Stowarzyszenie – organizacja społeczna (zrzeszenie) powoływana przez grupę osób mających wspólne cele lub zainteresowania.

Specjalnymi odmianami stowarzyszeń, oddzielnie skodyfikowanymi i mającymi specjalne cele, są w Polsce partie polityczne, komitety wyborcze, związki wyznaniowe, organizacje pracodawców, związki zawodowe, cechy rzemieślnicze. Cechą wspólną wszystkich tych organizacji jest działalność niezarobkowa.

Prawo o stowarzyszeniach obowiązujące w Polsce[edytuj]

Najwyższym aktem prawnym regulującym istnienie stowarzyszeń w Polsce jest Konstytucja z 2 kwietnia 1997 r., która w artykule dwunastym stanowi, iż „Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji”.

Podstawowym aktem prawnym regulującym problematykę stowarzyszeń, ich zakładania i funkcjonowania jest ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (UPS), tekst jednolity: (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855).

Już preambuła ustawy – Prawo o stowarzyszeniach określa intencje, jakimi kierował się ustawodawca, stanowiąc regulację prawną odnośnie instytucji stowarzyszenia – została ona powołana do życia „w celu stworzenia warunków do pełnej realizacji gwarantowanej przepisami Konstytucji wolności zrzeszania się zgodnie z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka i Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych, umożliwienia obywatelom równego, bez względu na przekonania, prawa czynnego uczestniczenia w życiu publicznym i wyrażania zróżnicowanych poglądów oraz realizacji indywidualnych zainteresowań, a także uwzględniając tradycje i powszechnie uznawany dorobek ruchu stowarzyszeniowego (...)”.

Ustawa – Prawo o stowarzyszeniach reguluje podstawowe zasady i reguły tworzenia i prowadzenia działalności przez stowarzyszenia, czyli organizacje społeczne o określonych w przedmiotowej ustawie cechach. Ma ona zatem ogólny i bardzo szeroki zakres obowiązywania. Ustawodawca wyłączył jednak w drodze przepisu art. 7 z jej zakresu (podmiotowego) następujące podmioty:

Organizacje społeczne działające na podstawie odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita jest stroną. Do takich organizacji można zaliczyć m.in. Polski Czerwony Krzyż działający na podstawie ustawy z 16 listopada 1964 roku, cechy i izby rzemieślnicze oraz szereg innych podmiotów zrzeszających działających w sferze gospodarczej.

Kościoły i inne związki wyznaniowe oraz ich osoby prawne.

Organizacje religijne, których sytuacja prawna jest uregulowana ustawami o stosunku państwa do kościołów i innych związków wyznaniowych, działające w obrębie tych kościołów i związków.

Komitety powstające w celu przygotowania wyborów do Sejmu i Senatu oraz organów samorządu, jeżeli są one przeprowadzane na podstawie ustaw lub zarządzeń władz – od dnia zarządzenia wyborów do ukończenia czynności wyborczych,

Partie polityczne.

W stosunku do tych podmiotów ustawodawca wydaje odrębne regulacje, co podyktowane jest ich szczególnym charakterem oraz doniosłą rolą, jaką pełnią w demokratycznym państwie prawnym.

Prawo o stowarzyszeniach ma charakter regulacji generalnej, nawiązującej bezpośrednio do art. 12 i art. 58 Konstytucji, co potwierdza przepis art. 7 ust. 2, zgodnie z którym do określonych organizacji w sprawach nie uregulowanych odrębnie stosuje się przepisy UPS. Dlatego też regulacje wynikające z ustaw szczególnych (regulujących kwestie konkretnych stowarzyszeń) mają charakter swoistych odstępstw i wyjątków wobec przepisów UPS.

Przedmiot ustawy określony jest w art. 1 ust. 1 „Obywatele polscy realizują prawo zrzeszania się w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami Konstytucji oraz porządkiem prawnym określonym w ustawach”. Prawo o stowarzyszeniach w art. 1 ust. 2 stanowi, że prawo zrzeszania się może być ograniczone jedynie w akcie prawnym rangi ustawowej, gdy jest to niezbędne do zapewnienia interesów bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego albo ochrony praw i wolności innych osób.

Ustawa ta określa również definicję legalną stowarzyszenia (art.2 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 2 i 3). Zgodnie z literą UPS stowarzyszenie jest dobrowolnym, trwałym i samorządnym zrzeszeniem o celach niezarobkowych, które samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności, opierając ją na pracy społecznej członków.

