ORGANY POMOCY PRAWNEJ
08.10.09
Uczymy się terminologii i adwokatury. Śmulik-serafin. Organy. Przedtermin to pierwszy tydzień po przerwie świątecznej. Konsultacje 13.30..14.30 piątki sala 114.
Pojęcie pomocy prawnej (przez Kodeks Postępowania Karnego)
Pojęcie to jest wieloznaczne. Postrzegamy je przede wszystkim w dwóch płaszczyznach. Pomoc prawna definiowana jako dokonywanie niektórych czynności postępowania przez organy, które tego postępowania bezpośrednio nie prowadzą. Tak postrzegana pomoc prawna przejawia się przede wszystkim w następujących czynnościach:
doręczanie pism procesowych za granicą, przesłuchiwanie osób w charakterze świadków, rzadziej biegłych, a w postępowaniu karnym również zdarza się, że i w charakterze oskarżonych,
oględziny (rzeczy, miejsc, osób). Do tych czynności należy również
zajęcie przedmiotów i wydawanie tych przedmiotów za granicą. Taką grupą czynności jest również
wręczanie wezwań osobą przebywającym zagranicą do osobistego stawiennictwa w charakterze świadków w celu ich przesłuchania lub konfrontacji,
udostępnianie akt i dokumentów oraz informacji o karalności,
informacje o prawie obcym. Jest to sposób postrzegania pomocy prawnej jako formuły współpracy między organami procesowymi.
Pojęcie pomocy prawnej (przez ustawę o kosztach w sprawach cywilnych)
Pomoc prawna polega przede wszystkim na zwolnieniu od kosztów sądowych strony, która nie jest w stanie ponieść bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego dla siebie i dla rodziny. Bariery w dostępu do ochrony prawnej można podzielić na barierę mentalną i barierę finansową.
Pojęcie pomocy prawnej (Kodeks Postępowania Cywilnego).
Kodeks ten odnosi się do pomocy prawnej dwojako.
Jest to wsparcie jednostki, która dochodzi ochrony prawnej. To wsparcie ma dwa wymiary
możliwość zwolnienia od kosztów sądowych (wymiar finansowy)
możliwość powołania pełnomocnika z urzędu
2) Drugi sposób pojmowania przez KPC pomocy prawnej to pomoc prawna postrzegana przede wszystkim jako międzynarodowa pomoc sądowa, czyli współpraca między sądami polskimi a zagranicznymi sądami lub innymi organami w zakresie wykonywania funkcji wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych.
Inny sposób postrzegania pomocy prawnej to tzw. sposób słownikowy lub encyklopedyczny, taki który odnosi się do języka potocznego. W tym zakresie wyróżniamy:
Zadania zawodowych pełnomocników (adwokatów, radców prawnych, rzeczników patentowych, doradców podatkowych). Czynności tych pełnomocników obejmują: zastępstwo przed sądami i innymi organami władzy publicznej.
b) Drugi element to pomoc sądowa. Trzeci element to czynności organów administracyjnych związany z postępowaniami toczącymi się przed innymi organami.
PODSUMOWANIE
Ogólna definicja pomocy prawnej sprowadza się do tego, że jest to termin wieloznaczny obejmujący:
nieodpłatną pomoc prawną dla osób, które nie są w stanie podołać finansowo kosztom związanym z dochodzeniem praw podmiotowych. Dotyczy to zarówno „praw ubogich” i ustanowieniu pełnomocnika z urzędu
pojedyncze czynności dokonywane przez organy na rzecz innych organów prowadzących postępowanie w obrębie tego samego państwa
czynności dokonywane przez organ jednego państwa na rzecz organu prowadzącego postępowanie w innym państwie (międzynarodowa pomoc prawna)
zastępstwo procesowe, udzielanie porad prawnych i inne czynności profesjonalnych pełnomocników na rzecz ich mocodawców (pomoc prawna sensu stricto)
Nieodpłatna pomoc prawna.
Zaliczamy do niej:
instytucje procesowe (zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu).
udzielanie porad i pomoc przy sporządzaniu pism przez organizacje społeczne i instytucje.
udział organizacji społecznych w postępowaniach w imieniu lub na rzecz obywateli.
udział prokuratora oraz rzecznika praw obywatelskich w postępowaniu cywilnym na rzecz lub w imieniu obywateli (na przykład w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie)
obowiązek udzielania przez sąd informacji uczestnikom postępowania o ich statusie prawnym
Postępowanie cywilne.
Na gruncie prawa cywilnego pomoc prawna przybiera ona dwie formy:
zwolnienie od kosztów sądowych. Ma dwie postacie:
pierwszą z mocy ustawy
Osoby dochodzące ustalenie ojcostwa i macierzyństwa oraz roszczeń z tym związanych.
Osoby uprawnione w zakresie roszczeń alimentacyjnych.
Kurator ustanowiony na potrzeby postępowania.
Osoba dochodząca uznania postanowień wzorca umownego za niedozwolone).
Druga formuła to zwolnienie na wniosek – o całkowite lub częściowe zwolnienie może się ubiegać osoba fizyczna która oświadczy iż nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych w całości lub w części bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Z kolei osoby prawne lub inne jednostki organizacyjne mogą składać taki wniosek jeżeli wykażą, że nie mają odpowiednich środków na pokrycie kosztów sądowych. Wniosek oz zwolnienie od kosztów sądowych można złożyć zarówno przed wszczęciem postępowania jak i już w pozwie a także w trakcie postępowania
możliwość ustanowienia pełnomocnika z urzędu. Udział adwokata lub radcy prawnego z urzędu uważa się za potrzeby wtedy gdy:
osoba składająca wniosek jest nieporadna
ma trudności z samodzielnym dokonywaniem czynności procesowych
jeżeli sprawa jest skomplikowana pod względem faktycznym lub prawnym.
