Prawdopodobne pytania

Jak można zdefiniować termin „partia polityczna?”

Partia polityczna - dobrowolna organizacja działająca pod wspólną nazwą, reprezentująca interesy określonej grupy społecznej, w drodze rywalizacji wyborczej zmierza do zdobycia lub utrzymania władzy państwowej w celu realizacji swojego programu politycznego.
Początki partii sięgają dawnych zgromadzeń stanowych, których członkowie łączyli się w koterie (grupy) arystokratyczne. Pierwsze tego typu partie powstały w XVII w. w parlamencie angielskim. W okresie rewolucji francuskiej pojawiły się kluby polityczne, które miały zalążki struktury organizacyjnej. Pod wpływem upowszechnienia się prawa wyborczego w XIX w. zaczęły powstawać nowoczesne partie o charakterze masowym. Partie to zorganizowane struktury jednoczące obywateli do formułowania, wyrażania i realizowania ich celów politycznych. Dążą do zdobycia władzy politycznej w państwie, przede wszystkim przez uzyskanie większości w publicznych organach przedstawicielskich.

Pozostając swobodnie zorganizowanymi zrzeszeniami obywateli o podobnych przekonaniach politycznych, konkurują z ugrupowaniami o odmiennych przekonaniach. W tym sensie są elementem organizacji społeczeństwa, a nie państwa. To umożliwia pośredniczenie między państwem a społeczeństwem.

Inne organizacje i charakterze politycznym:

Najważniejszą z organizacji polityczno-wojskowych jest Pakt Północnoatlantycki (NATO), założony w 1949 roku przez Stany Zjednoczone, Kanadę oraz 10 państw europejskich. Głównym celem Sojuszu jest zagwarantowanie – środkami politycznymi i militarnymi – wolności i bezpieczeństwa wszystkim państwom członkowskim.

Spośród innych regionalnych ugrupowań politycznych większe znaczenie mają:
• Organizacja Państw Amerykańskich (OPA), założona w 1948 r. w Bogocie, jej obecną siedzibą jest Waszyngton. Skupia ona wszystkie państwa obu Ameryk z wyjątkiem Kuby. Jej celem jest rozwiązywanie problemów społecznych, ekonomicznych oraz politycznych, w tym także sporów między państwami członkowskimi;
• Organizacja Jedności Afrykańskiej (OJA), założona w 1963 r., grupuje wszystkie państwa afrykańskie z wyjątkiem Maroka. Jej celem jest głównie pogłębienie współpracy i umacnianie jedności państw afrykańskich oraz walka z rasizmem i kolonializmem;
• Liga Państw Arabskich (LPA), powstała w 1945 r. w Kairze, skupiająca obecnie 21 państw arabskich Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu;
• Wspólnota Niepodległych Państw (WNP), powstała w 1991 r., grupująca państwa powstałe po rozpadzie ZSRR z wyjątkiem Litwy, Łotwy i Estonii;
• Grupa Wyszehradzka, powołana do życia na spotkaniu przywódców Polski, Węgier i Czechosłowacji w 1991 r. W jej skład wchodzą obecnie cztery kraje: Czechy, Polska, Słowacja i Węgry. Głównymi jej celami było: wspieranie dążeń państw członkowskich na drodze do UE, rozwijanie współpracy w dziedzinie integracji infrastruktury transportowej, telekomunikacyjnej i energetycznej, ułatwienie kontaktów między obywatelami tych państw oraz rozwijanie współpracy i wymiany naukowo-kulturalnej.

Najważniejsze organizacje polityczne, jakie mogą istnieć, to organizacje skupiające w swoich szeregach państwa. Są to organizacje, które mogą działać na wielu płaszczyznach, jednak ich celem głównym jest to, aby we wszystkich państwach, które są członkami tej organizacji, żyło się lepiej i nie było żadnych problemów. Jedną z najbardziej znanych organizacji politycznych, jaka jest znana w Polsce to Unia Europejska, która skupia w sobie państwa, które mogą pomóc sobie we wszelkiego rodzaju działaniach politycznych o gospodarczych. Jednak nie wolno zapominać, że Unia Europejska nie tylko pomaga, ale także i wymaga, tak jak praktycznie każda organizacja polityczna, co sprawia, że wszelkiego rodzaju zmiany, jakie zachodzą w naszym kraju, są zależne także od innych państw, tak samo zmiany w innych krajach, są bardzo zależne od nas, jeżeli dana pomoc, musi się opierać na czym, co nasz kraj posiada. Inną najbardziej znaną organizacją polityczną jest ONZ, w której skupiają się wszystkie państwa, które chciały do niej dołączyć, jest to jedna z najstarszych organizacji i robi ona najwięcej dla pokoju na świecie, mimo że czasami nie udają im się misje, to można zauważyć, że są one praktycznie wszędzie. Organizacji tej jednak zarzuca się bardzo skomplikowaną biurokrację, w której można się łatwo zgubić. Organizacje polityczne pomagają w wielu przypadkach, są one niezwykle ważne dla państwa na świecie, ponieważ utrzymują politykę państwa na odpowiednim poziomie i rozwijają wspólnie gospodarkę, która obecnie jest bardzo ważnym elementem istnienia państw. Wiele z tych organizacji również sprawia, że obywatele członkowskich państw są bezpieczni i mogą liczyć na pomoc w przypadku agresji innego państwa.

Czy fakt odbywania rywalizacyjnych wyborów jest jedynym i wystarczającym kryterium…

Nie, bo np. w czasach PRL-u odbywały się wybory, jednak w rzeczywistości nie były one całkowicie rywalizacyjne, gdyż wynik wyborów znany był już przed ich dokonaniem. W Rosji natomiast panuje ograniczona wolność słowa i wszyscy obywatele nie mogą wypowiedzieć się na forum publicznym przez co nie ma konkurencji pomiędzy różnymi siłami politycznymi. Fakt odbywania się wyborów nie przesądza zatem o panującej demokracji w tym kraju. W takich państwach istnieje zatem cienka granica pomiędzy dwoma światami ustrojowymi.

Jak określisz zasadnicze cele partii politycznych?

Partią polityczną nazywamy organizacje o charakterze dobrowolnym, która za główny cel stawia sobie zdobycie lub utrzymanie władzy państwowej. Władza natomiast jest jej niezbędna do realizacji programu politycznego.

