1. Kultura – ogół duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa, wytworzonego w całym procesie rozwoju historycznego danego społeczeństwa, wzbogacany i przekazywany z pokolenia na pokolenie.

2. Nascere (łac.) – rodzić się.

Colere (łac.) – pielęgnować, hodować, uprawiać.

1. Marek Tulliusz Cyceron (filozof) – „Cultura animi philiosophia es” – „Kultura jest uprawą ducha”

2. 

3. Cywilizacja – całokształt społeczno-kulturowy rozwoju danego społeczeństwa lub grupy społeczeństw w określonym czasie społecznym.

4. Kręgi cywilizacyjne świata.

1. krąg bliskowschodni.

Początek: 3000 lat p.n.e.

Miejsce: Mezopotamia, Egipt.

1. krąg chiński.

Początek: 1800 lat p.n.e.

Miejsce: Chiny, Japonia.

1. Znaki to zdarzenia, dźwięki, słowa, przedmioty, które postrzegane są zmysłowo i wyrażają pewne treści (znaczenia).

Semiotyka – klasyfikacja znaków.

Semiologia – sposoby badania znaków.

1. Rodzaje znaków.

1. ikoniczne – znaki, które przypominają to, co nazywają (np.: mapy, fotografia, wyrazy dźwiękonaśladowcze, emotikony).

2. arbitralne (abstrakcyjne) – nie przypominają tego, co symbolizują. Znaki nie mogą istnieć samodzielnie – trzeba znać konwencję (umowę), aby odczytać znaczenie.

Konwencja – kody:

• językowe,

• matematyczne,

• technologiczne,

• chemiczne.

1. Symbol – pewien znak umowny, który w różnych kulturach może mieć różne znaczenia.

2. Alegoria – symboliczny motyw, jednoznacznie określony i ustalony konwencjonalnie.

KULTURA POPULARNA
ARGUMENTY ZA
masowość, przystępność, autotematyzm (wyrażanie własnego ja), odbiorca jest aktywny, komercjalizacja.

1. Określenia kultury (pokrewne, ale przeciwstawne):

1. kultura popularna: kultura oficjalna/elitarna:

masowa, wysoka,

niska, artystyczna.

autotematyzm,

aktywny odbiorca,

kultura niejednorodna,

odkrywcza tematyka,

funkcja estetyczna.

1. kultura duchowa: kultura materialna:

symboliczna, zaspokaja potrzeby biologiczne,

symbole, kultura technologiczno-użytkowa.

alegorie,

systemy wartości,

religia, nauka, literatura, wiedza,

sztuka, zabawa.

1. kultura narodowa: kultura regionalna:

kultura duchowa i materialna poczucie więzi grupowej,

danego kraju, „małe ojczyzny”,

tolerancja, grupa etniczna – kultura wsi, parafii, okolicy

kanon naczelnych wartości – koegzystencja z kulturą narodową.

idea państwowości,

etnocentryzm – chęć

narzucenia innym swojej

kultury narodowej

relatywizm kulturowy –

przekonanie, że można robić

wszystko, na co ma się

ochotę.

1. kultura oficjalna: kultura alternatywna (kontrkultura):

zasady obowiązują wszystkich prowadzi do odizolowania się danych twórców od

i są przez wszystkich powielane. społeczeństwa i stworzenia własnych wzorców.

1. kultura ludowa: kultura profesjonalna:

kultura niższych warstw społecznych, dorobek danej „wyższej” grupy społecznej, do

istnieje od średniowiecza do której wejście jest uwarunkowane opinią samych

teraz. profesjonalistów.

1. „Mimesis” – „naśladowanie rzeczywistości” (Arystoteles → uważał, że trzeba stosować realizm)

Pitagoras uważał, że siedem planet krążących w kosmosie tworzy muzykę.

Platon mówił, że Ziemia jest marnym odbiciem raju.

1. Wielka Teoria Piękna – obiektywna, policzalna, oparta na obliczeniach matematycznych od czasów starożytnej Grecji:

• ład,

• harmonia,

• proporcjonalność,

• symetria,

• kanon moduł,

• rysunek (eksponowanie kreski).

1. Mała Teoria Piękna:

• subiektywna,

• niepoliczalna – wyrażone emocje,

• naturalizm,

• realizm,

• eksperymenty twórcze,

• żywość,

• malowniczość (eksponowanie plamy barwnej).