Wniosek taki można złożyć w przed i wraz z pozwem, w trakcie postępowania…
Ustanowienie pełnomocnika z urzędu ma dwa etapy:
ustanowienie pełnomocnika na skutek pozytywnego rozpoznania wniosku
wyznaczenie pełnomocnika przez organ samorządu adwokatów lub radców prawnych. Pełnomocnik z urzędu nie posługuje się pełnomocnictwem procesowym.
Na gruncie prawa karnego jeżeli występuje takie postępowanie, które generuje koszty sąd obligatoryjnie zwalnia osoby od całości lub części poniesionych kosztów jeżeli osoba ta wykaże iż ich pokrycie byłoby zbyt uciążliwe ze względu na sytuacje majątkową, rodzinną oraz wysokość dochodów.
Co do obrony z urzędu.
obligatoryjne (gdy oskarżony jest nieletni, głuchy, niemy lub niewidomy, kiedy zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności, kiedy sądem orzekającym w I instancji jest sąd okręgowy, kiedy oskarżony jest pozbawiony wolności, jeżeli występują okoliczności utrudniające obronę.)
formuła fakultatywna. Sąd może tego dokonać wtedy gdy obrona jest jedynie dobrowolna i oskarżony złoży taki wniosek albo sąd z urzędu uzna to za potrzebne.
Procedura sądowo – administracyjna.
Ta procedura posługuje się terminem „prawo pomocy”. Wniosek w tej sprawie można złożyć przed wszczęciem postępowania przed sądem administracyjnym lub w trakcie postępowania, sądem właściwym jest zawsze wojewódzki sąd administracyjny. Prawo pomocy obejmuje dwa elementy:
zwolnienie od kosztów sądowych
ustanowienie adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowanego, doradcy podatkowego z urzędu
Przyznanie pomocy osobie fizycznej następuje kiedy strona nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania, a przy częściowym kiedy ta niemożność dotyczy pełnych kosztów postępowania.
15.10.09
ADWOKATURA SAMORZĄDU
Rys historyczny rozwoju zawodu.
W Polsce pierwsze zapiski pojawiają się w okolicach roku 1016, kiedy to Jan długosz opisuje jak Bolesław Chrobry zapłacił na obronę swoich wojów. Wczesne średniowiecze to dopiero rozwój tego zawodu. XIII wiek – obok wspomagania mocodawców w sądzie otrzymują również kompetencje do prowadzenia spraw pozasądowych. 1357 statut wiślicki- szereg postanowień dotyczących postępowania sądowego. Prolocutor, prokurator i advocatus. Prokurator to pełnomocnik, który zastępował stronę w procesie i mógł występować za nią podczas jej nieobecności. Natomiast prolocutor mógł działać tylko i wyłącznie swojego mandanta i jego zadaniem było głównie przemawianie w imieniu mocodawcy. W konstytucji z 1616 pojawia się słowo plenipotent. Prokurator stopniowo stawał się osobą która zyskiwała samodzielność a nie osobą, która wyłącznie artykułowała wypowiedzi klienta i była od niego całkowicie zależna.
Konstytucja z 1534 – magna carta polskiej adwokatury. Wprowadziła przysięgę adwokacką, która wprowadzała pewne wartości. Konstytucja z 1726 roku- pojawia się odzwierciedlenie zwiększającej się więzi zawodowej między obrońcami zawodowymi. Pojawia się początek korporacji zawodowej. Dokonano podziału na pełnomocników zawodowych i niezawodowych. Aby być zastępcą procesowym w XVIII wieku trzeba było spełniać określone warunki: nie można było być małoletnim, chorym na umyśle, wyjętym spod prawa oraz wyłączonym ze wspólnoty kościelnej. Pełnomocnikiem musiała być osoba dobra i prawa. Pojawia się możliwość wykonywania zastępstwa przez nieszlachciców. Księstwo Warszawskie: adwokatów podzielono na trzy kategorie: 1. patroni (tylko przed trybunałem I instancji) 2. adwokat (trybunał i sąd apelacyjny) 3. mecenas (dwa poprzednie + przed sądem kasacyjnym). Punktem wyjścia do odrodzenia adwokatury stał się rok 1919, kiedy to pojawiły się pierwsze przepisy wspólne o charakterze tymczasowym dotyczące wynagrodzeń. Unifikacja w ramach zawodu została przeprowadzona dopiero w ramach prac komisji kodyfikacyjnej. O finalnej kodyfikacji można mówić dopiero od 1932 roku – prawo o ustroju adwokatury. Organizacje adwokatury powiązano z okręgami sądów apelacyjnych i na takim opaszże funkcjonowała każda izba adwokacja. Po II wojnie światowej zawód adwokata przybiera zupełnie inny charakter. Zaczęto przeobrażać adwokaturę do modelu państwa socjalistycznego. 1950 – ustawa o ustroju adwokatury, która przekształciła ją w podmiot w pierwsze kolejności zobowiązany do współdziałania z organami państwa w ochronie porządku publicznego a w drugiej kolejności udzielanie porad prawnych zgodnie z prawem i interesem mas pracujących. Od tego modelu pochodzi obecna ustawa z 1982 roku ze zmianami. Do tej ustawy mamy cały szereg aktów wykonawczych. Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 2000r. w sprawie określenia stroju urzędowego adwokatów biorących udział w rozprawie. Rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 2002 w sprawie opłaty za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez skarb państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielanej z urzędu. Rozporządzenie ministra sprawiedliwości w sprawie przeprowadzania testu umiejętności kandydatów ubiegających się o wpis na listę adwokatów lub radców prawnych. Adwokat musi przestrzegać zbioru zasad etyki adwokackiej i godności zawodu (1998) oraz innych uchwał pojętych przez organy swojej korporacji zawodowej.
