PRACA KONTROLNA Z PRZEDMIOTU FIZYKOTERAPIA
AP Edukacja
Kosmetyka semestr I
„Promieniowanie podczerwone i nadfioletowe w kosmetyce i rehabilitacji”
Nauczyciel przedmiotu:
Warszawa 27 listopada Termin oddania pracy 10.12.2011r.
Promieniowanie podczerwone jest termicznym promieniowaniem elektromagnetycznym o długości fali z zakresu od 1 mm do 800 nm. Emitowane jest przez wzbudzone atomy przy przejściach między bliskimi poziomami elektronowymi. Podczerwień dzieli się na trzy podzakresy tj.: podczerwień bliską λ = 0,74 - 2,5 μm, podczerwień średnią λ = 2,5 - 50 μm i podczerwień daleką λ = 50 - 2000 μm.
Promieniowanie podczerwone jest niewidzialne dla oka, jest jednak odczuwalne w postaci ciepła. Naturalnymi źródłami promieniowania podczerwonego są wszystkie ciała ogrzane, także ciało człowieka czy Słońce. Kiedy ciepłe i gorące przedmioty oddają ciepło przez promieniowanie, wysyłają promienie podczerwone. Pilot do zdalnego sterowania magnetowidem i telewizorem używa słabej wiązki promieni podczerwonych do przekazywania sygnałów sterujących zestawem. Ponadto źródłami promieniowania podczerwonego są także lampy żarowe wysokiej mocy, czy kwarcowe wysokociśnieniowe lampy rtęciowe. Podczerwień wysyła także nagrzana ziemia.
W zależności od długości fali promieniowanie podczerwone dzieli się na:
• krótkofalowe, IR-A, obejmujące długość fali od 770 do 1500 nm;
• średniofalowe, IR-B, obejmujące długość fali od 1500 do 4000 nm;
• długofalowe, IR-C, obejmujące długość fali od 4000 do 15 000 nm.
Źródła podczerwieni:
Naturalne - źródła to wszystkie ciała ogrzane ( np. ciało człowieka, słońce)
Lampy żarowe o dużej mocy tj. 250-1000 W z nicią wolframową. Bańka lampy oprócz specjalnego kształtu są pokryte specjalną warstwą odbijającą co pozwala na skoncentrowanie promieniowania w wąskim kącie bryłowym ( ukierunkowanie promienia ). Temperatura nici wynosi ok. 2200oK a maksimum promieniowania jest przy λ=1,2μm.
Wtórne. Np. ogrzana ziemia jest również źródłem podczerwieni.
Ogólne przeciwwskazania do stosowania promieniowania podczerwonego
Przeciwwskazaniem są:
nieodwracalne uszkodzenia skóry i naczyń (zmiany troficzne, miażdżyca tętnic) oraz obrzęki;
zaburzenia czucia;
świeże urazy grożące krwawieniem oraz choroby zakrzepowe (np. zakrzepowe zapalenie żył);
choroby nowotworowe;
starość (miażdżyca oraz niewydolność krążenia są bezwzględnym przeciwwskazaniem);
nadciśnienie tętnicze od II stopnia wg WHO;
okres ciąży;
miesiączka;
stany podgorączkowe i gorączka;
niewydolność mięśnia sercowego, stan po zawale, wady serca;
choroby nerek;
ostre stany zapalne jajników, wyrostka robaczkowego, pęcherzyka żółciowego.
Zastosowanie lamp i urządzeń do naświetlań promieniami podczerwonymi w kosmetyce i rehabilitacji:
Źródłem promieniowania w specjalnych lampach lub urządzeniach zwanych świetlankami są żarówki o różnej mocy.
Lampa Sollux. Jest to lampa produkowana w dwóch wersjach: statywowej (typ LSK) i stołowej (typ LSC). Lampa Sollux LSK statywowa składa się z głowicy, statywu na trójnożnej podstawie oraz z tubusu, który służy do skupienia wiązki promieniowania i który może być połączony z reflektorem. Głowica lampy o kształcie walca, stanowiąca obudowę promiennika. W tylnej części głowicy znajduje się wyłącznik sieciowy i regulator napięcia, w przedniej zaś jej części szczelina do osadzenia filtru oraz regulator przesłony zmieniającej ilość padającego promieniowania. Promiennik lampy wytwarza promieniowanie podczerwone oraz widzialne. Maksymalne natężenie promieniowania podczerwonego przypada na długość fali około 1400 nm, odpowiadającej krótkofalowemu promieniowaniu podczerwonemu, które wnika głębiej w tkanki aniżeli promieniowanie średnio- i długofalowe.
