30 kwietnia nie ma wykładu.

Prof. Danuta Ptaszycka-Jackowska

Gospodarka przestrzenna, wykład 8

Udział osób fizycznych na szczeblu gminnym

Osoba fizyczna może:

• Być wybrana na członka rady gminy

• Złożyć wniosek o sporządzenie lub zmianę miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego

• Złożyć wnioski do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego

• Zgłosić uwagi do projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w trakcie jego wyłożenia do wglądu publicznego

• Wziąć udział w dyskusji publicznej nad projektem planu

• Skorzystać z trybu protestów i odwołań od decyzji

Uwagi do projektu planu miejscowego

Uwagi (na piśmie) do projektu planu miejscowego może wnieść każdy, kto kwestionuje ustalenia przyjęte w projekcie planu wyłożonym do publicznego wglądu.

Negocjacje i mediacje

Negocjacje – rokowania / pertraktacje między stronami. Strony negocjują w celu uzgodnienia wspólnego stanowiska lub warunków umowy, może się to odbywać poprzez przedstawicieli

Mediacje – pośredniczenie miedzy stronami sporu w celu jego zażegnania; mediacje prowadzi mediator(pośrednik, rozjemca)

W Polsce mediacje i negocjacje nie są powszechnie stosowane. Brakuje tego narzędzia, które porządkuje, ułatwia sytuacje konfliktowe, załatwianie spraw trudnych. Tryb negocjacji jest włączony w proces ustalania lokalizacji inwestycji celu publicznego. Chodzi o to, żeby decyzja o lokalizacji danej inwestycji w danej gminie była zaaprobowana przez gminę. Jeśli są problemy wówczas marszałek musi negocjować z gminą warunki na jakich jednostka administracyjna zgodzi się na lokalizację inwestycji celu publicznego.

Materiały źródłowe dla gospodarki przestrzennej, przykłady

1. Piśmiennictwo dotyczące danego terenu, np. monografie, artykuły

2. Przepisy prawne – ustawy, rozporządzenia

3. Źródła statystyczne:

   • Roczniki GUS ogólne

   • Roczniki GUS „Ochrona środowiska”

   • Roczniki GUS wojewódzkie

   • BDR (baza danych regionalnych)

   • Wyniki spisów narodowych (ostatni w 2002 roku)

4. Ewidencja gruntów

5. Dane o lokalnym rynku nieruchomości

6. Plany zagospodarowania przestrzennego obejmujące dany teren

7. Opracowania specjalistyczne dotyczące danego terenu (np. analizy warunków przemysłowych, rolnictwa, studia komunikacyjne itd.)

8. Źródła kartograficzne – mapy i plany ogólne i tematyczne

Oznaczenia graficzne stosowane w opracowaniach planistycznych, przykłady

Granice – oznaczenia liniowe (np. opracowania, państwa, regionu, województwa, hrabstwa, powiatu, okręgu 0 regionu, syndykatu, gminy, obszarów wydzielonych)

Obszary – oznaczane plamą (np. leśne, rolne, zieleni miejskiej, wydobywcze, wiejskie, zurbanizowane)

Tereny – oznaczenie plamą (np. lotniczy, krajobrazowy, mieszkaniowy, wojskowy, portowy, zabytkowy, śródmiejski, miejski, osadniczy, park leśny, wodny, przyrodniczy, przerobu odpadów)

Elementy liniowe (np. sieć drogowa, autostrada, linie kolejowe, linie metra, drogi wodne, kanały, cieki wodne, przewody wysokiego napięcia, rurociągi, pasy rekreacji)

Elementy punktowe (np. miasta wg nowych mieszkań, miasta węzłowe, ośrodek regionalny, ośrodki osiedlowe, ośrodek historyczny, ośrodek mały, ośrodek badawczy, wsie o ograniczonym rozwoju, miejsca strategiczne, główny port, stacja kolejowa, kliny zieleni, punkty biznesu, wydobycie gliny)

NASTĘPNY TEMAT:

