Polecenie wypłaty oznacza otrzymane od banku zagranicznego zlecenie dokonania wypłaty bezpośrednio na rzecz osoby prawnej lub fizycznej albo dokonania przelewu na jej rachunek. W rozliczeniach międzynarodowych polecenie wypłaty realizowane jest przez bank krajowy za pośrednictwem banku korespondenta. Polecenia wypłaty mogą być:

• gotówkowe, obowiązujące najczęściej do osób fizycznych; bank wypłaca wskazanemu eksporterowi należność w gotówce,

• zrealizowane przez doręczenie czeku; ta forma ma miejsce wówczas, gdy specjalnie życzy sobie tego beneficjent lub gdy bankowi nie wskazano konta bankowego beneficjenta,

• dokonane w formie przelewu należności na konto odbiorcy w określonym banku; jest to powszechny i pewny sposób wykonania polecenia wypłaty.

W przypadku uzgodnienia w toku negocjacji między stronami umowy dokonania zapłaty w formie przelewu, w kontrakcie powinna być zamieszczana następująca klauzula: „Należność płatna przelewem na rachunek … (nazwa beneficjenta) nr … w … (nazwa banku) w ciągu … dni od otrzymania faktury”. Przystępując do realizacji zapłaty w tej formie, importer wypełnia specjalny formularz bankowy „Zlecenie polecenia wypłaty za granicę” (ang. Payment order) i składa go w banku, w którym ma rachunek, wraz z dyspozycją blokady środków pieniężnych w złotych, również na specjalnym formularzu. W zleceniu importer, oprócz własnej nazwy, adresu, numeru kontraktu i własnego rachunku, podaje nazwę, adres i numer rachunku beneficjenta, kwotę należności w walucie płatności i jej tytuł, źródło finansowania oraz określa koszty i prowizje bankowe. Bank realizujący to polecenie musi być bankiem dewizowym. Jeśli zatem zlecenie płatnicze zostało złożone w innym banku, to bank taki przekazuje je do banku dewizowego i wysyła listownie zlecenie dokonania odpowiedniego przelewu (albo wypłaty gotówką). W istocie więc bank krajowy sprzedaje swojemu klientowi, zobowiązanemu do zapłaty na rzez zagranicznego eksportera, dewizy w formie listownych lub telegraficznych wypłat z rachunków posiadanych u zagranicznych korespondentów, tzw. nostrowców. Z punktu widzenia polskiego importera polecenie wypłaty może być korzystną formą regulowania należności za towar, pod warunkiem że następuje po jego otrzymaniu, gdyż dzięki takiemu ustaleniu zostaje wyeliminowane ryzyko otrzymania towaru o niewłaściwej jakości i ilości. W związku ze znaczną niepewnością co do wypłacalności małych i średnich firm polskich, zagraniczni dostawcy rzadko jednak godzą się na takie warunki albo żądają zapłaty przez dostarczeniem towaru, co z punktu widzenia importera oznacza przedpłatę. W efekcie najczęściej tę formę zapłaty stosuje się w rozliczeniach z tytułu usług i płatności niehandlowych, a w przypadku obrotów towarowych – przy płatnościach zadatków i kar umownych.