Lampy Sollux wyposażone są w komplet filtrów ze szkła uwiolowego koloru czerwonego i niebieskiego. Szkło koloru czerwonego przepuszcza promienie podczerwone i promienie widzialne czerwone, natomiast szkło koloru niebieskiego przepuszcza głównie niebieskie promienie widzialne. Lampę Sollux na statywie wykorzystuje się do naświetlań dużych powierzchni skóry (odległość 100cm). Ważne jest, żeby reflektor ustawić w taki sposób, aby światło obejmowało równomiernie naświetlaną powierzchnię, a jednocześnie aby ustawienie głowicy uniemożliwiało oparzenie chorego odłamkami szkła w wypadku pęknięcia żarówki. Do naświetlań miejscowych stosuje się tubus, ograniczając w ten sposób wiązkę promieniowania. Odległość od otworu tubusu do powierzchni naświetlanej wynosi zwykle od 40 do 50 cm. Należy jednak dodać, że odległość ustala się, uwzględniając wrażliwość chorego na ciepło. W naświetlaniach tych można używać filtrów, których rodzaj dobiera się w zależności od wskazań. Do naświetlań miejscowych używa się również przenośnej lampy Sollux; ze względu na mniejszą moc żarówki naświetlania wykonuje się z mniejszej odległości. Naświetlania modelem mniejszym wykonuje się z odległości 30-60 cm. Czas jednorazowego naświetlania wynosi 20-30 minut. Naświetlania można stosować codziennie.
Wskazania do naświetlania lampą sollux:
1. filtr niebieski lub fioletowy - wskazania takie same, jak przy lampie Minina z niebieską żarówką, a ponadto: działa uśmierzająco na ból, w celu złagodzenia podrażnień, przy skórach suchych i wrażliwych, przy złuszczaniu naskórka, po zabiegu oczyszczania skóry, przy zapaleniu nerwu trójdzielnego;
2. filtr czerwony: przy stanach wysiękowych, przy uszkodzeniach skóry, przy źle gojących się ranach, w oparzeniach wywołanych działaniem fotochemicznych promieni ultrafioletowych, w trądziku pospolitym, czyrakach, bliznach,
Przeciwwskazania do naświetlania lampą sollux:
1. filtr niebieski-jak przy lampie Minina
2. filtr czerwony:
-dermatologiczne: rozszerzone naczynka krwionośne, trądzik różowaty;
-ogólnoustrojowe: nadczynność tarczycy, skłonności do krwotoków, nowotwory, nadciśnienie, miażdżyca, gruźlica.
Świetlanki są urządzeniami do naświetlań promieniami podczerwonymi i widzialnymi, w których źródłem promieniowania są liczne żarówki umieszczone wewnątrz obudowy. Wyróżnia się świetlanki miejscowe oraz całkowite, obecnie rzadko używane. Przykładem jest budka Polano. Po wewnętrznej stronie obudowy jest umieszczonych kilka szeregów porcelanowych opraw wraz z żarówkami. Kolor ich dobiera się w zależności od potrzeby. Liczba żarówek zależy od rozmiarów świetlanki i może wynosić od 8 do 24. Naświetlanie częściowe przy użyciu budki Polano wykonuje się w następujący sposób: nad częścią ciała chorego poddawaną naświetlaniu, np. kończyną czy tułowiem, ustawia się świetlankę. Okolice skóry, które nie mają być naświetlane, osłania się serwetą. Otwory budki zakrywa się kocem, a następnie włącza stopniowo odpowiednią liczbę żarówek. Należy przestrzec chorego, aby nie poruszał się w czasie naświetlania, ponieważ może ulec oparzeniu na skutek zetknięcia ze szkłem żarówek. Temperatura wewnątrz budki wynosi od 40 do 60 stopni Celsjusza. W czasie zabiegu należy kontrolować doznania i samopoczucie chorego, który powinien odczuwać przyjemne ciepło. W celu zwiększenia cieplnego oddziaływania świetlanki można wycierać pot gromadzący się na skórze, przeciwdziałając w ten sposób jej ochładzaniu. Czas zabiegu wynosi od 20 do 30 min. Po zabiegu skóra jest zaczerwieniona, o charakterystycznym plamistym rysunku. Jeśli w czasie naświetlania wystąpi znaczne przyspieszenie tętna lub duszność, zabieg należy przerwać.
Lampa Minina:
Lampa Minina jest to mała lampa ręczna w której w parabolicznym reflektorze są umieszczone, w zależności od wskazań żarówki ze szkła: białego, czerwonego, fioletowego, niebieskiego lub zielonego o mocy 50-100 W. Najczęściej stosuje się lampy czerwone i niebieskie. Naświetlanie lampą Minina wykonuje się z odległości 20-50 cm; czas jednorazowego naświetlania nie powinien przekraczać 30 minut.
Wskazania do naświetlania lampą Minina:
- żarówka niebieska lub fioletowa - ma działanie łagodzące, kojące, przeciwbólowe, zmniejsza przekrwienie czynne; zastosowanie:
w odmrożeniach twarzy
przy trądziku różowatym (rosacea)
przy rozszerzonych naczyniach krwionośnych (teleangektazja)
przy nerwobólach
w celu rozgrzania skóry przed czyszczeniem;
- żarówka czerwona - wywiera działanie cieplne i powoduje rozszerzenie powierzchownych naczyń krwionośnych; zastosowanie:
w odmrożeniach (z wyjątkiem twarzy)
w celu szybszego wchłonięcia nacieków zapalnych
w ropniach mnogich pach przy czyraczności
wywiera korzystne działanie na blizny zmiękczając je i wygładzając
przy cerze tłustej i bladej, w celu rozgrzania skóry przed zabiegiem czyszczenia.