Prawo o stowarzyszeniach w art. 3 określa podmiotowy zakres wolności zrzeszania się. Generalnie prawo to przysługuje obywatelom polskim mającym pełną zdolność do czynności prawnych oraz nie pozbawionym praw publicznych. UPS stwarza również możliwość przynależności do tego typu zrzeszeń osobom małoletnim i cudzoziemcom oraz zasady i warunki ich funkcjonowania w takich stowarzyszeniach. Ustawa określa także zasady tworzenia i funkcjonowania na terytorium RP stowarzyszeń międzynarodowych (art. 5).

Ustawa z 1989 r. wyodrębnia dwa główne rodzaje stowarzyszeń: stowarzyszenia oraz stowarzyszenia zwykłe. Stowarzyszenia, które podlegają rejestracji w KRS nazywa się czasami stowarzyszeniami rejestrowymi.

Stowarzyszenia[edytuj]

Stowarzyszenie (potocznie stowarzyszenie rejestrowe) posiada osobowość prawną, może zakładać terenowe jednostki organizacyjne, łączyć się w związki stowarzyszeń, przyjmować w poczet swych członków osoby prawne oraz korzystać z ofiarności publicznej i przyjmować dotacje od organów władzy państwowej i innych instytucji.

Kwestię zakładania tego typu stowarzyszeń reguluje rozdział 2 „Tworzenie stowarzyszeń” ustawy – Prawo o stowarzyszeniach. Zgodnie z art. 9 tej ustawy, do założenia stowarzyszenia niezbędne jest uchwalenie statutu i wybranie komitetu założycielskiego przez co najmniej 15 osób. UPS określa również elementy konstytutywne statutu stowarzyszenia (art. 10) i jego władze – walne zebranie członków, zarząd i organ kontroli wewnętrznej (art.11).

Do finalnego utworzenia stowarzyszenia ustawa Prawo Stowarzyszeń wymaga jego zarejestrowania w Krajowym Rejestrze Sądowym – i o ile kwestie KRS określone są w odrębnej ustawie, to procedura rejestracyjna jest przedmiotem regulacji UPS (art. 13 – art. 21). Prawo o stowarzyszeniach (art. 22) przewiduje również możliwość łączenia się stowarzyszeń w ich związki – taki związek mogą założyć co najmniej 3 stowarzyszenia – które podlegają rygorom komentowanej ustawy.

W rozdziale 3 ustawy uregulowany został szczegółowo problem nadzoru terytorialnego nad stowarzyszeniami, o którym wspomina już art. 8 ust. 5 ustawy (artykuł ten wskazuje organy nadzoru – wojewodę w odniesieniu do stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego oraz starostę w odniesieniu do innych stowarzyszeń).

Przepisy dotyczące nadzoru określają w szczególności uprawnienia organów nadzorczych w stosunku do „podległych” im stowarzyszeń oraz sankcje karne mogące być nałożone na zrzeszenia, gdy te nie stosują się do żądań organów nadzorczych (art. 26). W rozdziale tym uregulowane zostały uprawnienia władcze sądu w stosunku do stowarzyszeń (art.29). W rozdziale tym przewidziano również możliwość wprowadzenia do stowarzyszenia zarządu kuratorskiego, gdy statutowy zarząd utracił zdolność podejmowania działań prawnych.

W rozdziale 4 znalazły się przepisy dotyczące majątku stowarzyszenia. Zgodnie z art. 33 majątek ten powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z własnej działalności, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz ofiarności publicznej. UPS dopuszcza również możność prowadzenia przez tego typu zrzeszenia działalności gospodarczej, z której zyski przeznaczane mogą być tylko i wyłącznie na działalność statutową stowarzyszenia. UPS nie wyklucza również możliwości otrzymywania przez stowarzyszenia państwowych dotacji.

1 października 2010 w rejestrze REGON zarejestrowanych było 71 tys. stowarzyszeń (nie licząc Ochotniczej Straży Pożarnej)[1].

Stowarzyszenia zwykłe[edytuj]

Ustawa – Prawo o stowarzyszeniach obok stowarzyszeń zajmuje się również kwestią tzw. stowarzyszeń zwykłych, którym poświęcony jest rozdział 6 ustawy. Ta forma stowarzyszenia ma charakter uproszczony. Nie posiada ono osobowości prawnej (choć z mocy ustawy ma zdolność prawną), a do jego założenia wystarczy działanie jedynie trzech osób, które muszą uchwalić regulamin (a więc nie statut) oraz przedstawiciela reprezentującego dane stowarzyszenie.