Temat: WPŁYW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO NA PLANOWANIE I ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE

Zasada trwałego, zrównoważonego rozwoju

Polega na integrowaniu działań:

• politycznych,

• gospodarczych,

• społecznych

z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych

Celem trwałego i zrównoważonego rozwoju jest: równoważenie szans dostępu do środowiska poszczególnych społeczeństw lub ich obywateli, zarówno współczesnych jak i przyszłych pokoleń

Inaczej: urzeczywistnienie prawa obywateli do równoprawnego korzystania z wartości środowiska

Oznacza to:

• zachowanie możliwości odtwarzania zasobów naturalnych

• racjonalne użytkowanie zasobów nieodnawialnych i zastępowanie ich substytutami

• ograniczanie uciążliwości dla środowiska i nie przekraczanie granic wyznaczonych jego odpornością

• zachowanie różnorodności biologicznej

• zapewnienie obywatelom bezpieczeństwa ekologicznego

• tworzenie podmiotom gospodarczym warunków do uczciwej konkurencji w dostępie do ograniczonych zasobów i możliwości odprowadzania zanieczyszczeń

• urzeczywistnienie prawa obywateli do równoprawnego korzystania z wartości środowiska

Polityka ekologiczna państwa

sporządzana wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2011r. prawo ochrony środowiska

cel: stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska

określa:

1) Cele ekologiczne

2) priorytety ekologiczne

3) rodzaj i harmonogram działań proekologicznych

4) środki niezbędne do osiągnięcia celów (mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe)

Politykę ekologiczną państwa uchwala sejm na wniosek RM

(…)

W celu realizacji polityki ekologicznej sporządza się programy ochrony środowiska:

• wojewódzkie (uchwala sejmik)

• powiatowe (uchwala rada powiatu)

• gminne (uchwala rada gminy)

Programy mają rangę prawa miejscowego

Publikowane są w wojewódzkich dziennikach urzędowych

W polityce ekologicznej państwa wprowadzono podział Polski na strefy i obszary o zróżnicowanej polityce planowania i zagospodarowania przestrzennego:

• strefa obszarów silnie przekształconych i zdegradowanych lub zagrożonych degradacją

• strefa obszarów o wysokich walorach przyrodniczych

• strefa obszarów pośrednich o dominującej roli rolnictwa

• obszary funkcjonalne (12)

• przestrzenne jednostki priorytetowe

Środowisko przyrodnicze jest podstawą określenia

• możliwości rozwoju

• ograniczeń rozwoju

• uwarunkowań rozwoju

Uwarunkowania – czynniki, które:

• sprzyjają czemuś

• ograniczają coś

• decydują o możliwości zaistnienia czegoś

np. uwarunkowania : prawne, przyrodnicze, społeczne, gospodarcze, techniczne

uwarunkowania: zewnętrzne, wewnętrzne

Przykład: rozwój zabudowy

możliwości:

• odpowiednia nośność gruntów

• małe spadki terenu

• terenu stabilne , bez osuwisk

• tereny niezagrożone powodziami

• niska klasa bonitacyjna gleb

• tereny nieleśne

• tereny o nieprzekroczonych wskaźnikach dopuszczalnych poziomów hałasu, wibracji, promieniowania i zanieczyszczeń powietrza

• tereny nie położone na podziemnych złożach surowców

• tereny o odpowiednio niskim poziomie wód gruntowych

ograniczenia (w tym wykluczenia):

• niska nośność gruntów

• tereny podmokłe o wysokim poziomie wód gruntowych

• tereny zalewowe, poldery

• duże spadki terenu

• tereny osuwiskowe

• tereny o wysokich klasach bonitacyjnych gleb

• tereny leśne ze strefą ekotonu

• korytarze ekologiczne

• otuliny przyrodniczych obszarów chronionych

• tereny położone na podziemnych złożach surowców

• tereny o przekroczonych dopuszczalnych wskaźnikach hałasu, wibracji, promieniowania i zanieczyszczeń powietrza