Uchwały organów samorządowych w kontekście prawa konkurencji.
W świetle przepisów prawa ochrony konkurencji uchwały organów samorządu zawodowego mogą być porozumieniem zakłócającym lub ograniczającym konkurencje. Członek korporacji jest zobowiązany do wykonania tej uchwały.
Typy niepożądanych uchwał:
1. decyzje lub uchwały ograniczające dostęp do rynku.
2. uchwały regulujące cechy wykonywania czynności w zależności od grupy docelowej (podział rynku terytorialny, przedmiotowy – korporacja dokonuj kategoryzacji czynności rozdzielając je między swoich członków).
3. uchwały kształtujące ceny w oderwaniu od warunków rynkowych.
Zadania i czynności adwokatury
Ustawodawca nie definiuje pojęcia adwokatury a jedynie stwierdza że jest to ogół adwokatów i aplikantów adwokackich. Tym samym przyjmuje się że jest to nie tylko zawód ale również organizacja posiadająca swoje ograny nadrzędne. Osobowość prawną posiada naczelna rada adwokacja a także okręgowe rady adwokackie. Adwokat jest tzw. wolnym zawodem a więc w konsekwencji posiada większą samodzielność w wykonywaniu swoich czynności zawodowych. Po drugie posiada wyodrębniony samorząd zawodowy. Po trzecie ponosi szerszą odpowiedzialność za wykonywanie swoich czynności zawodowych w tym odpowiedzialność dyscyplinarną w ramach swojego samorządu zawodowego. Ma skodyfikowane standardy w wykonywaniu zawodu w tym standardy etyczne. Po czwarte ma prawo tworzenia spółki partnerskiej w ramach postanowień kodeksu spółek handlowych.
Zadaniem adwokatury jest:
udzielanie pomocy prawnej
współdziałanie w ochronie praw i wolności obywatelskich
współdziałanie w kształtowaniu stosowania prawa
Zadania te mają być realizowane poprzez współudział w interpretowaniu i stosowaniu prawa przez organy władzy publicznej, poprzez uczestniczenie w procesie prawotwórczym a także poprzez uczestnictwo w kształtowaniu świadomości prawnej obywateli.
Adwokaci świadczą pomoc prawną osobą fizycznym, osobą prawnym i innym jednostką organizacyjnym w tym przedsiębiorstwom, organom władzy publicznej, organizacjom społecznym itd. Adwokacji powinni wykonywać swój zawód aby realizować zasadę równości wobec prawa. Adwokat wykonując czynności powinien przede wszystkim kierować się ochroną interesów i praw klienta ale z uwzględnieniem postępowania w zgodzie z przepisami prawa powszechnie obowiązującego, zasadami etyki i godności zawodowej. W konsekwencji adwokatowi nie wolno udzielać pomocy prawnej, która ułatwiała by popełnienie przestępstwa lub wskazywałaby możliwość uniknięcia odpowiedzialności karnej za czyn, który miałby być popełniony w przyszłości.
Do czynności wykonywanych przez adwokatów w sensie rodzajowym należy:
udzielanie porad prawnych
opracowywanie opinii prawnych
opracowywanie projektów aktów prawnych
występowanie przed sądami i urzędami
Ad.
1. Porada prawna nie jest związana z prowadzeniem konkretnego postępowania i polega na udzieleniu konsultacji, informacji lub zalecenia kwestii prawnej. Porady najczęściej są w formie ustnej albo pisemnej.
2. Sporządzanie opinii prawnych – opinie prawne są kwalifikowaną formą porad prawnych. Polegają na tym iż adwokat ustala stan faktyczny, normy prawne znajdujące w nim zastosowanie i ich interpretacje i przedstawia wynikające z tego konkluzje prawne. Najczęściej mają one formę pisemną. W literaturze podkreśla się ich prewencyjny charakter – powinny zapobiegać błędom mocodawcy.
3. Opracowywanie projektów aktów prawnych: obejmuje to takie czynności jak przygotowywanie projektów umów. Przygotowywanie projektów jednostronnych aktów woli. Przygotowywanie projektów aktów zmierzających do zlikwidowania sporu (np. projektu ugody). Przygotowanie projektów aktów normatywnych.
Teoria postępowania adwokata.
Adwokat może występować przed wszelkiego rodzaju organami władzy publicznej w charakterze reprezentanta strony postępowania. Działając w cudzym imieniu adwokat realizuje albo pełnomocnictwo w rozumieniu przepisów prawa cywilnego materialnego albo pełnomocnictwo procesowe w rozumieniu przepisów prawa cywilnego procesowego albo zadania z zakresu obrony w rozumieniu przepisów prawa karnego procesowego. Jego działania mają obejmować nie tylko prywatny interes klienta ale również realizować założenia publicznego porządku prawnego. Adwokat poprzez swoją aktywność powinien wspomagać sąd w dążeniu do ustalenia prawdy. W stosunku do mandanta adwokat ma obowiązek wyjaśniać mu treść praw, które mu przysługują, wyjaśniać mu istotę czynności, których dokonuje w jego imieniu a także treść rozstrzygnięcia zapadłego w wyniku postępowania- adwokat ma też prowadzić działania edukacyjne . te działania edukacyjne mają zmierzać po pierwsze:
do prawidłowej oceny przez strony stanu faktycznego
do tzw. socjalizacji uczestników stosunku prawnego
wytworzenie u mandanta akceptacji rozstrzygnięcia, jeśli jest ono obiektywnie sprawiedliwe.