Cele partii na przykładzie Sojuszu Lewicy Demokratycznej: pełne upodmiotowienie obywateli w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym - troska o zasady i instytucje demokratycznego państwa, decentralizację zadań i finansów publicznych, rozwój wszelkich form samorządności, wspieranie inicjatyw i działań obywatelskich; zapewnienie szybkiego wzrostu gospodarczego i umocnienie międzynarodowej konkurencyjności polskiej gospodarki, przy jednoczesnym dążeniu do pełnego, produktywnego zatrudnienia; zagwarantowanie ludziom równych szans rozwoju, w szczególności poprzez powszechny i bezpłatny dostęp do edukacji na wszystkich szczeblach kształcenia; tworzenie optymalnych warunków startu życiowego młodzieży; ograniczenie wciąż zbyt dużej sfery niedostatku i ubóstwa, likwidację obszarów ludzkiej biedoty, która zamyka jednostki, rodziny i całe grupy społeczne w cywilizacyjnych gettach; zabieganie o równy status kobiet i mężczyzn, wspieranie aktywności zawodowej i społecznej kobiet, oraz poszanowanie prawa do świadomego macierzyństwa; zdynamizowanie przemian cywilizacyjnych polskiej wsi i modernizację rolnictwa;
gospodarowanie w sposób ekologicznie zrównoważony z poszanowaniem dla środowiska naturalnego; równe traktowanie obywateli bez względu na płeć, pochodzenie, wyznawaną religię czy światopogląd oraz pełne poszanowanie praw wszelkich mniejszości;
pełna wolność i swoboda sumienia i wyznania, współpraca z kościołami i związkami wyznaniowymi na rzecz rozwiązywania spraw społecznych i obrony ludzkiej godności przy zachowaniu świeckości państwa; otwarcie Polski na świat, integracja ze strukturami europejskimi, budowanie trwałych więzi sąsiedzkich i regionalnych; dialog społeczny jako zasadnicza metoda kształtowania stosunków społecznych, rozwiązywania sporów zbiorowych i sprawowania władzy.
Status prawny partii politycznych w Polsce określa Konstytucja RP oraz ustawa o partiach politycznych z 1997. Zakazane jest istnienie partii politycznych odwołujących się do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu faszyzmu i komunizmu oraz tych, których program lub działalność zakłada bądź dopuszcza nienawiść rasową i narodową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa.

Prawo i Sprawiedliwość Program partii zaostrzenie kar dla przestępców, walka z korupcją,

zakaz aborcji i eutanazji, dekomunizacja i rozliczenie agentów służb specjalnych z czasów PRL, gwarancja minimum socjalnego, utrzymanie interwencjonizmu gospodarczego obecnym poziomie, obniżka podatków, utrzymanie podatku progresywnego, zapewnienie większego bezpieczeństwa obywatelom, strategiczne więzi ze Stanami Zjednoczonymi, wspieranie służby zdrowia i oświaty.

Przeciwieństwem reżimu autorytarnego jest reżim demokratyczny.

Zasadnicza różnica pomiędzy autorytaryzmem skonsolidowanym, a ułomnym to:

Autorytaryzm skonsolidowany nie zezwala na legalizację opozycji, a skonsolidowany toleruje wybrane organizacje opozycyjne i umożliwia limitowany dostęp niektórym opozycjom do wyborów parlamentarnych.

Autorytaryzm skonsolidowany – ustrój przeciwdziałający presjom demokratycznym i nie dopuszczający ani do:

Autorytaryzm nieskonsolidowany (ułomny) – zezwala natomiast – formalnie bądź faktycznie na ograniczoną kontensację istniejącego reżimu (liberalizacja cenzury, tolerowanie wybranych organizacji opozycyjnych lub dopuszczenie opozycji do limitowanego udziału w wyborach parlamentarnych).

Polska – demokracja nieskonsolidowana.

Przeciwieństwem parlamentaryzmu jest: a) reżim prezydencki.

Demokracja westminsterska oznacza wyższy poziom koncentracji władzy, co zapewniają m.in.: a) większościowy system wyborczy, nierówny podział kompetencji między izby parlamentu, system dwupartyjny oraz jednowymiarowość konfliktu między partiami politycznymi.

Zarówno w skonsolidowanych jak i nieskonsolidowanych demokracjach zaznacza się: a) zdecydowana przewaga legislatywy nad egzekutywą, choć nie we wszystkich państwach następuje to w jednakowym stopniu.

Reżim parlamentarny to taki, w którym: a) władza egzekutywy (utożsamionej z gabinetem) jest pochodna decyzji parlamentu, przed którym jednocześnie ponosi ona odpowiedzialność za podejmowane decyzje polityczne.

Jak się wydaje, tym co najpełniej odróżnia parlamentaryzm od prezydencjalizmu są: a) dwie cechy: struktura władzy wykonawczej oraz czas trwania pełnomocnictw rządu.

Wymień znane Ci formy pośredniczenia pomiędzy państwem, a społeczeństwem?

Formy uczestnictwa:
Bezpośrednie: referendum, ludowa inicjatywa ustawodawcza, skarga konstytucyjna, samorządność

Pośrednie: partie polityczne, partie polityczne, inicjatywy obywatelskie

Referendum, głosowanie ludowe polega na powszechnym głosowaniu obywateli posiadających czynne prawo wyborcze. Podczas referendum obywatele udzielają pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na pytania zadane przez organ zarządzający referendum.

Ludowa inicjatywa ustawodawcza na mocy której określona liczba obywateli może zainicjować postępowanie ustawodawcze lub procedurę zmiany konstytucji. Instytucję ludowej inicjatywy ustawodawczej wprowadza konstytucja RP z 1997. Prawo zgłaszania projektów aktów prawnych przyznaje ona grupie 100 tys. obywateli, którzy posiadają czynne prawo wyborcze do sejmu.

Skarga konstytucyjna, możliwość zaskarżenia przez obywatela aktów prawnych naruszających jego uprawnienia zawarte w konstytucji, organem orzekającym o słuszności skargi jest określony w ustawie zasadniczej sąd konstytucyjny.

Samorządność, współdecydowanie wszystkich członków grupy społecznej o istotnych sprawach dotyczących jej organizacji i funkcjonowania.