Uwarunkowania wynikają przede wszystkim z:

• stref fizyczno-geograficznych

• zasobów

• struktury użytkowania ziemi

• stopnia przekształcenia środowiska

Strefy fizyczno-geograficzne w Polsce:

• wybrzeże morskie

• pojezierza

• niziny środkowo-polskie

• wyżyny i pogórza

• góry

Zasoby:

• abiotyczne i biotyczne

• powierzchniowe i podziemne

Zasoby abiotyczne: rzeźba, wody, gleby, klimat, złoża surowców

Zasoby biotyczne: świat roślin, świat zwierząt, siedliska, lasy

Zasoby powierzchniowe: wody powierzchniowe, rzeźba, gleby klimat, powierzchniowe złoża surowic (np. żwiry, piaski, węgiel brunatny), świat roślin, świat zwierząt, siedliska, lasy

Zasoby podziemne: wody podziemne, surowce kopalne

Struktura użytkowania ziemi:

• stan

• przekształcenia

• elementy : powierzchniowe, liniowe, punktowe

• tereny lasów

• tereny użytkowane rolniczo (grunty orne, użytki zielone, sady)

• tereny wód powierzchniowych

• tereny zabudowy mieszkaniowej

• tereny zabudowy przemysłowej

• tereny rekreacyjno-wypoczynkowe

• systemy i urządzenia komunikacji (drogowej, kolejowej, lotniczej, wodnej: śródlądowej i morskiej)

• systemy i urządzenia infrastruktury technicznej

• inne

Uwarunkowania wynikające z obecności lasów

Lasy zajmują obecnie – 28,9% powierzchni kraju

Funkcje lasów:

• ochronne (ekologiczne)

• gospodarcze (produkcyjne)

• pozaprodukcyjne (publiczne, społeczne)

Granica polno-leśna (rolno-leśna)

Strefa ekotonu

Granica rolno-leśna

Wytyczne w sprawie ustalenia granicy rolno-leśnej

1. 1989 Ministerstwo Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej

2. 2003 Ministerstwo Środowiska

Granica rolno-leśna jest to linia rozgraniczająca użytki rolne oraz lasy, a także grunty leśne i grunty rolne przewidziane do zalesienia.

W Polsce potrzebne jest uporządkowanie przestrzeni rolno-leśnej poprzez określenie docelowego sposobu użytkowania gruntów w kierunku rolnym lub leśnym.

Powszechne ustalenie granicy rolno-leśnej ma znaczenie wobec planów zwiększenia lesistości kraju.

Granice wyznaczane są w oparciu o warunki glebowo-przyrodnicze oraz granice naturalne. Wskazują zasięg lasów istniejących oraz tereny, które powinny być zalesione.

Realizacja granicy rolno-leśnej następuje poprzez:

• Wprowadzenie jej do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego jako obowiązującej w kształtowaniu sposobu użytkowania gruntów, *

• W oparciu o plan przeobrażanie struktury własności i użytkowania gruntów w celu pozyskania gruntów leśnych i przeznaczonych do zalesienia.

* Ujmowanie granicy rolno-leśnej w planach zapisano w Polityce ekologicznej państwa 2001

Nie powinny być przeznaczone do zalesienia:

• Wielogatunkowe, półnaturalne łąki, torfowiska, bagna, tereny drobnych zakrzewień i zadrzewień, śródpolne remizy, mszary, oczka wodne, trzcinowiska, wrzosowiska, murawy napiaskowe i kserotermiczne, gołoborza i wychodnie skalne

• Stanowiska archeologiczne oraz bezpośrednie otoczenie obiektów zabytkowych zlokalizowanych dawniej w otwartym krajobrazie

• Miejsca wykorzystywane na masowe zgromadzenia

• Tereny przeznaczone w planach pod budownictwo, rozwój infrastruktury, przemysł i składy, rozwój turystyki i wypoczynku oraz inne ważne cele społeczne

Ekologiczne uwarunkowania projektowania zalesień i ustalania granicy rolno-leśnej – sieć przyrodniczych obszarów chronionych, EECONET, NATURA 2000