Zarówno w postępowaniu cywilnym jak i sądowo administracyjnym nie jest wymagane osobiste stawiennictwo stron (inaczej niż w karnym).
Szczególnym elementem uczestnictwa adwokatów w postępowaniu sądowym jest instytucja przymusu adwokackiego (adwokacko- radcowskiego). Jest on wprowadzany w postępowaniu sądowym w odniesieniu do czynności procesowych o szczególnej wadze lub poziomie skomplikowania. W ten sposób zapobiega się pozorności lub też fachowości dokonanej w pozorny sposób. W postępowaniu cywilnym przymus ten dotyczy postępowania przed Sądem Najwyższym.
22.10.09
ASPEKTY WYKONYWANIA ZAWODU
Zasady działania:
Adwokaci mogą wykonywać swój zawód indywidualnie, w ramach wieloosobowych kancelarii oraz w ramach zespołu adwokackiego. Adwokaci mogą przyjmować formułę indywidualnej działalności gospodarczej, gdyż mają status przedsiębiorców. Druga formuła to formuła spółki osobowej (często jest to spółka partnerska). Wątpliwości ma natomiast spółka komandytowa. W zakresie wykonywania zawodu obowiązują dwie formy wyłączności:
wyłączność podmiotowa, polegająca na tym, iż adwokaci mogą prowadzić działalność tylko z innymi adwokatami, względnie z radcami prawnymi lub ewentualnie prawnikami zagranicznymi, którzy w świetle naszego prawa mają taki sam status.
wyłączność przedmiotowa, mianowicie wyłącznym przedmiotem działalność tych podmiotów musi być świadczenie pomocy prawnej.
Tajemnica adwokacka.
Jest to jeden z elementów fundamentalnych wykonywania zawodu adwokata. W postępowaniu cywilnym, administracyjnym a także w podatkowym tajemnica adoracja ma charakter bezwzględny, tzn. nie wprowadza się jakiegokolwiek zróżnicowania informacji uzyskanych w kontaktach z klientem. Natomiast w postępowaniu karnym wyróżnia się 2 rodzaje tajemnicy:
tajemnica obrończa – podlega ona bezwzględnej ochronie a odnosi się do wszelkich informacji istotnych dla obrony oskarżonego.
tajemnica nieobrończa – dotyczy informacji, które nie mają bezpośredniego powiązania z obroną mandanta i może ona być przełamana tylko w wyjątkowych przypadkach. Ujawniona może być jeżeli istnieje niemożności uzyskania tych informacji w postaci innego dowodu albo dobro wymiaru sprawiedliwości czyli dotyczące więcej niż 2 spraw.
Tajemnica adwokacka nie jest ograniczona w czasie. Trwa również po ustaniu stosunku przedstawicielstwa i jest ograniczona dwiema grupami przepisów:
przepisów dotyczących wprowadzania do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł. Adwokat ma obowiązek informować o praniu brudnych pieniędzy jeżeli prowadzi sprawę z tym związaną
przepisy o przeciwdziałaniu terroryzmu.
Honorarium
Honorarium jest ustalane w drodze umowy z klientem ale nie jest ustalane swobodnie. Minister sprawiedliwości po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Adwokackiej i Krajowej Rady Radców Prawnych ustala opłaty za czynności, w tym także za czynności dokonywane w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej z urzędu. W polskim systemie prawnym nie wprowadza się honorarium w postaci procentowego udziału w korzyściach uzyskanych przez klienta. Minister Sprawiedliwości odkreśla również stawki odnoszące się do kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniach. Rozporządzenia te określają stawki minimalne, ale biorąc pod uwagę zawiłość sprawy i nakład pracy adwokata sąd może podwyższyć taką stawkę nawet do jej sześciokrotności. W świetle przepisów prawa jeżeli nie zapłacimy adwokatowi to może nam tylko odmówić pełnomocnictwo ale musi się stawić na rozprawę i jeszcze 2 tygodnie reprezentować klienta itd.
Jednostronność pomocy adwokackiej.
Podstawową zasadą jest powszechność pomocy prawnej, a więc powinna ona być udzielana każdemu, kto jej poszukuje. Adwokat może odmówić pomocy prawnej tylko z ważnych powodów. Wszelkie wątpliwości w tym zakresie rozstrzyga Okręgowa Rada Adwokacka. Adwokat, który podejmuje się udzielenia pomocy prawnej powinien upewnić się czy klient nie korzysta już z pomocy prawnej adwokata. Jeśli tak jest to bez jego wiedzy i zgody nie ma prawa udzielić pomocy prawnej, nawet jeżeli oznaczałoby to wspólne występowanie z tym adwokatem w sprawie. To ograniczenie ma dwa wymiary. Chodzi o to aby pomoc udzielana klientowi była skoordynowana. Drugi element to wykluczenie konkurencji zawodowej. Głównym wymiarem jednostronności pomocy adwokackiej jest to że adwokat nie może udzielać pomocy prawnej, jeżeli mamy do czynienia z konfliktem interesów adwokata i klienta. Tego rodzaju odmowy pomocy prawnej dzielimy na dwie kategorię:
Przesłanki obiektywne – należą do nich takie sytuacje jak: to że adwokat udzielał stronie przeciwnej pomocy prawnej w tej samej lub związanej z nią sprawie; uczestniczył w sprawie wykonując funkcję publiczną; osoba, której interesy są sprzeczne z interesami jego klienta jest również jego klientem lecz w innej spawie; adwokat będący dla niego osobą bliską udzielił pomocy prawnej stronie przeciwnej w tej samej lub związanej z nią sprawie; Adwokat nie może przyjąć sprawy przeciwko osobie sobie bliskiej. Ponadto nie może przyjąć sprawy, która w jakikolwiek sposób może dotyczyć jego osoby lub majątku, chyba że jest to roszczenie członka rodziny lub roszczenie wspólne jego i strony; nie wolno adwokatowi występować w roli pełnomocnika lub obrońcy w sprawie, w której złożył zeznania jako świadek.