Do form demokracji pośredniej należą: wybór organów władzy (prezydenta, parlamentu i samorządowych organów władzy), przynależność do partii politycznych czy organizacji społecznych, inicjatywy obywatelski, prawo do zgromadzeń oraz możliwość wystosowanie listów otwartych i petycji. Do najpowszechniejszych form należy prawo do wyboru organów sprawujących władzę w państwie. W Polsce w drodze wyborów wyłaniany jest prezydent państwa, parlament oraz organy samorządu terytorialnego. Wybory przeprowadzane są na podstawie ordynacji wyborczej (jest to ustawa zgodna z konstytucja, która zawiera szczegółowy opis przeprowadzenia wyborów). Zgodnie z konstytucją czynne prawo wyborcze, czyli prawo do wyboru swoich przedstawicieli, posiada obywatel Polski, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył 18 rok życia. Bierne prawo wyborcze, czyli możliwość bycia wybranym, przysługuje obywatelowi, który ukończył najpóźniej w dniu wyborów 21 lat (w wyborach do Sejmu) i 30 lat (w wyborach do Senatu). Udział w wyborach zapewnia nam, jako obywatelom, wpływ na funkcjonowanie władz państwowych (ustawodawczej i wykonawczej). Należy więc pamiętać, że każdy oddany głos jest równie ważny.

Na czym polegała strategia klienteli styczna w demokracjach państw postsocjalistycznych?

Klientelizm – układ nieformalnych zależności typu ekonomiczno-politycznego, w ramach których wpływowy decydent polityczny (lub zasobny dysponent dóbr ekonomicznych) – (patron) roztacza opiekę nad osobą (lub grupą społeczną) – (klientela) w zamian za poparcie polityczne. Zjawisko klientelizmu jest powszechnie uznawane za formę patologii społecznej, ponieważ narusza formalne i oficjalne reguły gry politycznej i ekonomicznej. Powiązania typu klientelistycznego zaburzają prawidłowy (z punktu widzenia obowiązujących urządzeń i instytucji społeczno-politycznych) proces dystrybucji dóbr politycznych i ekonomicznych, doprowadzając do powstania "szarej strefy" nie podlegającej ogólnospołecznej kontroli. Powiązania typu klientelistycznego stanowią często (zwłaszcza w krajach niedemokratycznych lub w demokracjach nieskonsolidowanych) przedmiot dążeń partii politycznych. Wykreowanie tego typu zależności spełnia funkcję elementu strategii partyjnej, której głównym celem jest osiągnięcie swoistego monopolu w zakresie korzystania ze społecznej legitymacji określonego sektora społecznego. We współczesnych demokracjach występowanie partii w roli ogniwa klientelistycznego jest rzadko spotykane i znacznie ograniczone. W tym wypadku klientelizm przejawiać się może w silnie zaznaczonym w ramach polityki państwa pierwiastku "lokalizmu", czyli obecności interesów lokalnych lub regionalnych w grupie celów priorytetowych państwa. W takim układzie dochodzi do trudno uchwytnej wymiany poparcia wyborczego w zamian za określone przywileje i dobra świadczone na rzecz określonego regionu. W państwach niedemokratycznych, a także w młodych demokracjach strategie klientelistyczne przybierają najczęściej postać patronażu administracyjnego (biurokratycznego). W systemach totalitarnych, gdzie funkcjonuje monopartia ciesząca się monopolem w zakresie obsadzania stanowisk w administracji państwowej, klientelizm oparty jest na więzi bezwzględnej lojalności i posłuszeństwa wobec partii-monopolisty. Klientelizm w wersji biurokratycznej ujawnia się także w sposób wyrazisty w nowo powstających systemach politycznych (np. kraje postkomunistyczne Europy Wschodniej i Środkowej) oraz w krajach, w których system partyjny uległ znaczącej erozji. W tym pierwszym przypadku demontaż struktur starego reżimu wiąże się ściśle z likwidacją dotychczasowego układu biurokratycznego. Następuje wymiana starych kadr na nowe, które są związane z nowymi partiami politycznymi odpowiedzialnymi za przeobrażenia polityczne. Krótko mówiąc, rebiurokratyzacja w takich sytuacjach stanowi mechanizm kreowania przez partie polityczne nowej klienteli politycznej. W drugim przypadku, gdzie partie polityczne utraciły pozycję wpływowego aktora politycznego, ich rolę przejmuje aparat biurokratyczny. Klientelizm w tej sytuacji opiera się na zależnościach hierarchicznych, a instrumentem oddziaływania patrona na klienta są powiązania służbowe.

Demokracja skonsolidowana:

Obejmuje rywalizacyjne wybory, podział władzy, brak środków decyzyjnych nie poddanych kontroli wyborców (tj. armia, policja, kościół), ograniczenia władzy wykonawczej, przestrzeganie praw obywatelskich, rywalizacyjny system polityczny, istnienie społeczeństwa obywatelskiego. Zdolność przetrwania (umiejętność uporania się ze zjawiskami kryzysowymi) w dłuższym przedziale czasowym.

Demokracja nieskonsolidowana:

To te które powstały niedawno, mają problemy z pokonaniem wyzwań jakie napotkały. Demokracje nieskonsolidowane to takie, w których standardy właściwe liberalnej demokracji nie uzyskały jeszcze monopolu wśród norm regulujących życie publiczne. Wzorce rywalizacji politycznej zmieniają się dość radykalnie z elekcji na elekcję.

Autorytaryzm nieskonsolidowany – brak rywalizacyjnych wyborów, pozbawiający obywateli wpływu na to kto sprawuje władze. Zapewnienie dostępu do stanowisk publicznych tylko osobom cieszącym się zaufaniem przywódców politycznych lub grupy rządzącej – to klasyczne właściwości autorytaryzmu. Brak odpowiedzialności politycznej władzy przed obywatelami i blokowaniu ukształtowania się przez dłuższy czas politycznej konkurencji. Skuteczność działań w tym zakresie dzieli autorytaryzm na ułomny i skonsolidowany. Charakterystycznym przejawem autorytaryzmu na zewnątrz jest pozbawienie politycznego znaczenia parlamentu który legitymizuje decyzje podjęte poza nim.

Autorytaryzm ułomny (nieskonsolidowany) to taki, w którym na skutek zaplanowanej nieszczelności systemu efektów działań ekipy rządzącej pojawia się ograniczona możliwość niezadowolenia społecznego i żądanie zmiany reguł politycznej gry tzn. dopuszcza istnienie ograniczonej opozycji, choć rozwiązania instytucjonalne stoją na straży tego by nie doszła ona do władzy (frankistowska Hiszpania od połowy lat 60, Portugalia, Polska 1980-1981 oraz po 1986r., ZSRR po objęciu funkcji sekretarza przez Gorbaczowa, Węgry pod koniec lat 80). W tych krajach proces demokracji został wreszcie uruchomiony.

