NEUROLEPTYKI

Schizofrenia

• wielowarstwowe zaburzenia osobowości z charakterystycznymi zmianami myślenia, odczuwania i relacji w stosunku do otoczenia

• etiologia i patogeneza mają charakter wieloczynnikowy

• patofizjologia: zmiany w przekaźnictwie GABA-ergicznym, glutaminergicznym, cholinergicznym, serotoninergicznym, w szczególności zaburzenia układu dopaminergicznego

• objawy osiowe (negatywne, podstawowe) – niedoczynność dopaminergiczna układu mezokortykalnego – zaburzenia myślenia, mówienia, nadwrażliwość, depresyjność, drażliwość, autyzm, anhedonia

• objawy dodatkowe – nadczynność dopaminergiczna układu mezolimbicznego – omamy, halucynacje, urojenia, bezruch, niepokój, pobudzenie psychoruchowe

• poprawia się jedynie jakość życia chorego

Neuroleptyki (leki przeciwpsychotyczne)

• stosowane do leczenia psychoz, zaburzeń myślenia, omamów, halucynacji, pobudzenia ruchowego, w schizofrenii

• mogą być wykorzystywane w chorobach dwubiegunowych

• najczęściej stosowane u nastolatków – kształtowanie osobowości

• mają charakter lipofilny

• stosunkowo długi T ½

• muszą przenikać barierę krew-mózg

• tłumią stany pobudzenia psychoruchowego i zmniejszają napięcie i lęk

• klasyczne (dawne) – fenotiazyny, pochodne fenotiazyny, butyrofenony

• atypowe – trójcykliczne atypowe neuroleptyki, benazmidy, risperidon, aropiprazol

• mechanizm działania – ingerencja w przekaźnictwo synaptyczne – modulujący wpływ na współdziałania neuronów

• podstawowy mechanizm – hamowanie funkcji receptorów dopaminergicznych

• klasyczne

  • blok receptora D2 w układzie limbicznym działanie antypsychotyczne, może doprowadzić do rozwoju zespołu Parkinsonowskiego

  • działanie na układ guzkowo-lejkowy ↑prolaktyny wzrost masy ciała, mlekotok

  • blok receptora histaminowego H1 zaparcia, sedacja

  • wpływ na receptory muskarynowe suchość w jamie ustnej

  • blokowanie receptorów α1 hipotonia ortostatyczna, spadek ciśnienia krwi

• atypowe – blokowanie receptora serotoninergicznego 5-HT2

• wskazania – schizofrenie, stany lękowe, premedykacja do znieczulenia ogólnego

• metabolizowane w wątrobie w procesie mikrosomalnej oksydacji

• działania niepożądane:

1. objawy pozapiramidowe (blokada receptorów dopaminowych)

• wczesne dyskinezy – niesymetryczne wysuwanie języka, porażenie mięśni okoruchowych, wzmożone napięcie mięśni karku i szyi

• zespół Parkinsonowski – jeśli wystąpi należy podać preparaty przeciwcholinergiczne, jednak nie można stosować ich profilaktycznie gdyż osłabiają działanie neuroleptyków pochylona postura ciała, drżenie rąk

• akatyzja – poczucie niepokoju związane z niemożnością pozostania przez chwilę w spoczynku, poprawę uzyskuje się stosując benzodiazepiny

• późne dyskinezy

• zespół neuroleptyczny – ciężkie zaburzenia pozapiramidowe (sztywność mięśniowa, osłupienie), zaburzenia świadomości, zaburzenia układu krążenia, wysoka gorączka

1. ze strony układu wegetatywnego – wynikają z zablokowania receptorów adrenergicznych i muskarynowych – zmniejszenie przekaźnictwa. W wyniku zablokowania receptorów adrenergicznych – stany zamroczenia, tachykardia, zatkany nos. Efektem zablokowania receptorów muskarynowych – suchość w ustach, zaburzenia akomodacji, zaparcia, zaburzenia oddawania moczu

2. zaburzenia hormonalne – skutek blokady receptorów dopaminergicznych – hiperprolaktynemia, brak miesiączki, zahamowanie owulacji, ginekomastia

• zatrucia – senność, pobudzenie, hipertermia, hipotermia, tachykardia, bradykardia, napady drgawek

• klasyczne neuroleptyki

  • mała specyficzność receptorowa

  • dużo działań niepożądanych

1. fenotiazyny i pochodne fenotiazyny

• płaski układ trzech pierścieni (trójcykliczne neuroleptyki)

• Chlorpromazyna

  • najstarszy neuroleptyk

  • blokuje różne typy receptorów – bardzo szeroki zakres działania

  • działa przeciwwymiotnie,działa antycholinergicznie, przeciwadrenergicznie, przeciwhistaminowo

  • zaburza regulację temperatury ciała – wpływa na ośrodek termoregulacji

• Perfenazyna – pochodna fenotiazyny – większa siła działania neuroleptycznego niż chlorpromazyna

• Chlorprotiksen – niezbyt duże działanie przeciwdepresyjne dodatkowo

1. butyrofenony

   • Haloperidol

     • siła działania ok. 50x większa od Chlorpromazyny

     • silne działanie przeciwwymiotne

     • zaburzenia zachowania i stany niepokoju

• neuroleptyki atypowe

w porównaniu z klasycznymi prawie wcale nie wywołują pozapiramidowych objawów niepożądanych i mają korzystny wpływ na objawy negatywne

1. atypowe neuroleptyki trójcykliczne

   • Klozapina

     • praktycznie nie wywołuje objawów pozapiramidowych

     • oddziałuje mocniej na receptory D4 niż D2 i silniej hamuje receptory 5-HT2, również receptory muskarynowe, adrenergiczne α1 i histaminowe H1

     • działanie niepożądane – agranulocytoza – brak granulocytów produkowanych w szpiku, mechanizm nie jest do końca poznany – najprawdopodobniej Klozapina degeneruje G-CSF (czynnik stymulujący rozwój linii granulocytarnej), w wyniku czego dochodzi do obniżenia odporności, posocznicy, a nawet zgonu

     • ulega biotransformacji za pomocą izoenzymu CYP1A2 cytochromu

P-450

• Olanzapina

  • w przypadku podania większych dawek może dojść do ujawnienia się objawów zespołu Parkinsona lub akantyzji

1. Risperidon

• silny antagonista receptorów 5-HT2A

• blokuje ponadto receptory α1 i H1

• często obserwuje się: bezsenność, stany lękowe, bóle głowy, nadmierna senność, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, dysfunkcje seksualne

