Anatomia Kończyny Górnej

Współcześnie nikt nie zastanawia się zbytnio jak ważną rolę pełni dosłownie każdy mięsień, najmniejsza jego część w obrębie ręki. Wszyscy potrafimy chwytać różne przedmioty, dzieci potrafią się nimi bawić, nikomu nie jest to dziwne. Jednak od czego tak naprawdę zależy funkcja chwytna dłoni o tym dowiecie się Państwo w niniejszym artykule.

By zrozumieć zasadę mechaniki ręki należy, niestety zagłębić się w anatomii kośćca, ścięgien oraz mięśni danej okolicy. Już na wstępnie, należy powiedzieć, iż w anatomii pojęcie DŁONI nie stępuje. Kończynę górną, jeżeli anatomicznie byśmy chcieli podzielić należy zrobić to następująco:

KOŃCZYNA GÓRNA:

1. Okolica stawu Barkowego (Obręcz Barkowa)

2. Okolica Ramienia

3. Okolica Przedramienia- występują tu dwie kości:

a. Promieniowa- po stronie kciuka

b. Łokciowa- po stronie palca V

4. Okolica Ręki :

a. NADGARSTEK: Tutaj są kości, które leżą w dwóch szeregach.

Szereg I, najprościej nauczyć się tego stosując wierszyk, którego uczą wszystkich studentów na wydziałach medycyny: Łódka płynie, Księżyc świeci, Trójgraniasty Groszek leci. Czyli po kolei od strony kciuka kości: łódeczkowata, księżycowata, trójgraniasta, Grochowata.

Szereg II: pojawia się kolejny wierszyk: Na Trapezie, Trapeziku, wisi Główka na Haczyku. Mamy tutaj tym samym kości: czworoboczna większa, czworoboczna mniejsza, główkowata, haczykowata.

b. Kości Śródręcza- Łączą kości nadgarstka szeregu drugiego z paliczkami palców.

c. Kości palców- czyli paliczki.

Patrząc na powyższą budowę nasuwa się dość ciekawe spostrzeżenie. Kobiety często mawiają- ,, Noszę kobietę na ramieniu” . Spójrzmy powyżej i sami określmy, czy stwierdzenie podawane przez, niektóre panie anatomicznie jest słuszne. Otóż- nie- torebkę nosi się na BARKU. W skład okolicy ramienia wchodzi tylko i wyłącznie KOŚĆ RAMIENNA. Gdybyśmy chcieli nosić torebkę na ramieniu musielibyśmy odwieść całą kończynę górną w bok pod kątem 900 i zawiesić wówczas torebkę na naszej kości ramiennej. Jako, że zajmować będziemy się samą okolicą ręki nie będę rozwodził się na temat anatomii całej kończyny, gdyż byłoby to dla Państwa zbyt trudne do zrozumienia i odniesienia tego wszystkiego do funkcji samej ręki. Musimy jednak ogólnie omówić anatomię kości tzw. KOŃCZYNY GÓRNEJ WOLNEJ. Szkielet kończyn jest ułożony w specyficzny sposób i w określonej kolejności. Zawsze występować będzie tzw. OBRĘCZ ( w kończynie górnej będzie to obręcz brakowa a w kończynie dolnej obręcz miedniczna i biodrowa). Następnie występują kości kończyny (górnej, dolnej) wolnej.

OBRĘCZ BARKOWA (OBRĘCZ KOŃCZYNY GÓRNEJ)

Stanowi ona podporę dla całej kończyny górnej. Tworzą ja następujące kości:

* Obojczyk * Łopatka

Obojczyk jest wygięty nieco esowato. Posiada dwa końce oraz leżący po środku między końcami trzon. Koniec, który leży bliżej mostka- łączy się z jego rękojeścią przy pomocy stawy MOSTKOWO-OBOJCZYKOWEGO. Jest stawem nieregularnym. Posiada bardzo ciekawą budowę. Jako, że rękojeść mostka posiada dość nieregularny zarys swoich kątów, koniec mostkowy obojczyka nie przylega ,,idealnie” do wcięcia obojczykowego owej rękojeści. Z tego powodu między końcem mostkowym obojczyka a mostkiem występuje połączenie więzadłowe a między dwiema powierzchniami stawowymi ( końca mostkowego obojczyka i rękojeści mostka) KRĄŻEK STAWOWY. Co do więzadeł, zaliczyć tu możemy więzadła:

* mostkowo - obojczykowe: przednie i tylne. Rozpoczyna się na końcu mostkowym obojczyka a kończy na górnej powierzchni rękojeści mostka. Jest bardzo ważnym więzadłem. Napina torebkę stawową owego stawy i zapobiega nadmiernym wysunięciom obojczyka do przodu i do tyłu. * żebrowo - obojczykowe: rozpoczyna się na tak zwanym wcisku więzadła żebrowo obojczykowego na mostku a kończy się na chrząstce pierwszego żebra. * międzyobojczykowe – jest słabo wyczuwalne. Łączy dwa końce mostkowe obojczyków między sobą. Przebiega nad tak zwanym wcięciem szyjnym mostka. Hamuje ruchy obojczyka w górę i dół.