Tworzenie się zjawiska semiopozycji, którą stanowią grupy polityków krytycznych wobec reżimu, ale nie podważających jego postaw. Jest podobna do „opozycji w koalicji rządzącej”, różni się tym, że nie ponosi odpowiedzialności przed obywatelami jak w Hiszpanii. Liberalizacja nie zawsze prowadzi do bezpośredniego upadku autorytaryzmu jak np.

Autorytaryzm ułomny może stworzyć warunki dla organizowania się sił prodemokratycznych i przejęcia przez nie władzy, celem ustanowienia nowych reguł gry politycznej.

Pytania na egzamin ustny:

Omów proces, który doprowadził do upadku wielu skonsolidowanych reżimów autorytarnych XX w.

,,Trzecia fala” demokratyzacji doprowadziła do upadku wielu skonsolidowanych reżimów autorytarnych. Liczba państw, które są choćby tylko ułomnymi, nieliberalnymi demokracjami, stale wzrasta (w roku 1987 było ich według Freedom House 69, od 1995 liczba demokracji elektoralnych wynosi 117). Wzrasta też liczba ludzi żyjących w krajach, w których przestrzegane są podstawowe wolności człowieka, w których może on decydować o tym, komu powierzy władzę i w których może za pomocą kartki wyborczej wystawić rządzącym rachunek. I choć autorytaryzm nie powiedział zapewne ostatniego słowa, nie wydaje się on być w XX wieku typem ustroju politycznego, do którego należy przyszłość.W 1990 roku około dwóch trzecich państw świata nie było demokracjami. Kraje te można w zasadzie sklasyfikować w czterech geograficzno-kulturowych kategoriach:

1.Powstałe samodzielnie reżimy markistowsko-leninowskie - wśród nich Związek Radziecki - w których w latach osiemdziesiątych nastąpiła liberalizacja i istniały ruchy demokratyczne, lecz elementy konserwatywne pozostawały silne.

2.Kraje środkowoafrykańskie, które, z kilkoma wyjątkami, pozostawały dyktaturami jednostki, reżimami wojskowymi, systemami jednopartyjnymi lub jakimiś hybrydami tych trzech form.

3.Kraje islamskie, ciągnące się od Maroka do Indonezji, które - z wyjątkiem Turcji i mniej jednoznacznie Pakistanu - wszystkie miały rządy niedemokratyczne (chociaż w 1990 roku kilka z nich zdawało się podejmować liberalizację).

4.Kraje Azji Wschodniej, od Birmy przez Azję Południowo-Wschodnią do Chin i Korei Północnej, gdzie istnieją systemy komunistyczne, reżimy wojskowe, dyktatury jednostek i dwa systemy bliskie demokracji (w Tajlandii i Malezji).

Przeszkody stojące przed demokratyzacją oraz siły wspierające jej przeprowadzenie można ująć w trzech szerokich kategoriach: czynników politycznych, kulturowych i ekonomicznych.

Jedna z potencjalnie ważnych przeszkód stojących przed dalszymi demokratyzacjami wynikała z faktu, że spośród pozostałych państw autorytarnych prawie żadne nie miało poprzednich doświadczeń z demokracją. Dwadzieścia trzy z dwudziestu dziewięciu krajów, które przeszły demokratyzacją w latach 1974-1990, doświadczyły wcześniej demokracji. Tylko nieliczna grupka krajów niedemokratycznych w 1990 roku mogła powołać się na takie doświadczenia. Dotyczyło to kilku krajów, które w trzeciej fali cofnęły się do autorytaryzmu (Sudan, Nigeria, Surinam oraz być może Pakistan), czterech krajów, które cofnęły się w drugiej fali i nie demorkatyzowały sił w trzeciej (Liban, Sri Lanka, Birma, Fidżi) oraz trzech byłych demokracji, które po II wojnie światowej powstrzymała przed redemokratyzacją radziecka okupacja (Estonia, Łotwa, Litwa). Praktycznie żadne z pozostałych dziewięćdziesięciu lub więcej krajów niedemokratycznych w 1990 roku nie miało znaczących doświadczeń z rządami demokratycznymi. Nie stanowi to rzecz jasna decydującej przeszkody na drodze do demokratyzacji, gdyż w przeciwnym przypadku żaden kraj nie byłby demokratyczny. (...)

Scharakteryzuj autorytaryzm nieskonsolidowany.

Autorytaryzm nieskonsolidowany – sposobem niezamierzonym dopuszcza istnienie ograniczonej opozycji , choć rozwiązania instytucjonalne stają na straży tego, by nie doszła ona do władzy – jest wynikiem ułomności działań

Autorytaryzm nieskonsolidowany (ułomny) – zezwala natomiast – formalnie bądź faktycznie na ograniczoną kontensację istniejącego reżimu (liberalizacja cenzury, tolerowanie wybranych organizacji opozycyjnych lub dopuszczenie opozycji do limitowanego udziału w wyborach parlamentarnych).

Do cech wspólnych zaliczamy to, że:

1.Wybory nie są niezbędną dla systemu instytucją polityczną

2.Władza wykonawcza nie podlega ograniczeniom ani kontroli

3.Brak swobody zrzeszania się dla celów politycznych i głoszenia poglądów politycznych

4.Posiadanie rozbudowanego aparatu represji

Autorytaryzm nieskonsolidowany zezwala na formalne bądź faktyczne ograniczanie istniejącego reżimu.

- liberalizacja cenzury,

- tolerowanie wybranych organizacji opozycyjnych,

- dopuszczanie opozycji do limitowanego udziału w wyborach parlamentarnych.

Autorytaryzm ułomny (nieskonsolidowany) to taki, w którym na skutek zaplanowanej nieszczelności systemu efektów działań ekipy rządzącej pojawia się ograniczona możliwość niezadowolenia społecznego i żądanie zmiany reguł politycznej gry tzn. dopuszcza istnienie ograniczonej opozycji, choć rozwiązania instytucjonalne stoją na straży tego by nie doszła ona do władzy (frankistowska Hiszpania od połowy lat 60, Portugalia, Polska 1980-1981 oraz po 1986r., ZSRR po objęciu funkcji sekretarza przez Gorbaczowa, Węgry pod koniec lat 80). W tych krajach proces demokracji został wreszcie uruchomiony.