ANTYDEPRESANTY

• depresja – pogorszenie stanu psychicznego, długo utrzymujący się smutek, zmiany zachodzą w obrębie serotoniny

• mechanizm działania – ingerują w metabolizm neuroprzekaźników i interakcje między neuroprzekaźnikiem a receptorem

• większość leków przeciwdepresyjnych hamuje wychwyt zwrotny noradrenaliny i/lub serotoniny

• kolejny mechanizm polega na blokowaniu poszczególnych receptorów, zwłaszcza

α-adrenergicznych, histaminergicznych i dopaminergicznych

• inhibitory monoaminooksydazy (MAO) – przez blokowanie enzymu MAO prowadzą do zwiększenia stężenia monoamin w obrębie pęcherzyków

• trójcykliczne leki przeciwdepresyjne

  • Amitryptylina, Imipramina

  • mała specyficzność receptorowa

  • dużo działań niepożądanych

  • wysoce kardiotoksyczne – wynika to z zablokowania kanałów sodowych w sercu (zaburzenia przewodnictwa) blok zatokowo-przedsionkowy

  • wywołują efekt antycholinergiczny – poprzez blokadę cholinergicznych receptorów muskarynowych częstoskurcz, rozszerzenie źrenic, suchość w ustach

  • poprawa nastroju ze zmniejszeniem nasilenia objawów depresyjnych ujawnia się po 2-3 tygodniach

  • działania niepożądane – suchość w ustach, zatkany lub suchy nos, zaburzenia akomodacji, zaparcia, spadki ciśnienia krwi, tachykardia, zaburzenia przewodzenia przedsionkowo-komorowego (blokada kanałów sodowych), stany pobudzenia, splątania, bezsenność, nadmierne zmęczenie, drgawki padaczkowe (wynikają z efektu antycholinergicznego), zwiększenie się apetytu i wzrost masy ciała, zaburzenia funkcji wątroby, opóźniony wytrysk, brak orgazmu, reakcje alergiczne. zaburzenia potencji

• SSRIS – selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny

  • Citalopram, Sertalina (Prozac)

  • efekt terapeutyczny po 2-3 tygodniach

  • działania niepożądane – zaburzenia snu, zawroty głowy, drżenie mięśniowe, nadmierne pocenie się, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zaburzenia potencji, problemy z orgazmem (opóźnienie wytrysku), biegunki (przyspieszenie perystaltyki)

  • wysoce specyficzne – stosowane najczęściej

  • zespół serotoninergiczny – wszystkie objawy

• inhibitory monoaminooksydazy – MAO

  • trzecia linia leczenia depresji

  • cheese effect – często występuje

  • inhibitory MAO hamują proces degradacji monoamin – zwiększa się synaptyczne stężenie dopaminy, noadrenaliny, adrenaliny i serotoniny w mózgu

  • Tranylcypromina – hamuje nieodwracalnie MAO typu A i B

  • Moklobemid – selektywny odwracalny inhibitor MAO A – przy jego stosowaniu spożycie pożywienia bogatego w tyraminę nie prowadzi do ciężkich interakcji

  • wchodzą w interakcje z pożywieniem = awokado, ser, wino, piwo, sos sojowy, czekolada, kawa – zawierają tyraminę, która silnie zwiększa ciśnienie krwi

  • wskazania: depresje, fobie społeczne

  • działania niepożądane: zaburzenia snu, nudności, bóle głowy, omamy, drgawki, zapalenia wątroby, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, suchość w ustach

BENZODIAZEPINY

• najważniejsza grupa leków uspokajających

• działanie nasenne

• mechanizm działania – w wyniku interakcji benzodiazepin w ich miejscach wiązania zwiększa się powinowactwo GABA do odpowiedniego miejsca wiązania – będącego częścią kanału chlorkowego – dzięki temu benzodiazepiny zwiększają siłę wiązania GABA i nasilają siłę działania GABA – dochodzi do zwiększenia prawdopodobieństwa otworzenia się kanału chlorkowego, przez co zwiększona ilość jonów chloru może napłynąć do wnętrza komórki – prowadzi to do hiperpolaryzacji komórek

• Diazepam, Oksazepam, Lorazepam, Nitrazepam

• trudno przedawkować

• działania niepożądane – po długotrwałym stosowaniu i nagłym ostawieniu – bezsenność, stany lękowe, zawroty głowy, nudności, splątanie

NLPZ

• mechanizm działania – hamują aktywność cyklooksygenaz (syntaz prostaglandyn H, PGH-syntaz), czyli enzymów kontrolujących przekształcanie kwasu arachidonowego w cykliczne nadtlenki (prostaglandyna H2), które są prekursorami prostaglandyn, tromboksanu, prostacyklin

• zidenyfikowano dwie izoformy cyklooksygenazy – COX-1 i COX-2

• COX-1 będąc enzymem konstytutywnym (stale obecnym) – uczestniczy w syntezie prostaglandyn, np. w żołądku, nerkach czy płytkach krwi – zahamowanie tego enzymu przez NLPZ wywołuje ujawnienie się działań niepożądanych

• COX-2 jest enzymem szybko indukowanym przez rozmaite czynniki (np. cytokiny) i ujawnia się w znacznej ilości przebiegu zapalenia, reakcji bólowej i uszkodzeń tkanek

• NLPZ selektywne względem COX-2 – koksyby

• COX-2 występuje w sposób konstytutywny w rdzeniu kręgowym, nerkach, śródbłonku naczyń i macicy

• wskazania: stany bólowe, bóle w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów, migrena, gorączka

• działania niepożądane:

  • zaburzenia żołądkowo-jelitowe, nadżerki układu pokarmowego aż do owrzodzeń, krwawienia i perforacje

  • reakcje skórne

  • zaburzenia czynności nerek wraz z tworzeniem się obrzęków i wzrostem ciśnienia

  • zahamowanie agregacji płytek krwi

  • zawroty i bóle głowy

  • powikłania sercowo-naczyniowe – zawał serca, udar mózgu

  • wyzwolenie napadu astmy

• Kwas acetylosalicylowy (ASA) – Aspirin, Polopiryna

  • najważniejszy inhibitor agregacji płytek

  • inaktywuje COX przez nieodwracalną acetylację reszty serynowej – płytki są pozbawione jąder co uniemożliwia regenerację uszkodzonego enzymu

  • hamowanie COX hamowanie wydzielania tromboksanu zahamowanie syntezy prostacyklin

  • działania niepożądane – zgaga, dolegliwości żołądkowe, mikrokrwawienia śluzówki żołądka, szum w uszach, upośledzenie słuchu, zawroty głowy, nudności, wymioty, u dzieci z infekcją wirusową może prowadzić do wystąpienia zespołu Reye’a (uszkodzenie wątroby z encefalopatią)