Drugi koniec obojczyka łączy się z łopatką, a ściśle rzecz ujmując z tak zwanym wyrostkiem barkowym łopatki. Bardzo łatwo ten wyrostek możemy wyczuć u siebie palcem. Jest kością wystającą i domyka staw ramienny od góry. Koniec obojczyka, który łączy się z tym wyrostkiem zwie się KOŃCEM BARKOWYM OBOJCZYKA. Tworzy się tutaj kolejny ważny staw BARKOWO- OBOJCZYKOWY. Jest stawem dość sztywnym i podobnie jak wcześniej wspomniany staw Mostkowo-Obojczykowy posiada swój własny krążek stawowy i połączony jest więzadłami. Występują tu bardzo ważne dwa więzadła:

* Barkowo-Obojczykowe- więzadło to biegnie od końca brakowego obojczyka i kończy się na wyrostku barkowym łopatki. Można powiedzieć, że ustawia obojczyk we właściwej pozycji względem wyrostka barkowego. Więzadło to biegnie po górnej powierzchni stawu. * Kruczo- Obojczykowe- bardzo ważne więzadło, które zespala koniec barkowy obojczyka z kolankowato zagiętym wyrostkiem kruczym łopatki. Anatomowie rozdzielili to więzadło na dwie części, na dodatkowe więzadła:

Stożkowate- ma kształt stożka i biegnie bardziej z tyłu. Szczyt tego stożka znajduje się na wyrostku kruczym łopatki a koniec na guzku stożkowatym obojczyka, który jest tuż przy końcu barkowym obojczyka

Czworoboczne- biegnie od tak zwanej kresy czworobocznej obojczyka.

Jak widać sama dość ogólnikowa, nie uwzględniająca ukrwienia i unerwienia anatomia okolicy stawu barkowego, który jak widać nie jest jednym pojedynczym stawem lecz współdziałającymi ze sobą odrębnymi stawami jest trudna.

STAW RAMIENNY z kolei to ścisłe połączenie kości kończyny górnej wolnej- KOŚCI RAMIENNEJ z panewką stawu ramiennego utworzoną przez obojczyk i łopatkę oraz wspomniane powyżej więzadła. Staw ten posiada bardzo ważne więzadła:

* Kruczo ramienne- Rozpościera się między kolankowato zagiętym wyrostkiem kruczym łopatki i kością ramienną. Ściślej rzecz ujmując biegnie od wyrostka kruczego łopatki do guzka mniejszego oraz guzka większego kości ramiennej. * Obrąbkowo-ramienne- posiada trzy pasma: górne, środkowe i dolne . Przez niektórych anatomów w ogólne nie jest nazywane więzadłem lecz pasmami zgrubień torebki stawowej, jest przykładem więzadła torebkowego. Biegnie identycznie tak jak torebka stawowa stawu ramiennego.

W stawie ramiennym mamy do czynienia z pogłębieniem panewkowym przy pomocy tak zwanego OBRĄBKA STAWOWEGO. Jest to zazwyczaj pierścieniowaty twór tkanki chrzęstnej włóknistej, który ma za zadanie jakby pogłębić panewkę stawu. Głowa kości ramiennej jest dużo większa niż powierzchnia wdrożeniowa panewki stawu ramiennego. Z tego powodu staw ramienny zaliczamy do Stawów Kolistych o typie WOLNYM.

Ruchy jakie możemy wykonywać w tym stawie to:

* Zgięcie * Wyprost * Odwiedzenie * Przywiedzenie * Rotacja Wewnętrzna * Rotacja Zewnętrzna

KOŚĆ RAMIENNA

Zaliczana do okolicy ramiennej. Typowa kość długa z dwoma końcami- bliższym i dalszym. Między tymi końcami znajduje się trzon. Na końcu bliższym jest duża GŁOWA KOŚCI RAMIENNEJ, która łączy się z trzonem przy pomocy SZYJKI ANATOMICZNEJ. Bocznie od szyjki możemy zauważyć zagłębienie zwane BRUZDĄ a po obu stronach Bruzdy dwa uwypuklenia zwane GUZKAMI. Ku tyłowi od tej bruzdy znajduje się GUZEK WIĘKSZY a ku przodowi GUZEK MNIEJSZY. Teraz możemy bardzo prosto nazwać bruzdę, która leży miedzy tymi ,,dziwnymi” tworami- jest to BRUZDA MIĘDZYGUZKOWA. Bardzo ważnymi ,,przejściami” guzków w trzon są tak zwane grzebienie: guzka większego i guzka mniejszego. Chciałbym skupić się na anatomii górnej części kości ramiennej. Poniżej guzków występuje drobne ,,przewężenie”, które wizualnie przypomina ,, szyjkę”. Zwie się ona SZYJKĄ CHIRURGICZNĄ. Swoją dziwną nazwę zawdzięcza swojej złej passie, mianowicie- jeżeli kość ramienna ma się złamac to statystycznie właśnie w tym miejscu. Złamanie takie często wymaga interwencji chirurgicznej i zespolenia kości ramiennej. Nie ma ścisłej granicy między trzonem kości ramiennej a ową szyjką, zazwyczaj granicę wyznacza nam dolny brzeg wspomnianych guzków lub zwyczajnie po urazie- miejsce złamania w tej okolicy.