Zasady rozrachunków międzybankowych są określone w zarządzeniu nr 6/2004 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z 20 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobu przeprowadzania rozrachunków międzybankowych (z późniejszymi zmianami). Polskie banki rozliczają zlecenia płatnicze związane z płatnościami wysokokwotowymi (tzn. głównie dotyczące transakcji z rynku pieniężnego, rynku walutowego oraz rynku papierów wartościowych) bezpośrednio poprzez Narodowy Bank Polski, a zlecenia płatnicze związane z płatnościami detalicznymi za pośrednictwem Krajowej Izby Rozliczeniowej. KIR, jako izba rozliczeniowa, rejestruje wzajemne zobowiązania wynikające z tych instrukcji oraz przedstawia NBP zlecenia płatnicze (w złotych i w euro) dotyczące pozycji netto banków. W związku z tym, ze wszystkie banki w Polsce są bezpośrednimi lub pośrednimi uczestnikami KIR, większość płatności międzybankowych (ilościowo) jest rozliczana za pośrednictwem tej izby rozliczeniowej. KIR obsługuje dwa detaliczne systemy rozliczeń netto: ELIXIR - system elektroniczny do płatności w złotych i EuroELIXIR - system elektroniczny do płatności w euro. Rozrachunek międzybankowy następuje na rachunkach bieżących banków prowadzonych w NBP. Narodowy Bank Polski jest operatorem dwóch systemów RTGS służących przetwarzaniu wysokokwotowych płatności międzybankowych: systemu SORBNET do płatności w złotych oraz systemu SORBNET-EURO do płatności w euro. Systemy te są również wykorzystywane do rozrachunku pozycji netto pochodzących z trzech systemów rozliczeniowych, tzn. z dwóch systemów obsługiwanych przez KIR oraz jednego obsługiwanego przez KDPW oraz pozycji brutto pochodzących z KDPW.

Krajowa Izba Rozliczeniowa jest instytucją - izbą rozliczeniową obsługującą większość transakcji międzybankowych. Za pośrednictwem KIRu banki dokonują wymiany dokumentów płatniczych oraz rejestrują wzajemne wierzytelności z nich wynikające. Główne zadania KIR-u to oprócz przesyłania zaleceń płatniczych wzajemne rozliczania banków. Funkcjonuje w oparciu o prawo bankowe i kodeks spółek handlowych. Wspieram on kreowanie nowoczesnej i innowacyjnej gospodarki, realizując bezpieczną i niezawodną elektroniczną wymianę informacji, w tym w zakresie rozliczeń międzybankowych.

System SORBNET realizuje zlecenia płatnicze banków dotyczące transakcji zawartych na międzybankowym rynku pieniężnym, walutowym i papierów wartościowych oraz operacji między bankami a Narodowym Bankiem Polskim. System SORBNET może być wykorzystywany do przetwarzania zleceń płatniczych przesyłanych przez banki w imieniu własnym lub w imieniu ich klientów (płatności wysokokwotowe i/lub pilne). Pierwotne ograniczenie wysokości zlecenia płatniczego klienta wynoszące minimum 1 milion złotych (261 028 euro) zostało zniesione 1 lipca 2000 r. Tym samym system SORBNET udostępniono do rozliczania międzybankowych zleceń klientowskich bez względu na ich kwotę. Z dniem 1 stycznia 2003 r. wprowadzono także obowiązek kierowania do systemu SORBNET wszystkich wysokokwotowych zleceń płatniczych klientów, tj. takich zleceń, których równowartość wynosi 1 milion złotych i więcej. System jest również wykorzystywany do rozrachunku zobowiązań banków wynikających z systemów rozliczeniowych: pozycje netto pochodzące z rozliczeń płatności detalicznych w KIR oraz pozycje netto i brutto pochodzące z rozliczeń transakcji na rynku kapitałowym z KDPW. Ogólnie rzecz biorąc, system jest dostępny dla uczestników od 7:30 do 18:00, jednakże zlecenia klientowskie mogą być przesyłane tylko do godziny 16:00. Wyjątek stanowią klientowskie zlecenia płatnicze dotyczące banków uczestniczących w Porozumieniu międzybankowym w sprawie zasad współpracy pomiędzy bankami-korespondentami, które mogą być przesyłane do godziny 17:00. Po godzinie 18:00 komunikaty płatnicze nie są akceptowane.