• Węzły ekologiczne

• Korytarze ekologiczne

• Sieć przyrodniczych obszarów chronionych – rezerwaty przyrody, parki narodowe, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu

• Obszary NATURA 2000

Strefy ekotonu

Ekoton: strefa przejściowa między dwoma zbiorowiskami roślinnymi lub geokompleksami, w której zachodzi wzajemne oddziaływanie sąsiednich zbiorowisk lub kompleksów

Ekoton: strefa styku różnych ekosystemów; na jej obszarze ma miejsce wzajemne oddziaływanie sąsiadujących ze sobą ekosystemów, np. strefa styku ekosystemu leśnego z polnym, ekosystemu leśnego z jeziornym

Leśne kompleksy promocyjne: tworzone są w celu promocji trwale zrównoważonej gospodarki leśnej oraz ochrony zasobów przyrody w lasach; są obszarami funkcjonalnymi o znaczeniu ekologicznym, edukacyjnym, społecznym; są wyznaczane i prowadzone przez dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych

Lasy ochronne:

Za lasy ochronne mogą być uznane lasy, które:

1. Chronią glebę przed zmywaniem lub wyjałowieniem, powstrzymują osuwanie się ziemi, obrywanie się skał lub lawin

2. Chronią zasoby wód powierzchniowych i podziemnych, regulują stosunki hydrologiczne w zlewni oraz na obszarach wododziałów

3. Ograniczają powstawanie lub rozprzestrzeniania się lotnych piasków

4. Są trwale uszkodzone na skutek działalności przemysłu

5. Stanowią drzewostany nasienne lub ostoje zwierząt i stanowiska roślin podlegających ochronie gatunkowej

6. Mają szczególne znaczenie przyrodniczo-naukowe lub dla obronności i bezpieczeństwa Państwa

7. Są położone:

1. W granicach administracyjnych miast i w odległości do 10 km od granic administracyjnych miast liczących ponad 50 tys. mieszkańców,

2. W strefach ochronnych wokół sanatoriów i uzdrowiska,

3. W strefie górnej granicy lasu

Lasy a planowanie miejscowe

W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się ustalenia planów urządzenia lasu dotyczące granic i powierzchni lasów, w tym lasów ochronnych

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu określa grunty przeznaczone do zalesienia

Zmiany przeznaczenia gruntów leśnych na cele nieleśne i nierolnicze są dokonywane w ramach procedury sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego

Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych – zarządza lasami Skarbu Państwa poprzez Regionalne Dyrekcje Lasów Państwowych i nieleśniczych

Odnośnie lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa nadzór nad gospodarką leśną sprawuje starosta (poprzez Nadleśniczego) i wojewoda (poprzez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych)

Gospodarka leśna w lasach wpisanych do rejestru zabytków i w lasach, na terenie których znajdują się zabytki archeologiczne wpisane do rejestru zabytków, prowadzona jest w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków, z uwzględnieniem przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami

Narzędzia służące ochronie środowiska w gospodarce przestrzennej

• Planowanie przestrzenne

• Inwentaryzacja przyrodnicza

• Opracowania ekofizjograficzne

Cele opracowań ekofizjograficznych

Określa się je biorąc pod uwagę:

1. Dostosowanie funkcji, struktury i intensywności zagospodarowania przestrzennego do uwarunkować przyrodniczych

2. Zapewnienie trwałości podstawowych procesów przyrodniczych na obszarze objętym planem zagospodarowania przestrzennego

3. Zapewnienie warunków odnawialności zasobów środowiska

4. Eliminowanie lub ograniczanie zagrożeń i negatywnego oddziaływania na środowisko

5. Ustalenie kierunków rekultywacji obszarów zdegradowanych

Sporządza się na potrzeby planowania przestrzennego

Rodzaje opracowań ekofizjograficznych:

1. Podstawowe – sporządzane na potrzeby:

1. Projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub kilku projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszaru gminy lub jej części albo zespołu gmin lub jego części