Przesłanki subiektywne – adwokat nie może prowadzić sprawy przeciwko osobie, z którą ma poważny zatarg osobisty. Nie powinien przyjmować sprawy, której osobę ocenia ujemnie, zarówno w aspekcie prawnym jak i moralnym a także nie powinien przejmować sprawy co do której nie ma adekwatnego doświadczenia zawodowego.
Obok odmowy udzielenia pomocy adwokat może wypowiedzieć pełnomocnictwo już uzyskane, wtedy gdy utraci zaufanie do klienta.
Wolność słowa i pisma.
Przyjmuje się, że adwokat zabiegając o klienta powinien być oględny w wypowiedziach i zachowywać umiar. Przede wszystkim nie powinien formułować zarzutów niesprawdzonych, poniżających godność człowieka a także niezwiązanych z daną sprawą. Jego opinie powinny być oparte na materialne faktycznym i istniejących dowodach. Formułując wypowiedzi dla dobra klienta adwokat powinien brać pod uwagę dwa elementu:
charakter sprawy, który determinuje celowość i zakres wypowiedzi
okoliczności sprawy – np. to w jaki sposób formułuje wypowiedzi przeciwnik procesowy.
Adwokat, jeżeli dopuści się nadużycia wolności słowa i pisma nie ponosi odpowiedzialności karnej w postaci ścigania z oskarżenia prywatnego zniewagi lub zniesławienia strony przeciwnej, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza. W takim przypadku ponosi jedynie odpowiedzialność dyscyplinarną. Natomiast jeżeli odnosi się to do osób spoza tego kręgu to wówczas może dojść do jednoczesnej odpowiedzialności karnej lub dyscyplinarnej.
Zakaz reklamy.
Adwokat nie ma możliwości reklamowania się. Może jedynie informować o swoich usługach – tzn. o otwarciu lub zamknięciu kancelarii, zmiany adresu lub telefonu a także o zmianach personalnych w kancelarii. Jakakolwiek forma reklamy jest traktowana jako naruszenie godności wykonywania zawodu. W szczególności niedopuszczalne jest korzystanie z pośredników, narzucanie komukolwiek swojej pomocy prawnej, pozyskiwanie klientów z naruszeniem zasady lojalności wobec kolegów, umieszczanie reklam w prasie lub innych środkach masowego przekazu czy kryptoreklama w trakcie występowania w tych środkach.
Samorząd adwokacki.
Samorząd adwokacki jest samorządem zawodowym, a więc zdecentralizowaną formą wykonywania władztwa publicznego wobec członków korporacji. Istotą samorządu zawodowego zgodnie z art. 17 Konstytucji jest sprawowanie pieczy nad wykonywaniem zawodu. W odniesieniu do samorządu adwokackiego te zadania skonkretyzowano w następujący sposób:
Ma on tworzyć warunki do wykonywania zawodu adwokatury
Reprezentować adwokaturę i chronić jej prawa
Sprawować wewnętrzny nadzór nad przestrzeganiem przepisów o wykonywaniu zawodu
Zapewnić doskonalenie zawodowe adwokatów i kształcić aplikantów
Ustalać i krzewić zasady etyki adwokackiej oraz czuwać nad ich przestrzeganiem
Sprawować zarząd mieniem samorządu adwokackiego i rozporządzać nim
Organy samorządu adwokackiego:
Krajowy zjazd adwokatury
Naczelna Rada Adwokacja (ma osobowość prawną)
Wyższy Sąd Dyscyplinarny
Wyższa Komisja Rewizyjna
Organy poszczególnych izb adwokackich (osobowość prawna)
Krajowy Zjazd Adwokatury – stanowią go delegaci poszczególnych izb adwokackich w proporcji zależnej od izby członków ustalonej przez Naczelną Radę Adwokacką przy czym zakłada się że tych delegatów nie może być mniej niż 6 z każdej izby. W tym zjeździe biorą udział delegaci NRA plus dziekani okręgowych izb gospodarczych. Zjazd ten jest zwoływany przez NRA co najmniej raz na 3 lata. Do kompetencji zjazdu należy: wybór prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej, prezesa Wyższego Sądu Dyscyplinarnego, wybór przewodniczącego Wyższej Komisji Rewizyjnej, wybór tych członków NRA, którzy nie są dziekanami izb, wybór członków i zastępców członków wyższego Sądu Dyscyplinarnego i wybór członków Najwyższej Komisji Rewizyjnej, kwestię udzielania absolutorium NRA, wytyczanie kierunków rozwoju adwokatury, ustalanie liczby izb adwokackich, opracowywanie podstawowych zasad gospodarowania majątkiem adwokatury.