Tworzenie się zjawiska semiopozycji, którą stanowią grupy polityków krytycznych wobec reżimu, ale nie podważających jego postaw. Jest podobna do „opozycji w koalicji rządzącej”, różni się tym, że nie ponosi odpowiedzialności przed obywatelami jak w Hiszpanii. Liberalizacja nie zawsze prowadzi do bezpośredniego upadku autorytaryzmu jak np.

Autorytaryzm ułomny może stworzyć warunki dla organizowania się sił prodemokratycznych i przejęcia przez nie władzy, celem ustanowienia nowych reguł gry politycznej.

Przedstaw i uzasadnij teorie Juan Linza i Alfreda Stepana w aspekcie konsolidacji demokracji.

Juan Linz i Alfred Stepan – proces konsolidacji dokonuje się równocześnie na trzech płaszczyznach:

1.Konstytucyjnej

2.Intelektualnej

3.Behawioralnej

Przejawy konsolidacji demokracji:

1.Rywalizacji

2.Partycypacji

3.Wolności

4.Pluralizmie

Juan Linz i Alfred Stepan podkreślają, że proces konsolidacji dokonuje się równocześnie na trzech płaszczyznach: konstytucyjnej, intelektualnej i behawioralnej. O konsolidacji demokracji możemy mówić wówczas, gdy normy konstytucyjne, odzwierciedlające takie wartości, jak wolność, równość, pluralizm i tolerancja czy uszanowanie przez partie przegrywające werdyktu wyborczego, znajdują odzwierciedlenie w postawach i zachowaniach zarówno elit, jak i mas. Przejawem konsolidacji demokracji jest też manifestowanie sprzeciwu wobec postaw oraz zachowań odbiegających od tych norm. Tak np. w powojennej Europie ukształtowała się niepisana norma wykluczania od udziału w rządach ugrupowań radykalnych, niezależnie od uzyskiwanego przez nie poparcia wyborczego. Początkowo odnosiła się ona do komunistów włoskich, później została przeniesiona na ugrupowania prawicowe (Front Narodowy we Francji, partie progresywne w Skandynawii, neofaszyści we Włoszech).

Przedstaw i uzasadnij, co według większości politologów przesądza o istocie demokracji.

Wedle współczesnych kryteriów, za państwa stricte demokratyczne uznawane być mogą tylko te, których ustrój opiera się formalnie i realnie na:

Przestaw i uzasadnij konstrukcję typologii systemów politycznych w oparciu o próg graniczny (możliwości zrzeszania się ludzi dla celów politycznych).

ze względu na konkurencyjność:

ze względu na charakter programów partii politycznych i zasady walki międzypartyjnej:

Przestaw i uzasadnij konstrukcję typologii systemów politycznych w oparciu o próg graniczny jakim jest poziom demokratyzmu.

Poziom demokratyzmu dzielimy na dwie subkategorie:

- demokracje skonsolidowane (ustabilizowane),

- demokracje nieskonsolidowane (nieustabilizowane),

Demokracja skonsolidowana:

Obejmuje rywalizacyjne wybory, podział władzy, brak środków decyzyjnych nie poddanych kontroli wyborców (tj. armia, policja, kościół), ograniczenia władzy wykonawczej, przestrzeganie praw obywatelskich, rywalizacyjny system polityczny, istnienie społeczeństwa obywatelskiego. Zdolność przetrwania (umiejętność uporania się ze zjawiskami kryzysowymi) w dłuższym przedziale czasowym.

Demokracja nieskonsolidowana:

To te które powstały niedawno, mają problemy z pokonaniem wyzwań jakie napotkały. Demokracje nieskonsolidowane to takie, w których standardy właściwe liberalnej demokracji nie uzyskały jeszcze monopolu wśród norm regulujących życie publiczne. Wzorce rywalizacji politycznej zmieniają się dość radykalnie z elekcji na elekcję.

Przedstaw zasadnicze cechy jakimi charakteryzują się systemy demokratyczne.

Demokratyczne systemy polityczne cechuje:

1.Wybory funkcja mechanizmu dostępu do wiedzy oraz egzekwowania politycznej odpowiedzialności rządzących.

2.Są one rywalizacyjne, cykliczne oraz zapewniają równe traktowanie wszystkich ich uczestników przez władze państwowe.

3.Nie są podejmowane przez rządzących działania, które bezpośrednio ograniczałyby możliwość alternacji władzy.

4.Swoboda zrzeszania się dla celów politycznych oraz wolność głoszenia poglądów politycznych.

5.Każdy dorosły obywatel ma możliwość ubiegania się o mandat.

Do podstawowych cech demokratycznego ustroju, należy pięć zasad:

Zasada suwerenności narodu

Zasada suwerenności narodu oznacza, że najwyższą władzą jest władza narodu. W praktyce naród powierza władzę w państwie swoim przedstawicielom, którzy są wyłaniani w drodze powszechnego głosowania uprawnionych do tego obywateli. W dzisiejszych czasach zasada suwerenności narodu została w pełni urzeczywistniona w formach demokracji pośredniej i bezpośredniej. Naród dzięki nim ma wpływ na władzę, oraz uczestniczy w jej sprawowaniu. Jako obywatele mamy do dyspozycji szereg działań, które pozwalają nam oddziaływać na rządzących. Po pierwsze możemy wypowiadać swoje zdanie w drodze referendum. Posiadamy prawo inicjatywy ludowej, pełnoletni obywatele Rzeczypospolitej mają prawo do wypowiadania się w wyborach powszechnych. Możemy także działać w partiach politycznych czy stowarzyszeniach.

 Zasada poszanowania praw mniejszości

W dzisiejszym państwie demokratycznym decyduje większość, a więc wola narodu nigdy nie jest jednością. Demokracja funkcjonująca jako wola większości społeczeństwa, w bardzo łatwy sposób mogłaby się przerodzić w rządy jednostki, w tyranię. Większość nie zawsze ma jednak rację. Aby zapobiec rządom tyrana wprowadzono zasadę poszanowania praw mniejszości. Władza większości społeczeństwa została w ten sposób ograniczona, a mniejszościom zostały przyznane prawa. Są to prawo do zachowania i praktykowania swojej religii, do swobody wypowiedzi czy posiadania możliwości udziału w życiu publicznym i politycznym państwa.