To stowarzyszenie, w przeciwieństwie do właściwego stowarzyszenia, nie podlega obowiązkowi rejestracji w KRS. Jednakże fakt założenia tego typu zrzeszenia musi być zgłoszony na piśmie organowi nadzorującemu właściwemu miejscowo (który ustalany jest na podstawie art. 8 ust. 5 ustawy). Zakaz działalności tego typu stowarzyszeń może wydać tylko i wyłącznie sąd rejestrowy na wniosek prokuratora lub organu nadzorującego, jeżeli nie spełnione zostały wymogi określone w art. 16 UPS.

W przepisie artykułu 42 określone zostały czynności, których stowarzyszenie zwykłe nie może podjąć – a mianowicie chodzi tutaj o powoływanie terenowych jednostek organizacyjnych, łączenie się w związki stowarzyszeń, zrzeszanie osób prawnych, prowadzenie działalności gospodarczej, przyjmowanie spadków, darowizn i zapisów oraz otrzymywanie dotacji czy korzystanie z ofiarności publicznej. Takie stowarzyszenie winno utrzymywać się jedynie ze składek członkowskich.

Przepisy ustawy – Prawo o stowarzyszeniach są niewątpliwie gwarancją (z jednej strony) i narzędziem (z drugiej strony) realizacji jednej z podstawowych wolności, nie tylko obywatela, ale i człowieka, zrzeszania się dla osiągnięcia czy wspierania określonych celów – przede wszystkim społecznych.

Jest ona realizacją tej wolności, która gwarantowana jest nie tylko przez polską Ustawę Zasadniczą z 1997 roku, ale i szereg umów międzynarodowych, których stroną jest Polska (chodzi tutaj przede wszystkim o Powszechną Deklarację Praw Człowieka oraz Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych).

Stanowi ona (w sensie materialnym, a nie formalnym) wyznacznik demokracji, wolności oraz poszanowania podstawowych praw jednostki – wartości te mają charakter uniwersalny i są zarazem wyznacznikiem poziomu cywilizacyjnego, na którym znajduje się państwo. Wszystkie nowoczesne i praworządne państwa XXI wieku bez nich nie mogą się obyć ani z nich zrezygnować bez narażenia się opinii światowej – wyznaczają one markę danego państwa na scenie międzynarodowej. Na nich opiera się także funkcjonowanie Unii Europejskiej (art. 6 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską) jako takiej oraz wszystkich państw w niej uczestniczących.

Związek stowarzyszeń[edytuj]

Związek stowarzyszeń jest szczególnym rodzajem stowarzyszenia skupiającym osoby prawne o celu niezarobkowym. W odniesieniu do związku stowarzyszeń w większości mają zastosowanie przepisy dotyczące stowarzyszenia zwanego potocznie stowarzyszeniem rejestrowym, zaś rozwiązania specyficzne dla związku stowarzyszeń określone są w art. 22 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach, tekst jednolity: (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855). Stanowi on, że:

związek stowarzyszeń może zostać powołany przez co najmniej trzy inne stowarzyszenia

członkami związku stowarzyszeń mogą być inne osoby prawne o celu niezarobkowym (np. fundacje, lokalne organizacje turystyczne)

osoby fizyczne oraz osoby prawne o celu zarobkowym (np. spółki prawa handlowego, spółdzielnie) mogą być jedynie członkami wspierającymi.

Jakie są rodzaje stowarzyszeń?

Istnieje kilka rodzajów stowarzyszeń i często są one ze sobą mylone. Warto więc wyjaśnić, że choć najpopularniejsze jest stowarzyszenie zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym (im też poświęcamy najwięcej uwagi w serwisie poradnik.ngo.pl), to istnieją też inne rodzaje stowarzyszeń.

I tak stowarzyszenia to m.in.:

stowarzyszenia zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS);

stowarzyszenia zwykłe;

stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego (są to związki powstające w celu wspierania idei samorządu terytorialnego oraz obrony ich wspólnych interesów; takimi stowarzyszeniami są np. Związek Powiatów Polskich, Związek Miast Polskich);

związki stowarzyszeń (federacje) zarejestrowane w KRS;

kluby sportowe tzw. stowarzyszenia kultury fizycznej, uczniowskie kluby sportowe.

Oddziały, koła również często są stowarzyszeniami - więcej czytaj tutaj: http://www.ngo.pl/x/366676

O tym, którą formę stowarzyszenia wybrać decydują założyciele stowarzyszenia, biorąc pod uwagę przede wszystkim to, czym i jak chcą się zajmować. Co ważne każda z tych form daje nieco inne możliwości, decyduje o prawnych zasadach działania, ma wpływ na to, co będziemy mogli robić, np. na to czy będziemy mogli otrzymywać dotacje, czy też nie i do kogo będziemy musieli składać sprawozdania, który urząd będzie mógł nas kontrolować, czy będziemy mieli osobowość prawną itd. Więcej na ten temat przy opisach rodzajów stowarzyszeń, do których można przejść powyżej klikając na opisy różnych form działalności jako stowarzyszenie.