Przeciwwskazania do naświetlania lampą Minina, niewydolność krążenia, czynna gruźlica płuc, skłonność do krwawień, stany gorączkowe, ostre stany zapalne skóry i tkanek miękkich, stany ogólnego wyniszczenia organizmu.
Lampa infra-rouge
Lampa infra-rouge jest lampą nieświecącą, której działanie jest oparte na emitowaniu przez rozgrzany metal promieni podczerwonych długofalowych (przy temp. 400°C) oraz promieni podczerwonych krótkofalowych przy wyższych temperaturach. Lampa ta składa się z reflektora i umieszczonego w nim generatora. Na początku zabiegu naświetlanie lampą infra-rouge wykonuje się z odległości 35 cm, po rozgrzaniu lampy - z odległości ok. 50 cm. Czas trwania jednorazowego zabiegu wynosi 20-40 minut. Działanie promieni emitowanych przez tę lampę polega na przenikaniu ich w głąb ustroju, działaniu cieplnym, wzmaganiu procesów utleniania, działaniu przeciwbólowym i przeciwskurczowym.
Wskazania do naświetlania lampą infra-rouge: odmrożenia, trądzik pospolity, oparzenia lampą kwarcową, diatermą, czyraczność, źle gojące się rany i blizny, potrzeba wywołania stanu przekrwienia w tkankach głębiej położonych, jako zabieg wstępny przed masażem lub oczyszczeniem skóry w gabinecie kosmetycznym.
Przeciwwskazania do naświetlania lampą infra-rouge: dermatologiczne: rozszerzone naczynia krwionośne, trądzik różowaty; ogólnoustrojowe: nadczynność tarczycy, skłonność do krwotoków, nowotwory, nadciśnienie, miażdżyca, gruźlica.
InfraredDo wskazań infraterapii jako profilaktyki i/lub wspomagania leczenia należy:
I działania antyalergiczne (przeciw bólowe).
Układ kostno - stawowy : zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa i układu kostno ; stawowego kończyn górnych i dolnych, reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, urazy stawów.
Tkanki miękkie : reumatyzm podstawowy tzw. Fibromalgie, urazy tkanek miękkich (bez naruszania całości tkanek), bóle migrenowe
II działania regeneracyjne
Układ kostny : osteoporoza, zwłaszcza po menopauzie (dotyczy profilaktyki jak i terapii), stany po pęknięciach i złamaniach kości, stawy rzekome
Tkanki miękkie: reumatyzm podstawowy tzw. Fibromalgie, stany po zabiegach kosmetologicznych (bez naruszania ciągłości tkanek), upośledzenie przepływu końcowego w kończynach, zmniejszenie obrzęku limfatycznego
III działania antyspastyczne
Przewlekłe stany po lekkich urazach mózgowych, schorzenia zwyrodnieniowe układu nerwowego, w których występuje spastyczność
IV działania relaksacyjne
Nerwice, zaburzenia snu, profilaktyczne działanie tonizujące, mające na celu przeciwdziałanie stresom dnia codziennego, stres po długotrwałym napięciu psychicznym, zaburzenia koncentracji uwagi
W infraterapii nie ma żadnych przeciwwskazań zdrowotnych. System infra pracuje w temperaturach 35-65*C. Standardowy czas zabiegu to 35-45 minut.
Wskazania do stosowania Infrared:
Zwalcza płytki i głęboki cellulit
Rozkłada struktury tłuszczowe występujące w tkance podskórnej
Oczyszcza głęboko pory skóry (penetracja do 4 cm)
Detoksyzuje organizm poprzez wypocenie nawet trzykrotnie intensywniej niż w saunie tradycyjnej już w temp. 45*C
Likwiduje wypryski, , trądzik i zmiany chorobowe skóry
Zwiększa efektywność zabiegów kosmetycznych przez lepsze przyswajanie odżywek i środków kosmetycznych
Doskonale przygotowuje tkanki skóry, mięśni i stawów do masażu leczniczego lub relaksacyjnego.
Działa przeciwbólowo ogólno ustrojowo w leczeniu urazów oraz przewlekłych dolegliwościach pochodzenia nerwowego i reumatycznego.
Piler - nowa era leczenia światłem
Światło PILER (ang. Polarized Polychromatic Incoherent Low -Energy Radiation) oznacza: światło niekoherentne (niespójne), spolaryzowane, polichromatyczne o niskiej energii. W nazwie tej są wymienione podstawowe parametry fizyczne światła i jednocześnie najważniejsze czynniki lecznicze aparatów emitujących światło spolaryzowane.
Systemy terapii światłem PILER
Na początku rozwoju światłoterapii wykorzystywano głównie podczerwony i ultrafioletowy zakres widma światła. W 1981 r. zespół naukowców węgierskich wykonał urządzenie do terapii laserowej (LLLT), wykorzystujące pewien zakres światła widzialnego i bliskiej podczerwieni. Uznano polaryzację światła za istotny parametr terapeutyczny. Powstała nowa technologia zwana PILER, którą wykorzystano w systemie terapii światłem spolaryzowanym.