 Trójpodział władz

Koncepcja trójpodziału władzy została zaproponowana przez Karola Monteskiusza. Opierała się ona na wyodrębnieniu z funkcji państwa trzech władz – wykonawczej (egzekutywa), ustawodawczej (legislatywa) i sądowniczej. Każda z nich miała być sprawowana przez inny organ, jednak przy wzajemnym kontrolowaniu się.

 Zadaniem władzy ustawodawczej winno być tworzenie przepisów prawa. Władza wykonawcza była odpowiedzialna za wprowadzenie go w życie, a władza sądownicza miała być odpowiedzialna za sprawdzenie, czy rzeczywiście przyjęte prawo jest respektowane i przestrzegane.

Państwo prawa

Idea państwa prawa pochodzi jeszcze z czasów starożytnych. Współcześnie nie oznacza ona tylko i wyłącznie przestrzegania prawa, ale także podporządkowanie się normom prawnym oraz posłuszeństwo im przez wszystkich obywateli państwa. W państwie prawa przepisom prawnym mają być posłuszni wszyscy, także ci którzy sprawują władzę.

 Pluralizm

Pluralizm oznacza istnienie, ale także i poszanowanie różnych idei, poglądów politycznych czy obyczajów. Zapewnia on obywatelowi danego państwa swobodny wybór spośród wielu ewentualności. Możemy mówić o pluralizmie społecznym, politycznym i ekonomicznym.

 Pluralizm społeczny – dotyczy życia społecznego; przejawem społecznego pluralizmu jest istnienie złożonej struktury społecznej, w której mamy do czynienia z różnorodnymi klasami, grupami czy warstwami.

 Pluralizm polityczny – zapewnia możliwość działania partiom politycznym, reprezentującym różne ideologie i polityczne programy; w państwie w którym obowiązuje zasada pluralizmu politycznego działa legalnie opozycja polityczna; zasada ta dotyczy także obywateli, którzy mogą swobodnie wyrażać swoje polityczne poglądy oraz mogą być członkami różnych partii politycznych.

Pluralizm ekonomiczny – zapewnia swobodę działania w państwie różnym podmiotom gospodarczym, takim jak: przedsiębiorstwa prywatne, państwowe, spółdzielnie itd.; państwo stwarza także warunki konkurencyjności rynku.

Przedstaw i krótko scharakteryzuj systemy przeciwstawne współcześnie rozumianej demokracji.

Tyrania - w państwach-miastach starożytnej Grecji forma rządu powstała w wyniku zamachu stanu. Tyrani wywodzili się zazwyczaj z arystokracji, a do władzy dochodzili przy poparciu ludu, jednak nie przyczyniali się do zwiększania jego praw. Potocznie - władza powstała bezprawnie przez uzurpację. Wszelkie samowolne rządy, sprawowane przez jednostkę lub grupę, ze stosowaniem przemocy lub terroru

Dyktatura - 1. forma ustroju, w którym rządy sprawuje określona grupa społ., np. d. proletariatu. 2. pot. forma ustroju, w którym autokratyczne rządy oparte na sile sprawowane są przez określoną jednostkę lub grupę ludzi.

Absolutyzm - forma ustroju politycznego, polegająca na skupieniu w ręku monarchy całości władzy: ustawodawczej oraz wykonawczej i sądowniczej (władca był najwyższym sędzią). Całość władzy polegała na jednoczesnym niepodleganiu żadnemu aparatowi kontrolnemu.
Cechami absolutyzmu były: scentralizowany aparat państwowy, składający się z fachowych, przygotowanych do pełnienia funkcji państwowych urzędników, silna jednolita armia, dobrze zorganizowany aparat biurokratyczny, dążenia do uniezależnienia się Kościoła, osłabienie pozycji szlachty i duchowieństwa.

Despotyzm - forma nieograniczonej i bezwzględnej władzy jednostki. Opiera się na przemocy i terrorze wobec przeciwników, zmonopolizowaniu rządów przez władcę i jego najbliższe otoczenie, dowolności w ustalaniu i egzekwowaniu praw. Despotyzm bywa często utożsamiany z tyranią, rozumianą jako skrajna postać absolutyzmu. W sensie pierwotnym i najszerszym despotyzm oznacza rządy sprawowane przez jednostkę.

Autokracja - polit. system władzy, w którym spoczywa ona w rękach jednej osoby, jest nieograniczona i niekontrolowana; samowładztwo.

Totalitaryzm - forma sprawowania rządów, a zarazem uzasadniająca ją teoria, która polega na całkowitym podporządkowaniu, jednostki i wszelkich przejawów życia społecznego władzy państwowej, wskutek czego człowiek staje się jedynie funkcją państwa lub społeczeństwa. Cechą ustroju o charakterze totalitarnym jest wykluczający wszelką demokrację bezwzględny autorytet władzy państwowej, a realizowane przez tę władzę cele stają się celami wszystkich legalnie działających organizmów społecznych. Stąd też niemożliwe jest istnienie jakichkolwiek niezależnych od władzy struktur pośrednich (organizacji społecznych, partii politycznych, ale również oświaty, zakładów pracy, kościołów, rodziny). Władza w takim ustroju sprawowana jest poza wszelką kontrolą prawną, a odgórnie narzucony przymus w stosunkach państwo-obywatel łamie szereg podstawowych praw człowieka.

Autorytaryzm - system rządów, w którym władza skoncentrowana jest w ręku przywódcy i jego najbliższego otoczenia, podejmują oni decyzje zatwierdzone przez bezwolny parlament i egzekwowane dowolnymi metodami. W autorytaryźmie ważną rolę odgrywa cenzura, policja polityczna i armia, są one narzędziami tłumienia wszelkich przejawów opozycji i niezadowolenia. Wprowadzenie rządów autorytatywnych odbywa się najczęściej przez zamach stanu. Z założenia jest to system przejściowy, który ma istnieć do momentu powstania większości zdolnej przejąć władzę i zapewnić państwu rozwój społeczno-ekonomiczny oraz prestiż międzynarodowy. Założenie to jednak z czasem zanika, a rządzący starają się utrzymać przy władzy jak najdłużej. W przeciwieństwie do totalitaryzmu, autorytaryzm nie dąży do całkowitej kontroli życia obywateli.

Przedstaw wspólne cechy charakterystyczne dla postaci autorytaryzmu.