Stowarzyszenia można podzielić na: stowarzyszenia zwykłe, stowarzyszenia zarejestrowane, kluby sportowe działające w formie stowarzyszenia.

1) STOWARZYSZENIE ZWYKŁE

Stowarzyszenie może działać jako stowarzyszenie zwykłe (art. 40-43 ustawy prawo o stowarzyszeniach). Mogą je utworzyć co najmniej 3 osoby. Uchwalają one nazwę, cele, określają regulamin działalności (pełni taką rolę jak statut w stowarzyszeniu zarejestrowanym), siedzibę i wybierają swojego przedstawiciela, który będzie reprezentował stowarzyszenie. Następnie zgłaszają (pisemnie) utworzenie stowarzyszenia do organu nadzorującego (zwykle jest to wydział spraw obywatelskich w starostwie powiatowym, właściwym ze względu na przyszłą siedzibę). Stowarzyszenie zwykłe może rozpocząć działalność, jeśli w ciągu 30 dni od dnia uzyskania informacji o założeniu stowarzyszenia zwykłego, w starostwie powiatowym nie zostanie wydany zakaz jego działalności (np. z powodu niezgodności regulaminu z przepisami prawa).

Stowarzyszenie zwykłe nie może (art. 42):

-powoływać swoich oddziałów terenowych,

-łączyć się w związki stowarzyszeń,

-zrzeszać osób prawnych,

-prowadzić działalności gospodarczej,

-przyjmować darowizn, spadków, zapisów, otrzymywać dotacji, korzystać z ofiarności publicznej; jedynymi dozwolonymi przez Ustawę przychodami stowarzyszeń zwykłych są składki członkowskie.

Taka formuła utworzenia stowarzyszenia jest więc prosta, ale powstałe stowarzyszenie zwykłe ma ograniczone możliwości podejmowania czynności prawnych. Mówiąc językiem prawnym - stowarzyszenie zwykłe nie jest podmiotem praw i obowiązków w zakresie prawa cywilnego (nie ma zdolności prawnej) oraz nie ma zdolności do czynności prawnych. Za zobowiązania związane z działalnością stowarzyszenia odpowiadają całym swoim majątkiem ci członkowie stowarzyszenia, którzy je zaciągnęli.

Jednak stowarzyszenie zwykłe jest organizacją społeczną - oznacza to, że ma zdolność sądową, czyli może występować przed sądem jako strona, w sprawach związanych z celami zapisanymi w swoim regulaminie (art. 64 k.p.c.).

Organem nadzoru dla stowarzyszenia zwykłego, tak jak dla stowarzyszenia zarejestrowanego, jest starosta (lub prezydent miasta, jeśli stowarzyszenie ma siedzibę w mieście na prawach powiatu).

***** (oprac. Krzysztof Śliwiński, serwis www.ksiegowosc.ngo.pl )

Podstawowymi cechami, które odróżniają stowarzyszenia zwykłe od rejestrowych są: prostsza struktura organizacyjna, mniej zawiłe (i bezpłatne) formalności rejestracyjne, ograniczenie źródeł finansowania do składek członkowskich.

KRS

Stowarzyszenia zwykłe nie podlegają rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Do rozpoczęcia działalności wymagane jest tylko zgłoszenie faktu jego powstania do starosty powiatu, ale to nie jedyne obowiązki związane z rejestracją.

NIP

Stowarzyszenie zwykłe jako jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlega obowiązkom Ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników z dnia 13 października 1995 roku. Zgodnie z art. 2 tej Ustawy obowiązkowi ewidencyjnemu podlegają (oraz otrzymują numery identyfikacji podatkowej NIP) właśnie jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które na podstawie odrębnych ustaw są podatnikami oraz płatnikami podatków i składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne. Nie zmienia tego obowiązku fakt, że organizacja taka może nigdy nikogo nie zatrudni oraz że jej wszystkie możliwe przychody to składki członkowskie, które są zwolnione z podatku dochodowego od osób prawnych (art. 17 ust. 1 pkt 40 Ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych).

Warunkiem koniecznym uzyskania NIP jest wcześniejsze zgłoszenie do Głównego Urzędu Statystycznego i otrzymanie tam numeru REGON.

Konto bankowe

Konto bankowe będzie stowarzyszeniu niezbędne przy zatrudnianiu osób, za które organizacja musi odprowadzić zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i ewentualnie opłacać składki do ZUS.