PILER jest to światło:
spolaryzowane - jego fale drgają w płaszczyznach równoległych,
polichromatyczne - zawiera nie tylko jedną długość fali, lecz szerokie pasmo częstotliwości obejmujące widmo światła widzialnego oraz część zakresu podczerwieni,
niekoherentne (niespójne) - przesunięte w fazie tak, że energie fal nie sumują się, a energia fali świetlnej jest w każdej jednostce czasu jednakowa, w przeciwieństwie do światła laserowego,
o niskiej energii - światło to ma gęstość mocy 40 mW/cm2, wydatek energetyczny (fluencję) średnio 2,4 J/cm2 na minutę Niewielki wydatek energii jest jednak wystarczający do wy wołania biostymulacji - pozytywnych procesów biologicznych w żywym organizmie
Wskazania do leczenia promieniami podczerwonymi:
Obejmują m.in. przewlekłe stany zapalne, zwłaszcza narządu ruchu, stare zmiany pourazowe narządu ruchu, zespoły bólowe, stany po przebytym bakteryjnym zapaleniu skóry i tkanek miękkich, nacieki po wstrzykiwaniu leków, zaburzenia troficzne skóry, zapalenie pęcherza moczowego, zapalenie zatok przynosowych, kamica nerkowa i żółciowa, przewlekłe zapalenie przydatków u kobiet. Wskazanie stanowią również oparzenia promieniami nadfioletowymi i diatermią krótkofalową. Wskazane jest stosowanie promieni podczerwonych do ogrzania skóry i chłodnych części ciała przed niektórymi zabiegami fizjoterapeutycznymi, Np. masażem czy gimnastyką (tylko u pacjentów ze sprawnym krążeniem).Negatywne skutki zastosowania promieniowania podczerwonego:
• Oparzenia I, II i III stopnia (zwłaszcza u osób z zaburzeniami czucia; bardzo wrażliwe są blizny i bliznowce). Stopień oparzenia zależy od odległości pacjenta od generatora, równomierności lub nierównomierności rozproszenia promieniowania podczerwonego i od osobniczej wrażliwości naświetlanych tkanek (zależnej od stanu organizmu).
• Udar cieplny, który powstaje wtedy, gdy przy intensywnym działaniu na organizm ciepła mechanizmy termoregulacji nie nadążają z jego usuwaniem. Może tak się zdarzyć w przypadku nieodpowiedniej odzieży, braku wentylacji pomieszczenia, dużej wilgotności powietrza lub odwodnienia organizmu. Zapobieganie i postępowanie w ramach pierwszej pomocy opisano w rozdziale o promieniowaniu słonecznym.
• Uszkodzenia narządu wzroku (m.in. zapalenie spojówek, zaćma).
• Porażenie prądem elektrycznym.
• Paradoksalny odczyn naczyniowy (nagły skurcz naczyń, ból, sinica).
Pozytywne skutki zastosowania promieniowania podczerwonego:
Wpływ biologiczny promieniowania podczerwonego polega na działaniu ciepła, które powoduje między innymi:
poprawę ukrwienia skóry i zwiększenie wydzielania potu;
rozszerzenie naczyń włosowatych skóry a co za tym idzie zwiększony przepływ przez tkanki krwi tętniczej;
reakcje ze strony naczyń głębiej położonych zgodnie z prawem Dastre-Morata. Prawo to mówi, iż “bodźce termiczne (zimno lub ciepło) działając na duże powierzchnie skóry, powodują przeciwne do naczyń skóry zachowanie się dużych naczyń klatki piersiowej i jamy brzusznej. Naczynia nerek, śledziony i mózgu wykazują odczyn taki sam, jak naczynia skóry.”;
pobudzenie procesów metabolicznych;
działanie przeciwbólowe poprzez podwyższenie progu bólu;
zmniejszenie napięcia mięśni.
Promieniowanie nadfioletowe(ultrafioletowe) jest niewidzialnym promieniowaniem elektromagnetycznym o długości fali od 100 do 400 nm. W widmie promieniowania elektromagnetycznego jest ono umiejscowione między obszarem fioletu widma widzialnego a tzw. miękkimi promieniami rentgenowskimi.
Źródła promieniowania nadfioletowego dzieli się na:
− Naturalne (Słońce, nieboskłon, księżyc);
− Elektryczne (promienniki UV, świetlówki, lampy rtęciowe, żarówki halogenowe,
lampy wodorowe, ksenonowe, lampy Wooda);
− Procesy (źródła) technologiczne (spawanie łukowe i gazowe, cięcie łukiem
plazmowym, cięcie tlenowe).
Promieniowanie nadfioletowe określa się skrótem UV, od słów angielskich ultra- violet. W zależności od długości fal wyróżnia się promieniowanie typa A (UVA), typu B (UVB) i typu C (UVC).
