wydziału Lekarskiego UJK powstał Instytut prof. Rudolfa Weigla. Pracówka ta prowadziła badania nad tyfusem plamistym oraz wytarzała szczepionki przeciwtyfusowe.

4. Lwowski Instytut Niemieckiej Pracy na Wschodzie:

- w listopadzie 1941 Niemcy uruchomili we Lwowie filie Instytutu Niemieckiej Pracy na Wschodzie. Placówka ta miała zająć miejsce zlikwidowanych polskich instytucji naukowych i stać się naczelnym niemieckim instrumentem badawczym w GG. Jej zadaniem było kontynuowanie prac naukowych, prowadzonych Dotą d w Rzeszy a dotyczących Europy Wschodniej, które stanowiłyby naukowe narzędzie da umocnienia niemieckich wpływów wśród podbijanych narodów. Jego dyrektorem był dr Wilhelm Coblitz. Instytut posiadał filię w Warszawie i we Lwowie.

Uniwersytet Jana Kazimierza w konspiracji

Zamknięcie Uniwersytetu przez władze niemieckie pod koniec czerwca 1941 dramatycznie poruszyło sytuacje zarówno środowiska naukowego, jak i studentów. Profesorowie i wykładowcy uniwersyteccy pozostali bez pracy i środków do życia. Studenci zwłaszcza kierunków humanistycznych, pozbawieni zostali możliwości kształcenia . nielicznym prof. Uniwersyteckim udało się podjąć prace w stworzonych przez Niemców Szkołach Zawodowych. Zorganizowano tajne nauczanie na wydziałach: teologicznym, prawniczym, humanistycznym, matematyczno-przyrodniczym, lekarskim.

* w roku akademickim 1943/1944 z inicjatywy prof. Kazimierza Ajdukiewicza i prof. Kazimierza Sośnickiego zorganizowane zostało tajne studium pedagogiczne. Słuchaczami tego studium byli nie tylko studenci tajnego UJK, ale także nauczyciele chcący uzyskać kwalifikacje pedagogiczne do nauczania w szkołach (ogółem ok. 30 osób).

Dramatyczny kryzys Uniwersytetu Jana Kazimierza

1. Druga okupacja sowiecka i reaktywowanie Uniwersytetu im. Iwana Frank.:

- symbolem ukrainizacji Lwowa na płaszczyźnie nowej sowieckiej polityki kulturalnej było reaktywowanie Państwowego Uniwersytetu Lwowskiego im. Iwana Franko.

- w sierpniu nowy rektor wznowił działalność uniwersytetu.

- ustanowiono katedry: Ekonomii Politycznej, Marksizmu-Leninizmu oraz Przygotowania Wojskowego.

- o wiele bardziej wymagano wykładania w j. ukraińskim niż w latach 1939-41. profesorom, którzy nie znali języka wyznaczono krótki termin na nauczenie się, odmawiających wykładania w j. ukraińskim pozbawiano pracy albo zakazywano im prowadzenia wykładów.

36. Przedstaw sytuację uczelni lwowskiej w czasie okupacji niemieckiej

Podczas okupacji niemieckiej 1941-1944
1. Kaźń polskiej profesury (3-4 VII 1941):

- w nocy ¾ lipca 1941 zgodnie z uprzednio sporządzoną listą proskrypcyjną aresztowano we Lwowie 22 profesorów, w tym 14 prof. UJK i 7 prof. Politechniki Lwowskiej 1 jednego prof. Akademii Medycyny Weterynaryjnej. Nad ranem 4 lipca zamordowano ich na Wzgórzach Wuleckich we Lwowie.

- 2 prof. Akademii Handlu Zagranicznego aresztowano 11 lipca i stracono ich prawdopodobnie następnego dnia.

2. kursy zawodowe zamiast Uniwersytetu.

- tragiczny dla polsko lwowskiego środowiska naukowego lipiec 1941 dopełniony został zamknięciem, a następnie likwidacją uniwersytetu oraz pozostałych po okupacji sowieckich instytutów oraz polskich szkół średnich.

- z początkiem 1942 postanowiono na Wydziale Głównym Nauki i Nauczania GG w Krakowie postanowiono uruchomić z dniem 1 kwietnia 1942 Państwowe Instytuty we Lwowie: Politechniczny, Medyczny, Weterynaryjny, Farmaceutyczny, Rolniczy, Leśny. Po niepełna 2 miesiącach funkcjonowania obniżono ich rangę na Państwowe Kursy Zawodowe. Zajęcia dydaktyczne były prowadzone językach: polskim, ukraińskim i niemieckim.

3. Instytut prof. Rudolfa Weigla:

- w dawnym Zakładzie Biologii Ogólnej Wydziału Lekarskiego UJK powstał Instytut prof. Rudolfa Weigla. Pracówka ta prowadziła badania nad tyfusem plamistym oraz wytarzała szczepionki przeciwtyfusowe.

4. Lwowski Instytut Niemieckiej Pracy na Wschodzie:

- w listopadzie 1941 Niemcy uruchomili we Lwowie filie Instytutu Niemieckiej Pracy na Wschodzie. Placówka ta miała zająć miejsce zlikwidowanych polskich instytucji naukowych i stać się naczelnym niemieckim instrumentem badawczym w GG. Jej zadaniem było kontynuowanie prac naukowych, prowadzonych Dotą d w Rzeszy a dotyczących Europy Wschodniej, które stanowiłyby naukowe narzędzie da umocnienia niemieckich wpływów wśród podbijanych narodów. Jego dyrektorem był dr Wilhelm Coblitz. Instytut posiadał filię w Warszawie i we Lwowie.

Uniwersytet Jana Kazimierza w konspiracji

Zamknięcie Uniwersytetu przez władze niemieckie pod koniec czerwca 1941 dramatycznie poruszyło sytuacje zarówno środowiska naukowego, jak i studentów. Profesorowie i wykładowcy uniwersyteccy pozostali bez pracy i środków do życia. Studenci zwłaszcza kierunków humanistycznych, pozbawieni zostali możliwości kształcenia . nielicznym prof. Uniwersyteckim udało się podjąć prace w stworzonych przez Niemców Szkołach Zawodowych. Zorganizowano tajne nauczanie na wydziałach: teologicznym, prawniczym, humanistycznym, matematyczno-przyrodniczym, lekarskim.

* w roku akademickim 1943/1944 z inicjatywy prof. Kazimierza Ajdukiewicza i prof. Kazimierza Sośnickiego zorganizowane zostało tajne studium pedagogiczne. Słuchaczami tego studium byli nie tylko studenci tajnego UJK, ale także nauczyciele chcący uzyskać kwalifikacje pedagogiczne do nauczania w szkołach (ogółem ok. 30 osób).

37. Scharakteryzuj tajne nauczanie na Uniwersytecie we Lwowie

38. Na czym polegała działalność Instytutu prof. Rudolfa Weigla

39. Przedstaw, według chronologii, rozwój uniwersytetów w Polsce od średniowiecza do czasów współczesnych

1544 w Królewcu, 1579 w Wilnie i 1594 w Zamościu