  • ostre zatrucie – hiperwentylacja, zlewne poty, pobudzenie, utrata przytomności, hipertermia, odwodnienie - > zasadowica oddechowa

  • często dochodzi do astmy poaspirynowej poprzez brak prostacyklin

  • przeciwskazania – nie powinno się jej stosować u pacjentów z wrzodami żołądka, ponieważ zwiększa wydzielanie HCl

  • w bólach menstruacyjnych może zwiększać krwawienie

• Diklofenak – Voltaren

  • pochodna kwasu octowego

  • zapalenie stawów, mięśni

  • bardzo silny inhibitor COX z nieznaczną preferencją do COX-2

  • częściej niż inne NLPZ prowadzi do zwiększenia poziomu enzymów wątrobowych

  • pozajelitowe podanie może wywołać szok anafilaktyczny

• Ibuprofen- Ibuprom, Ibum, Acatar zatoki

  • pochodna kwasu arylopropionowego

  • względnie słaby, nieselektywny inhibitor COX

  • cechuje się najmniejszym ryzykiem wystąpienia ciężkich żołądkowo-jelitowych działań niepożądanych

• Koksyby

  • Celekoksyb, Etorikoksyb, Lumirakoksyb, Parekoksyb

  • działania niepożądane – infekcje górnych dróg oddechowych, biegunki, niestrawność, uczucie ucisku w nadbrzuszu, bóle głowy, obwodowe obrzęki i wzrost ciśnienia, zawał serca, udar mózgu

• Paracetamol – Apap, Coldrex, Gripex

  • pochodna aniliny

  • dobre działanie przeciwgorączkowe i dość słabe przeciwbólowe

  • działanie przeciwzapalne bardzo słabe ze względu na brak hamującego działania na aktywność COX w miejscu procesu zapalnego

  • w zatruciach – działanie hepatotoksyczne – dochodzi do powstawania toksycznych metabolitów paracetamolu – martwice hepatocytów

  • u noworodków paracetamol działa mniej toksycznie

• Metamizol – Pyralginum

  • pochodna pirazolu

  • dodatkowe działanie spazmolityczne – skuteczny w kolkach

  • przy szybkich wstrzyknięciach może dojść do wstrząsu

  • działanie niepożądane – agranulocytoza, zmiany na skórze i błonach śluzowych

• diagnostyka

  • ↑ AST, ALT

BARBITURANY

• do znieczulenia ogólnego

• Metoheksital, Tiopental, Heksobarbital

• podawane dożylnie

• często podawane podczas ataków padaczki u dzieci (w czopkach)

• działanie narkotyczne rozpoczyna się bardzo szybko

• w wyniku działania na benzodiazepinowo-barbituranowy receptor chlorkowego kompleksu GABA (jednak w innym miejscu wiązania niż benzodiazepiny) prowadzą do wzmożonego napływu jonów chlorkowych, a tym samym do hiperpolaryzacji komórek

• nie mają działania analgetycznego (znoszącego czucie bólu)

• w przypadku przedawkowania może dojść do całkowitego porażenia ośrodka oddechowego

• w obrębie serca zmniejsza się objętość wyrzutowa serca -> zwiększa się częstość pracy serca

• zmniejsza się ciśnienie tętnicze krwi

• mogą prowadzić do uwalniania histaminy z tkankowych komórek tucznych, co może objawiać się skurczem oskrzeli

• Tiopental – do krótkich zabiegów operacyjnych (10-15min)

• działania niepożądane Metoheksitalu – spadek ciśnienia, palpitacja serca, ból i uszkodzenie nerwów w okolicy iniekcji, napady drgawkowe, nadmierne ślinienie się, niepokój i bóle głowy

• Tiopental – nieprzyjemne marzenia senne, euforyczne podwyższenie nastroju

• przypadkowa iniekcja do naczynia tętniczego prowadzi do ciężkich zaburzeń ukrwienia i uszkodzenia tkanek, co może spowodować utratę kończyny

CUKRZYCA

• Insulina

  • polipeptyd składający się z dwóch łańcuchów polipeptydowych – łańcucha A i B, które są połączone 2 mostkami disiarczkowymi

  • wzrost wydzielania insuliny

    • wzrost stężenia glukozy

    • wzrost stężenia aminokwasów, WKT, inkretny

• impulsacja z części przywspółczulnej i pobudzenie receptorów β2 części współczulnej wzmaga uwalnianie

• pobudzenie receptorów α2 hamuje wydzielanie

• uwolnienie insuliny na skutek wzrostu stężenia glukozy we krwi jest następstwem wzmożonego utleniania glukozy w komórkach β i zwiększonego wytwarzania ATP.

• W odpowiedzi na zwiększenie ilości ATP zamknięte zostają kanały potasowe zależne od ATP.

• To prowadzi do zmniejszenia przepuszczalności błony dla potasu i spadku potencjału spoczynkowego – to prowadzi do aktywacji zależnych od napięcia kanałów wapniowych, przez które jony wapnia napływają, co uruchamia proces egzocytozy

• działanie insuliny – poprawia wychwyt glukozy i aminokwasów, wzmaga rozkład glukozy, zwiększa glikoneogenezę w wątrobie i mięśniach, hamuje przekształcanie białek w glukozę

• Cukrzyca – zespół chorobowy charakteryzujący się (bezwzględnym lub względnym) niedoborem insuliny ze współistniejącą przewlekłą hiperglikemią i będącymi tego następstwem zaburzeniami przemiany materii i uszkodzeniem narządów

• względny niedobór insuliny

  • wytwarzanie insuliny jest zbyt małe w stosunku do potrzeb

  • działanie insuliny na komórki docelowe jest osłabione przez przeciwciała przeciwinsulinowe

  • liczba receptorów insulinowych jest zmniejszona

  • występuje defekt receptora insulinowego

• typy cukrzycy

  • typ I – cukrzyca insulinozależna – szybko nasila się niedobór insuliny, aż do całkowitego braku wydzielania insuliny

  • typ II – progresja zaburzeń jest wolniejsza, zazwyczaj występuje tylko względny niedobór insuliny

• zespół metaboliczny (poprzedzający cukrzycę typu 2, zespół X) – otyłość, hiperglikemia, insulinooporność, nadciśnienie, dyslipidemia, trombofilia

• wzmożona lipoliza w tkance tłuszczowej, wątrobie i mięśniach powoduje wzrost stężenia WKT w osoczu