Cechami wspólnymi państw autorytarnych są:

- Ograniczony pluralizm partii politycznych (jedna dominująca z ewentualnie kilkoma zaporowymi).
- Ograniczona zasada samorządności narodu i jego dostępu do sprawowania władzy publicznej.
- Sterowanie nastrojami społecznymi nierzadko przez nieklarowną ideologię państwa autorytarnego.
- Oparcie władzy w państwie autorytarnym na armii i policji, rozbudowany system kontroli bez wpływu na życie prywatne obywateli (jak w przypadku totalitaryzmu).

Właściwości autorytaryzmu:

Władza autorytarna koncentruje się w ręku przywódcy i jego najbliższego otoczenia. To oni podejmują decyzje, co ma miejsce z lekceważeniem podstaw prawnych lub ich pomijaniem. Dla pozorów demokracji decyzje zatwierdzane są przez bezwolny lub zdominowany stronnictwem prorządowym parlament. Przywódca posiada szereg osobistych prerogatyw, które dają mu realny wpływ na politykę państwa. Uwidacznia się to w rządzeniu wykonywanym za pomocą rozkazów, nakazów, sankcji karnych. Podstawą władzy jest często rozbudowany aparat przymusu w postaci armii, policji i służb bezpieczeństwa. Podtrzymują one władzę, co wiąże się z częstym stosowaniem lub grożeniem przymusem państwowym. W przeciwieństwie do totalitaryzmu ta dowolność posługiwania się przymusem ogranicza się tylko do jawnych przeciwników systemu. Jest to wybiórcze stosowanie przymusu, a nie powszechne i przejawia się w policyjnej inwigilacji czy represjonowaniu tylko aktywniejszych krytyków przywódcy autorytarnego i jego rządów.

Do cech charakterystycznych dla systemu autorytarnego w Polsce zaliczyć można:

-ograniczenie swobód obywatelskich

-wzrost roli Kościoła w życiu państwa

-stosowanie represji wobec opozycji, co potwierdza np. proces brzeski

-ingerencja cenzury

-ograniczenie roli parlamentu na rzecz władzy wykonawczej

-fałszowanie wyborów

-ograniczenie pluralizmu politycznego, poprzez zmiany w konstytucji

-tworzenie ugrupowań młodzieżowych związanych z partiami politycznymi.

Scharakteryzuj czym jest tzw. „szara strefa ustrojowa”.

„Szara strefa” ustrojowa:

„przemieszczające się” reżimy polityczne – pomiędzy nieskonsolidowaną demokracją i ułomnym (nieskonsolidowanym) autorytaryzmem (Rosja, Ukraina)

„Szara strefa” polityczna:

SZARA STREFA POLITYCZNA I JEJ CECHY
Występuje w państwach w których przez pewien czas występuje mieszanka demokratyczno-autorytarna. Zależy od systemu ekonomicznego, kultury. Cechy szarej strefy politycznej to: koncentracja władzy w rękach prezydenta pochodzącego z wyborów; wyborcza dominacja partii władzy; pozbawienie wyborów do parlamentu realnego znaczenia politycznego; zablokowanie możliwości kształtowania się opozycji; uchybienie w przestrzeganiu praw człowiek. Czas trwania państwa w szarej strefie może być różny, nie wiadomo co się tam wydarzy.

Przedstaw jakimi zasadniczymi celami kierują się partie polityczne.

Partią polityczną nazywamy organizacje o charakterze dobrowolnym, która za główny cel stawia sobie zdobycie lub utrzymanie władzy państwowej. Władza natomiast jest jej niezbędna do realizacji programu politycznego.

Cele partii na przykładzie Sojuszu Lewicy Demokratycznej, partii dominującej w polskim rządzie: pełne upodmiotowienie obywateli w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym - troska o zasady i instytucje demokratycznego państwa, decentralizację zadań i finansów publicznych, rozwój wszelkich form samorządności, wspieranie inicjatyw i działań obywatelskich; zapewnienie szybkiego wzrostu gospodarczego i umocnienie międzynarodowej konkurencyjności polskiej gospodarki, przy jednoczesnym dążeniu do pełnego, produktywnego zatrudnienia; zagwarantowanie ludziom równych szans rozwoju, w szczególności poprzez powszechny i bezpłatny dostęp do edukacji na wszystkich szczeblach kształcenia; tworzenie optymalnych warunków startu życiowego młodzieży;
ograniczenie wciąż zbyt dużej sfery niedostatku i ubóstwa, likwidację obszarów ludzkiej biedoty, która zamyka jednostki, rodziny i całe grupy społeczne w cywilizacyjnych gettach;
zabieganie o równy status kobiet i mężczyzn, wspieranie aktywności zawodowej i społecznej kobiet, oraz poszanowanie prawa do świadomego macierzyństwa; zdynamizowanie przemian cywilizacyjnych polskiej wsi i modernizację rolnictwa; gospodarowanie w sposób ekologicznie zrównoważony z poszanowaniem dla środowiska naturalnego; równe traktowanie obywateli bez względu na płeć, pochodzenie, wyznawaną religię czy światopogląd oraz pełne poszanowanie praw wszelkich mniejszości; pełna wolność i swoboda sumienia i wyznania, współpraca z kościołami i związkami wyznaniowymi na rzecz rozwiązywania spraw społecznych i obrony ludzkiej godności przy zachowaniu świeckości państwa; otwarcie Polski na świat, integracja ze strukturami europejskimi, budowanie trwałych więzi sąsiedzkich i regionalnych; dialog społeczny jako zasadnicza metoda kształtowania stosunków społecznych, rozwiązywania sporów zbiorowych i sprawowania władzy.
Prawo i Sprawiedliwość (Program partii )

zaostrzenie kar dla przestępców, walka z korupcją, zakaz aborcji i eutanazji, dekomunizacja i rozliczenie agentów służb specjalnych z czasów PRL, gwarancja minimum socjalnego, utrzymanie interwencjonizmu gospodarczego obecnym poziomie, obniżka podatków, utrzymanie podatku progresywnego, zapewnienie większego bezpieczeństwa obywatelom, strategiczne więzi ze Stanami Zjednoczonymi, wspieranie służby zdrowia i oświaty.

Rola jaką wypełnia partia w systemach demokratycznych i niedemokratycznych.

W warunkach systemów niedemokratycznych partie polityczne zmierzają do podporządkowania społeczeństwa rządzącej elicie. W państwach demokratycznych partie zapewniają obywatelom udział we władzy państwowej.