2. Projektu planu zagospodarowania przestrzennego województwa dla obszaru województwa

1. Problemowe – wykonywane w przypadku konieczności bardziej szczegółowego rozpoznania cech wybranych elementów przyrodniczych lub określenia wielkości i zasięgów konkretnych zagrożeń środowiska i zdrowia ludzi

Opracowanie ekofizjograficzne składa się z części:

Kartograficznej – sporządzonej na mapie, poświadczonej za zgodność z oryginałem przechowywanym w państwowym zasobie geodezyjnym i szczegółowości opracowania ekofizjograficznego;

Opisowej

Część kartograficzna opracowania podstawowego składa się z map analitycznych charakteryzujących przestrzenną zmienność i cechy poszczególnych elementów przyrodniczych oraz syntetycznych map kompleksowych ocen i waloryzacji; treść map uzależniona jest od specyfiki środowiska i problematyki sporządzanego planu zagospodarowania przestrzennego

Zakres części kartograficznej opracowania problemowego uzależniony jest od analizowanej problematyki wybranych elementów przyrodniczych lub określenia wielkości i zasięgów konkretnych zagrożeń środowiska i zdrowia ludzi

Źródła dla sporządzania opracowań ekofizjograficznych:

• Kompleksowe badania i pomiary terenowe

• Analizy danych teledetekcyjnych w tym:

• Dokumentacje hydrogeologiczne

• Dokumentacje geologiczno-inżynierskie

• Dokumentacje geologiczne złóż kopalin

• Dokumenty planistyczne wg Prawa wodnego

• Mapy glebowo-rolnicze

• Plany urządzenia lasów

• Plany ochrony rezerwatów przyrody, parków narodowych i krajobrazowych

• Dokumentacje różnych form ochrony przyrody

• Dokumentacje uzdrowiska

• Rejestr zabytków

• Ewidencja dóbr kultury

• Inne materiały dokumentujące obiekty kulturowe i stanowiska archeologiczne

Opracowanie ekofizjograficzne obejmuje:

1. Rozpoznanie i charakterystykę stanu oraz funkcjonowania środowiska

2. Diagnozę stanu i funkcjonowania środowiska

3. Wstępną prognozę dalszych zmian zachodzących w środowisku, polegającą na określeniu kierunków i możliwej intensywności przekształceń i degradacji środowiska, które może powodować dotychczasowe użytkowanie i zagospodarowanie

4. Określenie przyrodniczych predyspozycji do kształtowania struktury funkcjonalno-przestrzennej , polegające w szczególności na wskazaniu obszarów, które powinny pełnić przede wszystkim funkcje przyrodnicze

5. Ocenę przydatności środowiska, polegającą na określeniu możliwości rozwoju i ograniczeń dla różnych rodzajów użytkowania ziemi i form zagospodarowania obszaru

6. Określenie uwarunkowań ekofizjograficznych, formułowanych w postaci wniosków z analiz prognoz i ocen, o których mowa w pkt 1-5, stosownie do przedmiotu i skali sporządzanego planu zagospodarowania przestrzennego, które w szczególności obejmują:

a) określenie przydatności poszczególnych terenów dla rozwoju funkcji użytkowych, a w szczególności mieszkaniowej, przemysłowej, wypoczynkowo-rekreacyjnej, rolniczej, leśnej, uzdrowiskowej, komunikacyjnej, z uwzględnieniem infrastruktury niezbędnej do prawidłowego spełniania tych funkcji

b) wskazanie terenów, których użytkowanie i zagospodarowanie z uwagi na cechy zasobów środowiska i ich role w strukturze przyrodniczej obszaru, powinno być podporządkowane potrzebom zapewnienia prawidłowego funkcjonowania środowiska i zachowania różnorodności biologicznej

c) określenie ograniczeń wynikających z konieczności ochrony zasobów środowiska lub występowania uciążliwości i zagrożeń środowiska oraz wskazanie obszarów, na których ograniczenia te występują