• insulina normalna (stara) – preparaty zawierające rozpuszczoną insulinę bez dodatków opóźniających wchłanianie, charakteryzuje się szybkim początkiem działania

• insuliny o szczególnie szybkim początku działania należą analogi insuliny ludzkiej – insulina lispro, aspart, glulizynowa – w wyniku wprowadzenia zmian w łańcuchach insuliny znacznie zwiększyła się szybkość wchłaniania – dzięki temu można je podawać bezpośrednio przed posiłkami i nie jest konieczne przestrzeganie odstępu czasu między wstrzyknięciem i jedzeniem

• insuliny o opóźnionym działaniu – za pomocą metod galenowych uzyskano zmniejszenie szybkości ich wchłaniania i wskutek tego dłuższy czas trwania działania – galenowe metody polegają na wiązaniu insuliny z zasadowymi białkami (np. protamina) – insulina glarginy (działa 24h), insulina detemir

• działania niepożądane insulin:

  • hipoglikemia

  • reakcje alergiczne

  • lipodystrofia

• doustne leki przeciwcukrzycowe

  • inhibitory α-glukozydazy

    • hamują rozszczepianie oligo i disacharydów przez glukozydazę w rąbku szczoteczkowym jelita cienkiego – opóźnia to wchłanianie węglowodanów

    • Akarboza –działania niepożądane – wzdęcia lub biedunka – spowodowane tym, że wskutek zahamowania glukozydaz poli i disacharydy są częściowo rozkładane dopiero w okrężnicy przez bakterie jelitowe z wydzieleniem gazu

• Metformina (biguanid)

  • nie powoduje uwalniania insuliny

  • obniża stężenie glukozy we krwi w wyniku zmniejszonej syntezy glukozy w wątrobie i lepszego zużytkowania glukozy w tkankach

  • zachowuje skuteczność jedynie przy zachowanym resztkowym wytwarzaniu insuliny

  • nie powoduje przyrostu masy ciała

  • obniża stężenie TG i cholesterolu we frakcji LDL i VLDL i wzrost HDL

  • powoduje silniejsze wiązanie się insuliny z jej receptorami i wpływa na procesy będące następstwem wzajemnego oddziaływania między insuliną a receptorem

  • ↓ śmiertelności, ponieważ:

    • nie wywołuje hipoglikemii

    • nie powoduje wzrostu masy ciała

    • pozytywnie wpływa na profil lipidowy

  • działania niepożądane – zaburzenia żołądkowo-jelitowe mogące być objawem rozpoczynającej się kwasicy mleczanowej, metaliczny smak w ustach, alergie skórne, niedokrwistość megaloblastyczna

• Pochodne sulfonylomocznika

• insulinotropowy lek przeciwcukrzycowy – powodują uwalnianie insuliny z komórek B

• są skuteczne tylko gdy zachowane jest częściowo wytwarzanie insuliny

• mechanizm działania – blokują kanały potasowe w komórkach B – prowadzi to do zmniejszenia przepuszczalności błony komórkowej dla K+ i zmniejszenia potencjału spoczynkowego błony (depolaryzacja) – to powoduje otwarcie zależnych od napięcia kanałów wapniowych prowadząc do zwiększenia wewnątrzkomórkowego stężenia jonów Ca2+ i wzmożonej egzocytozy insuliny

• różnice między generacjami:

  • farmakokinetyka

  • II generacja ma mniej interakcji z lekami

  • II generacja silniejsza od I

  • czas działania

• Karbutamid, Tolbutamid, Glikwidon

• działania niepożądane – dolegliwości żołądkowo-jelitowe, reakcje alergiczne, leukopenia, trombocytopenia, ciężka hipoglikemia, wzmożony apetyt

• Glinidy

• Nateglinid, Repaglinid

• mechanizm działania jak w pochodnych sulfonylomocznika

• można je przyjmować przed posiłkami w ten sposób dostosowywać uwalnianie insuliny do fizjologicznego zapotrzebowania

• w porównaniu w pochodnymi sulfonylomocznika ryzyko hipoglikemii zwłaszcza w nocy jest mniejsze

• Glitazony

  • Pioglitazon, Rosiglitazon

  • mechanizm działania – stymulacja podtypu γ peroksysomalnych receptorów aktywowanych przez proliferator (PPARγ)

  • następstwem jest obniżenie glikemii na czczo, stężenia hemoglobiny glikowanej, TG, WKT, peptydu C; wzrasta HDL

  • zmniejszają insulinooporność poprzez spadek stężenia cytokin

  • zwiększają wrażliwość komórek na insulinę

  • ↑wychwyt glukozy, hamowanie glukoneogeneza, korzystnie wpływa na profil lipidowy - ↑HDL, ↓LDL

  • działania niepożądane – zatrzymanie płynów w organizmie, przyrost masy ciała, niedokrwistość, zaburzenia funkcji wątroby, bóle głowy, nadmierny apetyt

  • Pioglitazon – działanie niepożądane – bóle głowy

• Leki o zwiększonej sile imitujące działanie inkretyny

  • nowa grupa leków

  • glukagonopodobny peptyd-1 – wydzielany w niedostatecznej ilości w przebiegu cukrzycy – pobudza wydzielanie insuliny, obniża stężenie glukozy, zmniejsza apetyt, pobudza przemianę materii – krótki czas działania

  • substancje o działaniu zbliżonym do inkretyn, ale o dłuższym niż GLP-1 czasie działania

  • substancje hamujące enzymy, które będą blokować rozkład GLP-1

  • Eksenatyd – działania niepożądane – zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, dyspepsja, biegunka), bóle głowy, nerwowość

  • Sitagliptyna, Widagliptyna – hamuje peptydazę dipeptydylową-4 (DPP-4), zmniejszają dysfunkcję komórek B wysp trzustkowych; nie powoduje przyrostu ciała. W trakcie terapii mogą pojawić się bóle, zawroty głowy, zaparcia.

