Anatomia
Kończyny Górnej
Współcześnie nikt nie zastanawia się
zbytnio jak ważną rolę pełni dosłownie każdy mięsień,
najmniejsza jego część w obrębie ręki. Wszyscy potrafimy chwytać
różne przedmioty, dzieci potrafią się nimi bawić, nikomu nie
jest to dziwne. Jednak od czego tak naprawdę zależy funkcja chwytna
dłoni o tym dowiecie się Państwo w niniejszym artykule.
By
zrozumieć zasadę mechaniki ręki należy, niestety zagłębić się
w anatomii kośćca, ścięgien oraz mięśni danej okolicy. Już na
wstępnie, należy powiedzieć, iż w anatomii pojęcie DŁONI nie
stępuje. Kończynę górną, jeżeli anatomicznie byśmy chcieli
podzielić należy zrobić to następująco:
KOŃCZYNA
GÓRNA:
1. Okolica stawu Barkowego (Obręcz Barkowa)
2.
Okolica Ramienia
3. Okolica Przedramienia- występują tu
dwie kości:
a. Promieniowa- po stronie kciuka
b.
Łokciowa- po stronie palca V
4. Okolica Ręki :
a.
NADGARSTEK: Tutaj są kości, które leżą w dwóch szeregach.
Szereg I, najprościej nauczyć się tego stosując
wierszyk, którego uczą wszystkich studentów na wydziałach
medycyny: Łódka płynie, Księżyc świeci, Trójgraniasty Groszek
leci. Czyli po kolei od strony kciuka kości: łódeczkowata,
księżycowata, trójgraniasta, Grochowata.
Szereg II:
pojawia się kolejny wierszyk: Na Trapezie, Trapeziku, wisi Główka
na Haczyku. Mamy tutaj tym samym kości: czworoboczna większa,
czworoboczna mniejsza, główkowata, haczykowata.
b.
Kości Śródręcza- Łączą kości nadgarstka szeregu drugiego z
paliczkami palców.
c. Kości palców- czyli paliczki.
Patrząc na powyższą budowę nasuwa się dość ciekawe
spostrzeżenie. Kobiety często mawiają- ,, Noszę kobietę na
ramieniu” . Spójrzmy powyżej i sami określmy, czy stwierdzenie
podawane przez, niektóre panie anatomicznie jest słuszne. Otóż-
nie- torebkę nosi się na BARKU. W skład okolicy ramienia wchodzi
tylko i wyłącznie KOŚĆ RAMIENNA. Gdybyśmy chcieli nosić torebkę
na ramieniu musielibyśmy odwieść całą kończynę górną w bok
pod kątem 900 i zawiesić wówczas torebkę na naszej kości
ramiennej. Jako, że zajmować będziemy się samą okolicą ręki
nie będę rozwodził się na temat anatomii całej kończyny, gdyż
byłoby to dla Państwa zbyt trudne do zrozumienia i odniesienia tego
wszystkiego do funkcji samej ręki. Musimy jednak ogólnie omówić
anatomię kości tzw. KOŃCZYNY GÓRNEJ WOLNEJ. Szkielet kończyn
jest ułożony w specyficzny sposób i w określonej kolejności.
Zawsze występować będzie tzw. OBRĘCZ ( w kończynie górnej
będzie to obręcz brakowa a w kończynie dolnej obręcz miedniczna i
biodrowa). Następnie występują kości kończyny (górnej, dolnej)
wolnej.
OBRĘCZ BARKOWA (OBRĘCZ KOŃCZYNY GÓRNEJ)
Stanowi ona podporę dla całej kończyny górnej. Tworzą
ja następujące kości:
* Obojczyk * Łopatka
Obojczyk
jest wygięty nieco esowato. Posiada dwa końce oraz leżący po
środku między końcami trzon. Koniec, który leży bliżej mostka-
łączy się z jego rękojeścią przy pomocy stawy
MOSTKOWO-OBOJCZYKOWEGO. Jest stawem nieregularnym. Posiada bardzo
ciekawą budowę. Jako, że rękojeść mostka posiada dość
nieregularny zarys swoich kątów, koniec mostkowy obojczyka nie
przylega ,,idealnie” do wcięcia obojczykowego owej rękojeści. Z
tego powodu między końcem mostkowym obojczyka a mostkiem występuje
połączenie więzadłowe a między dwiema powierzchniami stawowymi (
końca mostkowego obojczyka i rękojeści mostka) KRĄŻEK STAWOWY.
Co do więzadeł, zaliczyć tu możemy więzadła:
*
mostkowo - obojczykowe: przednie i tylne. Rozpoczyna się na końcu
mostkowym obojczyka a kończy na górnej powierzchni rękojeści
mostka. Jest bardzo ważnym więzadłem. Napina torebkę stawową
owego stawy i zapobiega nadmiernym wysunięciom obojczyka do przodu i
do tyłu. * żebrowo - obojczykowe: rozpoczyna się na tak zwanym
wcisku więzadła żebrowo obojczykowego na mostku a kończy się na
chrząstce pierwszego żebra. * międzyobojczykowe – jest słabo
wyczuwalne. Łączy dwa końce mostkowe obojczyków między sobą.
