1. WARUNKI ROZWOJU ROLNICTWA I SPOSOBY GOSPODAROWANIA W ROLNICTWIE
DO FORM UŻYTKOWANIA ZIEMI NALEŻĄ:
pola uprawne (grunty orne)
sady i ogrody,
użytki zielone (łąki i pastwiska),
lasy,
wody,
obszary zabudowane, objęte infrastrukturą komunalną (drogi, cmentarze, lotniska itp.)
Użytkowanie ziemi na świecie:
11,2 % grunty orne
26,2 % łąki i pastwiska
32,0 % lasy
30,6 % pozostałe (wody, tereny osadnicze, grunty nieprzydatne)
Do najstarszych form działalności gospodarczej człowieka zaliczamy: zbieractwo, myślistwo, rybactwo i rolnictwo. Działalność ta dostarcza człowiekowi niezbędnych do życia produktów: żywności, drewna, skór, wełny itp.
ROZMIESCZENIE OBSZARÓW ROLNICZYCH W ZNACZNYCH STOPNIU WARUNKUJĄ CZYNNIKI PRZYRODNICZE:
klimat,
żyzność gleb,
ukształtowanie powierzchni,
stosunki wodne.
Najwięcej użytków rolnych: 57,0% Oceania, 50,9 % Azja, 36,4% Afryka, 34,7% Ameryka Południowa
PODSTAWOWYMI CZYNNIKAMI POZAPRZYRODNICZYMI WPŁYWAJĄCYMI NA POZIOM PRODUKCJI ROLNEJ SĄ:
formy własności ziemi,
wielkość gospodarstw,
wykształcenie i wiek rolnika,
poziom techniczny wsi,
polityka rolna państwa,
kultura rolna,
sposoby gospodarowania,
technika i technologia.
UDZIAŁ GRUNTÓW ORNYCH W WYBRANYCH KRAJACH:
58% Dania,
57% Ukraina,
51% Indie
45% Polska
UDZIAŁ ŁĄK I PASTWISK W WYBRANYCH KRAJACH:
42% Chiny
25% USA
22% Brazylia
15% Niemcy
12% Polska
PRZES SPOSÓB (SYSTEM) GOSPODAROWANIA W ROLNICTWIE rozumie się zabiegi i środki służące do pielęgnowania i podnoszenia walorów użytków rolnych oraz stosowanie nakładów kapitału lub pracy człowieka w celu uzyskiwania wzrostu produkcji rolnej.
SYSTEM ŻAROWO-ODŁOGOWY polega na wypalaniu roślinności leśnej w celu uzyskania pola uprawnego, użyźnionego popiołem. Na wypaleniskach sieje się przez kilka lat ryż, kukurydzę, proso, maniok, fasolę. Następnie pozostawia się dany obszar odłogiem, aż odzyska on utraconą żywność.
Inne systemy uprawy: ugorowy, dwupolowy z ugorem, trójpolowy i płodozmianowy.
RÓŻNE SYSTEMY NAWADNIANIA PÓL powstały na obszarach klimatu monsunowego i na stepach. Są to: tarasowe, zalewowe i basenowe. Różnią się one źródłami poboru wody, sposobami jej rozprowadzania na polach, a także doprowadzania na różne wysokości. Rolnictwo nawadniane może dać od 2 do 4 zbiorów w ciągu roku.
Współcześnie: Chiny, Japonia, Korea, Filipiny, Ganges, Brahmaputra.
POLDERY – osuszone pole uprawne, otoczenie wałami chroniącymi je przez zalaniem (najczęściej w depresjach)
TYPY ROLNICTWA
TYP ROLNICTWA UPRZEMYSŁOWIONEGO (wysokotowarowego) – produkty rolne przeznaczone są głównie na sprzedaż. Głównie Ameryka.
Rolnictwo wysokotowarowe charakteryzuje się:
mechaniką produkcji,
chemizacją,
melioracją (nawadnianie i odwadnianie),
stosowaniem różnych systemów zmianowania roślin,
stosowaniem dobrego materiału siewnego i hodowlanego,
specjalizacją produkcji.