LEKI PRZECIWHISTAMINOWE

• histamina

  • produkt dekarboksylacji histydyny

  • endogenna amina, która moduluje reakcje immunologiczne

  • najwyższe stężenie w płucach, skórze i przewodzie pokarmowym

  • magazynowana w mastocytach i bazofilach

  • nie jest używana jako lek

  • pobudza sekrecję kwasu żołądkowego i pepsyny

  • syndrom Zollingera-Ellisona – nadmierne wydzielanie gastryny

  • uwalnianie histaminy następuje na skutek uszkodzenia komórek (np. podczas zapalenia), Ig-E zależnej reakcji nadwrażliwości oraz w sposób Ig-E niezależny na skutek działania substancji uwalniających histaminę

  • metabolizm zachodzi przy udziale cytochromu P-450

  • wolna histamina ulega rozkładowi na drodze dezaminacji pod wpływem histaminazy i na drodze metylacji grupy NH i utlenienia pozostałych metabolitów a pomocą monoaminooksydazy

  • metabolizm związany z N-metylacją histaminy pod wpływem n-metylotransferazy do N-metylohistaminy lub deaminacja przy użyciu diaminooksydazy (DAO) do rybozydu i pierścienia imidazolowego

  • substancje uwalniające histaminę:

    • morfina, penicylina, sulfonamidy, wankomycyna, aspiryna, sztuczna insulina

    • radiologiczne środki kontrastowe

    • preparaty krwiozastępcze

    • mastoparan – zawarty w jadzie osy

    • pokarmy (orzechy, cytrusy, truskawki, jajka)

    • interleukina prozapalna IL-6

  • działanie niepożądane po wankomycynie syndrom czerwonego człowieka

  • symptomy wyrzutu histaminy:

    • słabe – swędzenie, rumień

    • umiarkowane – tachykardia, dysrytmie, reakcje skórne

    • silne – migotanie przedsionków, zatrzymanie akcji serca, zatrzymanie oddechu

  • histamina działając na serce wpływa na jego kurczliwość i przewodnictwo elektryczne następuje zwiększenie siły skurczu, a związane jest z napływem jonów wapnia do komórki

• łączy się z 4 różnymi receptorami związanymi z białkiem G: H1-H4

• stymulacja H1 (mięśnie gładkie, naczynia krwionośne) – rozszerzenie (rozkurcz) tętniczek (spadek ciśnienia krwi), zwiększenie przepuszczalności naczyń włosowatych rozwój wstrząsu anafilaktycznego; powstawanie wymiotów -> poprzez pobudzenie nerwu błędnego; indukcja syntezy NO, wyrzut prostaglandyn i prostacyklin

• stymuluje zakończenia nerwowe świąd

• kurczy mięśnie gładkie oskrzeli i przewodu pokarmowego

• pobudzenie H2 (ściana żołądka, ściana naczyń) – przyspiesza akcję serca, zwiększa kurczliwość mięśnia sercowego, nasila wydzielanie gruczołów (regulacja sekrecji kwasu żołądkowego i pepsyny)

• H3 – indukuje syntezę histaminy w mastocytach

• H4 – rola prozapalna

• leki przeciwhistaminowe H1

  • Klemastyna, Cetyryzyna (Zyrtec), Dimetynden (Fenistil)

  • działają na receptory H1 i blokują receptory muskarynowe

  • mechanizm działania – blokują kompetycyjne działanie histaminy na receptor H1

  • środki należące do I generacji wykazują działanie sedacyjne ze względu na blokowanie ośrodkowych receptorów H1

  • działają miejscowo znieczulająco

  • niektóre związki stablizują błonę mastocytów

  • wskazania: pokrzywka, alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa, zapalenie spojówek, po ukąszeniach owadów

  • działania niepożądane – zaburzenia żołądkowo-jelitowe, suchość w jamie ustnej, zaburzenia mikcji i rytmu serca

• leki przeciwhistaminowe H2

  • blokowanie receptorów histaminowych komórek okładzinowych błony śluzowej żołądka, hamowanie wydzielania kwasu solnego

  • Cymetydyna, Ranitydyna

• I generacja

  • Hydroksyzyna

  • stosunkowo stare leki

  • dużo działań niepożądanych bo działają nieswoiście

  • mogą działać antycholinergicznie – suchość w ustach, zaburzenia widzenia

  • przenikają barierę krew-mózg i łożysko

  • wskazania: silny odczyn alergiczny, pokrzywka

  • działania niepożądane – otępienie, senność

  • czasem stosowane u pacjentów z chorobą lokomocyjną

  • metabolizm wątrobowy, eliminacja przez nerki

• II generacja

  • leki nowsze

  • blok receptorów H2

  • stosowane w reakcjach alergicznych sezonowych

  • działają szybko i długo

  • mniej działań niepożądanych

  • wyższa swoistość receptorowa

  • brak działania sedacyjnego

  • brak efektów antycholinergicznych

OPIOIDY

• Efekty ośrodkowe:

  • analgezja (działanie przeciwbólowe) – opioidy hamują na poziomie rdzenia kręgowego impulsy bólowe, aktywują endogenny układ przeciwbólowy

  • sedacja (nadmierne uspokojenie) – zmniejszają uwagę i zdolność koncentracji

  • anksjoliza (redukcja/zmniejszenie lęku)

  • euforia lub dysforia – podwyższają/obniżają nastrój

  • depresja oddechowa – hamują działanie ośrodka oddechowego

  • działanie przeciwkaszlowe – blokowanie ośrodka kaszlu

  • sztywność mięśni

  • wymioty – ujawniają działanie przeciwwymiotne

  • zwężenie źrenic

  • działanie antydiuretyczne

• efekty obwodowe:

  • opóźnione opróżnianie żołądka

  • zaparcia – osłabienie motoryki

  • zaburzenia ortostatyczne – spadek ciśnienia

  • uwalnianie histaminy

• różnią się między sobą:

  • powinowactwem do receptora

  • siłą działania

  • czasem działania

• w zależności od powinowactwa do receptora:

  • pełni agoniści (morfina) – działają przede wszystkim na receptory µ

  • mieszani agoniści i antagoniści (pentazocyna)

  • częściowi agoniści (buprenorfina) – działa przeciwbólowo poprzez receptory opioidowe µ jednak z mniejszą aktywnością wewnętrzną

  • czyści antagoniści (nalokson) – znoszą działanie opioidów, ponieważ wiążą się mocniej z receptorami opioidowymi ale nie wywołują żadnego działania

• Metadon (Dolofina) – po raz pierwszy stosowany podczas II wojny światowej przez żołnierzy

• Fentanyl – podawany w plastrach, działanie ok 100x silniejsze od morfiny, podawanie drogą transdermalną zmniejsza ryzyko zaparć

• Naltrekson – stosowany w ośrodkach odwykowych

• Buprenorfina – podawana podjęzykowo

• wskazania – terapia silnych bólów (pooperacyjnych, nowotworowych) zawał serca, ostry obrzęk płuc, RZS, terapia substytucyjna u osób uzależnionych od narkotyków, w biegunce i jako leki przeciwkaszlowe