System ELIXIR (System Izby Elektronicznej) polega na wymianie elektronicznych zleceń płatniczych między bankami i rejestracji wzajemnych wierzytelności z tego tytułu oraz wymiany między uczestnikami systemu innych elektronicznych komunikatów informacyjnych. Jest to system rozrachunku netto, w którym zlecenia wystawiane przez Izbę- i przekazywane do Narodowego Banku Polskiego do zaksięgowania na rachunkach banków są rezultatem kompensaty wzajemnych należności i zobowiązań banków, wynikających z indywidualnych zleceń klientów. ELIXIR to system rozliczeń międzybankowych, w którym wyeliminowano przesyłanie dokumentów papierowych między bankami, a cykl rozliczeniowy dzięki trzem sesjom rozrachunkowym w NBP jest krótki i zamyka się- w ciągu zaledwie jednego dnia. Sesje rozrachunkowe odbywają się- w systemie SORBNET w Centrali NBP o następujących godzinach: sesja poranna 10:30-11:00, popołudniowa 14:30-15:00 i wieczorna 17:00-17:30.

W praktyce bakowej bankowej rozróżnia się polecenia wypłaty z zagranicy (zwane też przekazami loro) wykonywane na zlecenie banków zagranicznych na rzecz polskich beneficjentów, oraz polecenia wypłaty za granicę (zwane też przekazami nostro) wykonywane na zlecenie polskich zleceniodawców, np. importerów.

Polecenia wypłaty są stosowane zarówno przy płatności w rachunku otwartym, jak i przy dokonywaniu 100% przedpłaty czyli zaliczki na rzecz eksportera. Realizowane są najczęściej w formie telekomunikacyjnej, z wykorzystaniem komunikatu SWIFT MT 103- Single Customer Credit Transfer, a w ramach krajów EOG polecenia denominowane w EUR, za pomocą SEPA Credit Transfer, po spełnieniu określonych warunków. Niektóre banki w regulaminach realizacji zleceń określają, że polecenia wypłaty są realizowane w formie telekomunikacyjnej, a jedynie w przypadku, gdy jakiś bank odbiorca lub jednostka organizacyjna banku nie operuje w systemie SWIFT, dyspozycje przekazywane są teleksem, ale to współcześnie zdarza się niezwykle rzadko.

Czasem importer czy eksporter proponuje płatność w formie transferu T/T (Telegraphic Transfer) czy TPO (Telegraphic Payment Order). Nie jest to jakiś szczególny sposób płatności, lecz polecenie wypłaty dokonane w formie szybkiego, telekomunikacyjnego przekazu, w praktyce za pomocą SWIFT, a nazwa utrzymuje się z dawnych lat, gdy było stosowane telegraficzne/teleksowe (a więc szybsze niż przesyłane listownie, zwykłą pocztą) polecenie transferu środków pieniężnych na konto beneficjenta. Transfer T/T dotyczy najczęściej 100% przedpłaty lub częściowej przedpłaty w formie zaliczki (importer ponosi ryzyko nieotrzymania towaru),ale może też dotyczyć płatności po dostawie (eksporter ponosi ryzyko braku zapłaty). Zatem gdy w trakcie negocjacji kontraktu jedna ze stron proponuje transfer T/T, to przede wszystkim trzeba uzgodnić, kiedy ma nastąpić zapłata – przed czy po dostawie towaru.

NRB (Numer Rachunku Bankowego) to standard numeracji rachunków bankowych w polskich bankach opracowany na potrzeby krajowego systemu płatniczego, do rozliczeń międzybankowych został wprowadzony, by usprawnić rozliczenia transakcji międzybankowych i spowodował:

• ujednolicenie numeracji rachunków bankowych,

• kontroli poprawności numeru rachunku bankowego,

• dostosowanie numeracji polskich rachunków bankowych do międzynarodowego standardu numeracji rachunków bankowych - IBAN (Internatonal Bank Account Number).

NRB (Number Rachunku Bankowego) składa się z 26 cyfr, jego struktura jest następująca: zzXXXXXXXXyyyyyyyyyyyyyyyyy

gdzie:

• zz to suma kontrolna (2 cyfry),

• XXXXXXXX to numer rozliczeniowy jednostki organizacyjnej banku (8 cyfr),

• yyyyyyyyyyyyyyyy to numer rachunku klienta w banku (16 cyfr).

NRB może być przekształcony na międzynarodowy numer IBAN (International Bank Account Number) poprzez dodanie na początku znaków PL.

Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication - Stowarzyszenie na Rzecz Światowej Międzybankowej Telekomunikacji Finansowej zostało założone w 1973 r. przez 239 banków z 15 krajów świata w celu koordynacji wymiany informacji miedzy bankami. Obecnie SWIFT pośredniczy w transakcjach między bankami, domami maklerskimi, giełdami i innymi instytucjami finansowymi zrzeszając 8332 instytucje finansowe z 208 krajów. Wymiana informacji o przelewach w ramach SWIFT odbywa się za pośrednictwem depesz - komunikatów MT - o ustalonej strukturze. W obrębie SWIFT nie ma jednego banku centralnego, ani wspólnego dla całej organizacji agenta rozliczeniowego. Struktura SWIFT przypomina raczej pajęczą sieć, gdzie każdy bank może być pośrednikiem na trasie przelewu do innego banku, pod warunkiem tylko, że ma konto nostro lub loro banku nadawcy i odbiorcy przelewu u siebie. Często trudno jest znaleźć taki bank i droga przelewu wydłuża się, gdyż trzeba szukać dodatkowej instytucji pośredniczącej (widać to na pierwszym rysunku poniżej). W efekcie przelew może dotrzeć praktycznie do każdego banku na świecie, ale nie ma do końca pewności ile potrwa ta "podróż", ani jakie będą finalne koszty przelewu. To drugie zależy od liczby banków korespondentów danego przelewu, ich indywidualnych taryf opłaty za pośrednictwo oraz opłat pobieranych przez bank odbiorcę przelewu. Sytuację komplikuje dodatkowo sposób pokrycia koszów przelewu.

SWIFT umożliwia nadawcy podjęcie trzech decyzji dotyczących opcji kosztowych przelewu:

• „OUR” - koszty związane z realizacją płatności pokrywa zleceniodawca. Standardowo pobierana jest od zleceniodawcy opłata, zgodnie z Tabelą Opłat i Prowizji, za realizację wypłaty w obrocie zagranicznym oraz kwota ustalona ryczałtem mającą pokryć koszty banków pośredniczących

• „BEN” (beneficiary) - koszty związane z realizacją płatności pokrywa beneficjent. oznacza, że wszystkie koszty, związane z realizacją przelewu – koszty banku zleceniodawcy, banków pośredniczących i banku beneficjenta – pokrywa beneficjent przelewu. W praktyce kwota zobowiązania pomniejszona jest o wszystkie koszty w. w. banków.

• „SHA” (share) - koszty związane z realizacją płatności pokrywane są przez zleceniodawcę jak i beneficjenta- Wówczas zleceniodawca ponosi tylko koszty swojego banku, natomiast koszty banków pośredniczących poniesie odbiorca przelewu. W takim przypadku kwota przelewu, którą otrzyma odbiorca, zostanie pomniejszona o ewentualne koszty banków pośredniczących.

Jak wynika z analizy taryf bankowych stawki prowizji ustalane są kwotowo lub w procentach od wartości realizowanego zlecenia, przy czym jednocześnie określane są kwotowo stawki minimalne (mające zastosowanie przy realizacji zleceń o niewielkiej wartości) i maksymalne. Stawki te są często niższe, jeśli dyspozycja składana jest poprzez kanał elektroniczny, a nie w oddziale banku. Zależą też od rodzaju zleceń, przy czym najniższe są przy wykorzystaniu STP (Straight Trough Processing) czyli bezpośredniego elektronicznego przetwarzania, kiedy to przekazanie instrukcji płatniczej od zleceniodawcy do beneficjenta dokonane jest automatycznie, bez manualnej ingerencji ze strony banku (banki często pobierają od zleceniodawców dodatkową opłatę, tzw. NON-STP, np. jeśli nie został prawidłowo podany IBAN czy BIC).