Księgowość i sprawozdawczość

Stowarzyszenia zwykłe muszą prowadzić taką samą księgowość jak stowarzyszenia nieprowadzące działalności gospodarczej i zarejestrowane w KRS. Wynika to z faktu, że ustawa o rachunkowości, podobnie jak ustawa podatkowa, nie wyłącza z obowiązków księgowych stowarzyszeń zwykłych. Zatem powinny one prowadzić bieżącą księgowość. Obowiązują je również te same wymogi w zakresie sprawozdawczości. Oznacza to między innymi, że muszą sporządzić roczne sprawozdanie finansowe, zgodne z rozporządzeniem ministra finansów o szczególnych zasadach rachunkowości organizacji nieprowadzących działalności gospodarczej i złożyć je do właściwego urzędu skarbowego wraz z roczną deklaracją CIT-8.

Obowiązki stowarzyszenia zwykłego wobec urzędów co do składania sprawozdań z działalności nie różną się więc zasadniczo od obowiązków stowarzyszenia nieprowadzącego działalności gospodarczej, zarejestrowanego w KRS. Podlegają one tym samym rygorom prawnym co do prowadzenia księgowości i sprawozdawczości wobec instytucji nadzoru.

*****

2) STOWARZYSZENIE ZAREJESTROWANE

Może okazać się, że w zależności od tego jakiego rodzaju działalność chcemy prowadzić, akurat w naszym przypadku warto pomyśleć o założeniu stowarzyszenia zarejestrowanego. Formalności z tym związane nie są tak bardzo skomplikowane, chociaż trzeba pamiętać, że nie ominie nas kilka wizyt w urzędach. Zakładaniu i rejestracji stowarzyszeń poświęcona jest cała broszura z serii 3w - "Jak założyć stowarzyszenie?".

Jeśli zdecydujemy się na rejestrację stowarzyszenia - warto też skontaktować się z organizacją działającą blisko siedziby zakładanego stowarzyszenia. Być może będzie ona w stanie udzielić praktycznych rad, także odnośnie rejestracji.

3) KLUBY SPORTOWE DZIAŁAJĄCE W FORMIE STOWARZYSZENIA

Kluby sportowe, o których mowa w art. 7a ustawy z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej (Dz. U. z 2001 r., Nr 81, poz. 889 z późn. zm.), działające w formie stowarzyszenia, w oparciu o przepisy ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79 poz. 855 z późn. zm.) i nie prowadzące działalności gospodarczej, nie podlegają rejestracji w KRS. Są wpisywane do ewidencji prowadzonej przez starostów właściwych ze względu na siedzibę tych klubów. Jeśli prowadzą działalność gospodarczą są wpisywane do KRS.

REJESTRACJA KLUBU SPORTOWEGO (oprac. Informatorium dla organizacji pozarzadowych)

Kluby sportowe rejestrują się u starosty lub w Krajowym Rejestrze Sądowym. Zależy to od tego, czy klub prowadzi działalność gospodarczą, czy nie.

Klub sportowy jest "podstawową jednostką organizacyjną realizującą cele i zadania kultury fizycznej". Cele te zostały sformułowane w Ustawie o kulturze fizycznej (Dz.U. z 2001r. nr 81 poz. 889 z póź. zm.) jako "dbałość o prawidłowy rozwój psychofizyczny i zdrowie wszystkich obywateli", a realizowane są poprzez wychowanie fizyczne, sport, rekreację ruchową, rehabilitację ruchową.

Klub sportowy może działać jako osoba prawna (stowarzyszenie) albo jako osoba fizyczna - przedsiębiorca.

Szczególnym rodzajem klubu sportowego jest uczniowski klub sportowy. Członkami takiego klubu mogą być uczniowie, rodzice i nauczyciele. Uczniowski klub sportowy działa na zasadach przewidzianych w ustawie "Prawo o stowarzyszeniach" z wyłączeniem przepisów dotyczących rejestracji. Uzyskuje on osobowość prawną w momencie wpisania do ewidencji starosty właściwego ze wzglądu na siedzibę klubu.