Sam trzon kości ramiennej również jest dość ciekawy do opisu. W okolicy końca bliższego na bocznej stronie trzonu kości ramiennej występuje wybrzuszenie zwane GUZOWATOŚCIĄ NARAMIENNĄ. Miejsce to jest bardzo ważne, gdyż stanowi przyczep tak zwanego ,,stożka rotatorów”- mięśni, które rotują (obracają) ramieniem. Na powierzchni tylnej trzonu kości ramiennej występuje podłużne zagłębienie zwane- BRUZDĄ NERWU POŚRODKOWEGO. Z pewnością zapytacie Państwo- skąd na kości i przede wszystkim po co tyle wybrzuszeń, zagłębień itp.? Pytanie jest jak najbardziej na miejscu. Kość małego człowieka- dziecka- w trakcie wzrostu jest plastyczna. Do kości przyczepiają się mięśnie przy pomocy ścięgien. Mięsień kurcząc się pociąga za kość w kierunku jego pracy. Jako ,że kość jest wówczas plastyczna odkształca się w tym miejscu. W miejscu, gdzie po kości oplata się jakieś naczynie krwionośnie lub nerw tworzy się zagłębienie zwane bruzda. W anatomii i fizjologii istnieje święta zasada, która mówi- By kształtować prawidłowy rozwój kośćca zadbaj o prawidłową dietę oraz o prawidłowy rozwój mięśni. To mięśnie wpływają na modelowanie się kości.

Ważnym elementem kości ramiennej jest jej koniec dalszy zwany NADKŁYKCIEM. Wyróżniamy dwa nadkłykcie- boczny oraz przyśrodkowy. Przyśrodkowy to ten, który obrazowo mówiąc, leży bliżej tułowia, a boczny to ten, który leży ,,z boku”. Jeżeli przeprowadzimy linię przez czubek głowy człowieka tak by ta linia wyszła centralnie między nogami to przedzieli ona nasze ciało na dwie połówki- prawą i lewą. To co leżeć będzie bliżej tej linii nosić będzie nazwę POŁOŻENIA PRZYŚRODKOWEGO( bliżej środkowej osi). Natomiast to co leżeć będzie bocznie od niej- POŁOŻENIA BOCZNEGO.

Poniżej nadkłykci znajduje się KŁYKIEĆ KOŚCI RAMIENNEJ. Na kłykciu tym znajdują się różnego rodzaju wypustki oraz powierzchnie stawowe do połączeń z kościami przedramienia- kością łokciową i promieniową. Musimy skupić się na dokładnej anatomii tej okolicy, gdyż tutaj mają swój początek ważne mięśnie, które zginają i prostują rękę w stawie nadgarstkowym, zginają palce itp. Powierzchnia boczna kłykcia kości ramiennej posiada ,,kulkowate” zakończenie zwane GŁÓWKĄ KOŚCI RAMIENNEJ. Do główki tej przyczepia się kość promieniowa- ta kość, która leży po stronie kciuka.

UWAGA

Połączenie głowy kości promieniowej z główką kości ramiennej nosi nazwę STAWU RAMIENNO PROMIENIOWEGO. Ruchy obrotowe łokcia zawdzięczamy właśnie dzięki temu stawowi- konkretnie jego luźnemu ułożeniu. Głowa kości promieniowej, konkretnie DOŁEK GŁOWY KOŚCI PROMIENIOWEJ, jest wklęsły i tworzy panewkę dla nieruchomej głowy kości ramiennej. Kość promieniowa tym samym ,,obraca” się wokół głowy kości ramiennej. W tym stawie prócz ruchów rotacyjnych możemy wykonywać ruchy ZGIĘCIA i WYPROSTU.

Kolejnym ważnym stawem jest STAW PROMIENIOWO ŁOKCIOWY BLIŻSZY. Głowa kości promieniowej łączy się z WCIĘCIEM GŁOWY KOŚCI PROMIENIOWEJ na końcu bliższym KOŚCI ŁOKCIOWEJ. Rotacja w stawie łokciowym przebiega dokładnie w tym stawie. Nie ma praktycznie żadnej innej możliwości wykonania jakiegokolwiek innego ruchu w tym stawie. Wcięcie na kości łokciowej jest półkoliste a głowa kości promieniowej jest na swoim obwodzie ,,okrągła”.

