Instalacje unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych.
1. Definicje:
-odpady medyczne (art. 3 ust. 3 pkt 5 ustawy o odpadach (Dz.U. nr 62, poz. 628 z późn. zm.))
-odpady weterynaryjne (Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów)
2. Podział odpadów:
-odpady bytowo-gospodarcze -(zmiotki, szmaty, makulatura, resztki pokonsumpcyjne), niestanowiące zagrożenia,
-odpady specyficzne- które ze względu na swój charakter zanieczyszczenia drobnoustrojami mogą stwarzać zagrożenie dla ludzi i środowiska.
Do grupy tej zaliczane są:
*zużyte materiały opatrunkowe,
*sprzęt jednorazowego użytku,
*szczątki pooperacyjne i posekcyjne,
*materiał biologiczny oraz inne odpady ze szpitali i oddziałów zakaźnych.
-odpady specjalne- do których zaliczane są substancje radioaktywne, pozostałości cytostatyków i cytotoksyków, przeterminowane środki farmaceutyczne, uszkodzone termometry świetlówki, odpady srebronośne itp.
Z powyższego podziału wynika wprost, że odpady pierwszej grupy nie stwarzają zagrożenia dla środowiska, natomiast odpady grupy trzeciej wymagają oddzielnych technik unieszkodliwiania. Zasadniczym problemem są odpady grupy drugiej, które powinny być gromadzone selektywnie, gdyż wymagają unieszkodliwiania na drodze termicznego przekształcenia.
3. Akty prawne
*Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach ( na podstawie której wydano szereg innych aktów prawnych)
*Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie dopuszczalnych sposobów i warunków unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych. (obejmuje zestawienie najważniejszych, obowiązujących rozporządzeń dotyczących odpadów weterynaryjnych )
*Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 sierpnia 2007 r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi (Dz. U. nr 162, poz. 1153).
Rozporządzenie określa sposób klasyfikowania odpadów, zbierania odpadów medycznych w miejscach ich powstawania, magazynowania odpadów medycznych w zakładach opieki zdrowotnej i warunków transportu odpadów medycznych wewnątrz jednostki ochrony zdrowia.
Należy pamiętać, iż według Ustawy ten, kto podejmuje działania powodujące lub mogące powodować powstawanie odpadów, powinien takie działania planować, projektować i prowadzić tak, aby:
zapobiegać powstawaniu odpadów lub ograniczać ilość odpadów i ich negatywne oddziaływanie na środowisko przy wytwarzaniu produktów, podczas i po zakończeniu ich użytkowania;
zapewniać zgodny z zasadami ochrony środowiska odzysk, jeżeli nie udało się zapobiec powstawaniu odpadów;
zapewniać zgodne z zasadami ochrony środowiska unieszkodliwianie - Odpady weterynaryjne – utylizacja leków i zużytego sprzętu w klinikach. Wybrane aspekty prawne Zagadnienia związane z tematyką odpadów weterynaryjnych, czyli m.in. utylizacją leków i zużytego sprzętu w klinikach weterynaryjnych są skomplikowane, lecz niezmiernie istotne. Odpady takie z uwagi na ich specyficzne właściwości niosą niebezpieczeństwo skażenia środowiska i zagrożenia epidemiologicznego.
Prawidłowe unieszkodliwianie odpadów, w sposób zgodny z obowiązującymi przepisami prawa, powinno stanowić jeden z priorytetów w prowadzeniu odpowiedzialnej i nowoczesnej praktyki weterynaryjnej
Posiadacz odpadów jest obowiązany w pierwszej kolejności do poddania ich odzyskowi, a jeżeli technologicznie jest on niemożliwy lub nie jest uzasadniony z przyczyn ekologicznych lub ekonomicznych, to odpady te należy unieszkodliwiać w sposób zgodny z wymaganiami ochrony środowiska oraz planami gospodarki odpadami. Na gruncie Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów medycznych i weterynaryjnych, których poddawanie odzyskowi jest zakazane, odpady, które zawierają żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, że wywołują choroby u ludzi i zwierząt, chemikalia, w tym odczynniki chemiczne, zawierające substancje niebezpieczne, a także leki cytotoksyczne i cytostatyczne należą do rodzaju odpadów weterynaryjnych, których poddawanie odzyskowi jest zakazane. Odpady, które nie mogą być poddane odzyskowi lub unieszkodliwiane w miejscu ich powstawania, powinny być, uwzględniając najlepszą dostępną technikę lub technologię, przekazywane do najbliżej położonych miejsc, w których mogą być poddane odzyskowi lub unieszkodliwione.
