Temat: Od herosa do pantoflarza – różnorodne portrety mężczyzn w literaturze. Przedstaw temat na podstawie analizy wybranych utworów.

Bibliografia

I. Literatura podmiotu:

1. Dąbrowska Maria, Noce i dnie, Warszawa 1996,  ISBM 83-7327-375-1. 2. Prus Bolesław, Lalka, Kraków, 2000, ISBN 83-87139-89-0
3. Sienkiewicz Henryk, Potop, Kraków, 2007, ISBN 83-7327-158-9
4. Zapolska Gabriela, Moralność Pani Dulskiej, Kraków, 2006, ISBN 83-87139-94-74.

II. Literatura przedmiotu:
1.Vademecum maturzysty. Język polski 2, Warszawa, 1999, ISBN 83-88101-04-8, s. 104-107
2. Bujnicki Tadeusz, Helman Alicja, „Potop” Henryka Sienkiewicza. Powieść i film, Warszawa, 1977, ISBN 9788302035685, s. 65-67
3. Kamiński Leszek, Ptaszyńska-Sadowska Elżbieta, Leksykon postaci literackich od Antygony do Zagłoby, Warszawa, 1994, ISBN 83-85878-57-2, s. 70, hasło: „Dulski Felicjan”
4. Nowacka Irena, Moralność Pani Dulskiej, Lublin, 2005, ISBN 83-86581-22-0, s. 29-30

III. Ramowy plan wypowiedzi:
1.Określenie problemu: różnorodne portrety mężczyzn w literaturze, analiza wybranych utworów, opis wpływu jaki wywierają kobiety na życie mężczyzn, ukazanie metamorfozy jaką przechodzą pod wpływem ich działania.
2.Kolejność prezentowanych argumentów
- Kmicic jako heros. Odniesienie do definicji bohatera. Ukazanie wpływu jaki na zmiany w jego życiu miała Oleńka Billewiczówna.
- Wokulski jako silny człowiek z osiągnięciami, lecz zawładnięty przez kobietę. Podkreślenie roli jaką odegrała Izabela Łęcka w jego upadku.
- Felicjan Dulski – mężczyzna pozostawiający wszystkie decyzje żonie. Wskazanie przyczyn takiego zachowania oraz jego skutków dla najbliższego otoczenia. Próba zastanowienia się, czy Felicjan nie potrafi zająć własnego stanowiska, czy nie chce. -Bogumił Niechcic -   mężczyzna charakteryzujący się mądrością życiową , męstwem , sprawiedliwością oraz opiekuńczą dobrocią. Ukazanie stosunku Bogumiła do żony i trudności życia.

3.Wnioski: mężczyźni w literaturze ukazani są w różny sposób, mogą być  kreowani na bohaterów lub na pantoflarzy, mogą to być również zwykli, pracowici mężczyźni. Kobiety mogą mieć na nich i na podejmowane przez nich decyzje duży wpływ .

Prezentacja maturalna

W mojej prezentacji chciałbym przedstawić, jak rozumiem temat : „Od herosa do pantoflarza – różnorodne portrety mężczyzn w literaturze. Przedstaw temat na podstawie analizy wybranych utworów”.

Koncepcja mężczyzny jak i pojecie męskości jest kategoria zmienną kulturowo. Każda epoka w nieco inny sposób postrzegała mężczyznę, jego funkcje w społeczeństwie i w rodzinie, a także cechy konstytuujące męskość. Kreacje mężczyzny poruszane są w literaturze na różne sposoby, ukazując go w roli herosa i bohatera, który opiera na swych barkach losy rodziny, a nawet kraju. Z drugiej strony, spotykamy się także z motywem mężczyzny jako osoby niezaradnej, pozbawionej ambicji, podległym wobec kobiet pantoflarzem.

Moim skromnym zdaniem istotne w tym temacie jest przedstawienie różnych postaw mężczyzn i ich stosunku do płci pięknej. Dlatego postaram się pokazać, jaki miały wpływ kobiety na portrety literackie mężczyzn.

Jako główne postacie wybrałem Andrzeja Kmicica z „Potopu”, Stanisława Wokulskiego z Lalki , Felicjana Dulskiego z „Moralności Pani Dulskiej oraz Bogumiła Niechcica z „Noce i dnie”. Na podstawie analizy wymienionych wcześniej postaci chciałbym przekonać Państwa do mojej interpretacji tematu.

Kim zatem jest heros i pantoflarz?