Przebiega nad tak zwanym wcięciem szyjnym mostka. Hamuje ruchy
obojczyka w górę i dół.
Drugi koniec obojczyka łączy
się z łopatką, a ściśle rzecz ujmując z tak zwanym wyrostkiem
barkowym łopatki. Bardzo łatwo ten wyrostek możemy wyczuć u
siebie palcem. Jest kością wystającą i domyka staw ramienny od
góry. Koniec obojczyka, który łączy się z tym wyrostkiem zwie
się KOŃCEM BARKOWYM OBOJCZYKA. Tworzy się tutaj kolejny ważny
staw BARKOWO- OBOJCZYKOWY. Jest stawem dość sztywnym i podobnie jak
wcześniej wspomniany staw Mostkowo-Obojczykowy posiada swój własny
krążek stawowy i połączony jest więzadłami. Występują tu
bardzo ważne dwa więzadła:
* Barkowo-Obojczykowe-
więzadło to biegnie od końca brakowego obojczyka i kończy się na
wyrostku barkowym łopatki. Można powiedzieć, że ustawia obojczyk
we właściwej pozycji względem wyrostka barkowego. Więzadło to
biegnie po górnej powierzchni stawu. * Kruczo- Obojczykowe- bardzo
ważne więzadło, które zespala koniec barkowy obojczyka z
kolankowato zagiętym wyrostkiem kruczym łopatki. Anatomowie
rozdzielili to więzadło na dwie części, na dodatkowe więzadła:
Stożkowate- ma kształt stożka i biegnie bardziej z
tyłu. Szczyt tego stożka znajduje się na wyrostku kruczym łopatki
a koniec na guzku stożkowatym obojczyka, który jest tuż przy końcu
barkowym obojczyka
Czworoboczne- biegnie od tak zwanej
kresy czworobocznej obojczyka.
Jak widać sama dość
ogólnikowa, nie uwzględniająca ukrwienia i unerwienia anatomia
okolicy stawu barkowego, który jak widać nie jest jednym
pojedynczym stawem lecz współdziałającymi ze sobą odrębnymi
stawami jest trudna.
STAW RAMIENNY z kolei to ścisłe
połączenie kości kończyny górnej wolnej- KOŚCI RAMIENNEJ z
panewką stawu ramiennego utworzoną przez obojczyk i łopatkę oraz
wspomniane powyżej więzadła. Staw ten posiada bardzo ważne
więzadła:
* Kruczo ramienne- Rozpościera się między
kolankowato zagiętym wyrostkiem kruczym łopatki i kością
ramienną. Ściślej rzecz ujmując biegnie od wyrostka kruczego
łopatki do guzka mniejszego oraz guzka większego kości ramiennej.
* Obrąbkowo-ramienne- posiada trzy pasma: górne, środkowe i dolne
. Przez niektórych anatomów w ogólne nie jest nazywane więzadłem
lecz pasmami zgrubień torebki stawowej, jest przykładem więzadła
torebkowego. Biegnie identycznie tak jak torebka stawowa stawu
ramiennego.
W stawie ramiennym mamy do czynienia z
pogłębieniem panewkowym przy pomocy tak zwanego OBRĄBKA STAWOWEGO.
Jest to zazwyczaj pierścieniowaty twór tkanki chrzęstnej
włóknistej, który ma za zadanie jakby pogłębić panewkę stawu.
Głowa kości ramiennej jest dużo większa niż powierzchnia
wdrożeniowa panewki stawu ramiennego. Z tego powodu staw ramienny
zaliczamy do Stawów Kolistych o typie WOLNYM.
Ruchy
jakie możemy wykonywać w tym stawie to:
* Zgięcie *
Wyprost * Odwiedzenie * Przywiedzenie * Rotacja Wewnętrzna * Rotacja
Zewnętrzna
KOŚĆ RAMIENNA
Zaliczana do
okolicy ramiennej. Typowa kość długa z dwoma końcami- bliższym i
dalszym. Między tymi końcami znajduje się trzon. Na końcu
bliższym jest duża GŁOWA KOŚCI RAMIENNEJ, która łączy się z
trzonem przy pomocy SZYJKI ANATOMICZNEJ. Bocznie od szyjki możemy
zauważyć zagłębienie zwane BRUZDĄ a po obu stronach Bruzdy dwa
uwypuklenia zwane GUZKAMI. Ku tyłowi od tej bruzdy znajduje się
GUZEK WIĘKSZY a ku przodowi GUZEK MNIEJSZY. Teraz możemy bardzo
prosto nazwać bruzdę, która leży miedzy tymi ,,dziwnymi”
tworami- jest to BRUZDA MIĘDZYGUZKOWA. Bardzo ważnymi
,,przejściami” guzków w trzon są tak zwane grzebienie: guzka
większego i guzka mniejszego. Chciałbym skupić się na anatomii
górnej części kości ramiennej. Poniżej guzków występuje drobne
,,przewężenie”, które wizualnie przypomina ,, szyjkę”. Zwie
się ona SZYJKĄ CHIRURGICZNĄ. Swoją dziwną nazwę zawdzięcza
swojej złej passie, mianowicie- jeżeli kość ramienna ma się
złamac to statystycznie właśnie w tym miejscu. Złamanie takie
często wymaga interwencji chirurgicznej i zespolenia kości
ramiennej. Nie ma ścisłej granicy między trzonem kości ramiennej
a ową szyjką, zazwyczaj granicę wyznacza nam dolny brzeg
wspomnianych guzków lub zwyczajnie po urazie- miejsce złamania w
tej okolicy.