1. Etnografia – zajmuje się opisem kulturowego wymiaru ludzkiego życia oraz warunków społecznych, etnicznych i historycznych, które wpłynęły na jego kształt.

2. Etnologia – koncentruje się na człowieku jako społecznym twórcy kultury.

3. Antropologia kulturowa – analizuje prawa rządzące kulturą jako systemem oraz jej funkcjonowanie, a także interpretuje różnorodność poszczególnych kultur (np.: plemiennych), badanych terenowo.

4. Socjologia kultury – obszar badań, który obejmuje m.in. sztukę, naukę, religię, język i obyczaje.

5. Kulturoznawstwo – humanistyczna refleksja nad całokształtem ludzkiej aktywności.

6. Przestrzeń.

1. przestrzeń dospołeczna – chętnie przebywamy i spotykamy się z przyjaciółmi. Strefy sprzyjające kontaktom międzyludzkim mają układ przestrzeni, który ułatwia prowadzenie rozmowy (np.: stoliki umożliwiają rozmówcom patrzenie sobie w oczy). Stwarza to wrażenie swobodnej atmosfery. Dospołeczne mogą być: pokój, restauracja czy kawiarnia.

2. przestrzeń odspołeczna – staramy się przebywać jak najkrócej, a zmuszeni do pozostania w nich, odczuwamy zmęczenie lub rozdrażnienie. Najczęściej są to miejsca, do których nie udajemy się dla przyjemności – poczekalnie, szpitale czy korytarze w urzędach. Ludzie nie nawiązują tam kontaktów, lecz przebywają obok siebie z konieczności.

3. przestrzeń osobista – granice naszej przestrzeni osobistej zależą m.in. od płci, wieku, osobowości oraz kultury, do której należymy. To nasze minimum wolności w grupie. Jednak osoby połączone silną więzią uczuciową przebywają blisko siebie i nie odczuwają potrzeby zachowania dystansu. Negatywne uczucia spowodowane zbytnią bliskością obcych ludzi to pozostałość zwierzęcych reakcji na inne osobniki. Ludzkie zachowania zostały uporządkowane przez normy kulturowe, dlatego w takich sytuacjach nie okazujemy niezadowolenia, tylko np. skupiamy się na czytaniu gazety albo słuchaniu muzyki.

1. Zjawiska współczesnej kultury.

1. homogenizacja kultury – przenikanie się wytworów kultury wysokiej i niskiej, a także – w obrębie poszczególnych przedmiotów czy dzieł – ich elementów. Zjawisko to pomaga spopularyzować różne wytwory kultury, a jednocześnie obniża jej ogólny poziom. Zagraża zatem kanonom kultury wysokiej i hierarchii wartości estetycznych.

2. makdonaldyzacja – w wielu instytucjach czy firmach jesteśmy obecnie sprawnie i szybko obsługiwani, wiemy, czego i za jaką cenę możemy się spodziewać, oraz jak postępować, by otrzymać to, czego potrzebujemy.

3. postmodernizm – proces przekształcania form kultury powstałych na przełomie XIX i XX w. (modernistycznych) oraz refleksja nad zmianami, jakie zaszły od tamtego czasu na świecie.

1. Różne drogi tworzenia kultury.

1. kontrkultura – zjawisko, które pierwotnie wiązane było z hipisowską rewolucją z lat 60. XX w., a później m.in. z ruchami pacyfistów (działaczy potępiających wojnę) czy anarchistów (odrzucających władzę państwa nad jednostką). Termin oznacza ruch młodzieżowy, artystyczny lub intelektualny kwestionujący niektóre elementy kultury oficjalnej (np. nadmierny materializm życia, dyskryminację rasową lub płciową, konflikty zbrojne). W zamian kontrkultura proponuje własne idee i normy, dążąc do przemiany społecznej.

2. subkultura – termin oznaczający zespół cech i system wartości, które wyróżniają daną grupę społeczną spośród innych, co ma zapewnić jej poczucie bezpieczeństwa i wspólnoty. Członkowie subkultur młodzieżowych dążą do zamanifestowania własnej odrębności od kultury dorosłych poprzez odmienny język, wygląd zewnętrzny, zachowanie i słuchanie określonej muzyki. Subkultury często mają charakter międzynarodowy i czasowy – przemijają wraz z dorastaniem kolejnych pokoleń.