Pojęcie „heros” ma swoje korzenie w mitologii greckiej. Była to postać zrodzona ze związku człowieka i Boga. Zgodnie z greckimi wierzeniami bogowie Olimpu często przybywali na ziemię i ingerowali w sprawy ludzi. Bywało, że zakochiwali się w pięknych ziemskich kobietach, które wydawały na świat dzieci obdarzone boskimi zdolnościami. Wyrastały one na bohaterów zwanych herosami. Takie pochodzenie przypisywali Grecy między innymi założycielom miast i prawodawcom. Herosów, tych mitycznych półbogów, cechowały często nadprzyrodzone siły, którymi obdarzani byli zazwyczaj z bożej łaski. Jeśli zaś mocy tych nie mieli, zawsze mogli liczyć na siłę swego intelektu, który częstokroć pozwalał im wydobyć się z kłopotów lub wynaleźć niesamowity fortel, decydujący nawet o losach wojny. Wspólne wszystkim herosom na pewno są: odwaga, bez której nie dokonaliby wszystkich swych wielkich prac i czynów oraz postać kobiety, które w niektórych wypadkach są czynnikiem destrukcyjnym dla bohatera. Tak na przykład zakończyła się znajomość Heraklesa z Dejanirą, która w obawie o utracenie ukochanego nasączyła jego szatę krwią centaura. Krew okazała się trucizną i Herakles umierał w straszliwych męczarniach.

Natomiast pojęcie pantoflarza w znaczeniu potocznym oznacza mężczyznę podporządkowanego kobiecie. Ten typ mężczyzny nie ma własnego zdania, nie ma chęci lub możliwości podejmowania samodzielnych decyzji. Zapomina własnego „ja” na korzyść „ego” żony. Jest we wszystkim uległy, można nawet powiedzieć że stłamszony.

Swoją prezentację portretów bohaterów literackich rozpocznę od Andrzeja Kmicica. Jest on przede wszystkim typowym przedstawicielem społeczności szlacheckiej XVII wieku. Jego cechy charakterystyczne to porywczość, lekkomyślność, połączona z brawurą duma i niezdyscyplinowanie. Lubił zabawę i śmiech. Nie zastanawiał się często nad własnymi czynami, choć nie obce mu były szlachetne odruchy serca. Nie jest on jednak postacią jednolitą, połączenie cech hulaszczego Sarmaty i dzielnego rycerza tworzy unikatową osobowość, bardziej przypominającą bohatera romantycznego niż pozytywistycznego. Dlatego właśnie Kmicic jest jedną z najbarwniejszych postaci w polskiej literaturze.

Poznajemy go w momencie przyjazdu do zapisanej mu posiadłości. Właśnie tutaj pokazuje swoją buntowniczą i awanturniczą naturę. W odwecie za zabicie swoich kompanów puszcza z dymem Wołmontowicze. Jego zachowanie nie jest do przyjęcia przez Oleńkę Billewiczówną, która zgodnie z wolą jej ojca miała zostać jego małżonką. Sytuacja między młodymi pogarsza się, gdy Kmicic oddaje się w służbę Januszowi Radziwiłowi. Zyskuje tym miano zdrajcy ojczyzny, czego Oleńka nie może mu wybaczyć. Sam Kmicic żyje w rozdarciu, ponieważ wierność księciu przysięgał na krzyż i nie chce złamać tego przyrzeczenia . Tu ujawnia się cecha tragicznej osobowości Kmicica – jego czyny nie są wiernym odzwierciedleniem jego „dobrego z resztą z natury” serca. Najbardziej traci na tym Oleńka, która z jednej strony kocha pełnego energii młodziana, a z drugiej – nienawidzi zdrajcę i mordercę.

Dopiero po uczcie w Kiejdanach Kmicic zaczyna swoją przemianę. Aby oczyścić swoje imię, przyjmuję nazwisko Babinicz. Zmiana nazwiska symbolizuje wewnętrzną przemianę bohatera, jego dojrzewanie i pragnienie odpokutowania win. Robi to wszystko, aby odzyskać swój honor, jednak robi to również z miłości do Oleńki. Zdaje się, że jest ona głównym motorem jego działania. W ten sposób Kmicic zostaje przedstawiony jako człowiek o dwóch obliczach – z jednej strony jest potężnym człowiekiem, którego boją się nawet Tatarzy (nad którymi ciężko zapanować), z drugiej przeżywa ludzkie rozterki, ma uczucia, które nim kierują. Nie wydaje mi się, aby chciał zmienić swoją postawę, gdyby nie ukochana. To przecież ona postawiła mu warunki. To jej gniewu się obawiał. To jej słowa bardziej go bolały niż obrażenia fizyczne zadane przez przeciwników. Zdecydowanie miała bardzo duży wpływ na jego losy i zmiany w jego postawie. Wydaje mi się, że udowodniłem, iż Andrzej Kmicic jest dobrym przykładem bohatera wspieranego przez kobietę.