Sam trzon kości ramiennej również jest
dość ciekawy do opisu. W okolicy końca bliższego na bocznej
stronie trzonu kości ramiennej występuje wybrzuszenie zwane
GUZOWATOŚCIĄ NARAMIENNĄ. Miejsce to jest bardzo ważne, gdyż
stanowi przyczep tak zwanego ,,stożka rotatorów”- mięśni, które
rotują (obracają) ramieniem. Na powierzchni tylnej trzonu kości
ramiennej występuje podłużne zagłębienie zwane- BRUZDĄ NERWU
POŚRODKOWEGO. Z pewnością zapytacie Państwo- skąd na kości i
przede wszystkim po co tyle wybrzuszeń, zagłębień itp.? Pytanie
jest jak najbardziej na miejscu. Kość małego człowieka- dziecka-
w trakcie wzrostu jest plastyczna. Do kości przyczepiają się
mięśnie przy pomocy ścięgien. Mięsień kurcząc się pociąga za
kość w kierunku jego pracy. Jako ,że kość jest wówczas
plastyczna odkształca się w tym miejscu. W miejscu, gdzie po kości
oplata się jakieś naczynie krwionośnie lub nerw tworzy się
zagłębienie zwane bruzda. W anatomii i fizjologii istnieje święta
zasada, która mówi- By kształtować prawidłowy rozwój kośćca
zadbaj o prawidłową dietę oraz o prawidłowy rozwój mięśni. To
mięśnie wpływają na modelowanie się kości.
Ważnym
elementem kości ramiennej jest jej koniec dalszy zwany NADKŁYKCIEM.
Wyróżniamy dwa nadkłykcie- boczny oraz przyśrodkowy. Przyśrodkowy
to ten, który obrazowo mówiąc, leży bliżej tułowia, a boczny to
ten, który leży ,,z boku”. Jeżeli przeprowadzimy linię przez
czubek głowy człowieka tak by ta linia wyszła centralnie między
nogami to przedzieli ona nasze ciało na dwie połówki- prawą i
lewą. To co leżeć będzie bliżej tej linii nosić będzie nazwę
POŁOŻENIA PRZYŚRODKOWEGO( bliżej środkowej osi). Natomiast to co
leżeć będzie bocznie od niej- POŁOŻENIA BOCZNEGO.
Poniżej
nadkłykci znajduje się KŁYKIEĆ KOŚCI RAMIENNEJ. Na kłykciu tym
znajdują się różnego rodzaju wypustki oraz powierzchnie stawowe
do połączeń z kościami przedramienia- kością łokciową i
promieniową. Musimy skupić się na dokładnej anatomii tej okolicy,
gdyż tutaj mają swój początek ważne mięśnie, które zginają i
prostują rękę w stawie nadgarstkowym, zginają palce itp.
Powierzchnia boczna kłykcia kości ramiennej posiada ,,kulkowate”
zakończenie zwane GŁÓWKĄ KOŚCI RAMIENNEJ. Do główki tej
przyczepia się kość promieniowa- ta kość, która leży po
stronie kciuka.
UWAGA
Połączenie głowy
kości promieniowej z główką kości ramiennej nosi nazwę STAWU
RAMIENNO PROMIENIOWEGO. Ruchy obrotowe łokcia zawdzięczamy właśnie
dzięki temu stawowi- konkretnie jego luźnemu ułożeniu. Głowa
kości promieniowej, konkretnie DOŁEK GŁOWY KOŚCI PROMIENIOWEJ,
jest wklęsły i tworzy panewkę dla nieruchomej głowy kości
ramiennej. Kość promieniowa tym samym ,,obraca” się wokół
głowy kości ramiennej. W tym stawie prócz ruchów rotacyjnych
możemy wykonywać ruchy ZGIĘCIA i WYPROSTU.
Kolejnym
ważnym stawem jest STAW PROMIENIOWO ŁOKCIOWY BLIŻSZY. Głowa kości
promieniowej łączy się z WCIĘCIEM GŁOWY KOŚCI PROMIENIOWEJ na
końcu bliższym KOŚCI ŁOKCIOWEJ. Rotacja w stawie łokciowym
przebiega dokładnie w tym stawie. Nie ma praktycznie żadnej innej
możliwości wykonania jakiegokolwiek innego ruchu w tym stawie.
Wcięcie na kości łokciowej jest półkoliste a głowa kości
promieniowej jest na swoim obwodzie ,,okrągła”.