ROLNICTWO NATURALNE – wytwarza produkty na potrzeby rolnika i jego rodziny. Dziś: Afryka, Azja, Ameryka Południowa.
ROLNICTWO OBSZARNICZE - ogromne gospodarstwa (latyfundia) uprawiane są przez pracowników najemnych, przy niskim stopniu mechanizacji i chemizacji. Europa Południowa, Azja Zachodnia, Ameryka Łacińska.
RODZAJE GOSPODAREK (ekstensywna i intensywna):
GOSPODARKA EKSTENSYWNA – stosowana jest na ogół w krajach posiadających duże powierzchnie użytków rolnych, w tym gruntów ornych o żyznych glebach np. w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Argentynie, Rosji i na Ukrainie. Wzrost produkcji rolnej uzyskuje się przy małych nakładach pracy żywej (ludzie i zwierzęta) i pracy uprzedmiotowionej (nakłady materiałowe i kapitałowe). Taki sposób gospodarowania daje stosunkowe niskie plony z 1 ha, ale duże zbiory z dużych obszarów upraw.
GOSPODARKA INTENSYWNA - polega na zwiększaniu produkcji rolnej dzięki coraz wydajniejszej pracy ludzi i maszyn. Taki sposób stosowany jest przede wszystkim w krajach wysoko rozwiniętych gospodarczo, ale nie dysponujących dużymi obszarami rolniczymi, np. Belgia, Holandia, Dania, Wielka Brytania. W państwach o dużej liczbie ludności prowadzona jest gospodarka intensywna z wykorzystaniem pracy ludzi i zwierząt, np. Indie, Chiny, Brazylia.
WSKAŹNIKAMI INTENSYFIKACJI ROLNICTWA w poszczególnych krajach są:
wysokość plonów,
wielkość pogłowia zwierząt na 100 ha użytków rolnych,
liczba hektarów użytków rolnych przypadających na jeden ciągnik,
zużycie nawozów sztucznych na 1 ha użytków rolnych.
W rolnictwie występują TRZY FORMY WŁASNOŚCI ZIEMII : indywidualna (prywatna), państwowa i spółdzielcza.
REGION ROLNICZY – obszar, którego granice wytyczają takie same lub podobne typy rolnictwa, sposoby gospodarowania i kierunki produkcji rolnej.
Na rozmieszczenie regionów rolniczych świata wpłynęły czynniki przyrodnicze.
GŁÓWNE REGIONY ROLNICZE ŚWIATA:
EUROPA: Ukraina, Nizina Węgierska, Nizina Padańska, południowo-zachodnia Rosja
AMERYKA PÓŁNOCNA: Wielka Równina, Nizina Centralna, Kalifornia
AMERYKA POŁUDNIOWA: południowa cześć Niziny La Platy, południowo-wschodnia cześć Wyżyny Brazylijskiej
AFRYKA: Delta Nilu, wybrzeże Maroka, wybrzeże Algierii
AZJA: Nizina Chińska, Delta Mekongu, Nizina Gangesu, Mezopotamia
POJĘCIA:
POLDERY – osuszone pole uprawne, otoczenie wałami chroniącymi je przez zalaniem (najczęściej w depresjach)
MONOKULTURA – wieloletnia uprawa roślin tego samego gatunku na wielkim obszarze ziemii.
PLANTACJA – jedno wyspecjalizowane gospodarstwo rolne w ramach monokulturowej uprawy.
INTENSYWNOŚC ROLNICTWA - suma nakładów pracy żywej (ludzi i zwierząt) lub uprzedmiotowionej (narzędzi i maszyn) na 1 ha użytków rolnych.
REGION ROLNICZY – obszar, którego granice wytyczają takie same lub podobne typy rolnictwa, sposoby gospodarowania i kierunki produkcji rolnej.