4. Leki jako odpady niebezpieczne
Należy podkreślić, iż niewykorzystane bądź przeterminowane produkty lecznicze sklasyfikowane są jako odpady niebezpieczne i powinny zostać w odpowiedni sposób zutylizowane. Takim samym regułom podlegają farmaceutyki, które nadal zachowują termin ważności, lecz są już – z różnych względów – bezużyteczne. Także leki stanowią potencjalne zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka oraz otaczającego nas środowiska. Ze względu na szkodliwość tej grupy odpadów ich unieszkodliwianie ma na celu zminimalizowanie zagrożeń wynikających z ich kontaktu ze środowiskiem i ludźmi. Celom tym służy utylizacja termiczna dokonywana w specjalnych spalarniach odpadów.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie dopuszczalnych sposobów i warunków unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych należą do nich:
*termiczne przekształcanie odpadów w instalacjach lub urządzeniach zlokalizowanych na lądzie (Są to procesy utleniania lub, inne procesy termicznego przekształcania odpadów, w
tym piroliza, zgazowanie i proces plazmowy, o ile substancje powstające podczas tych
procesów termicznego przekształcania odpadów są następnie spalane)
( Leki cytotoksyczne oraz leki cytostatyczne)
Piec do spalania
Urządzenie posiada komorę połączoną z szufladą na spopielony wkład i drzwiami do ich usunięcia.
Druga komora zapewnia dopalenie dodatkowym palnikiem w temperaturze powyżej 850 °C gazów powstałych w procesie w celu ich całkowitego oczyszczenia. Z przodu pieca znajdują się zabezpieczane blokadą drzwi ułatwiające załadunek i prawidłowe umiejscowienie wkładu w komorze. Wewnętrzna konstrukcja urządzenia pozwala na umiejscowienie wewnątrz ognioodpornego rusztu. Palnik kieruje strumień ognia pod ruszt powodując bardzo szybkie spalanie załadowanego wkładu, spopielony wkład swobodnie poprzez grill spada bezpośrednio do szuflady na popiół (popielnik).
Instalacje lub urządzenia do termicznego przekształcania odpadów wyposaża się w:
Ø co najmniej jeden włączający się automatycznie palnik pomocniczy do stałego utrzymywania wymaganej temperatury procesu oraz wspomagania jego rozruchu i
zatrzymania; palnik wspomaga proces tak długo, dopóki w komorze spalania będą pozostawały nieprzekształcone odpady,
Ø automatyczny system podawania odpadów, pozwalający na zatrzymanie ich podawania podczas:
a) rozruchu do czasu osiągnięcia wymaganej temperatury,
b) procesu, w razie nieosiągnięcia wymaganej temperatury lub przekroczenia dopuszczalnych wartości emisji,
Wybierając spalanie odpadów powinniśmy także pamiętać, że:
są to technologie znacznie bardziej kosztowne od innych, alternatywnych metod utylizacji odpadów;
ze względu na wysokie ceny urządzeń kontrolnych i filtrujących (koszty ich zakupu przekraczają cenę samego pieca) w spalarniach szpitalnych z reguły nie instaluje się odpowiedniego, wielostopniowego wyposażenia do ograniczania emisji;
pozostałości po procesie spalania - popioły, pyły i szlamy - muszą być składowane na specjalnych wysypiskach ze względu na ich bardzo wysoką toksyczność; pozostała część odpadów wydostanie się ze spalarni w postaci gazów i ścieków, zatruwając środowisko.