Schemat realizacji przelewu SWIFT z 2 korespondentami w opcji OUR:

International Bank Account Number - to międzynarodowy standard numeracji kont bankowych utworzony przez Europejski Komitet Standardów Bankowych. Powstał aby wspomóc obsługę rozliczeń w ramach Unii Europejskiej. Nr IBAN – składa się z dwuliterowego kodu kraju, po którym następują dwie cyfry kontrolne i do trzydziestu znaków alfanumerycznych określających numer rachunku. Każdy kraj indywidualnie ustala długość tego zapisu. W Polsce kod kraju posiada oznaczenie „PL”

BIC - Business Identifier Code (dawniej Bank Identifier Code) - to kod instytucji finansowej lub niefinansowej nadawany przez organizację SWIFT zgodnie z normą ISO 9362, służący głównie do jej identyfikacji przy bezgotówkowych transakcjach międzynarodowych. W przypadku transakcji denominowanej w euro, wykonanej w standardzie SEPA, także stosowany przy transakcjach krajowych. Obok IBAN jest standardem usprawniającym i przyspieszającym rozliczenia międzynarodowe oraz zmniejszającym ich koszty. Przykłady:

• Pekao SA: PKOPPLPW

• BPH SA: BPHKPLPK

• HSBC Polska SA: HSBCPLPW

• mBank BREXPLPW

SEPA (Single European Payment Area)jest inicjatywą Europejskiej Rady ds. Płatności (EPC) wspieranej przez Radę Europy oraz Europejski Bank Centralny (EBC). Ramy prawne dla SEPA konstytuuje dyrektywa o usługach płatniczych (dyrektywa PSD, 2007/64/EC). W celu realizacji przelewów SEPA, stowarzyszenie skupiające banki strefy Euro, The Euro Banking Association (EBA) powołało europejskiego agenta rozliczeniowego Pan-European Automated Clearing House (PE-ACH), który jest odpowiednikiem polskiego KIR-u dla obszaru Unii Europejskiej. System komunikacji i rozliczania przelewów SEPA jest więc scentralizowany, a niezbędnym elementem na drodze każdego przelewu jest EBA. Nie ma klasycznych banków pośredniczących, ani kosztów z nimi związanych (rysunek drugi). Poza opłatą ryczałtową za uczestnictwo w systemie, która obciążą banki po obu stronach transakcji, banku nadawca uiszcza ustaloną, z góry znaną opłatę za każde 1000 wysłanych przelewów SEPA. Z tej perspektywy jest to rozwiązanie analogiczne do rodzimego ELIXIR-u. Nic więc dziwnego, że opłata za przelew SEPA pobierana przez banki polskie jest znacznie nisza od opłat za realizację przelewu SWIFT.

• Warunkami niezbędnymi do skutecznej realizacji przelewów SEPA jest:

• uczestnictwo banków: odbiorcy i nadawcy przelewu w SEPA. Dla skutecznego oznaczenia banku odbiorcy konieczne jest podanie identyfikatorów IBAN i BIC. To, czy dany bank należy do SEPA, można sprawdzić na stronie internetowej,

• wyrażenie waluty transakcji w EURO,

• podział kosztów przelewu w opcji SHA (nadawca i odbiorca pokrywają koszty swojego banku),

• termin realizacji nie dłuższy niż 3 dni robocze, a od 2012 - 1 dzień roboczy (czyli tak jak obecnie dla ELXIR-u).

Nie ma znaczenia waluta rachunku, z jakiego i na jaki realizowany jest przelew. Nie ma limitów transakcji. Zasadą, usankcjonowaną również przez Dyrektywę o Usługach Płatniczych, jest, że bank dokonuje transferu pełnej kwoty na rachunek beneficjenta - obowiązuje zakaz dokonywania jakichkolwiek potrąceń z kwoty przelewu, co było praktyką banków do tej pory.