Kluby sportowe, które nie prowadzą działalności gospodarczej rejestrują się u starosty właściwego ze względu na swoją siedzibę i uzyskują osobowość prawną z chwilą wpisu do ewidencji (art. 7a Ustawy o kulturze fizycznej). Kluby, które prowadzą działalność gospodarczą rejestrują się w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Rejestracja u starosty

O to, jakie dokumenty są potrzebne, aby uzyskać wpis do ewidencji stowarzyszeń kultury fizycznej, najlepiej zapytać we właściwym dla siedziby organizacji starostwie. Najczęściej wymagane dokumenty to:

wniosek komitetu założycielskiego o wpisanie do ewidencji stowarzyszeń kultury fizycznej, zawierający datę sporządzenia wniosku, nazwę organu, do którego kierowany jest wniosek, adres siedziby stowarzyszenia, numer telefonu kontaktowego do komitetu założycielskiego, podpisy członków komitetu założycielskiego;

protokół z zebrania założycielskiego podpisany przez przewodniczącego zebrania i protokolanta wraz z załącznikami: uchwałą o powołaniu organizacji, uchwałą o zatwierdzeniu statutu, uchwałą o powołaniu 3-osobowego komitetu założycielskiego wraz z umocowaniem do wszelkich czynności związanych z wpisem do ewidencji

lista założycieli (minimum 15 osób) zawierająca: imię i nazwisko, datę i miejsce urodzenia, adres zamieszkania, własnoręczny podpis (czasami wymagany jest też numer PESEL);

lista obecności na zebraniu założycielskim (założyciele i osoby biorące udział w zebraniu);

statut (3 egzemplarze).

Za wniosek o rejestrację opłaty skarbowe wynoszą 5 zł, a za każdy załącznik - 50 gr.

Na odpowiedź starostwo ma 30 dni od złożenia wniosku.

Po otrzymaniu zaświadczenia o wpisie do rejestru starosty, należy w ciągu 30 dni zwołać zebranie i wybrać władze organizacji zgodnie ze statutem, a następnie w ciągu 14 dni przesłać na adres starostwa protokół z zebrania z odpowiednimi uchwałami o wyborze władz.

Nowo powstające stowarzyszenie, spełniające wymagania stawiane stowarzyszeniu kultury fizycznej, ale jednocześnie wykraczające poza cele i zadania stowarzyszenia kultury fizycznej, rejestrują się i działają na zasadach określonych w Ustawie z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach.

Fundacja – forma prawna organizacji pozarządowej, której istotnym substratem jest kapitał przeznaczony na określony cel oraz statut zawierający reguły dysponowania tym kapitałem. Fundacje są po stowarzyszeniach drugą co do popularności formą prawną wśród organizacji pozarządowych.

Fundacja jest zakładem (osobą prawną typu zakładowego), a więc – w odróżnieniu od np. stowarzyszeń, związków zawodowych, partii, samorządów zawodowych i innych korporacji – nie ma członków (jest bezosobowa). Jest przez to bardziej niezależna niż korporacja od osób fizycznych, o celu, majątku, zasadach działania decyduje jej twórca. W związku z tym – zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego – nie zaliczano fundacji do organizacji społecznych, co uzasadniano właśnie tym, że fundacja nie jest korporacją obywateli, ale wyodrębnioną masą majątkową (Postanowienie NSA w Warszawie z dnia 12 stycznia 1993 r.; I SA 1762/92, ONSA 1993/3/75). W związku z tym odmawiano fundacjom np. prawa uczestnictwa w postępowaniach administracyjnych na prawach strony (które to uprawnienie organizacjom społecznym przyznaje art. 31 Kodeksu postępowania administracyjnego), czy też prawa do składania skarg do sądów administracyjnych w sprawach dotyczących innych osób (uprawnienie przyznane organizacjom społecznym na podstawie art. 50 ust. 1 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi). Ostatnio jednak pogląd ten został przełamany przez uchwałę siedmiu sędziów NSA, w której stwierdzono, iż także fundacjom przysługuje status organizacji społecznych (Uchwała 7 sędziów NSA z dnia 12 grudnia 2005 r.; II OPS 4/05).

W Polsce podstawowym aktem prawnym regulującym problematykę fundacji, ich zakładania i funkcjonowania jest ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz.U. z 1991 r., nr 46, poz. 203 z późn. zm.).

1 października 2010 w rejestrze REGON zarejestrowanych było 12 tys. fundacji[1].