Aklernatywne
Pierwszym krokiem do wprowadzenia właściwej metody utylizacji odpadów szpitalnych jest określenie źródeł, ilości i typu powstających śmieci. Następnie powinno się wprowadzić system kontroli i segregacji - podział na odpady skażone i nieskażone. Odpady nieskażone powinny być traktowane tak jak inne śmieci komunalne, tzn. posegregowane i powtórnie wykorzystane. Natomiast wyselekcjonowane odpady skażone mogą być poddane:
*autoklawowanie,
Worki z odpadami medycznymi są umieszczane w szczelnym pomieszczeniu, do którego doprowadzana jest para o temperaturze 130-190°C. Odpady pozostają w autoklawie przez 30-90 minut. Para jest wprowadzana pod ciśnieniem 1-5 kg/cm2 (atmosfer) w zależności od typu i rozmiarów urządzenia oraz od składu odpadów. Podwyższenie ciśnienia pozwala to na lepszą penetrację odpadów i zapewnia zniszczenie patogenów.
Obecnie używane są dwa typy autoklawów - próżniowy i grawitacyjny. W urządzeniach próżniowych powietrze jest usuwane z komory przed wprowadzeniem pary. W autoklawach grawitacyjnych powietrze jest usuwane przez samą parę. Autoklawy są dostępne w wielu rozmiarach, od małych, do użytku w niewielkim gabinecie medycznym, do rozmiarów przemysłowych, mogących obsłużyć wiele szpitali.
Odpady, których objętość jest redukowana o ok. 75%, są następnie składowane na zwykłym komunalnym wysypisku. Niektóre przedsiębiorstwa, używające autoklawów komercyjnych, dodatkowo mielą odpady przed, lub po procesie ich utylizacji w autoklawie. Ta technika jeszcze bardziej zmniejsza objętość odpadów.
Pozostałość po autoklawowaniu ma swój kod i mielenie go nie zmieni. Zmianę kodu uzyskuje się po zmianie właściwości odpadu .
*działanie mikrofalami,
Odpady medyczne są czyszczone parą, by zmniejszyć zanieczyszczenie lotnymi patogenami. Następnie są mechanicznie kruszone zanim zostaną zamoczone. Tak przetworzone trafiają następnie do wcześniej ogrzanej komory, gdzie poddawane są działaniu promieniowania mikrofalowego przez 30 minut lub dłużej, zależnie od typu urządzenia i rodzaju odpadów. Kiedy działanie promieniowania ustaje, odpady są przetrzymywane w temperaturze co najmniej 95°C, aby zapewnić właściwą dezynfekcję. Następnie odpady, których objętość zmniejsza się o 80%, mogą trafić na zwykłe, komunalne wysypisko.
Korzyści przetwarzania mikrofalowego
Ogrzewanie mikrofalowe działa wewnętrzne, podobnie jak w domowych kuchenkach mikrofalowych, w odróżnieniu od zewnętrznego w innych technologiach. Zapewnia to lepszą penetrację ciepła i pary. System jest tak dokładnie "zamknięty", że nie ma żadnych emisji i urządzenia oczyszczające są zbędne.
Przetwarzanie przez oddziaływanie mikrofalami jest konkurencyjne ekonomicznie. Dostępne są zarówno urządzenia przenośne i stacjonarne, więc mogą sprostać wymaganiom tak małych, jak i dużych placówek służby zdrowia, a zwarta konstrukcja umożliwia eksploatację przyszpitalną. Odmiennie niż spalarnie, tak ciągłe, jak i chwilowe użytkowanie jest równie wydajne.
Zastrzeżenia
Przetwarzanie mikrofalowe nie sterylizuje, a dezynfekuje. Testy wydajnościowe pokazują, że bakterie są usuwane, ale niektóre mogą przetrwać.
Niezbędne są urządzenia (młyn) do wstępnego przerobu odpadów. Te urządzenia często się zatykają, co wpływa na przestoje całości instalacji. Dodatkowym zastrzeżeniem jest fakt, że obsługujący je pracownicy narażeni są na kontakt z nieprzetworzonymi i niezmielonymi odpadami.
* obróbka fizyczno-chemiczna.( Odpady amalgamatu dentystycznego oraz zużyte lecznicze kąpiele, które są aktywne biologicznie o właściwościach zakaźnych)