Promieniowanie ultrafioletowe wchodzi w skład promieniowania widzialnego. Promienie UV-A uszkadzają włókna kolagenowe i elastynowe, przez co skóra traci sprężystość i wiotczeje. Efektem końcowym są zmarszczki. Promienie UV-B w sposób trwały uszkadzają komórki skóry. Przykładem są nieznikające przebarwienia po długotrwałym i intensywnym nasłonecznianiu. Nie oznacza to, że mamy całkowicie wystrzegać się słońca. Trzeba po prostu korzystać z niego w sposób umiarkowany i używać kremów z filtrami przeciwsłonecznymi. Należy też zachować zdrowy rozsądek i nie przesadzać z opalaniem w solarium.
Udowodnionym korzystnym efektem działania promieniowania UVB na skórę jest umożliwienie syntezy witaminy D3, która jest potrzebna z kolei do przyswajania wapnia i fosforu. Witamina D3 przede wszystkim wpływa korzystnie na prawidłowe ukształtowanie się i utrzymanie w dobrej kondycji kości i zębów. Dla zapoczątkowania syntezy witaminyD3 potrzebna jest obecność fal o długości 280 nm, czyli z zakresu UVB. Ważna jest też dawka promieniowania, okazuje się jednak, że dla wytworzenia odpowiedniej ilości witaminy D3 wystarczy dziennie przebywać na słońcu tylko przez 15 minut z odsłoniętą twarzą i dłońmi. Dla wyjaśnienia dodam, że w czasie kąpieli słonecznych i dłuższego przebywania na słońcu nie istnieje niebezpieczeństwo "przedawkowania" witaminy D3, co jest natomiast możliwe przy braniu tabletek z tą witaminą.
W lampie jarzeniowej rura wyładowcza wypełniona jest parami rtęci. Kiedy prąd elektryczny płynie przez pary rtęci, zaczyna wydobywać się promieniowanie ultrafioletowe. Promieniowanie pada na luminofor, którym pokryta jest rura od wewnątrz, i pobudza go do świecenia przez fluorescencję. Promieniowanie UVC wykorzystuje się na przykład w warunkach laboratoryjnych do sterylizacji czyli odkażania i zabijania chorobotwórczych mikroorganizmów jak np. bakterii.]
Działanie promieni nadfioletowych na skórę zależy w głównej mierze od zachodzących w niej reakcji fotochemicznych. Do najważniejszych należy regulacja tworzenia histaminy. Skóra poddana działaniu promieni nadfioletowych staje się lepiej ukrwiona, bardziej elastyczna i mniej podatna na zakażenie. Pod wpływem tych promieni, zwłaszcza o dłuższej fali, występuje też szybszy wzrost komórek naskórka oraz zwiększenie liczby białych krwinek w miejscu naświetlania. Dzięki temu naświetlanie promieniami nadfioletowymi stosuje się w leczeniu ran i trudno gojących się owrzodzeń, takich jak owrzodzenia troficzne, odleżyny czy owrzodzenia w przebiegu żylakowatości goleni. Do tych celów stosuje się promieniowanie o fali dłuższej niż 280 nm, ponieważ promieniowanie o fali krótszej niż 280 nm, mimo silnie wyrażonego działania bakteriobójczego, powoduje jednak uszkodzenie naskórka lub tkanki ziarninowej ran i owrzodzeń.
Przeciwwskazania do naświetlania promieniami ultrafioletowymi
Przeciwwskazaniami są:
nowotwory złośliwe narządów wewnętrznych;
zaawansowana miażdżyca;
stany gorączkowe bez względu na pochodzenie;
osoby powyżej 70 roku życia;
fotosensybilizacja, obojętnie czym jest spowodowana;
nadczynność tarczycy;
cukrzyca wieku średniego i starczego;
choroby psychiczne przebiegające z nadmierną pobudliwością;
padaczka;
niewydolność mięśnia sercowego;
wodobrzusze;
choroby nerek.
Zastosowanie lamp i urządzeń do naświetlań promieniami nadfioletowymi w kosmetyce i rehabilitacji:
Terapeutyczne lampy kwarcowe
Stosowane w lecznictwie fizykalnym urządzenia przeznaczone do naświetlań promieniami nadfioletowymi nazywa się terapeutycznymi lampami kwarcowymi. Istnieje wiele typów lamp kwarcowych, wyposażonych w różnego rodzaju palniki. Ogólnie lampy te można podzielić na:
- lampy kwarcowe przenośne,
- lampy kwarcowe na statywie.
Pierwsze z nich są przystosowane do naświetlań wykonywanych przy łóżku chorego, drugie zaś znajdują zastosowanie w zakładach lecznictwa fizykalnego.
Lampa kwarcowa statywowa Helios. Służy ona do wykonywania naświetlań promieniami nadfioletowymi i podczerwonymi. Źródłem promieniowania podczerwonego jest cała rurka, która przy nagrzaniu osiąga temperaturę 600 stopni Celsjusza. Lampa może służyć do wykonywania zabiegów przy użyciu promieniowania nadfioletowego i podczerwonego lub tylko podczerwonego. Istnieje również model przenośny tego typu lampy kwarcowej. Różnica polega jedynie na budowie podstawy lampy.