Odmienną postacią jest Felicjan Dulski . Zasługuje on na szczególną uwagę, gdyż jest typem mężczyzny, który żyje w całkowitym uzależnieniu od kobiety. Możliwości jego oceny mamy dosyć ograniczone, ponieważ przez cały dramat powtarza tylko jedną kwestię: „a dajcie Wy mi wszyscy święty spokój”. To postać prawie groteskowa. Siła czy niezależność to zdecydowanie nie są jego przymioty.

Właściwie można powiedzieć, że jest to człowiek bez osobowości, typowy mąż swojej żony. Jest jej cieniem, człowiekiem schowanym, za plecy swojej żony, stłamszonym i praktycznie bezosobowym. Potwierdza to scena, kiedy Dulski maszerując wokół stołu odbywa swój codzienny spacer dla poprawienia zdrowia.

Właściwie to nie spełnia się on ani w roli ojca, ani w roli męża. Wobec tragedii, która rozegrała się w ich domu praktycznie nie reaguje i ma do powiedzenia tylko jedno zdanie: „ A niech was wszyscy diabli !” Jego postawę bardzo trafnie określił Zbyszko mówiąc: ojciec wybrał dogodniejszą drogę. Mama się za niego łokciami przez świat przepycha..” Hesia zaś określa go jako lelum polelum. Pozostaje tylko pytanie czy nie chce on podejmować reakcji, czy nie może?

Największą jego rozrywką są pobyty w kawiarni, do której udaje się codziennie po obiedzie z pieniędzmi łaskawie danymi przez żonę. Konformizm, wygodnictwo, a może i zwykłe tchórzostwo każą mu pogodzić się z podrzędną, nieco może ośmieszającą pozycją w domu. Jest całkowitym przeciwieństwem żony, podporządkowany jej despotyzmowi, zdominowany przez nią, nie mający własnego zdania czyli typowy okaz pantoflarza. Dulski jawi się zatem jako typ mężczyzny, który wybrał wygodną drogę przez życie kosztem swojej pozycji w rodzinie. Jest również żywym dowodem na to, że kobiety mogą wpływać bardzo negatywnie na mężczyzn i prezentowane przez nich postawy. Postać Felicjana stoi w opozycji do Kmicica, na którego w kobiety miał zbawienny wpływ.

Kolejną postacią, którą chciałbym zaprezentować jest Stanisław Wokulski. Jest to przede wszystkim człowiek o silnej osobowości. Wiele w życiu osiągnął, lecz praktycznie został zniszczony psychicznie przez uczucie do kobiety.

Wokulski ufał, że pieniądze i przynależność do arystokratycznych kręgów pozwoli mu zaskarbić sobie przychylność Izabeli Łęckiej. Jednak pomylił się ogromnie. Łęcka okazała się pustą, bezduszną istotą, myślącą tylko o zaspokajaniu swoich potrzeb.

Bardzo ciekawy jest portret psychologiczny Wokulskiego. Widać wyraźnie, że jest to człowiek rozdarty na wielu płaszczyznach. Z jego osobowości z jednej strony przebija postawa romantyka, który kieruje się uczuciami i im podporządkowuje swoje życie, z drugiej zaś widać pozytywistę lubującego się w nauce i pomocy biednym. Łęcką kocha jak rasowy romantyk, a zdobywa jak typowy pozytywista. Zdaje sobie sprawę, że w świecie w którym żyje wiele można kupić, więc jak kupiec ofiaruje ukochanej pieniądze za kamienicę, wykupując weksle, obsypując ją prezentami. Zostałby prawdopodobnie jej mężem, gdyby nie odezwała się w nim romantyczna natura i nie podpowiedziała mu, że miłości za pieniądze nie kupi.

Na szczęście uświadamia sobie, że nie może spędzić tak pozostałego mu na tym świecie czasu. Porzuca marzenia o związku z Łęcką, pozoruje własne samobójstwo. Świadczą o tym pogłoski o kupowaniu dynamitu od górników zapisane w pamiętniku Rzeckiego. Spisuje nawet testament, w którym zapisuje pieniądze bliskim. Możemy cieszyć się z faktu, że Stanisław w końcu ocknął się z zaślepienia. Zrozumiał, że uczucie do kobiety nie może być jednym celem w życiu.

Podsumowując – Wokulski jawi się jako człowiek, który wiele stracił na wpływie kobiety: pieniądze, zdrowie psychiczne, szanse na rozwój. Na szczęście potrafił odnaleźć własne ja, uwolnić się od pęt uczucia bez wzajemności do Izabeli Łęckiej.