Fundacje działające okazjonalnie – jeden, dwa razy w roku organy fundacji odbywają swoje statutowe posiedzenie, w celu zatwierdzenia bilansu za okres poprzedni, rozliczenia majątku i podziału zysku na pomoc lub nagrody. Fundacje te nie prowadzą działalności gospodarczej, żyją z darowizn, zbiórek publicznych oraz procentów od ulokowanych kapitałów. Członkowie zarządu pełnią swoje funkcje honorowo, a ewentualne wynagrodzenia wypłaca się okazjonalnie, za konkretne czynności. Funkcje kontrolne spełnia fundator oraz organ administracji państwowej. Fundacje prowadzące rozwiniętą, codzienną działalność – w tym działalność gospodarczą, najczęściej mają rozwiniętą strukturę organizacyjną: poza zarządem – np. Radę Nadzorczą, Radę Fundatorów, Zgromadzenie Fundatorów, Komisję Rewizyjną i pracowników etatowych. Fundacje te na cele statutowe czerpią środki z dywidend od dobrze ulokowanego majątku, z darowizn i zbiórek pieniężnych oraz z działalności gospodarczej. Muszą działać operatywnie i elastycznie, więc zarząd powinien być wyposażony w szerokie kompetencje, inne niż w pierwszej grupie. Niektórzy członkowie zarządu mogą pełnić swoje funkcje etatowo lub otrzymywać wynagrodzenie za konkretne efekty swojej pracy. Najczęściej fundacje tego typu mają na etacie kierownika biura i odpowiednich pracowników. W każdej fundacji, bez względu na jej rodzaj, oświadczenie woli w sprawach finansowych powinny składać co najmniej dwie osoby: członek zarządu i pełnomocnik fundatora lub pełnomocnik uprawniony przez zarząd. Decyzję w tej sprawie podejmują fundatorzy i zapisują swoją wolę w statucie.

Do utworzenia fundacji niezbędne jest przede wszystkim istnienie majątku, którego właściciel chce przeznaczyć go na cele społeczne lub gospodarczo użyteczne. Musi być także określony cel, który ma być realizowany poprzez ustanowienie fundacji. Następnie wyznaczenie składników majątkowych przeznaczonych na realizację wytyczonego celu. W dalszej kolejności należy sporządzić akt notarialny tzn. złożyć przed notariuszem oświadczenie woli o zamiarze utworzenia fundacji. Konieczne jest także przygotowanie statutu, oraz określenie czy fundacja będzie prowadziła działalność gospodarczą. Potem trzeba złożyć stosowny wniosek o zatwierdzenie fundacji, wraz ze statutem do właściwego ministra, a następnie należy czekać na uzyskanie decyzji ministra zatwierdzającej fundację. Kolejnym etapem jest złożenie wniosku do Sądu Rejonowego dla miasta Warszawy Pragi i wpisanie fundacji do rejestru. Wówczas fundacja uzyskuje osobowość prawną i organy fundacji mają prawo do rozpoczęcia działalności. Każdy z etapów tworzenia fundacji musi być poprzedzony fazą wstępną, niezbędną do przygotowanie wymaganych dokumentów. W zależności od rodzaju planowanej fundacji mogą być potrzebne różne osoby fundatorów, różne wielkości składników majątkowych, bardziej lub mniej rozbudowane struktury organizacyjne fundacji, oraz odpowiedni system rozliczeń

Fundacja jest jedną z form prawnych administracji zdecentralizowanej. (Barbara Kozłowska) .

Fundacja to instytucja oparta na majątku przeznaczonym przez jej założyciela na określone, niegospodarcze cele, zazwyczaj naukowe, kulturalne, oświatowe bądź dobroczynne. Mogą je tworzyć osoby fizyczne i prawne. Zakłada się je poprzez oświadczenia woli składane w formie notarialnej. Niezbędnymi elementami fundacji są: • Istnienie majątku przeznaczonego na określone cele, a zwłaszcza cele użyteczności publicznej • Trwałe źródła dochodu • Posiadanie osobowości prawnej – uzyskują ją poprzez wpis do Krajowego Rejestru Sądowego Fundacje prawa publicznego ustanowione są aktem publicznoprawnym - ustawą albo aktem administracyjnym. Taki charakter mają obecnie Zakład Narodowy Ossolińskich, Centrum Badania Opinii Społecznej oraz Zakłady Kórnickie. Zostały one utworzone ustawami, które określają ich ustrój zostały wyposażone przez państwo w majątek i są nadzorowane przez naczelne organy administracji rządowej, które nadały im statuty. Ustawę o fundacjach stosuje się do tych podmiotów jedynie w sprawach nieuregulowanych w poświęconych im ustawach. Tworzone są przez państwo drodze ustawy albo na podstawie upoważnienia ustawowego. Fundacje te uzyskują od państwa kapitał i inne środki majątkowe w celu wykonania zadań publicznych i są one wyposażone we władztwo państwowe. Cel takiej fundacji jest ustalony na trwałe w akcie o ustanowienie fundacji przez fundatora. Fundatorem ich jest państwo. Ono też określa zasadniczą strukturę organizacyjną i cele które ma realizować fundacja. 1.Ustawą z 5 stycznia 1995r. o fundacji- Zakład Narodowy imienia Ossolińskich (Dz. U. Nr 23, poz. 121) ustanowiono fundację pod nazwa „Zakład Narodowy imienia Ossolińskich ( Ossolineum)”. Jej siedzibą jest Wrocław. Zajmuje się ona: utrzymywaniem Narodowej Biblioteki Ossolineum i pomnażaniem jej zbiorów, działalnością wydawniczą, wspieraniem i prowadzeniem prac naukowo- badawczych; utrzymywaniem i pomnażaniem dóbr kultury polskiej, szczególnie w zakresie rękopisów, kartografii, zbiorów sztuki Jej organami są Rada Kuratorów i Dyrektor. Fundacja działa pod patronatem Prezydenta RP. Nadzór na nią sprawuje Minister Edukacji Narodowej, który nadaje jej statut i ma prawo stosować środki nadzoru określone w powyższej ustawie.