Lampa kwarcowa Emita VT-400. Służy do wykonywania naświetlań promieniami nadfioletowymi i podczerwonymi. Jest to lampa przenośna przystosowana do wykonywania naświetlań w gabinecie fizykoterapii oraz w warunkach domowych. Produkowana jest również wersja lampy, oznaczona symbolem Emita VT-410. Jest ona przeznaczona do stosowania naświetlań ogólnych i miejscowych w gabinetach fizykoterapii. Konstrukcja oprawy lampy oraz jej obsługa jest taka sama, jak w przypadku lampy Emita VT-400.
Lampa kwarcowa EMITA V-100
Temperatura rurek wynosi 700°C. Optymalna odległość od ciała wynosi 1,0 m, a czas naświetlania 2-7 min (powinien być indywidualnie ustalany według ogólnych zasad).
Lampa Kromayera. Lampa ta służy do miejscowych oraz kontaktowych naświetlań promieniami nadfioletowymi. W skład wyposażenia lampy wchodzi komplet nasadek kwarcowych przystosowanych do wykonywania zabiegów miejscowych z małej odległości lub ze stosowaniem ucisku. Wywierany na skórę lub błonę śluzową ucisk powoduje anemizację i zwiększa głębokość wnikania promieni nadfioletowych. Lampa powinna być uziemiona ze względu na bezpośredni kontakt głowicy ze skórą chorego. W obudowie lampy znajduje się system chłodzący ją przepływem wody, zapobiegający oparzeniom ciała przy ewentualnym kontakcie z nią. Lampę Kromayera stosuje się przede wszystkim w chorobach laryngologicznych, dermatologicznych i ginekologicznych.
Sunlamp Professional Jest to nowoczesna lampa statywowa łącząca działanie promieni nadfioletowych i podczerwonych. Lampa generuje te dwa rodzaje promieni, a czas ich działania odmierzają dwa niezależne zegary. Sunlamp 70 UVA/UVB przeznaczona jest do terapii z wykorzystaniem promieniowania UVA i UVB. Lampa umieszczona jest na statywie jezdnym z możliwością regulacji kąta nachylenia promienników do płaszczyzny podłoża. Moc pojedynczej lampy wynosi 20 W. Moc promieniowania lampy jest zależny od odległości pacjenta od lampy.
Tradycyjne lampy kwarcowe:
Na ogół lampy kwarcowe emitują oprócz promieniowania nadfioletowego również promieniowanie podczerwone, ponieważ ulegające rozgrzaniu ściany rurek stanowią jego źródło. Lampy wytwarzające promieniowanie UV-B i UV-C posiadają filtry uniemożliwiające przenikanie promieni UV-C.
Lampa kwarcowo-rtęciowa typu Bacha
Palnik umieszczony jest w nieruchomej części kulistego reflektora, którego przednią ścianę tworzy półkula z okrągłymi otworami różnej wielkości, obracająca się wokół osi poziomej, co pozwala na stosowanie wiązek promieni o różnej średnicy.
Lampa kwarcowa typu Jesionka
Palnik umieszczony jest w części środkowej dużej czworobocznej piramidy spełniającej funkcję reflektora i emituje promieniowanie nadfioletowe 280-320 nm.
Kilka lamp tego typu odpowiednio rozmieszczonych w pomieszczeniu zabiegowym może służyć do naświetlań zbiorowych. Na podłodze pomieszczenia zabiegowego powinny być wymalowane koncentrycznie ułożone co 25 cm koła, wzdłuż których powinni przemieszczać się pacjenci. Podczas pierwszego zabiegu pacjenci przebywają w części środkowej koła znajdującego się w odpowiedniej odległości od lamp, w czasie następnych zabiegów przechodzą do następnego koła, bliżej lamp.
Nowoczesne metody terapii promieniowaniem nadfioletowym
Medyczna oprawa dermatologiczna MOD-10. Jest to urządzenie przeznaczone do leczenia chorób skóry. Przystosowane jest ono głównie do fotochemoterapii łuszczycy przy użyciu preparatów fotodynamicznych i zapewnia dużą skuteczność fotochemicznego współdziałania wymienionych związków chemicznych z promieniowaniem nadfioletowym obszaru A o specjalnie dobranym widmie. Stąd terapia ta określana jest skrótem PUVA (photochemotherapy ultra-violet A). Korzystny wpływ promieniowania nadfioletowego w leczeniu niektórych chorób skóry, a w szczególności łuszczycy, znany jest od dawna. Stwierdzono również, że najwyższa efektywność działania występuje przy stosowaniu promieniowania o tzw. długiej fali (UVA) od 360 do 365 nm. Aby zwiększyć wrażliwość skóry na promieniowanie nadfioletowe, stosuje się tzw. preparaty fotodynamiczne. Źródłem promieniowania w oprawie MaD-lO są rtęciowe świetlówki niskociśnieniowe z warstwą luminoforową, wytwarzające promieniowanie nadfioletowe głównie w zakresie długości fali od 320 do 420 nm z maksimum na 365 nm. Konstrukcja i wyposażenie oprawy zapewniają równomierne napromieniowanie całego ciała chorego w pozycji stojącej, przy dużej intensywności promieniowania, a jednocześnie niskiej temperaturze świetlówek.