3. alternatywa – ruch czerpiący z idei kontrkulturowych, który zamiast odrzucania niektórych aspektów kultury oficjalnej promuje możliwość świadomego wyboru spoza oferty wykreowanej przez producentów kultury popularnej. Ruchy alternatywne sprzeciwiają się zawłaszczaniu działalności kulturalnej przez wielkie koncerny rozrywkowe i promują model aktywnego udziały jednostki w kulturze.

1. Cele sztuki.

1. cel dydaktyczny – sztuka powinna oddziałowywać na umysł ludzki.

2. cel ekspresyjny – sztuka powinna wykorzystywać ludzkie namiętności.

3. cel estetyczny – sztuka powinna wpływać na ludzkie postępowanie oraz cieszyć oko pięknem.

1. Funkcje sztuki.

1. ekspresywna – jest szczególnie ważna współcześnie, polega na wyrażaniu przez artystę jego subiektywnych doznań i oglądu świata.

2. kultowa (religijna) – polega m.in. na wytwarzaniu przedmiotów związanych z obrzędami religijnymi (urny na prochy zmarłych, grobowce, wizerunki świętych).

3. ludyczna – widoczna jest w sztuce służącej rozrywce i odpoczynkowi od surowych obyczajów (np. w okresie karnawału). Często charakter ludyczny mają happeningi.

4. magiczna – przejawiała się m.in. w proszeniu bóstw o dobrobyt poprzez dzieła sztuki (prehistoryczne rysunki naskalne), a także w ukazywaniu i tłumaczeniu porządku świata.

5. symboliczna – uwidocznia się np. poprzez piramidy oznaczające status faraona, katedry wskazujące potęgę Boga czy wieżowce korporacji manifestujące władzę pieniądza.

6. komunikacyjna (poznawcza) – polega na odczytywaniu sensów nadanych dziełu przez artystę dotyczących obyczajowości, wiary czy historii.

7. estetyczna (dekoracyjna) – zyskała na znaczeniu wraz z rozwojem malarstwa świeckiego mecenatu. Aż do XX w. dzieła sztuki miały głównie dawać człowiekowi możliwość obcowania z pięknem.

8. dydaktyczna – współcześnie realizowana jest w sztuce zaangażowanej, demaskującej przejawy zła i niesprawiedliwości społecznej, kształtującej krytyczną postawę wobec rzeczywistości.

9. użytkowa – przejawia się np. w przedmiotach służących celom praktycznym, a jednocześnie odznaczających się wartościami estetycznymi.

1. Brzydota – do XIX w. określano ją jako przeciwieństwo piękna. Brzydocie przyznano walor silnego oddziaływania na widza i większej autentyczności w przekazywaniu prawdy o zmieniającym się świecie, zauważono bowiem, że malarstwo ze swoimi klasycznymi zasadami coraz bardziej oddala się od postulatu prezentowania rzeczywistości.

2. Kicz – pierwotnie było pogardliwym terminem stworzonym przez przedstawicieli elit na określenie typu sielskiego pejzażu ulubionego przez XIX-wieczne mieszczaństwo. Określenie kiczu nie jest zależne od indywidualnych upodobań, lecz od tego, co w danym społeczeństwie uznaje się za synonim dobrego smaku.

3. Współczesne media.

1. mass media – instytucje wytwarzające przekazy informacyjne lub rozrywkowe w celu ich masowego rozpowszechniania, tak aby jednorazowo dotarły do wielkich rzesz anonimowych odbiorców. Mediami masowymi są prasa, radio, telewizja, kino, przemysł fonograficzny i wydawczy.

2. nowe media – techniki, technologie i instytucje wykorzystujące do tworzenia przekazów metody cyfrowe, czyli telewizję satelitarną, wideo, komputery osobiste i telefony komórkowe.

3. multimedia – termin o podobnym znaczeniu do nowych mediów, wskazujący na połączenie różnych form przekazu, np. tekstu, dźwięku i animacji, w celu dostarczenia informacji lub rozrywki.

4. media interaktywne – środki przekazu medialnego, które pozwalają na wzajemne zwrotne komunikowanie się. Użytkownik prowadzi dialog z innymi użytkownikami, urządzeniami lub programami komputerowymi. Przekaz ten realizowany jest przez interfejs i umożliwia interakcję, czyli aktywne współtworzenia. Modelowym przykładem medium interaktywnego jest internet.