• działania niepożądane – nudności i wymioty, sedacja, depresja oddechu, spadek ciśnienia krwi, zaparcia (spowolnienie perystaltyki), zatrzymanie mikcji, zwężenie źrenic, świąd, nadmierne pocenie się, uzależnienie psychiczne i fizyczne, senność, zawroty głowy

LEKI PRZECIWZAKRZEPOWE

• wskazania:

  • zakrzepica żył głębokich

  • złamania

  • zawał serca

  • udar niedokrwienny

• witamina K powstaje w jelicie – syntetyzowana jest przez bakterie

• w wątrobie powstają czynniki krzepnięcia

• podawanie witaminy K w krwotokach – działanie prozakrzepowe

• inhibitory agregacji płytek krwi:

  • inhibitory cyklooksygenazy (kwas acetylosalicylowy)

    • mechanizm działania polega na acetylacji błony płytek krwi i białek osocza i nieodwracalnym hamowaniu COX-1

• antagoniści receptorów ADP

  • blokują wybiórczo wiązanie się ADP z jego receptorami na trombocytach

  • na płytkach występują dwa receptory purynowe (P2Y1 i P2Y12) związane z białkiem G – dzięki ich blokadzienie dochodzi do indukowanego przez ADP tworzenia sieci trombocytów za pośrednictwem kompleksu receptora

GP-IIb/IIIa – hamowana jest agregacja płytek

• Klopidogrel – pochodna tienopirydyny, prolek, aktywowany po oksydacji przez cytochrom p-450 3A4, a następnie hydrolizie; działa na receptor P2Y12 i jest zależny od polimorfizmu genowego; wskazany w profilaktyce incydentów zakrzepowych, po zawale serca, udarze niedokrwiennym. Działanie niepożądane – zwiększenie częstości krwawienia

• Tiklopidyna – prolek, aktywowany przez CYP3A4 i wiąże się nieodwracalnie z receptorem P2Y12. Stosowana u pacjentów z powikłaniami przetok, w profilaktyce udarów niedokrwiennych. Działania niepożądane – trombocytopenia, leukopenia, agranulocytoza, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, pokrzywka, uszkodzenia wątroby. Najgroźniejszym powikłaniem jest zakrzepowa plamica małopłytkowa (choroba Moschowitza)

• antagoniści receptora glikoproteinowego IIb/IIIa

• działają poprzez hamowanie ostatecznego etapu agregacji płytek

• na powierzchni płytek znajdują się receptory GP IIb/IIIa, które należą do tzw. integryn (integryna αIIb i β3) – składają się one z podjednostek α i β, które wiążą się z odpowiednim ligandem dopiero po aktywacji wskutek zmiany konformacji, np. przez trombinę, ADP czy noradrenalinę. Fibrynogen tworzy wtedy mostki między aktywowanymi płytkami i tworzy się zakrzep płytkowy

• korzystne efekty osiąga się u pacjentów z niestabilną dusznicą bolesną w połączeniu z ASA i heparyną

• lotrafiban, sibrafiban, ksemilofiban

• najważniejszym działaniem niepożądanym są krwawienia

• Leki przeciwzakrzepowe (antykoagulanty)

  • działające bezpośrednio – oddziaływują bezpośrednio na czynniki krzepnięcia

  • działające pośrednio – zmniejszają produkcję czynników krzepnięcia

• usunięcie jonów wapnia – za pomocą wiązania w kompleksach z cytrynianem sodu lub wytrącania za pomocą szczawianu sodu lub fluorku sodu

• heparyny

  • heparyna jest bezpośrednią endogenną substancją przeciwzakrzepową występującą w mastocytach i bazofilach

  • wynaleziona w komórkach tucznych wątroby

  • magazynowana z histaminą w mastocytach występujących licznie w wątrobie, płucach i błonie śluzowej jelit

  • mechanizm polega na aktywacji antytrombiny, która hamuje trombinę i inne proteazy serynowe

  • zwiększa szybkość działania antytrombiny III (naturalny inhibitor trombiny i czynnika Xa)

  • działanie heparyny monitorowane jest na podstawie czasu APTT (czas aktywowanej częściowej tromboplastyny) – dawkę ustala się tak, aby wartość APTT 1,5-2,5

  • heparyna standardowa (niefrakcjonowana) – pozyskiwana z błony śluzowej świńskich jelit i bydlęcych płuc.

  • heparyna drobnocząsteczkowa – hamuje głównie czynnik Xa ze względu na mniejszą długość łańcucha, dłuższy czas działania z możliwością podawania raz dziennie

  • Fondaparinuks – pentasacharyd wiążący się w odwracalny sposób z antytrombiną; umożliwia wybiórcze działanie hamujące czynnik Xa bez wpływu na trombinę, wskazany u pacjentów którzy mają być poddani dużym zabiegom ortopedycznym kończyn dolnych

  • wskazania do stosowania heparyn – przed i pooperacyjna profilaktyka zakrzepicy i zatorów, w leczeniu niestabilnej dławicy piersiowej, w ostrej fazie zawału serca, w krążeniu pozaustrojowym, dializie

  • działania niepożądane – krwawienia w obrębie skóry lub błon śluzowych, trombocytopenia, reakcje alergiczne, martwica skóry, wypadanie włosów, osteoporoza, hipoaldosteronizm

• Antagoniści witaminy K

  • hamują syntezę prawidłowo funkcjonującej protrombiny i czynników II, VII, IX i X w wątrobie – działają pośrednio

  • Fenprokumon, Warfaryna, Acenokumarol

  • mechanizm działania – punktem uchwytu dla antagonistów witaminy K jest potranslacyjna obróbka czynników krzepnięcia – zapobiegają one zależnej od witaminy K γ-karboksylacji kwasu glutaminowego znajdującego się w prekursorach czynników krzepnięcia. Blokują one hamowanie reduktazy epoksydowej koniecznej dla prawidłowego procesu dekarboksylacji regenerację hydrochinonu witaminy K z epoksydu witaminy K – dotyczy to czynników II, VII, IX i X a także białka C i S

  • warfaryna metabolizowana jest przez CYP2C9, niezbędne jest monitorowanie INR; stary lek, przyjmowany 2x dziennie

  • monitorowanie INR – działanie lecznicze warfaryny monitorowane jest na podstawie pomiaru czasu protrombinowego wyrażonego jako INR (międzynarodowy znormalizowany współczynnik) – dawkę dobiera się tak aby uzyskać INR 2-4

  • wskazania – profilaktyka i leczenie choroby zakrzepowo-zatorowej i w terapiach długoterminowych