Naczelna Rada Adwokacka – jest to organ przedstawicielski, reprezentujący adwokaturę jako całość. Składa się z prezesa, dziekanów okręgowych izb adwokackich oraz adwokatów wybieranych przez zjazd w liczbie równej dziekanom.
Przykładowe kompetencje:
Reprezentuje adwokaturę.
Uchyla sprzeczne z prawem uchwały zgromadzenia izby adwokackiej.
Zawiesza w sprawowaniu funkcji ze względu na naruszenie podstawowych zasad (obowiązków) wykonywania swoich zadań członków poszczególnych organów.
Wyższy sąd dyscyplinarny – składa się z 23 członków i 3 zastępców członka.
Wyższy sąd dyscyplinarny w 3 osobowym składzie rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wydanych w pierwszej instancji wydanej przez sądy dyscyplinarne.
Wyższa Komisja Rewizyjna – nadzoruje ona gospodarkę finansową i działania o charakterze gospodarczym NRA oraz kontroluje wykonywanie uchwał krajowego zjazdy adwokatury. Ma przewodniczącego, zastępcę przewodniczącego, 4 członków oraz 2 ich zastępców.
Nadzór nad organami adwokatury.
Z racji tego że adwokatura jest samorządem zawodowym to ten nadzór jest ograniczony. Nadzór nad legalnością działania adwokatury sprawuje Minister Sprawiedliwości i w tym zakresie może w ciągu 6 m-cy od otrzymaniu uchwały organu adwokatury, która jest sprzeczna z prawem – wnieść sprawę do SN. Ponadto może się zwrócić do Naczelnej Rady Adwokackiej lub Krajowego Zjazdu Adwokatury o podjęcie uchwał w zakresie ich kompetencji. NRA narzucono w tym zakresie miesięczny okres podjęcia takiej uchwały. Z kolei Sąd Najwyższy sprawuje nadzór poprzez rozpoznawanie wystąpień Ministra o uchylenie uchwały organu samorządu.
Organy izby adwokackiej.
Zgromadzenie Izby Adwokackiej, które składa się z adwokatów wykonujących zawód w okręgu tej izby oraz delegatów pozostałych adwokatów. Wybiera ono delegatów do Krajowego Zjazdu Adwokatury, uchwala budżet izby oraz wysokość składek rocznych na potrzeby izby. Zgromadzenie co do zasady odbywa się co roku.
Okręgowa rada adwokacja i składa się ona z dziekana, 5-15 członków i 2-4 zastępców. Wobec tej okręgowej rady stosuje się domniemanie kompetencji.
Sąd dyscyplinarny – składa się z prezesa, wiceprezesa, 6-23 członków oraz 3 ich zastępców.
Komisja rewizyjna – robi to samo co wyższa izba rewizyjna tylko że na poziomie okręgu. Ma przewodniczącego, zastępcę przewodniczącego, 3-5 członków oraz 2 zastępców.
29.10.09
STATUS PRAWNY ADWOKATA
Sformułowanie adwokat odgrywa podwójną rolę ponieważ jest tytułem zawodowym a jest również równoznaczne z przynależnością do zawodu adwokackiego.
Wpis na listę adwokatów.
Wpis na listę adwokatów jest obligatoryjnym warunkiem aby wykonywać zawód adwokata. Ustawodawca enumeratywnie wymienia warunki jakie należy spełnić, aby ten wpis uzyskać. Pierwszym warunkiem jest to aby była to osoba nieskazitelnego charakteru i swoim dotychczasowym zachowaniem dawała rękojmie prawidłowego wykonywania zawodu adwokata. Drugim elementem jest to, aby korzystał z pełni praw publicznych, a także mieć pełną zdolność do czynności prawnych. Trzecim elementem jest ukończenie wyższych studiów prawniczych w Polsce i uzyskanie tytułu magistra lub ukończenie studiów zagranicznych uznanych w Polsce na równorzędne. Czwarty element to odbycie aplikacji adwokackiej i złożenie egzaminu adwokackiego.
Od adwokatów nie wymaga się orzeczenia o stanie zdrowia (wymaganych przy sędziach i prokuratorach). Nie ma również znaczenia wiek osoby. Uzupełnieniem tych wymagań jest również stwierdzenie, iż nie ma znaczenia przynależność państwowa osoby ubiegającej się o wpis. Wymogu zdania egzaminu adwokackiego i odbycia aplikacji nie stosuje się wobec profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych, a także wobec osób, które zdały egzamin sędziowski, prokuratorski, radcowski lub notarialny a także wobec osób, które co najmniej przez trzy lata zajmowały stanowisko radcy prokuratorii generalnej skarbu państwa. Z kolei od wymogu odbywania aplikacji, ale z koniecznością zdawania egzaminu ustawodawca wskazuje doktorów nauk prawnych, osoby które pracowały co najmniej pięć lat w okresie nie dłuższym niż osiem lat na stanowisku referendarza sądowego, lub asystenta sędziego.
Osoba, która wykonywała zawód prokuratora lub sędziego nie może w okresie 2 lat od zaprzestania wykonywania tego zawodu wykonywać zawodu adwokata w okręgu tej izby adwokackiej, w której zajmowała powyższe stanowisko. Nie dotyczy to sędziów Trybunału Konstytucyjnego, Trybunału Stanu, Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz prokuratorów Prokuratury Krajowej.