Ostatnim
stawem występującym w tej okolicy jest STAW RAMIENNO ŁOKCIOWY. By
zrozumieć działanie tego stawu musimy ponownie cofnąć się do
anatomii KŁYKCIA KOŚCI RAMIENNEJ. Po stronie bocznej, jak pamiętamy
występuje główka kości ramiennej do połączenia z dołkiem głowy
kości promieniowej. Bardziej przyśrodkowo od głowy kości
ramiennej leży tzw. BLOCZEK. Łączy się on stawowo z tzw. WCIĘCIEM
BLOCZKOWYM KOŚCI ŁOKCIOWEJ, które jest panewką dla tego stawu.
Powyżej bloczka jest tzw. DÓŁ DZIOBIASTY.
Patrząc na
tył kości ramiennej zauważymy na końcu dalszym głębokie
zagłębienie zwane DOŁEM WYROSTKA ŁOKCIOWEGO KOŚCI ŁOKCIOWEJ.
Ważne z punktu widzenia mechaniki całego łokcia są więzadła,
które otaczają powyższe stawy. Należą do nich:
*
Więzadło Poboczne Promieniowe- Przyczepia się do nadkłykcie
bocznego kości ramiennej. Otacza z przodu i tyłu głowę kości
promieniowej. Zapobiega ruchom kości promieniowej do boku.
Stabilizuje staw ramienno promieniowy. * Więzadło Poboczne
Łokciowe- Przyczepia się do nadkłykcia przyśrodkowego kości
ramiennej. Dochodzi do wcięcia bloczkowego kości ramiennej- jest to
wgłębienie na kości łokciowej które jakby ,,szczękami” obojem
uje wspomniany powyżej bloczek kości ramiennej. Pasma tego więzadła
dochodzą również do podstawy wyrostka dziobiastego kości
łokciowej. * Więzadło Pierścieniowate Kości Promieniowej- jest
ciekawym więzadłem, gdyż stabilizuje ruchy obrotowe kości
promieniowej względem kości ramiennej. Otacza ono dookoła głowę
kości promieniowej niczym PIERŚCIEŃ. Biegnie ono od brzegu:
przedniego i tylnego wcięcia promieniowego na kości łokciowej-
innymi słowy biegnie od miejsca, w którym głowa kości
promieniowej ,,wchodzi” we wcięcie utworzone specjalnie dla tej
głowy na końcu bliższym kości łokciowej , mówiąc bardzo
obrazowo. * Więzadło Skośne Stawu Łokciowego- więzadło to zwie
się pospolicie ,, struną ścięgnistą”. Biegnie ono pomiędzy
kością promieniową a kością łokciową.
Jak widać
powyżej, staw łokciowy nie jest pojedynczym stawem lecz składa się
z trzech odrębnych stawów. To co my nazywamy łokciem- czyli ta
wystająca kość z tyłu kończyny to nic innego jak wyrostek
łokciowy kości łokciowej. Ruch zginania tym samym zachodzi głównie
w stawie RAMIENNO-ŁOKCIOWYM oraz RAMIENNO- PROMIENIOWYM. Ruch
oborowy natomiast w stawie PROMIENIOWO ŁOKCIOWYM BLIŻSZYM oraz
poniekąd RAMIENNO PROMIENIOWYM. Okolica końca dalszego kości
ramiennej tym samym jest bardzo skomplikowana. Przebiegają tam prócz
więzadeł ważne mięśnie, naczynia krwionośne oraz
nerwy-łokciowy, promieniowy. Zmiany w obrębie łokcia, barku
powodujące kompresję (ucisk) nerwu czy też naczynia krwionośnego
szybko dają o sobie znać w partiach oddalonych od siebie, np. w
palcach ręki. By móc jednak zrozumieć zasadę tworzenia się tego
typu urazów, zmian oraz co najważniejsze- metodykę rehabilitacji
należy dokładnie poznać i pojąć anatomię czynnościową całej
kończyny.
KOŚĆ ŁOKCIOWA
Znajduje się po
stronie palca V. Podobnie jak kość promieniowa jest kością długą
posiadającą TRZON i dwie nasady:
* BLIŻSZA (
proksymalna) * DALSZA (dystalna)
Patrząc na kość
łokciową od przodu zauważymy na nasadzie bliższej- tej u góry,
że przypomina rozchylone szczęki. Niektórym kojarzy się to z
misą. Używam owych porównań, które nie mają anatomicznego
odzwierciedlenia, jednak zależy mi byście Państwo, czytając owy
artykuł mogli sobie to możliwie jak najlepiej wyobrazić. Wyrostek
tylny tych szczęk, który jest długi i wystający nazywa się
WYROSTKIEM ŁOKCIOWYM KOŚCI ŁOKCIOWEJ. Przy zgiętym łokciu do
kąta ok. 900 jak dotkniemy palcem w tylną okolice łokcia wyczujemy
wystająca kość, którą powszechnie nazywamy łokciem. To jest
właśnie ów wyrostek łokciowy. Gdy natomiast zaczynamy prostować
kończynę w stawie łokciowym, wyrostek łokciowy zaczyna zagłębiać
się w wspomnianym powyżej DOLE WYROSTKA ŁOKCIOWEGO na tylnej
powierzchni dolnej części trzonu kości ramiennej. Wyrostek, który
natomiast znajduje się z przodu, jest krótszy. Nazywa się on
WYROSTKIEM DZIOBIASTYM. Jego zasadniczo wyczujemy u osób szczupłych,
którzy nie posiadają rozbudowanej tkanki mięśniowej w tej
okolicy. Podczas ruchu zgięcia łokcia oba te wyrostki działają
ANTAGONISTYCZNIE, czyli przeciwstawnie. Wyobraźmy sobie to
następująco:
1. Zginam Łokieć- wyrostek łokciowy
kości łokciowej wysuwa się z dołu kości łokciowej na kości
ramiennej, który znajduje się na tylnej powierzchni. Wyrostek
dziobiasty kości łokciowej wsuwa się w dół wyrostka dziobiastego
na kości ramiennej, który znajduje się na przedniej jej
powierzchni.