  • działania niepożądane – u kobiet po porodzie może dojść do martwicy skóry, nie można ich podawać w czasie ciąży i karmienia piersią (działanie teratogenne), u osób starszych może dojść do krawienia, reakcje uczuleniowe

• Trombolityki (fibrynolityki działające pośrednio) (leki fibrynolityczne)

  • urokinaza, tkankowy aktywator plazminogenu lub jego pochodne (reteplaza), streptokinaza

  • rozpuszczają skrzep, stosowane we wlewach, w szpitalach

  • I generacja – streptokinaza, urokinaza

  • II generacja – alteplaza

  • III generacja - reteplaza

  • urokinaza

    • izolowana z komórek nerkowych lub moczu lub dzięki inżynierii genetycznej

    • enzym proteolityczny zbudowany z dwóch łańcuchów

    • rozkłada plazminogen do plazminy – aktywacja plazminogenu polega na rozerwaniu wiązania między argininą a waliną

  • tkankowy aktywator plazminogenu

    • produkowany przez komórki śródbłonka

    • otrzymywany dzięki inżynierii genetycznej (alteplaza) – rekombinowany tkankowy aktywator fibrynogenu; uzyskuje pełną aktywność enzymatyczną po związaniu z fibryną – wykazuje wysoką selektywność działania na zakrzepy

    • reteplaza – rekombinowany analog t-Pa

  • streptokinaza

    • wytwarzana przez paciorkowce beta-hemolizujące

    • nie wykazuje aktywności enzymatycznej

    • kompleks utworzony ze streptokinazy i plazminogenu działa poprzez zmianę konformacji na wolny plazminogen

    • przeciwciała przeciwko streptokinazie

  • wskazania – leczenie świeżego zawału serca, ostre zamknięcie tętnic w kończynach, świeża zakrzepica żył miednicy i kończyn, zatory płucne

  • terapia fibrynolityczna u pacjentów z zawałem ma sens jeśli przeprowadzi się ją najpóźniej w ciągu 6h od wystąpienia zawału

  • działania niepożądane – krwawienia, reakcje alergiczne (Streptokinaza)

• nowe doustne antykoagulanty

  • Xarelto – bezpośredni inhibitor czynnika Xa, doustny, przyjmowany raz dziennie, substancja czynna: rywaroxaban

  • Dabigatran (Pradaxa) – bezpośredni inhibitor trombiny

  • stosowanie: prewencja udarów mózgu, migotanie przedsionków, zakrzepica żył

NADCIŚNIENIE TĘTNICZE

• skutki nadciśnienia

  • udary niedokrwienne mózgu

  • choroba wieńcowa, przerost lewej komory, niewydolność serca, zawał serca

  • niewydolność nerek

  • tętniaki

• postacie nadciśnienia

  • pierwotne (wrodzone) o nieznanej przyczynie

  • wtórne w następstwie patologicznych zmian w narządach – nerkowe, wewnątrzwydzielnicze, sercowo-naczyniowe, neurogenne

• leki działające na układ współczulny

  • blokery receptorów α

    • przede wszystkim w naczyniach obwodowych

    • największe znaczenie mają środki blokujące wybiórczo receptor α1

    • efekt obniżający ciśnienie wynika z rozszerzenia naczyń krwionośnych wskutek blokady receptorów α

    • działania niepożądane: kołatanie serca, tachykardia, obrzęki goleni (bo działają na tętnice, a nie na żyły i tworzy się przesącz), hipotonia ortostatyczna, retencja sodu

    • bardzo często przepisywane przez urologów – α1 są też w gruczole krokowym, a poza tym obniża się ciśnienie

    • Doxazosyna, Terazosyna, Prazosyna

    • podawane z reguły przed snem

  • β-blokery

    • działają w obrębie β1 i β2

    • obniżają pojemność minutową serca, liczbę skurczów i ciśnienie poprzez zablokowanie kanałów Na

    • zmniejszają wyrzut reniny przez nerki i syntezę angiotensyny II, spadek uwalniania aldosteronu obniżenie aktywności reninowej osocza

    • zmniejszenie uwalniania noradrenaliny wskutek blokady receptorów beta zahamowanie uwalniania katecholamin

    • wysoce selektywne: bisoprolol

    • średnio selektywne: metoprolol

    • nisko selektywne: pindolol

    • działania niepożądane – bradykardia, zmęczenie, zawroty głowy, koszmary senne, utajona hipoglikemia (zawał niemy), hiperkaliemia, obrzęki goleni

  • agoniści α2

    • pobudzają α2

    • klonidyna, metyldopa

    • metyldopa – jedyny lek stosowany w ciąży, nie przenika przez łożysko, nie zmienia objętości osocza

• leki moczopędne – diuretyki

  • nie stosuje się u kobiet w ciąży

  • działają w nefronie

  • obniżenie ciśnienia zachodzi na skutek wzmożonego wydalania jonów sodu, wody dochodzi do spadku objętości osocza i pojemności minutowej, a opór naczyniowy wzrasta

  • stosowane u osób w podeszłym wieku

  • tiazydy

    • kanalik dystalny

    • pochodne sulfinamidów

    • hydrochlorotiazyd

    • zwiększają wydzielanie jonów sodu i chloru, potasu i magnezu

    • obniżają wydalanie jonów wapniowych i fosforanowych

    • ↑glukozy, bo zmniejsza się objętość osocza

    • ↓Mg, Na, K

    • ↑Ca, fosforany

  • diuretyki pętlowe

    • wzrost wydzielania sodu, chloru i wody

    • Furosemid

    • ↑glukoza

    • ↓Ca, Na, K, Mg

  • diuretyki oszczędzające potas

    • kanalik dystalny

    • ↑K bradykardia

  • antagoniści aldosteronu

    • spironolakton

    • blokują przyłączanie aldosteronu do receptora cytoplazmatycznego, co uniemożliwia wniknięcie aldosteronu do jądra komórki – zmniejszenie resorpcji sodu i obniżenie wydzielania potasu

    • działania niepożądane – hiperkaliemia, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, wysypka, ginekomastia, zaburzenia potencji, zaburzenia miesiączkowania, obniżenie głosu

• antagoniści wapnia (kanału wapniowego)

  • mają mało działań niepożądanych – stosunkowo bezpieczne

  • często stosowane u osób starszych

  • hamują przezbłonowy napływ jonów przez hamowanie napięciozależnych kanałów wapniowych typu L komórka zostaje w rozkurczu

  • działanie rozszerzające naczynia zmniejsza się opór obwodowy obniża się ciśnienie krwi (obrzęk goleni przesącz limfatyczny)

  • wiążą się z podjednostką α1c kanału L

  • wyróżniamy

    • dihydropirydyny (nifedypina, amlodipina)