W systemach demokratycznych wypełnianie przez partię polityczną roli ogniwa pośredniczącego między państwem a społeczeństwem może przybierać formę: ogniwa partycypacyjnego, wyborczego względnie klientelistycznego. Z reguły scenariusz przygotowany przez partię, a oferowany w celu maksymalizacji poparcia społecznego, uwzględnia strategie mieszane, a więc oparte na procedurach charakterystycznych dla każdego z trzech wspomnianych sposobów strukturyzowania aktywności elektoratu. Należy jednak zaznaczyć, iż w demokracjach ustabilizowanych partie występują przede wszystkim w roli ogniwa wyborczego co często skłania badaczy do określania współczesnych demokracji mianem wyborczych.

Funkcje w systemach demokratycznych

Po pierwsze, spełniają funkcję siły społeczno-mobilizacyjnej, aktywnej w ramach struktury społeczeństwa. Gwarantuje im to rodzaj społecznego zakorzenienia, co przekłada się na wynik w walce politycznej. Odgrywanie tej roli jest związane z otrzymywaniem przez partię polityczną legitymacji społecznej. Jest to nic innego, jak legitymacja wyborcza, która pozwala partii na przejęcie władzy politycznej w państwie. Po drugie, partie polityczne spełniają funkcję aktora polityczno-instytucjonalnego, który zostaje zaangażowany w proces kształtowania polityki państwa i ma mniej lub bardziej znaczący wpływ na kierunek jej ewolucji. Funkcja ta weryfikuje funkcję siły społeczno-mobilizacyjnej.

Ogniwo pośredniczące między państwem a obywatelami. Może ono przybierać formę ogniwa:

partycypacyjnego: Partie starające się wrócić do korzeni (np. partie zielonych). Starają się zapewnić swoim członkom oraz sympatykom udział w wewnątrzpartyjnym procesie decyzyjnym.

wyborczego: Scenariusz przygotowany przez partię, a oferowany w celu maksymalizacji poparcia wyborczego, uwzględnia strategie mieszane.

klientelistycznego: Polega na silnym ujawnieniu się w polityce państwa interesów lokalnych i regionalnych, przenoszonych na ten poziom przez partie polityczne. W strategii partii dominuje pierwiastek "lokalizmu".

Funkcje w systemach niedemokratycznych

Na plan pierwszy wysuwa się rola partii politycznych, jako ogniwa nakazowo – kierowniczego. Partie w reżimach totalitarnych dążą do objęcia kontrolą wszelkich form aktywności społeczeństwa i dlatego stopniowo zacierają naturalne różnice między sferą publiczną i prywatną. Partia przejmując władzę w państwie, przejmuje kontrolę nad obywatelami, którymi może manipulować. Stwarza wrażenie legitymizacji ich poczynań przez obywateli. Jednakże jest to jedynie fasada, bo np. podkreślany jest ceremonialny charakter wyborów, skoro i tak alternacja władzy nie może nastąpić.

Wymień trzy podstawowe typy partii i scharakteryzuj (X).

Partie kadrowe – tworzone przez elitarne grupy aktywistów, powstawały w XIX w. Europie i Ameryce (ograniczenie praw wyborczych), partie te odzwierciedlały konflikt między arystokracją i właścicielami ziemskimi a dynamicznie rozwijającą się burżuazją i nowymi grupami zawodowymi. Partie kadrowe miały charakter lokalny, tworzyły układ powiązań nieformalnych i  interpersonalnych. W  warunkach istnienia cenzusów wyborczych politycy partii kadrowych powiązani byli ściśle z osobami o podobnym statusie społecznym i majątkowym, będąc rzecznikami ich interesów. Luźne struktury organizacyjne nie zhierarchizowane. Frakcje parlamentarne partii kadrowych kontrolowały m.in. ministrów;

Partie masowe – posiadały bardziej rozwinięte struktury organizacyjne, odwoływały się do określonych wizji programowych wyprowadzanych z ideologii, reprezentowały poszczególne części społeczeństwa. Najbardziej dynamiczny okres ich tworzenia wiązany jest z procesem rozszerzenia praw wyborczych. Zrzeszały miliony członków, apelowały do szerokich mas społ. i aktywnie zabiegały o ich poparcie. Partie socjalistyczne były pierwszymi partiami masowymi. Partie komunistyczne które powstały w wyniku rozłamów w partiach socjalistycznych, wprowadziły specyficzne innowacje organizacyjne: np. powołanie małych organizacji podstawowych w miejscach pracy, wysoki stopień centralizacji. Partie faszystowskie dokonały syntezy modelu socjalistycznego i komunistycznego doprowadzając do perfekcji militarny typ organizacji wewnętrznej. Po II wojnie światowej kolejne przekształcenie partii masowych, w poszukiwaniu szerszego poparcia społ. rezygnowały one z klasowych identyfikacji na rzecz pojemniejszych programów;

Partie wyborcze – apel wyborczy zostaje skierowany do różnych grup społecznych. Zaczyna dominować zjawisko poszukiwania potencjalnego wyborcy poprzez wykorzystanie argumentu programowej bliskości, a to oznacza, że apel wyborczy musi ulec w miarę możliwości indywidualizacji, a same strategie stają się ofensywne i konfrontacyjne. Zmienia się także rola członków partii. W dalszym ciągu są oni partii potrzebni, jednak partie stopniowo tracą monopol jeżeli chodzi o ich aktywizację polityczną. Partie wyborcze starają się przyciągać członków z różnych grup i segmentów społeczeństwa. Partie wyborcze stają się więc przede wszystkim formą zorganizowania wyborców, a nie członków. W ugrupowaniach wyborczych (elektoralnych) obserwujemy zwrot w kierunku modelu partii kadrowej. Centralną rolę odgrywają w nich grupy polityków i profesjonalnych biurokratów, ekspertów dysponujących specjalistyczną wiedzą.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
PRAWDOPODOBNE PYTANIA
Prawdopodobne pytania
Prawdopodobne pytania z?rmy wykład nr 3
I koło farma pytania (prawdopodob. dr Magdalan), TESTY
pytania testowe (prawdopodobieństwo że to pula miniasa)
Pytania egzaminacyjne z rachunku prawdopodobieństwa i statystyki, Pytania egzaminacyjne
Pytania jakie prawdopodobnie mogą pojawić się na egzaminie
Mechanika Semest I pytania egz
Prawdopodobieństwo
prelekcja ZUM z pytaniami
pytania przykladowe exam zaoczne(1)
pytania nowe komplet
Pytania egzaminacyjneIM
FiR Prawdopodobieństwo2

więcej podobnych podstron