2. Prostuję Łokieć- wyrostek dziobiasty
kości łokciowej, który jest wsunięty w dół dziobiasty na kości
ramiennej z przodu wysuwa się z niego. Wyrostek łokciowy kości
łokciowej zaczyna kierować się do dołu wyrostka łokciowego na
kości ramiennej, który znajduje się na tylnej powierzchni tej
kości.
Między tymi ,,szczękami”- wyrostkami jest
,,dół”, który nosi nazwę WCIĘCIA BLOCZKOWEGO. Oba wyrostki
wraz z wcięciem bloczkowym między nimi otaczają się dookoła
bloczka kości ramiennej.
Nasadę dalszą kości
łokciowej stanowi GŁOWA KOŚCI ŁOKCIOWEJ. Po stronie PRZYŚRODKOWEJ
głowa ta przedłuża się w tak zwany WYROSTEK RYLCOWATY KOŚCI
ŁOKCIOWEJ. Jeżeli chwycimy się za nadgarstek to wystająca kość,
jaką poczujemy pod palcami od strony palca małego (V) to jest to
właśnie wyrostek rylcowaty kości łokciowej. KOŚĆ PROMIENIOWA
Znajduje się po stronie kciuka. Jest podobnie jak dwie
powyższe kością długą. Koniec bliższy (proksymalny) stanowi
GŁOWA KOŚCI PROMIENIOWEJ. Od trzony oddziela ją SZYJKA KOŚCI
PROMIENIOWEJ. Koniec dalszy (dystalny) jest szeroki i bardzo
rozbudowany. Po stronie bocznej przechodzi w WYROSTEK RYLCOWATY KOŚCI
PROMIENIOWEJ. Podobnie jak przy kości łokciowej, chwytając się za
nadgarstek kość, jaką wyczujemy po stronie kciuka będzie to
wyrostek rylcowaty kości promieniowej. Jest to bardzo ważna kość,
gdyż do jej powierzchni przyczepiać będzie się masę mięśni
sterujących zarówno stawem łokciowym ale również i stawami ręki.
Podczas ruchów rotacji to kość promieniowa przekręca się i
krzyżuje z kością łokciową. Są to ruchy:
*
Supinacji- odwracania. Wtedy gdy wnętrze dłoni- tam gdzie są linie
życia itp. jest skierowane do góry. Można zabawnie nazwać ten
ruch ,,sufitacją”- dłoń skierowana w kierunku sufitu. *
Pronacji- nawracania. Wtedy gdy wnętrze dłoni- tam gdzie są linie
życia itp. jest skierowane do dołu. Zabawnie mówiąc ten ruch
możemy nazwać ,,podłogacją”- dłoń skierowana w kierunku
podłogi.
UWAGA!!!
Wbrew pozorom, mimo że
dłoń zmienia swoje ułożenie podczas ruchu odwracania (Supinacji)
i nawracania (Pronacji), to ruch ten nie zachodzi w stawie
nadgarstkowym lecz w stawie ramienno promieniowym i promieniowo
łokciowym bliższym oraz promieniowo łokciowym dalszym ( ten staw
to nic innego jak połączenie kości promieniowej i łokciowej przy
nadgarstku). W stawie nadgarstkowym ruchy obrotowe NIE WYSTĘPUJĄ!!!
KOŚĆ RĘKI
I. Kości nadgarstka
Anatomia
okolicy nadgarstka jest bardzo skomplikowana. Praktycznie bez
patrzenia w atlas i jednoczesnego porównywania opisu anatomicznego
nie jesteśmy w stanie pojąć tej skomplikowanej budowy. Kości
nadgarstka ułożone są w charakterystyczny sposób, mianowicie leżą
w tak zwanych DWÓCH SZEREGACH:
* Bliższym * Dalszym
Jest ich łącznie osiem. Ich mechanika jest dość
specyficzna. Jeżeli jedna kość zaczyna źle funkcjonować odbija
się to automatycznie na mechanice kości pozostałych. Jednak kości
te potrafią też doskonale markować pewne urazy. Jeżeli jest tak
ścisłe ich ułożenie, liczna więzadeł, mięśni większość
urazów tej okolicy wykrywana jest nierzadko po dłuższym okresie
czasu. Organizmy żywe, a w tym człowiek, posiada naturalną
zdolność do KOMPENSACJI, czyli wyrównywania utraconych funkcji
jednego narządu przez narząd drugi lub przez grupę narządów.