    • niedihydropirydyny (werapamil, diltiazem)

  • obniżanie stężenia wewnątrzkomórkowego wapnia w mięśniówce gładkiej prowadzi do zmniejszenia napięcia mięśni gładkich i w rezultacie rozszerzenia naczyń

  • w sercu zmniejszają aktywność zależnej od wapnia ATPazy miozyny

  • działania niepożądane pochodnych dihydropirydyny – tachykardia, bóle i zawroty głowy, nudności, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zaczerwienienie skóry, obrzęki kostek, efekty teratogenne

  • werapamil wskazany jest w leczeniu nadciśnienia, oprócz tego w chorobie niedokrwiennej serca i tachykardiach; działania niepożądane – zaburzenia przewodnictwa w sercu (blok przedsionkowo-komorowy), bradykardie, nasilenie niewydolności serca, zaczerwienienie skóry, zaparcia, skórne reakcje alergiczne; przeciwskazany w bloku przedsionkowo-komorowym II i III stopnia, świeżym zawale serca

  • Diltiazem – pochodna benzotiazepiny; działania niepożądane jak przy werapamilu, działanie teratogenne

• inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE)

  • kaptopril, perindopril, ramipril (prolek)

  • blokowanie enzymu konwertującego przekształcenie angiotensyny I w II, będącej jedną z substancji najsilniej zwiększających ciśnienie krwi dzięki temu dochodzi do obniżenia oporu naczyń

  • funkcje angiotensyny II:

    • skurcz naczyń

    • wydzielanie wazopresyny z przysadki

    • aktywacja aldosteronu

    • hamowanie wydzielania reniny

    • zwiększa proliferację komórek (przerost lewej komory)

    • działanie arytmogenne

  • dochodzi również do zmniejszenia uwalniania aldosteronu

  • większość jest prolekami, aktywowanych po hydrolizie

  • działania niepożądane – suchy kaszel, zaburzenia smaku, bóle i zawroty głowy, nudności, niedociśnienie, biegunki, kurcze mięśniowe, nadwrażliwość na światło, skórne odczyny alergiczne

  • hiperkalemia, ↑tPa, ↑NO w śródbłonku pod wpływem NOS, ↓fibrynogenu

  • nie stosowane u kobiet w ciąży

  • połącznie ACE z sartanem może zwiększyć ryzyko uszkodzenia nerek

• sartany (antagoniści receptora angiotensyny II)(ARBS)

  • angiotensyna działa za pośrednictwem receptorów AT1 i AT2

  • receptor AT1 odpowiedzialny jest za podwyższanie ciśnienia krwi i proliferację komórek

  • receptor AT2 – hamuje proliferację

  • antagoniści receptora AT1

    • losartan, walsartan, telmisartan

    • wskazani w leczeniu pierwotnego nadciśnienia

    • działania niepożądane – rzadko senność, zawroty głowy, zaparcia, hiperkaliemia, impotencja

    • suchy, uporczywy kaszel – blok enzymów ↑stężenie bradykinin (bradykininy pobudzają ośrodek kaszlu)

    • bradykininy – peptydy powstające na skutek działania proteaz serynowych na α2 globuliny, funkcje biologiczne:

      • wzrost przepuszczalności naczyń

      • skurcz mięśni gładkich, jelit, macicy

      • zwiększenie syntezy IL (zwłaszcza IL-1), TNF-α

      • ↑NO

      • ↑ syntezy prostacyklin (rozszerzają naczynia)

      • ↑tPa (aktywator plazminogenu)

  • trzy leki pośrednio działające na rozszerzenie naczyń:

    • ramipril

    • losartan

    • alliskiren

  • działające pośrednio - terazosyna

ANTYBIOTYKI

• β-laktamy

  • penicyliny

  • cefalosporyny

  • karbapenemy

  • monobaktamy

• działają bakteriobójczo na G+ i G-

• mechanizm działania β-laktamów – hamowanie transpeptydazy (ostatni etap syntezy) peptydoglikanu

• enzymy niezbędne do syntezy peptydoglikanu, które tracą swoją aktywność w wyniku związania się z antybiotykami beta-laktamowymi są określane jako PBP (białka wiążące penicylinę)

• mechanizmy oporności na β-laktamy

  • niewrażliwość białek PBP na penicyliny

  • wytworzenie β-laktamaz – enzymy, powodujące zahamowanie działania przeciwbakteryjnego antybiotyku

    • penicylinazy

    • cefalosporynazy

  • zmiany w błonie komórkowej

• grupy penicylin

  • penicylina benzylowa – dobra skuteczność, rzadko występująca oporność i minimalna toksyczność; ziarniaki G+ (paciorkowce, pneumokoki); pałeczki G+ (maczugowiec błonicy, meningokoki), ziarniaki G- (gonokoki i meningokoki), krętki (Borrelia burgdorferi)

  • penicyliny o poszerzonym zakresie działania

    • ampicylina – działa na bakterie jak benzylowa + H.influenzae, E.coli. Campylobacter i Proteus mirabilis. Oporne są: P.aeruginosa, Klebsiella, Enterobacter, Citrobacter, Serratia, P.vulgaris. Wskazania do stosowania: zapalenia dróg oddechowych, moczowych, żółciowych, zapalenie ucha środkowego, koklusz, posocznica. Działania niepożądane – reakcje alergiczne, wysypka

    • amoksycylina – zakres działania jak ampicylina.

• cefalosporyny

  • zastosowanie:

    • 1 – zum, zakażenia dróg oddechowych, profilaktyka pooperacyjna

    • 2 – zakażenia dróg oddechowych, moczowych, zakażenia tkanek miękkich, stany zapalne kośćca

    • 3 – zakażenia centralnego układu nerwowego, borelioza, zakażenia szpitalne

    • 4 – to samo co wyżej + oporne na 3 generację

  • działania niepożądane – mała toksyczność, reakcje alergiczne, szok anafilaktyczny

• karbapenemy

  • imipenem, meropenem

  • G+ i G-

  • działania niepożądane – podobne jak po innych beta-laktamach

• monobaktamy

  • ich działanie przeciwbakteryjne wynika ze zdolności do wiązania się z PBP3

  • aztreonam – oporny na beta-laktamazy, działa na prawie wszystkie pałeczki G-, ale nie na G+ i beztlenowce

• glikopeptydy

  • wankomycyna

  • teikoplanina

  • działają bakteriobójczo na tlenowe i beztlenowe G+(gronkowce, enterokoki, C.difficile)

  • hamują syntezę mureiny