Ostatnią postacią, do której chciałbym się odnieść jest Bogumił Niechcic. Jest to typ człowieka, który sens życia odnajduje w pracy. Dla niego praca jest zgodna z rytmem przyrody, któremu trzeba się podporządkować. W ocenie rzeczywistości kieruje się rozumem, dostrzega i rozumie realia życia codziennego. Swój ciężki los znosi z pokorą i zrozumieniem. Akceptuje słabości drugiego człowieka.

Miłość jest dla niego innym uczuciem. Barbarę traktuje jak normalną kobietę, pomoc i wyrękę w ciężkim codziennym, trudzie, a nie jak bóstwo z romansów. Mimo, że ma świadomość zagmatwanych uczuć małżonki, nie mógłby bez niej żyć. Jego rozwaga i opanowanie są dopełniane przez uczuciowość i nastrojowość małżonki. Powoduje to, że Niechcicowie uzupełniają się wzajemnie. Barbara swoje życie podporządkowała marzeniom. Była typową introwertyczką skupioną na swoim świecie wewnętrznym, niedostępnym dla innych. Bogumił z kolei, to typ ekstrawertyka zwróconego na ludzi, na zewnątrz. Mimo tych różnic w charakterach oraz kryzysów stanowili trwałe i udane małżeństwo.

Postać Bogumiła Niechcica dobrałem po to, aby pokazać, że oprócz herosów i pantoflarzy istnieją również zwykli mężczyźni, nie ulegający kaprysom swoich wybranek.

Z przedstawionych powyżej argumentów wynika, że mężczyźni byli przedstawieni w literaturze na wiele sposobów- od potężnych herosów, bohaterów, poprzez zwykłych, pracowitych mężczyzn po mizernych i słabych pantoflarzy. Postaci pasujących do przedstawionych przeze mnie wzorców jest znacznie więcej. W swojej pracy ograniczyłem się do tych, które moim zdaniem są najbardziej wyraziste.

Mam nadzieję, że przychylą się Państwo do mojej interpretacji tematu: „ Od herosa do pantoflarza – różnorodne portrety mężczyzn w literaturze. Przedstaw temat na podstawie analizy wybranych utworów”.

1. Dlaczego wybrałem ten temat

Przede wszystkim chciałem zobaczyć, jak różni autorzy kreują portrety mężczyzn.

2.  Jak Ci dana książka pomogła w tworzeniu Twojej pracy

.W swojej pracy bardzo dużo dał mi Leksykon postaci literackich od Antygony do Zagłoby, ponieważ zawiera on ponad 1 000 zwięzłych biografii i charakterystyk bohaterów literackich, od starożytności po współczesność, a tym samym pozwala w miar szybkie zapoznanie się w sylwetkami bohaterów pod kątem doboru ich do pracy.

3. sylwetka którego z wymienionych przez ciebie mężczyzn wydaje ci się najpełniej opisana i dlaczego? 

Najpełniej, moim zdaniem, jest opisana postać Andrzeja Kmicica. Jest to przede wszystkim barwna postać, pasująca do opisu herosa. Jak każdy z herosów miał swoje słabe i mocne strony. Kmicic jest jednak narodowym herosem, który dzięki wielkiej miłości i wierze odnajduje w sobie siłę do wewnętrznej przemiany i walki dla dobra narodu i ojczyzny. W jego przemianie i sukcesie przebija się główne przesłanie Sienkiewicza. Każdy z Polaków ma w sobie siłę do wewnętrznej przemiany, cały naród może i musi ewoluować jak Kmicic, odkrywając w sobie szczytne uczucia, odpowiedzialność za dzieje ojczyzny, miłość do niej, konieczność walki o jej dobro.

4. ekstrawertyk, introwertyk

Ekstrawertyk - pojęcie wprowadzone przez  oznacza ono cechę osobowości polegającą na tendencji do kierowania swojej percepcji i działań ku otoczeniu. Jest to człowiek otwarty na świat zewnętrzny, czerpiący z niego energię do podejmowanych działań, nie znoszący samotności

Introwertyk - oznacza ono cechę osobowości polegającą na tendencji do kierowania swojej percepcji i działań do wewnątrz – na własne myśli i emocje, z jednoczesnym zmniejszonym zainteresowaniem i aktywnością skierowanymi na świat zewnętrzny. Jest to człowiek zamkniety w swoim świecie, czerpiący energię ze świata wewnętrznego czyli swoich uczuć, idei i wrażeń.

jego czyny nie są wiernym odzwierciedleniem jego „dobrego z resztą z natury” serca

„a dajcie Wy mi wszyscy święty spokój”.

„ A niech was wszyscy diabli”

„ojciec wybrał dogodniejszą drogę. Mama się za niego łokciami przez świat przepycha..”