Możemy to też przenieść na poziom komórkowy. Przykładem może
być stan zwyrodnieniowy okolicy stawu łokciowego, który będzie
blokował ruchy rotacyjne kości przedramienia. Z racji bólu chory
nie będzie wykonywał ruchów nawracania i odwracania w tym stawie.
Jednak można to doskonale skompensować i chorzy często tak robią-
rotacją stawy ramiennego. Staw ramienny pogłębia zakres
rotacyjnych ruchów kości przedramienia a niekiedy potrafi je
zastąpić na zasadzie mechanizmu kompensacji. Jednak kompensacja
taka nie jest do końca zdrowa i długotrwała.
Zajmijmy
się Szeregiem Bliższym Kości Nadgarstka.
W celu
ułatwienia przyswojenia i oswojenia się z anatomicznymi nazwami
przedstawię wierszyki do nauki kości nadgarstka, które
wykorzystują studenci kierunków medycznych:
,,Łódka
płynie, Księżyc świeci, Trójgraniasty Groszek leci" (kości:
łódeczkowata, księżycowata, trójgraniasta, grochowata).
Kierunek odczytywania owych kości jest zawsze OD KCIUKA.
Czyli najbliżej przy kciuku w szeregu pierwszym ( bliższym) jest
kość: Łódeczkowata, później Księżycowata, Trójgraniasta,
Grochowata.
KOŚĆ ŁÓDECZKOWATA
Jest jedną
z największych kości szeregu bliższego. Powierzchnia górna
(grzbietowa) tej kości jest gładka i łączy się stawowo z końcem
dalszym kości promieniowej. Powierzchnia dolna natomiast łączy się
stawowo z kośćmi szeregu dalszego leżącymi również po stronie
kciuka, są to odpowiednio: kość czworoboczna większa i
czworoboczna mniejsza. Po stronie łokciowej, czyli przyśrodkowej
stawowo łączy się z kością księżycowatą, którą zaliczamy do
kości szeregu bliższego oraz skośnie do góry łączy się z
kością główkowatą- kością szeregu dalszego. Powierzchnia
boczna tej kości jest przyczepem ważnego więzadła- pobocznego
promieniowego nadgarstka. Więzadło to biegnie od wyrostka
rylcowatego kości promieniowej do powierzchni bocznej kości
łódeczkowatej a niekiedy dochodzi do kości czworobocznej większej.
Ogranicza ono ruchy przywodzenia dłoni. Bardzo ważnym elementem tej
kości jest tzw. GUZEK KOŚCI ŁÓDECZKOWATEJ. Do tego guzka
przyczepia się tzw. TROCZEK ZGINACZY.
Troczek zginaczy
jest to struktura utworzona przez:
* Więzadło
Poprzeczne Nadgarstka- przyczepia się ono po stronie promieniowej do
główki kości łódeczkowatej a po stronie łokciowej do kości
grochowatej i haczyka kości haczykowatej. * Tak zwane- ROZCIĘGNO,
które rozpina się między mięśniami kłębu kciuka i mięśniami
kłebika palca małego.
KOŚĆ KSIĘŻYCOWATA
Łączy
się po stronie promieniowej z kością łódeczkowatą a na
powierzchni górnej stawowo z końcem dalszym kości promieniowej.
KOŚĆ TRÓJGRANIASTA
Powierzchnia bliższa
kości trójgraniastej łączy się z krążkiem stawowym kości
łokciowej. Do jej wierzchołka przyczepia się ważne więzadło
poboczne łokciowe nadgarstka. Podczas ruchów odwodzenia nadgarstka
się napina. Od strony promieniowej (kciuka) łączy się z kością
księżycowatą , a jej powierzchnia dalsza jest wygięta i łączy
się z kością grochowatą.
KOŚĆ GROCHOWATA
Opisowo
rzecz ujmując leży ona na dłoniowej powierzchni (spodniej
powierzchni) kości trójgraniastej. Leży oczywiście jako ostatnia
kośc szeregu bliższego- po stronie łokciowej nadgarstka. Po
stronie łokciowej posiada zagłębienie dla nerwu łokciowego. Jej
powierzchnia spodnia (dłoniowa) jest chropowata i stanowi miejsce
przyczepu bardzo ważnych więzadeł i mięśni. Przyczepia się do
niej:
* Troczek zginaczy * Mięsień odwodziciel palca
małego * Mięsień zginacz łokciowy nadgarstka * Ważne więzadła
biegnące do kości grochowatej
Zajmijmy się teraz
opisem drugiego szeregu- SZEREGU DALSZEGO:
Tutaj również
występuje wierszyk, który ułatwi nam naukę kości nadgarstka:
,,Na Trapezie, Trapeziku, wisi Główka na Haczyku” (
Kości: czworoboczna większa, czworoboczna mniejsza, główkowata,
haczykowata)
Kierunek odczytywania i odnajdywania owych
kości jest analogiczny do szeregu bliższego- zaczynamy od strony
kciuka.
KOŚĆ CZWOROBOCZNA WIĘKSZA
Jest
kością pośredniczącą między szeregiem bliższym a kośćmi
śródręcza. Położona jest między kością łódeczkowatą
szeregu bliższego a I kością śródręcza, czyli I kością
budującą KCIUK. Ma bardzo ważne połączenia z kością
łódeczkowatą, czworoboczną mniejszą oraz prócz połączenia z I
kością śródręcza łączy się także z II kością śródręcza.