Schemat realizacji przelewu SEPA:

Polecenie wypłaty jest nieuwarunkowaną formą zapłaty za towar, niekiedy jednak importer w zleceniu do banku może uzależnić wypłacenie należności eksporterowi od spełnienia przez niego określonych warunków, np. wydania dokumentów dotyczących towaru czy też pokwitowania polecenia wypłaty i przekazania go do banku zleceniodawcy. Wtedy mówi się o uwarunkowanym poleceniu wypłaty. Jednak w praktyce stosowanie takiej formy rozliczeń nie jest zalecane. W tej sytuacji lepiej zastosować bądź inkaso dokumentowe, bądź akredytywę dokumentową jako dokumentowe formy zapłaty, co do których powszechnie są przyjęte określone reguły postępowania, ujednolicone przez Międzynarodową Izbę Handlową.

Data waluty to wskazana przez bank zagraniczny przyjmujący zlecenie płatnicze, data zaksięgowania przelewu na rachunku odbiorcy. Data waluty określana jest w momencie wysłania zlecenia płatniczego. Wyróżniamy następujące możliwości wyboru daty waluty:

• SPOT – data przypadająca za dwa dni robocze od momentu otrzymania zlecenia płatniczego

• TOMNEXT - data przypadająca w następnym dniu roboczym od momentu otrzymania zlecenia płatniczego

• OVERNIGHT - nadana przez bank data waluty równa jest dacie złożenia zlecenia przelewu zagranicznego

Rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy można założyć nie tyko w złotych. Banki oferują również rachunki walutowe – najczęściej w euro, dolarach amerykańskich, funtach szterlingach lub frankach szwajcarskich. Aby otworzyć takie konto, wystarczy wybrać się do jednej z placówek banku i wypełnić stosowne dokumenty. Coraz częściej możemy złożyć wniosek w systemie bankowości internetowej bądź u konsultanta na infolinii, a dokumenty dostarczy kurier. Konto walutowe może być nam przydatne, gdy:

• przeprowadzamy operacje handlowe z użyciem walut obcych

• chcemy utrzymać środki w walucie w banku (bo np. obecny kurs waluty nas nie satysfakcjonuje),

• spłacamy kredyt hipoteczny w walucie,

• często robimy zakupy w zagranicznych sklepach internetowych,

• często podróżujemy za granicę,

• wyjeżdżamy na studia bądź staż za granicą,

• otrzymujemy stałe wpływy z zagranicy, np. wynagrodzenia, emerytury, renty czy zwroty podatków.

W praktyce występują też inne formy przekazu pieniędzy, z których korzystają głównie osoby fizyczne. Jedną z najbardziej popularnych jest międzynarodowy przekaz pieniężny Western Union, oferowany przez działającą od ponad 150 lat amerykańską firmę. Usługa ta jest wykonywana za pośrednictwem sieci autoryzowanych agencji i przedstawicielstw na całym świecie. Ogółem jest ich ponad 345 tys., a w Polsce ponad 2 tys. Agencje takie prowadzą niektóre banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowe kredytowe – SKOKI, kantory wymiany walut, a w innych krajach także urzędy pocztowe, supermarkety itp. Placówki te umożliwiają zarówno wysyłkę, jak i odbiór przekazów w relacjach krajowych i międzynarodowych. Odbiorca może otrzymać przesłane mu środki nawet w ciągu 15 min od momentu przyjęcia zlecenia do systemu Western Union. Do skorzystania z tej usługi nie jest niezbędne posiadanie konta bankowego. Aby przesłać pieniądze należy wypełnić odpowiedni formularz, wpłacić pieniądze, a otrzymany numer kontrolny przekazu pieniężnego MTCN przekazać telefonicznie odbiorcy. Wypłata może też odbyć się „na hasło”. Inną firmą świadczącą usługi międzynarodowych przekazów pieniężnych jest MoneyGram, który jest jednym ze światowych liderów na tym rynku. Usługa ta dostępna jest w 170 tysiącach placówek na świecie, a przekazy docierają do naszych placówek w ciągu 10 minut (w zależności od czasu pracy i lokalnych przepisów). Wysyłanie i odbieranie pieniędzy dokonywane jest przez osoby fizyczne. Aby wysłać i odebrać pieniądze wystarczy wypełnić jeden prosty formularz.