Ostatnim stawem występującym w tej okolicy jest STAW RAMIENNO ŁOKCIOWY. By zrozumieć działanie tego stawu musimy ponownie cofnąć się do anatomii KŁYKCIA KOŚCI RAMIENNEJ. Po stronie bocznej, jak pamiętamy występuje główka kości ramiennej do połączenia z dołkiem głowy kości promieniowej. Bardziej przyśrodkowo od głowy kości ramiennej leży tzw. BLOCZEK. Łączy się on stawowo z tzw. WCIĘCIEM BLOCZKOWYM KOŚCI ŁOKCIOWEJ, które jest panewką dla tego stawu. Powyżej bloczka jest tzw. DÓŁ DZIOBIASTY.

Patrząc na tył kości ramiennej zauważymy na końcu dalszym głębokie zagłębienie zwane DOŁEM WYROSTKA ŁOKCIOWEGO KOŚCI ŁOKCIOWEJ. Ważne z punktu widzenia mechaniki całego łokcia są więzadła, które otaczają powyższe stawy. Należą do nich:

* Więzadło Poboczne Promieniowe- Przyczepia się do nadkłykcie bocznego kości ramiennej. Otacza z przodu i tyłu głowę kości promieniowej. Zapobiega ruchom kości promieniowej do boku. Stabilizuje staw ramienno promieniowy. * Więzadło Poboczne Łokciowe- Przyczepia się do nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej. Dochodzi do wcięcia bloczkowego kości ramiennej- jest to wgłębienie na kości łokciowej które jakby ,,szczękami” obojem uje wspomniany powyżej bloczek kości ramiennej. Pasma tego więzadła dochodzą również do podstawy wyrostka dziobiastego kości łokciowej. * Więzadło Pierścieniowate Kości Promieniowej- jest ciekawym więzadłem, gdyż stabilizuje ruchy obrotowe kości promieniowej względem kości ramiennej. Otacza ono dookoła głowę kości promieniowej niczym PIERŚCIEŃ. Biegnie ono od brzegu: przedniego i tylnego wcięcia promieniowego na kości łokciowej- innymi słowy biegnie od miejsca, w którym głowa kości promieniowej ,,wchodzi” we wcięcie utworzone specjalnie dla tej głowy na końcu bliższym kości łokciowej , mówiąc bardzo obrazowo. * Więzadło Skośne Stawu Łokciowego- więzadło to zwie się pospolicie ,, struną ścięgnistą”. Biegnie ono pomiędzy kością promieniową a kością łokciową.

Jak widać powyżej, staw łokciowy nie jest pojedynczym stawem lecz składa się z trzech odrębnych stawów. To co my nazywamy łokciem- czyli ta wystająca kość z tyłu kończyny to nic innego jak wyrostek łokciowy kości łokciowej. Ruch zginania tym samym zachodzi głównie w stawie RAMIENNO-ŁOKCIOWYM oraz RAMIENNO- PROMIENIOWYM. Ruch oborowy natomiast w stawie PROMIENIOWO ŁOKCIOWYM BLIŻSZYM oraz poniekąd RAMIENNO PROMIENIOWYM. Okolica końca dalszego kości ramiennej tym samym jest bardzo skomplikowana. Przebiegają tam prócz więzadeł ważne mięśnie, naczynia krwionośne oraz nerwy-łokciowy, promieniowy. Zmiany w obrębie łokcia, barku powodujące kompresję (ucisk) nerwu czy też naczynia krwionośnego szybko dają o sobie znać w partiach oddalonych od siebie, np. w palcach ręki. By móc jednak zrozumieć zasadę tworzenia się tego typu urazów, zmian oraz co najważniejsze- metodykę rehabilitacji należy dokładnie poznać i pojąć anatomię czynnościową całej kończyny.

KOŚĆ ŁOKCIOWA

Znajduje się po stronie palca V. Podobnie jak kość promieniowa jest kością długą posiadającą TRZON i dwie nasady:

* BLIŻSZA ( proksymalna) * DALSZA (dystalna)

Patrząc na kość łokciową od przodu zauważymy na nasadzie bliższej- tej u góry, że przypomina rozchylone szczęki. Niektórym kojarzy się to z misą. Używam owych porównań, które nie mają anatomicznego odzwierciedlenia, jednak zależy mi byście Państwo, czytając owy artykuł mogli sobie to możliwie jak najlepiej wyobrazić. Wyrostek tylny tych szczęk, który jest długi i wystający nazywa się WYROSTKIEM ŁOKCIOWYM KOŚCI ŁOKCIOWEJ. Przy zgiętym łokciu do kąta ok. 900 jak dotkniemy palcem w tylną okolice łokcia wyczujemy wystająca kość, którą powszechnie nazywamy łokciem. To jest właśnie ów wyrostek łokciowy. Gdy natomiast zaczynamy prostować kończynę w stawie łokciowym, wyrostek łokciowy zaczyna zagłębiać się w wspomnianym powyżej DOLE WYROSTKA ŁOKCIOWEGO na tylnej powierzchni dolnej części trzonu kości ramiennej. Wyrostek, który natomiast znajduje się z przodu, jest krótszy. Nazywa się on WYROSTKIEM DZIOBIASTYM. Jego zasadniczo wyczujemy u osób szczupłych, którzy nie posiadają rozbudowanej tkanki mięśniowej w tej okolicy. Podczas ruchu zgięcia łokcia oba te wyrostki działają ANTAGONISTYCZNIE, czyli przeciwstawnie. Wyobraźmy sobie to następująco:

1. Zginam Łokieć- wyrostek łokciowy kości łokciowej wysuwa się z dołu kości łokciowej na kości ramiennej, który znajduje się na tylnej powierzchni. Wyrostek dziobiasty kości łokciowej wsuwa się w dół wyrostka dziobiastego na kości ramiennej, który znajduje się na przedniej jej powierzchni.