Wpis na listę adwokatów następuje na wniosek zainteresowanego na podstawie uchwały okręgowej rady adwokackiej właściwej ze względu na miejsce odbycia aplikacji. Jeżeli jest to tylko egzamin, bez aplikacji to wpis następuje wówczas na miejsce zamieszkania wnioskodawcy; jeżeli chodzi o profesorów, to do izby adwokackiej właściwej dla miejsca złożenia wniosku. Uchwałę w tej sprawie rada adwokacka musi podjąć w ciągu 30 dni od dnia złożenia wniosku o wpis. Od tej uchwały służy odwołanie do prezydium naczelnej rady adwokackiej, które można złożyć w ciągu 14 dni od dnia wręczenia tej uchwały. Ostateczną instancją odwoławczą jest Sąd Administracyjny.
Wpis na listę adwokatów podlega bezpośredniemu nadzorowi Ministra Sprawiedliwości. Nadzór ten jest sprawowany min. poprzez realizacje obowiązku zawiadamiania w ciągu 30 dni ministra o każdej uchwale, która dokonuje tego wpisu lub go odmawia. Uchwały te przesyła się wraz z aktami osobowymi wpisanego (jeżeli nastąpił wpis). Wpis jest dokonany wtedy, kiedy w ciągu 30 dni od otrzymania uchwały minister nie zgłosi sprzeciwu. Ewentualny sprzeciw jest składana do Sądu Administracyjnego.
Końcem pracy adwokata jest skreślenie z listy adwokatów. Dokonuje tego okręgowa rada adwokacka. Czyni to jeśli adwokat:
umrze
wystąpi z adwokatury
przeniesie siedzibę zawodową do innej izby adwokackiej
obejmie stanowisko w wymiarze sprawiedliwości, organach ścigania
rozpocznie wykonywanie zawodu notariusza
(czyli można być jednocześnie adwokatem i radcą prawnym)
jest powołany do zawodowej służby wojskowej
utraci z mocy wyroku sądowego prawa publiczne lub prawo wykonywania zawodu
orzeczeniem sądu dyscyplinarnego zostanie wydalony z adwokatury
Niezależność adwokatów.
Niezależność jest podstawowym atrybutem adwokata, który ma zapewnić odpowiedni poziom zaufania klienta wobec tej osoby, zwarzywszy że powierza mu sprawy poufne. Ta niezależność przejawia się w tym, że adwokat jest podległy tylko konstytucji i ustawom, a ponadto nie podlega w zakresie swoich czynności zawodowych władztwu organów władzy państwowej czy samorządowej, a także organom samorządu zawodowego. Adwokat jest objęty szczególną ochroną prawną podczas i w związku z wykonywaniem czynności zawodowej.
W zakresie wykonywanych obowiązków zawodowych adwokat objęty jest częściowym immunitetem materialnym tzn. takim immunitetem, który wykonuje wszystkie czynności związane z wykonywaniem zawodu. Czynności obejmują:
Wystąpienia w trakcie postępowania przed sądem czy urzędem
Wystąpienia składane w pismach składanych przez adwokata
Wszelkie wystąpienia publiczne, dotyczące toczącego się postępowania
Immunitet ten uchwala karalność przestępstwa, a tym samym nie dopuszcza do postępowania w tej sprawie. Immunitet ten jest powiązany z wolnością słowa i pisma, jaką cieszy się adwokat w ramach wykonywanych obowiązków zawodowych. Problematyczny jest zakres czasowy tego immunitetu, ale przyjmuje się że odnosi się on nie tylko do postępowania sądowego sensu stricto ale również do przedprocesowych faz konfliktu stron w wymiarze cywilnoprawnym, czy też postępowania przygotowawczego w wymiarze karnym.
Ceną za to wszystko jest niepołączalność statusu adwokata z pewnymi stanowiskami oraz wykonywania czynności. Ograniczenia te zmierzają po pierwsze:
do zapewnienia niezależności adwokatowi
zwiększenia zaufania do tego zawodu
zredukowania zaistnienia możliwości zaistnienia konfliktu interesów
Adwokat nie może wykonywać zawodu w następujących sytuacjach:
jeżeli pozostaje w stosunku pracy (wyjątkiem jest wykonywanie pracy pracownika naukowego lub naukowo- dydaktycznego)
jeżeli jego małżonek pełni funkcje sędziowskie, prokuratorskie lub w okręgu izby adwokackiej w organach dochodzeniowo-śledczych
jeżeli zostanie uznany za trwale niezdolnego do wykonywania zawodu
jeżeli został ubezwłasnowolniony
w razie orzeczenia kary zwieszenia w czynnościach zawodowych w jakiejkolwiek formie
Nie może wykonywać zawodu w okręgu danej izby, osoba której krewny do 2 stopnia lub powinowaty w pierwszym stopniu pełni funkcję sędziowskie, prokuratorskie lub w organach dochodzeniowo- śledczych.
Obok wyraźnych przepisów prawa wykrystalizowały się przypadki, które w zasadach etyki zawodowej zostały uznane albo za uwłaczające godności zawodu albo narażające niezależność adwokata. Do takich przypadków zaliczamy: zajmowanie stanowiska zarządcy w cudzym przedsiębiorstwie, sprawowanie funkcji członka zarządu lub prokurenta w spółkach prawa handlowego nie świadczących usług prawnych (np. zarządu banku). Potępiono również zajmowaniem się pośrednictwem w transakcjach handlowych, prowadzenia kancelarii adwokackiej w jednym lokalu z osobą prowadzącą działalność innego rodzaju, gdy sytuacja ta naraża standardy etyczne wykonywania zawodu.