Metoda SUP (selective UV-phototherapy) polega na naświetlaniu promieniami nadfioletowymi o innym zakresie widma. Jest to promieniowanie o długości fali od 300 do 340 nm, czyli na granicy UVA i UVB.
Przez zastosowanie odpowiednich filtrów można tę samą aparaturę wykorzystać zarówno do leczenia metodą PUVA, jak i metodą SUP. Przykładem promiennika wykorzystywanego do naświetlania pojedynczych części ciała jest lampa Psorilux. Do naświetlań całego ciała używa się kabin, wewnątrz których umieszczono lampy. Za pomocą odpowiednich filtrów uzyskuje się widmo niezbędne do leczenia metodą PUVA lub SUP. Przykładem takiej kabiny jest urządzenie Dermalight. Zapobiegawcze i lecznicze zastosowanie promieni nadfioletowych.
Wskazania do promieniowania nadfioletowego: choroby uszu, nosa, gardła, nawracających anginach, alergicznych nieżytach nosa, przewlekłych zapaleniach oskrzeli; krzywica; wszystke anemie z wyjątkiem złośliwych niski poziom żelaza we krwi, zmniejszona ilość hemoglobiny i erytrocytów; choroba gośćcowa (wskazaniem będą wszystkie destrukcyjne i zwyrodnieniowe formy gośćca, przeciwwskazaniem ostre zapalenie stawów); gościec tkanek miękkich, a więc powięzi, więzadeł, czy mięśni w najbliższym sąsiedztwie stawów; stany po półpaścu; trudno gojące się rany;
trądzik pospolity; wyłysienie plackowate; łuszczyca.
SOLARIA – SZTUCZNE ŻRÓDŁO
Obecnie bardzo rozpowszechniły się różnego typu solaria - urządzenia do indywidualnego naświetlania całego ciała promieniami nadfioletowymi. Uzasadnieniem do opalania się w tych urządzeniach według ich producentów jest przede wszystkim możliwość podtrzymania nabytej latem opalenizny oraz utrzymanie jej do następnego lata, co pozwala od razu, z początkiem sezonu, długo opalać się na plażach bez obawy przed oparzeniem. Wyraźnie więc podkreśla się kosmetyczne, a nie zdrowotne cele opalania się w solariach. Podaje się, że zgrubienie naskórka uzyskuje się w solariach po 4-6 tygodniach codziennych zabiegów. Przy korzystaniu z solariów należy przestrzegać ogólnych zasad światłolecznictwa. Obowiązuje indywidualnie dobrane dawkowanie, uwzględniające typ skóry. W kolejnych dniach dawki zwiększa się stopniowo. Na serię składa się 10-12 zabiegów, po czym należy zrobić 4-tygodniową przerwę. W ściankach łóżka opalającego lub kabiny do naświetlań całego ciała znajduje się od kilkunastu do kilkudziesięciu niskociśnieniowych lamp - świetlówek, które charakteryzują się stosunkowo niską temperaturą promienników. Świetlówki te są pokryte luminoforową warstwą ograniczającą promieniowanie do pożądanej długości fal w zakresie UVA i z niewielką domieszką UVB (ok. 3%). Ich działanie jest barwnikotwórcze z maksymalnym ograniczeniem szkodliwego działania rumieniowego. Przeciwwskazania do korzystania z łóżek opalających: fotodermatozy, nowotwory złośliwe, nadciśnienie tętnicze, niewydolność krążenia, gruźlica, nadczynność tarczycy, leki światłouczulające, antybiotyki i hormony, klaustrofobia. Na skutek maksymalnego wyeliminowania promieniowania UVB, solarium nie wywołuje niebezpiecznego rumienia, jest dużo bezpieczniejsze od słońca, co nie oznacza, że mogą z niego wszyscy korzystać. Należy pamiętać, że opalanie może pogłębić skłonność do powstawania przebarwień pigmentacyjnych i bielactwa. Należy pamiętać, że długotrwałe i często powtarzane naświetlania prowadzą na ogół do znacznego wysuszenia skóry, nasilenia się zmarszczek i różnych stanów zapalnych skóry.
KĄPIELE SŁONECZNE – NATURALNE ŻRÓDŁO
Wskazane jest ostrożne i z umiarem zażywanie kąpieli słonecznych, ponieważ szkodliwe działanie promieniowania słonecznego jest tym większe, im większa jego dawka została pochłonięta przez organizm. Promieni nadfioletowych obecnie dociera do powierzchni ziemi więcej z powodu okresowych zmian grubości warstwy ozonu w atmosferze pod wpływem gazów szlachetnych uwalnianych z różnych kosmetyków w sprayach i urządzeniach technicznych. Do kuli ziemskiej dociera promieniowanie o długości fali 0,1-4,0 nm. W okresie największego natężenia promieniowania nadfioletowego (przede wszystkim UV-B), które w Polsce występuje od maja do sierpnia włącznie, i w godzinach maksymalnego ich natężenia, tj. między 10:00 a 15:00 w czerwcu i lipcu oraz między 11:00 a 14:00 w maju i w sierpniu, należy unikać bezpośredniej ekspozycji na promieniowanie słoneczne, zwłaszcza głowy, szyi, twarzy, ramion, barków, dłoni a także oczu. Skórę należy chronić odpowiednią odzieżą z tkanin o gęstym utkaniu włókien i smarować kremami lub olejkami ochronnymi zawierającymi składniki nie przepuszczające promieni nadfioletowych.