2. Prostuję Łokieć- wyrostek dziobiasty kości łokciowej, który jest wsunięty w dół dziobiasty na kości ramiennej z przodu wysuwa się z niego. Wyrostek łokciowy kości łokciowej zaczyna kierować się do dołu wyrostka łokciowego na kości ramiennej, który znajduje się na tylnej powierzchni tej kości.

Między tymi ,,szczękami”- wyrostkami jest ,,dół”, który nosi nazwę WCIĘCIA BLOCZKOWEGO. Oba wyrostki wraz z wcięciem bloczkowym między nimi otaczają się dookoła bloczka kości ramiennej.

Nasadę dalszą kości łokciowej stanowi GŁOWA KOŚCI ŁOKCIOWEJ. Po stronie PRZYŚRODKOWEJ głowa ta przedłuża się w tak zwany WYROSTEK RYLCOWATY KOŚCI ŁOKCIOWEJ. Jeżeli chwycimy się za nadgarstek to wystająca kość, jaką poczujemy pod palcami od strony palca małego (V) to jest to właśnie wyrostek rylcowaty kości łokciowej. KOŚĆ PROMIENIOWA

Znajduje się po stronie kciuka. Jest podobnie jak dwie powyższe kością długą. Koniec bliższy (proksymalny) stanowi GŁOWA KOŚCI PROMIENIOWEJ. Od trzony oddziela ją SZYJKA KOŚCI PROMIENIOWEJ. Koniec dalszy (dystalny) jest szeroki i bardzo rozbudowany. Po stronie bocznej przechodzi w WYROSTEK RYLCOWATY KOŚCI PROMIENIOWEJ. Podobnie jak przy kości łokciowej, chwytając się za nadgarstek kość, jaką wyczujemy po stronie kciuka będzie to wyrostek rylcowaty kości promieniowej. Jest to bardzo ważna kość, gdyż do jej powierzchni przyczepiać będzie się masę mięśni sterujących zarówno stawem łokciowym ale również i stawami ręki. Podczas ruchów rotacji to kość promieniowa przekręca się i krzyżuje z kością łokciową. Są to ruchy:

* Supinacji- odwracania. Wtedy gdy wnętrze dłoni- tam gdzie są linie życia itp. jest skierowane do góry. Można zabawnie nazwać ten ruch ,,sufitacją”- dłoń skierowana w kierunku sufitu. * Pronacji- nawracania. Wtedy gdy wnętrze dłoni- tam gdzie są linie życia itp. jest skierowane do dołu. Zabawnie mówiąc ten ruch możemy nazwać ,,podłogacją”- dłoń skierowana w kierunku podłogi.

UWAGA!!!

Wbrew pozorom, mimo że dłoń zmienia swoje ułożenie podczas ruchu odwracania (Supinacji) i nawracania (Pronacji), to ruch ten nie zachodzi w stawie nadgarstkowym lecz w stawie ramienno promieniowym i promieniowo łokciowym bliższym oraz promieniowo łokciowym dalszym ( ten staw to nic innego jak połączenie kości promieniowej i łokciowej przy nadgarstku). W stawie nadgarstkowym ruchy obrotowe NIE WYSTĘPUJĄ!!!

KOŚĆ RĘKI

I. Kości nadgarstka

Anatomia okolicy nadgarstka jest bardzo skomplikowana. Praktycznie bez patrzenia w atlas i jednoczesnego porównywania opisu anatomicznego nie jesteśmy w stanie pojąć tej skomplikowanej budowy. Kości nadgarstka ułożone są w charakterystyczny sposób, mianowicie leżą w tak zwanych DWÓCH SZEREGACH:

* Bliższym * Dalszym

Jest ich łącznie osiem. Ich mechanika jest dość specyficzna. Jeżeli jedna kość zaczyna źle funkcjonować odbija się to automatycznie na mechanice kości pozostałych. Jednak kości te potrafią też doskonale markować pewne urazy. Jeżeli jest tak ścisłe ich ułożenie, liczna więzadeł, mięśni większość urazów tej okolicy wykrywana jest nierzadko po dłuższym okresie czasu. Organizmy żywe, a w tym człowiek, posiada naturalną zdolność do KOMPENSACJI, czyli wyrównywania utraconych funkcji jednego narządu przez narząd drugi lub przez grupę narządów. Możemy to też przenieść na poziom komórkowy. Przykładem może być stan zwyrodnieniowy okolicy stawu łokciowego, który będzie blokował ruchy rotacyjne kości przedramienia. Z racji bólu chory nie będzie wykonywał ruchów nawracania i odwracania w tym stawie. Jednak można to doskonale skompensować i chorzy często tak robią- rotacją stawy ramiennego. Staw ramienny pogłębia zakres rotacyjnych ruchów kości przedramienia a niekiedy potrafi je zastąpić na zasadzie mechanizmu kompensacji. Jednak kompensacja taka nie jest do końca zdrowa i długotrwała.