KOŚĆ CZWOROBOCZNA MNIEJSZA
Łączy się
stawowo z II kością śródręczną oraz z kością czworoboczną
większą, główkowatą oraz skośnie z szeregiem bliższym- kością
łódeczkowatą.
KOŚĆ GŁÓWKOWATA
Niektórzy
nazywają ją ,, centralnym mózgiem nadgarstka” . Gdy w jej
okolicy zacznie się ,,coś dziać” mechanika nadgarstka jest
wówczas poważnie zaburzona. Na nią wywierane są ogromne
przeciążenia. Jest też największą kością szeregu dalszego. Z
racji swojej budowy możemy wyczuć ją palcami. Swoją ważną
funkcję zawdzięcza dzięki połączeniu z aż 6 innymi kościami.
Są to:
* Kość księżycowata * Kość łódeczkowata *
Kość haczykowata * II kość śródręcza * III kość śródręcza
* IV kość śródręcza
KOŚĆ HACZYKOWATA
Jej
powierzchnia bliższa łączy się z szeregiem bliższym, konkretnie
z kością księżycowatą. Nazwa kości pochodzi od jej
charakterystycznego wyrostka- HACZYKA. Do niego przyczepia się m.in.
więzadło poprzeczne nadgarstka. Od strony łokciowej łączy się z
kością trójgraniastą a po stronie promieniowej z kością
główkowatą. Dodatkowo łączy się z IV i V kością śródręcza.
STAWY RĘKI
Ręka by mogła prawidłowo
funkcjonować muszą być zachowane w jej okolicy prawidłowe funkcje
stawów tworzących i towarzyszących jej. Do najważniejszych stawów
należy:
1. Staw promieniowo- nadgarstkowy- zwany również
stawem bliższym ręki. Na podstawie wcześniejszych opisów
anatomicznych kości nadgarstka łatwo wydedukować, jakie kości go
tworzą. Panewkę stawową tworzy w ponad połowie swojej
powierzchni- powierzchnia nadgarstkowa kości promieniowej i krążek
stawowy. Warto spojrzeć tutaj na powierzchnię stawową kości
promieniowej. Posiada ona dwa pola – trójkątne, które jest
kształtu trójkątnego, które łączy się z kością łódeczkowatą
oraz też bardziej czworokątne pole do połączenia z kością
księżycowatą. Główka stawowa ma kształt jajowaty. Główkę co
najważniejsze nie tworzy jedna pojedyncza kość lecz grupa kości
szeregu bliższego
Bardzo ważną rolę pełnią tutaj
więzadła. Są tutaj silne więzadła, które leżą po stronie
promieniowej. Ich budowa musi gwarantować doskonałą ochronę
stawu, gdyż przenoszą one ruchy obrotowe ramienia na rękę.
Wyróżnić możemy tutaj silne więzadło:
a) Poboczne
promieniowe nadgarstka- biegnie od wyrostka rylcowatego kości
promieniowej do kości łódeczkowatej. Spełnia ważną rolę, gdyż
hamuje ruchy przywodzenia ręki ( inaczej ten ruch nazywany jest
odwiedzeniem łokciowym- w kierunku kości łokciowej).
b)
Poboczne łokciowe nadgarstka- przyczepia się do wyrostka
rylcowatego kości łokciowej i następnie przechodzi ono na dwie
ważne kości nadgarstka: grochowatą oraz trójgraniastą.
c)
Dłoniowe promieniowo-nadgarstkowe- rozpoczyna się na wyrostku
rylcowatym kości promieniowej i biegnie skośnymi pasmami do kości
łódeczkowatej, księżycowatej, trójgraniastej i główkowatej.
Gdy robimy zgięcie grzbietowe ręki ( np. podparcie się ręką o
ścianę, lub wtedy gdy robimy przysłowiowe ,,pompki”) napina się
ono i zapobiega dalszemu ruchowi.
d) Grzbietowe
promieniowo-nadgarstkowe – biegnie ono od grzbietowej powierzchni
kości promieniowej do kości szeregu bliższego nadgarstka . Napina
się ono w trakcie zgięcia dłoniowego.
e) Łukowate
Dłoniowe Nadgarstka- powstaje jako połączenie włókien więzadeł
dłoniowego promieniowo-nadgarstkowego z więzadłem dłoniowym
łokciowo-nadgarstkowym. Układa się ono łukowato dookoła kości
główkowatej i księżycowatej. Współdziała z więzadłem
dłoniowym promieniowo-nadgarstkowym. Hamując ruchy zgięcia
grzbietowego.
f) Łukowate Grzbietowe Nadgarstka- biegnie
od kości łódeczkowatej do trójgraniastej. Napina się gdy chcemy
zrobić tzw. ,,zgięcie dłoniowe”
2. Staw
Śródnadgarstkowy- zwany stawem dalszym ręki. Jest dość trudnym
stawem do opisania, gdyż w nim, gdyż jedna część jest zarówno
główką jak i panewką. Szereg bliższy po stronie promieniowej
wytwarza główkę . Przede wszystkim zaliczyć do niej możemy część
promieniową pierwszej kości szeregu dalszego- kości łódeczkowatej
i cała powierzchnia kości księżycowatej oraz trójgraniastej. W
szeregu dalszym jest dokładnie odwrotnie. Po stronie łokciowej
sytuuje się główka , którą tworzy kość haczykowata oraz główka
kości główkowatej. Po stronie promieniowej, z kolei jest panewka
utworzona z kości czworobocznej większej oraz czworobocznej
mniejszej.