Nie pozostaje w sprzeczności z normami etycznymi wykonywanie następujących zajęć:
Bycie posłem lub senatorem i radnym samorządowym
Udział w partiach politycznych i stowarzyszeniach
Udział w organach fundacji, ale bez stosunku pracy
Bycie różnego rodzaju ekspertem
Bycie w radach nadzorczych spółek prawa handlowego
Odpowiedzialność cywilna.
Osoba wpisana na listę adwokatów podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności zawodowej. Ta polisa musi zostać zawarta po wpisie na listę adwokatów w ciągu 30 dni, ale nie później niż w dniu w którym adwokat rozpocznie swoją działalność zawodową. Wykonanie tego obowiązku sprawdza okręgowa rada adwokacka, a nadzoruje to Minister Sprawiedliwości.
Odpowiedzialność dyscyplinarna.
Odpowiedzialności dyscyplinarnej podlegają zarówno adwokaci jak i aplikanci adwokaccy. Odpowiedzialność ta obejmuje postępowanie sprzeczne z prawem, sprzeczne z zasadami etyki, sprzeczne z założeniami godności zawodu. Odpowiada się również za naruszenie swoich obowiązków zawodowych. Odpowiedzialność dyscyplinarna odnosi się również do niezawarci obowiązkowej umowy ubezpieczenia. Delikty dyscyplinarne w samorządzie adwokackim dzieli się na kilka grup:
nadużycie wolności słowa – używanie wulgarnego słownictwa w trakcie postępowania, próby zastraszania uczestników postępowania, podnoszenie nieprawdziwych i niesprawdzonych zarzutów poniżające godność uczestników postępowania, zadawanie pytań dyskredytujących uczestników postępowania, poddawanie w wątpliwość twierdzeń strony przeciwnej w formie obraźliwej
niesumienne sprowadzenie spraw – redagowanie pism procesowych bez znajomości stanu prawnego lub faktycznego sprawy, oczywista wadliwość pism procesowych redagowanych przez adwokata, oczywista nieznajomość prawa, powoływanie się na nieistniejące środki dowodowe np. dokumenty, podejmowanie się reprezentowania dwóch lub więcej podmiotów o sprzecznych interesach
niedbałe prowadzenie obrony z urzędu – nie zapoznanie się z aktami sprawy, niestawienie się na rozprawę, lekkomyślne niewykorzystanie środka odwoławczego
niewłaściwy stosunek do klienta – wprowadzanie go w błąd, pozostawianie pism klientów bez odpowiedzi, uchylanie się od rozliczeń z klientami, przyjmowanie pieniędzy od strony przeciwnej, udzielanie porad klientowi zmierzających do obejścia prawa
nieodpowiedni stosunek do sądu, biegłych i świadków – wywieranie wpływu na sąd poza sprawą sądową w celu uzyskania korzystnego rozstrzygnięcia, nieodpowiedni stosunek do strony przeciwnej
porozumiewanie się bez wiedzy klienta w celu uzyskania dla niego rozwiązania dla niego niekorzystnego
ujawnienie tajemnicy zawodowej
niedozwolone sposoby pobierania honorarium – wręczenie honorarium na sali sądowej
niedozwolona reklama
nieuczciwe pozyskiwanie klientów - narzucanie się ze swoimi usługami klientom, którzy mają już obsługę adwokacją
nieodpowiednie zachowywanie się – wszczynanie awantur publicznych, uchylanie się od płacenia alimentów, niepłacenie pracownikom kancelarii
zawinione niepłacenie składki korporacyjnej
Kary: nagana, kara pieniężna, zawieszenie w czynnościach zawodowych na czas od 3 miesięcy do 5 lat, wydalenie z adwokatury. Kara upomnienia nie jest stosowana przez sądy dyscyplinarne a przez dziekana rady adwokackiej.
Specyficznym rodzajem jest kara dodatkowa: obok nagany i kary pieniężnej można dodatkowo orzec zakaz wykonywania patronatu na czas od roku do 5 lat. Natomiast w przypadku wykonywania kary zawieszenia ten zakaz może obejmować okres od 2 do 10 lat. Kara pieniężna jest wymierzana w wysokości od 5-krotności do 50-krotności podstawowej składki izbowej. Jeżeli mamy do czynienia z kilkoma przewinieniami stosuje się to rozwiązanie, że określa się karę za każde z przewinień, a później wydaje się karę łączną. Karą pieniężną nie można ukarać aplikanta adwokackiego. Jeżeli adwokat został wydalony nie może ponownie być adwokatem.
Postępowanie dyscyplinarne toczy się niezależnie od ewentualnego postępowania karnego dotyczącego tego samego czynu. Postępowanie dyscyplinarne może zostać zawieszone do czasu zakończenia postępowania karnego. Sąd dyscyplinarny nie jest związany wtedy takim wyrokiem. Jeżeli sąd karny orzeknie o zakazie wykonywania zawodu to sąd dyscyplinarny nie może zmodyfikować tego orzeczenia.
Postępowania dyscyplinarnego nie wolno wszcząć, jeżeli od chwili popełnia czynu upłynęły 3 lata a w zakresie nadużycia słowa – 6 miesięcy. Jeżeli jednak ten czyn jest przestępstwem to przedawnienie nie może nastąpić szybciej niż przedawnienie w prawie karnym. Bieg przedawnienia przerywa każda czynność organu powołanego do ścigania tego czynu. Karalność przewinienia dyscyplinarnego ustaje, jeżeli upłynie 5 lat, a w przypadku nadużycia wolności słowa 2 lata.