Zajmijmy się Szeregiem Bliższym Kości Nadgarstka.

W celu ułatwienia przyswojenia i oswojenia się z anatomicznymi nazwami przedstawię wierszyki do nauki kości nadgarstka, które wykorzystują studenci kierunków medycznych:

,,Łódka płynie, Księżyc świeci, Trójgraniasty Groszek leci" (kości: łódeczkowata, księżycowata, trójgraniasta, grochowata).

Kierunek odczytywania owych kości jest zawsze OD KCIUKA. Czyli najbliżej przy kciuku w szeregu pierwszym ( bliższym) jest kość: Łódeczkowata, później Księżycowata, Trójgraniasta, Grochowata.

KOŚĆ ŁÓDECZKOWATA

Jest jedną z największych kości szeregu bliższego. Powierzchnia górna (grzbietowa) tej kości jest gładka i łączy się stawowo z końcem dalszym kości promieniowej. Powierzchnia dolna natomiast łączy się stawowo z kośćmi szeregu dalszego leżącymi również po stronie kciuka, są to odpowiednio: kość czworoboczna większa i czworoboczna mniejsza. Po stronie łokciowej, czyli przyśrodkowej stawowo łączy się z kością księżycowatą, którą zaliczamy do kości szeregu bliższego oraz skośnie do góry łączy się z kością główkowatą- kością szeregu dalszego. Powierzchnia boczna tej kości jest przyczepem ważnego więzadła- pobocznego promieniowego nadgarstka. Więzadło to biegnie od wyrostka rylcowatego kości promieniowej do powierzchni bocznej kości łódeczkowatej a niekiedy dochodzi do kości czworobocznej większej. Ogranicza ono ruchy przywodzenia dłoni. Bardzo ważnym elementem tej kości jest tzw. GUZEK KOŚCI ŁÓDECZKOWATEJ. Do tego guzka przyczepia się tzw. TROCZEK ZGINACZY.

Troczek zginaczy jest to struktura utworzona przez:

* Więzadło Poprzeczne Nadgarstka- przyczepia się ono po stronie promieniowej do główki kości łódeczkowatej a po stronie łokciowej do kości grochowatej i haczyka kości haczykowatej. * Tak zwane- ROZCIĘGNO, które rozpina się między mięśniami kłębu kciuka i mięśniami kłebika palca małego.

KOŚĆ KSIĘŻYCOWATA

Łączy się po stronie promieniowej z kością łódeczkowatą a na powierzchni górnej stawowo z końcem dalszym kości promieniowej.

KOŚĆ TRÓJGRANIASTA

Powierzchnia bliższa kości trójgraniastej łączy się z krążkiem stawowym kości łokciowej. Do jej wierzchołka przyczepia się ważne więzadło poboczne łokciowe nadgarstka. Podczas ruchów odwodzenia nadgarstka się napina. Od strony promieniowej (kciuka) łączy się z kością księżycowatą , a jej powierzchnia dalsza jest wygięta i łączy się z kością grochowatą.

KOŚĆ GROCHOWATA

Opisowo rzecz ujmując leży ona na dłoniowej powierzchni (spodniej powierzchni) kości trójgraniastej. Leży oczywiście jako ostatnia kośc szeregu bliższego- po stronie łokciowej nadgarstka. Po stronie łokciowej posiada zagłębienie dla nerwu łokciowego. Jej powierzchnia spodnia (dłoniowa) jest chropowata i stanowi miejsce przyczepu bardzo ważnych więzadeł i mięśni. Przyczepia się do niej:

* Troczek zginaczy * Mięsień odwodziciel palca małego * Mięsień zginacz łokciowy nadgarstka * Ważne więzadła biegnące do kości grochowatej

Zajmijmy się teraz opisem drugiego szeregu- SZEREGU DALSZEGO:

Tutaj również występuje wierszyk, który ułatwi nam naukę kości nadgarstka:

,,Na Trapezie, Trapeziku, wisi Główka na Haczyku” ( Kości: czworoboczna większa, czworoboczna mniejsza, główkowata, haczykowata)

Kierunek odczytywania i odnajdywania owych kości jest analogiczny do szeregu bliższego- zaczynamy od strony kciuka.

KOŚĆ CZWOROBOCZNA WIĘKSZA

Jest kością pośredniczącą między szeregiem bliższym a kośćmi śródręcza. Położona jest między kością łódeczkowatą szeregu bliższego a I kością śródręcza, czyli I kością budującą KCIUK. Ma bardzo ważne połączenia z kością łódeczkowatą, czworoboczną mniejszą oraz prócz połączenia z I kością śródręcza łączy się także z II kością śródręcza.