2.Ustawą z 20 lutego 1997r. (Dz. U. Nr 30, poz. 163) ustanowiona została fundacja pod nazwą „Centrum Badania Opinii Społecznej” Jej celem jest prowadzenie badań opinii społecznej na użytek publiczny czyli: inspiruje, organizuje prace w zakresie badania opinii społecznej, gromadzi, opracowuje oraz udostępnia dane z tych badań, przekazuje je organom państwowym, instytucjom publicznym oraz społeczeństwu, upowszechnia w społeczeństwie wiedzę o stanie i tendencjach zmian opinii społecznej, prowadzenie działalności wydawniczej i szkoleniowej związanej z realizacją wymienionych zadań. Siedziba CBOS jest Warszawa. W Skład fundacji wchodzi Rada i Dyrektor. Źródłami finansowania CBOS są dotacje z budżetu państwa, dochody z majątku i działalności gospodarczej CBOS oraz subwencje, darowizny, spadki i zapisy. Statut fundacji nadaje Prezes Rady Ministrów, który również sprawuje nad nią nadzór. 3. Ustawą z dnia 18 września 2001 roku (Dz. U. Nr 130, poz. 1451) została ustanowiona fundacja „ Zakłady Kórnickie” Celami tej fundacji są: wspieranie i rozwijanie nowoczesnego rolnictwa przez upowszechnianie kultury rolniczej, oświaty, wartościowych rozwiązań agrotechnicznych oraz prowadzenie wzorcowych gospodarstw rolnych, działanie na rzecz edukacji rolnej i działalności naukowo- badawczej poprzez zakładanie szkół rolniczych, wspieranie nowoczesnego kształcenia, fundowanie, organizowanie działalności upowszechniającej racjonalne gospodarowanie zasobami rolnymi propagowanie idei pracy organicznej, działanie na rzecz poprawy warunków życia i pracy mieszkańców związanych z terenami Zakładów, zamieszkałych na terenach lub w pobliżu terenów Zakładów, w tym także wspieranie inicjatyw społecznych, wspieranie placówek Polskiej Akademii Nauk- Biblioteki Kórnickiej i Instytutu Dendrologii. Siedziba jest miasto Kórnik. Organami fundacji jest Rada Kuratorów oraz zarząd. Nadzór nad nią sprawuje minister właściwy do spraw nauki. Fundacja została wyposażona w majątek pochodzący z zasobów Skarbu Państwa.

W szczególności można tez zaliczyć do fundacji prawa publicznego Fundację „ Polsko- Niemieckie Pojednanie” , która została powołana do życia na mocy umowy polsko- niemieckiej z 16 października 1991 roku, a nie na podstawie aktu ustawowego. Fundacja „ Polsko- Niemiecki Pojednanie”. Pierwotnym jej celem było świadczenie pomocy ofiarom prześladowań nazistowskich oraz prowadzenie innych działań na rzecz tych osób, czyli bezpośrednia pomoc finansowa dla ofiar prześladowań oraz opieka humanitarno- socjalna, medyczna i prawna. Obecnie fundacja ma również na celu gromadzenie i udostępnianie dokumentacji nazistowskich prześladowań obywateli polskich, prowadzenie działalności edukacyjno- informacyjnej i naukowo-badawczej w celu upowszechniania prawdy o II wojnie światowej oraz inicjowanie przedsięwzięć służących pojednaniu i porozumieniu miedzy narodami, w tym zwłaszcza miedzy Polakami i Niemcami.

Zimmerman dodaje jeszcze do tego wyliczenia fundacje tworzone przez ministrów (Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej) lub przez organy samorządowe.

Dodaje ponadto, że forma podobna do fundacji p. p. Są fundusz państwowe, mające osobowość prawną. Należą do nich m.in. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia. Są to podmioty o charakterze fundacyjnym, które nie ostały określone jako fundacje.