3. Stawy Międzynadgarstkowe- są to
połączenia stawowe kości szeregu bliższego nadgarstka. Są to
ścisłe połączenia jednak zachowują pewną granicę ruchomości.
Ważnym stawem, który trzeba wyróżnić jest STAW KOŚCI
GROCHOWATEJ. Jest stawem bardzo ruchomym z racji słabego napięcia
torebki stawowej
4. Stawy nadgarstkowo-Śródręczne- są
to stawy utworzone przez powierzchnie stawowe dalsze kości szeregu
dalszego nadgarstka i powierzchnie stawowe bliższe kości śródręcza.
5. Staw Nadgarstkowo-Śródręczny Kciuka- uznawany za
najważniejszy staw ręki, gdyż dzięki niemu posiadamy funkcję
chwytną i manipulacyjną ręki. Pierwsza kość śródręcza łączy
się z kością czworoboczną większą. Jest to typowy staw
siodełkowy.
MECHANIKA RĘKI
Jak opisuje Pan
prof. Bochenek, jeżeli ustawimy rękę luźno w położeniu
anatomicznym- czyli wzdłuż ciała, kciuki odwiedzione od ciała, to
oś palca III oraz gości główkowatej i kości przedramienia
znajdować się będą wówczas w linii prostej. Chciałbym skupić
się tutaj na konkretnych ruchach ręki.
1. Zgięcie
dłoniowe i grzbietowe- w ruchu tym musi z racji ułożenia
anatomicznego brać udział zarówno staw promieniowo nadgarstkowy,
jak i śródnadgarstkowy. Oś stawu bliższego biegnie poprzecznie do
długiej osi ręki i przechodzi poprzecznie przez kość
księżycowatą. Oś stawu dalszego natomiast przechodzi przez główkę
kości główkowatej. Podczas ruchu zgięcia grzbietowego guzek kości
łódeczkowatej silnie nam się uwypukli a podczas ruchu odwrotnego-
zgięcia dłoniowego schowa się.
2. Odwodzenie i
przywodzenie-ruch odwodzenia promieniowego, czyli w stronę kciuka
odbywa się złożoność ruchów. Kości szeregu bliższego
przesuwają się w stronę przeciwną, czyli w stronę łokciową.
Kość łódeczkowata przesunie się w kierunku dłoniowym,
trójgraniasta przeciwnie- w kierunku grzbietu ręki. W tym ruchu
łatwo możemy tę kość wyczuć palcami. Kość czworoboczna
większa będzie zbliżała się do kości promieniowej powodując
tym samym oddaleni się kości grochowatej od kości łokciowej.
Nieco inne zjawisko obserwujemy podczas ruchów przywodzenia (
odwodzenia łokciowego). Kośc czworoboczna większa będzie nam się
oddalała od kości promieniowej a kość grochowata i łokciowa
zaczynają się do siebie zbliżać.
3. Ruchy Obwodzenia-
są to ruchy ,,kręcenia nadgarstkiem”. Jednak nie należy tego
mylić z ruchem obrotowym, gdyż nie ma tam stawu kolistego. Ruchy te
są nałożeniem się na siebie ruchów zgięcia, wyprostu oraz
odwiedzenia i przywiedzenia.
4. Ruchy w stawie
nadgarstkowo-śródręcznym kciuka- możliwe ruchy do zaobserwowania
to: odwiedzenia i przywiedzenie kciuka oraz też tak zwane
PRZECIWSTAWIANIE KCIUKA i tzw. ODPROWADZENIE KCIUKA. Staw kciuka
dookoła jest otoczony mięśniami.
STAWY PALCÓW
By
móc chwytać różnego rodzaju przedmioty prócz doskonałej
synchronizacji powyższych stawów musi być też zachowana funkcja
stawów śródręczno paliczkowych oraz międzypaliczkowych.
1.
Stawy Śródręczno Paliczkowe ( II-V palce)- główkę stawową
tworzą głowy kości śródręcza natomiast panewkę- dołek na
podstawie paliczka bliższego. Jeśli chodzi o więzadła to
występują tu głównie więzadła poboczne, które prowadzą dany
ruch w określonej płaszczyźnie.
2. Staw Śródręczno-
Paliczkowy Kciuka- jest to czysty staw zawiasowy.
3.
Stawy Międzypaliczkowe- Każdy palec składa się z 3 paliczków:
paznokciowego zwanego dalszym, później środkowego zwanego
pośrodkowym oraz dalszego.
BIBLIOGRAFIA:
A.
Bochenek, M. Reicher, M.Bilikiewicz "Anatomia ogólna: kości,
stawy i więzadła, mięśnie"
Źródło:
www.fizjoartis.pl