KOŚĆ CZWOROBOCZNA MNIEJSZA

Łączy się stawowo z II kością śródręczną oraz z kością czworoboczną większą, główkowatą oraz skośnie z szeregiem bliższym- kością łódeczkowatą.

KOŚĆ GŁÓWKOWATA

Niektórzy nazywają ją ,, centralnym mózgiem nadgarstka” . Gdy w jej okolicy zacznie się ,,coś dziać” mechanika nadgarstka jest wówczas poważnie zaburzona. Na nią wywierane są ogromne przeciążenia. Jest też największą kością szeregu dalszego. Z racji swojej budowy możemy wyczuć ją palcami. Swoją ważną funkcję zawdzięcza dzięki połączeniu z aż 6 innymi kościami. Są to:

* Kość księżycowata * Kość łódeczkowata * Kość haczykowata * II kość śródręcza * III kość śródręcza * IV kość śródręcza

KOŚĆ HACZYKOWATA

Jej powierzchnia bliższa łączy się z szeregiem bliższym, konkretnie z kością księżycowatą. Nazwa kości pochodzi od jej charakterystycznego wyrostka- HACZYKA. Do niego przyczepia się m.in. więzadło poprzeczne nadgarstka. Od strony łokciowej łączy się z kością trójgraniastą a po stronie promieniowej z kością główkowatą. Dodatkowo łączy się z IV i V kością śródręcza.

STAWY RĘKI

Ręka by mogła prawidłowo funkcjonować muszą być zachowane w jej okolicy prawidłowe funkcje stawów tworzących i towarzyszących jej. Do najważniejszych stawów należy:

1. Staw promieniowo- nadgarstkowy- zwany również stawem bliższym ręki. Na podstawie wcześniejszych opisów anatomicznych kości nadgarstka łatwo wydedukować, jakie kości go tworzą. Panewkę stawową tworzy w ponad połowie swojej powierzchni- powierzchnia nadgarstkowa kości promieniowej i krążek stawowy. Warto spojrzeć tutaj na powierzchnię stawową kości promieniowej. Posiada ona dwa pola – trójkątne, które jest kształtu trójkątnego, które łączy się z kością łódeczkowatą oraz też bardziej czworokątne pole do połączenia z kością księżycowatą. Główka stawowa ma kształt jajowaty. Główkę co najważniejsze nie tworzy jedna pojedyncza kość lecz grupa kości szeregu bliższego

Bardzo ważną rolę pełnią tutaj więzadła. Są tutaj silne więzadła, które leżą po stronie promieniowej. Ich budowa musi gwarantować doskonałą ochronę stawu, gdyż przenoszą one ruchy obrotowe ramienia na rękę. Wyróżnić możemy tutaj silne więzadło:

a) Poboczne promieniowe nadgarstka- biegnie od wyrostka rylcowatego kości promieniowej do kości łódeczkowatej. Spełnia ważną rolę, gdyż hamuje ruchy przywodzenia ręki ( inaczej ten ruch nazywany jest odwiedzeniem łokciowym- w kierunku kości łokciowej).

b) Poboczne łokciowe nadgarstka- przyczepia się do wyrostka rylcowatego kości łokciowej i następnie przechodzi ono na dwie ważne kości nadgarstka: grochowatą oraz trójgraniastą.

c) Dłoniowe promieniowo-nadgarstkowe- rozpoczyna się na wyrostku rylcowatym kości promieniowej i biegnie skośnymi pasmami do kości łódeczkowatej, księżycowatej, trójgraniastej i główkowatej. Gdy robimy zgięcie grzbietowe ręki ( np. podparcie się ręką o ścianę, lub wtedy gdy robimy przysłowiowe ,,pompki”) napina się ono i zapobiega dalszemu ruchowi.

d) Grzbietowe promieniowo-nadgarstkowe – biegnie ono od grzbietowej powierzchni kości promieniowej do kości szeregu bliższego nadgarstka . Napina się ono w trakcie zgięcia dłoniowego.

e) Łukowate Dłoniowe Nadgarstka- powstaje jako połączenie włókien więzadeł dłoniowego promieniowo-nadgarstkowego z więzadłem dłoniowym łokciowo-nadgarstkowym. Układa się ono łukowato dookoła kości główkowatej i księżycowatej. Współdziała z więzadłem dłoniowym promieniowo-nadgarstkowym. Hamując ruchy zgięcia grzbietowego.

f) Łukowate Grzbietowe Nadgarstka- biegnie od kości łódeczkowatej do trójgraniastej. Napina się gdy chcemy zrobić tzw. ,,zgięcie dłoniowe”

2. Staw Śródnadgarstkowy- zwany stawem dalszym ręki. Jest dość trudnym stawem do opisania, gdyż w nim, gdyż jedna część jest zarówno główką jak i panewką. Szereg bliższy po stronie promieniowej wytwarza główkę . Przede wszystkim zaliczyć do niej możemy część promieniową pierwszej kości szeregu dalszego- kości łódeczkowatej i cała powierzchnia kości księżycowatej oraz trójgraniastej. W szeregu dalszym jest dokładnie odwrotnie. Po stronie łokciowej sytuuje się główka , którą tworzy kość haczykowata oraz główka kości główkowatej. Po stronie promieniowej, z kolei jest panewka utworzona z kości czworobocznej większej oraz czworobocznej mniejszej.

3. Stawy Międzynadgarstkowe- są to połączenia stawowe kości szeregu bliższego nadgarstka. Są to ścisłe połączenia jednak zachowują pewną granicę ruchomości. Ważnym stawem, który trzeba wyróżnić jest STAW KOŚCI GROCHOWATEJ. Jest stawem bardzo ruchomym z racji słabego napięcia torebki stawowej

4. Stawy nadgarstkowo-Śródręczne- są to stawy utworzone przez powierzchnie stawowe dalsze kości szeregu dalszego nadgarstka i powierzchnie stawowe bliższe kości śródręcza.

5. Staw Nadgarstkowo-Śródręczny Kciuka- uznawany za najważniejszy staw ręki, gdyż dzięki niemu posiadamy funkcję chwytną i manipulacyjną ręki. Pierwsza kość śródręcza łączy się z kością czworoboczną większą. Jest to typowy staw siodełkowy.

MECHANIKA RĘKI

Jak opisuje Pan prof. Bochenek, jeżeli ustawimy rękę luźno w położeniu anatomicznym- czyli wzdłuż ciała, kciuki odwiedzione od ciała, to oś palca III oraz gości główkowatej i kości przedramienia znajdować się będą wówczas w linii prostej. Chciałbym skupić się tutaj na konkretnych ruchach ręki.

1. Zgięcie dłoniowe i grzbietowe- w ruchu tym musi z racji ułożenia anatomicznego brać udział zarówno staw promieniowo nadgarstkowy, jak i śródnadgarstkowy. Oś stawu bliższego biegnie poprzecznie do długiej osi ręki i przechodzi poprzecznie przez kość księżycowatą. Oś stawu dalszego natomiast przechodzi przez główkę kości główkowatej. Podczas ruchu zgięcia grzbietowego guzek kości łódeczkowatej silnie nam się uwypukli a podczas ruchu odwrotnego- zgięcia dłoniowego schowa się.

2. Odwodzenie i przywodzenie-ruch odwodzenia promieniowego, czyli w stronę kciuka odbywa się złożoność ruchów. Kości szeregu bliższego przesuwają się w stronę przeciwną, czyli w stronę łokciową. Kość łódeczkowata przesunie się w kierunku dłoniowym, trójgraniasta przeciwnie- w kierunku grzbietu ręki. W tym ruchu łatwo możemy tę kość wyczuć palcami. Kość czworoboczna większa będzie zbliżała się do kości promieniowej powodując tym samym oddaleni się kości grochowatej od kości łokciowej. Nieco inne zjawisko obserwujemy podczas ruchów przywodzenia ( odwodzenia łokciowego). Kośc czworoboczna większa będzie nam się oddalała od kości promieniowej a kość grochowata i łokciowa zaczynają się do siebie zbliżać.

3. Ruchy Obwodzenia- są to ruchy ,,kręcenia nadgarstkiem”. Jednak nie należy tego mylić z ruchem obrotowym, gdyż nie ma tam stawu kolistego. Ruchy te są nałożeniem się na siebie ruchów zgięcia, wyprostu oraz odwiedzenia i przywiedzenia.

4. Ruchy w stawie nadgarstkowo-śródręcznym kciuka- możliwe ruchy do zaobserwowania to: odwiedzenia i przywiedzenie kciuka oraz też tak zwane PRZECIWSTAWIANIE KCIUKA i tzw. ODPROWADZENIE KCIUKA. Staw kciuka dookoła jest otoczony mięśniami.

STAWY PALCÓW

By móc chwytać różnego rodzaju przedmioty prócz doskonałej synchronizacji powyższych stawów musi być też zachowana funkcja stawów śródręczno paliczkowych oraz międzypaliczkowych.

1. Stawy Śródręczno Paliczkowe ( II-V palce)- główkę stawową tworzą głowy kości śródręcza natomiast panewkę- dołek na podstawie paliczka bliższego. Jeśli chodzi o więzadła to występują tu głównie więzadła poboczne, które prowadzą dany ruch w określonej płaszczyźnie.

2. Staw Śródręczno- Paliczkowy Kciuka- jest to czysty staw zawiasowy.

3. Stawy Międzypaliczkowe- Każdy palec składa się z 3 paliczków: paznokciowego zwanego dalszym, później środkowego zwanego pośrodkowym oraz dalszego.

BIBLIOGRAFIA:

A. Bochenek, M. Reicher, M.Bilikiewicz "Anatomia ogólna: kości, stawy i więzadła, mięśnie"

Źródło: www.fizjoartis.pl