Należy brać pod uwagę to, że:
odporność skóry na promieniowanie UV zależy od indywidualnych cech człowieka;
nawet w pochmurny dzień występuje duża intensywność promieniowania UV;
promienie UV przenikają do 30 m pod wodą;
promieniowanie UV zwiększa się wraz z wysokością nad poziomem morza;
mechanizmy obronne skóry i zdolności regeneracyjne uszkodzeń powodowanych przez promieniowanie UV maleją z wiekiem.
O mocy ochraniania skóry przez dany kosmetyk informuje podany na jego etykiecie numer tzw. wskaźnika ochronnego, podawany często po skrócie SPF, który pochodzi z języka angielskiego (Sun protective factor - wskaźnik ochronnego działania przed słońcem). Wskaźnik ten podaje, ile razy dłużej można przebywać na słońcu po zastosowaniu danego kremu. Kosmetyki z filtrem oznaczone są wskaźnikiem od l do 30. Do związków odbijających promieniowanie UV-B należy tlenek cynku, a absorbujący kwas salicylowy, kwas paraaminobenzoesowy i tanina. Światło słoneczne przechodząc przez atmosferę ziemską ulega w niej pochłanianiu, rozproszeniu i odbiciu. Ta część promieniowania, która dociera na ziemię bezpośrednio nazywa się promieniowaniem bezpośrednim. Ilość promieniowania odbitego i rozproszonego zależy od rodzaju powierzchni odbijających i rozpraszających (śnieg, woda i piasek na plaży dobrze odbijają promieniowanie słoneczne). Organizm ludzki pochłania prawie 75% promieniowania słonecznego, a odbija tylko 25%, dlatego też słońce wywołuje w skórze odczyny miejscowe dwojakiego rodzaju: rumień cieplny, rumień fotochemiczny.
W kosmetyce i dermatologii promienie słoneczne wykorzystuje się do leczenia:
czyraczności,
łuszczycy,
trądzika pospolitego.
Opalenizna jest to samoobrona skóry przed oparzeniem słonecznym. Długie wystawianie ciała na słońce bez stosowania środków ochronnych powoduje zniszczenie włókien kolagenowych (stelaża skóry), a zawarte w tych włóknach białko puchnie i twardnieje oraz przestaje mieć zdolność wiązania wody niezbędnej do właściwej przemiany metabolicznej w komórkach. Skóra traci swą elastyczność i wiotczeje.
Negatywne skutki zastosowania promieniowania nadfioletowego:
Promienie UVA są główną przyczyną fotostarzenia się skóry. Powoduje niszczenie włókien kolagenu i elastyny, a co za tym idzie powstawanie zmarszczek, utratę jędrności, elastyczności i właściwego napięcia. Skóra staje się grubsza, szorstka i sucha.
Pod wpływem promieniowania powstają duże ilości wolnych rodników. Te niezwykle aktywne cząsteczki tlenu atakują prawie wszystkie składniki żywych tkanek i są przyczyną wielu zniszczeń w organizmie. Pogarszają stan skóry i przyspieszają jej starzenie, a także powodują pośrednio wiele poważnych chorób. Atakują także DNA – jeśli uszkodzenia są bardzo poważne to następuje śmierć komórki, jeśli słabsze to mutacje kumulują się w miarę upływu lat i z czasem mogą doprowadzić do przekształcenia się komórek w komórki nowotworowe.
Promieniowanie wywołuje rumień i oparzenia słoneczne.
Pobudza komórki skóry do podziałów i przyspiesza rogowacenie naskórka, przez co utrudnia usuwanie wydzieliny z gruczołów łojowych, i staje się pośrednią przyczyną trądziku i częstych wyprysków skórnych.
Promieniowanie UVB wywołuje osłabienie układu immunologicznego, co prowadzi do zmniejszenia odporności na infekcje wirusowe i bakteryjne.
Promieniowanie UV powoduje zaburzenia procesów regeneracyjnych w skórze, przyczynia się też do powstawania tzw. pajączków.
Promienie UV niszczą włosy.
Zbyt duże ilości promieniowania UV sprzyjają pojawianiu się przebarwień, piegów i pieprzyków.
Promienie słoneczne mogą wywołać reakcje fotouczulające, przejawiające się stanami zapalnymi skóry i jej większa wrażliwością. Promieniowanie UV jest też przyczyną fotodermatoz.
Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV może doprowadzić do powstania schorzeń skóry, oczu (katarakty, zaćmy, utraty wzroku), a nawet raka skóry.
Opalanie może… uzależniać.
Pozytywne skutki promieniowania nadfioletowego:
Promieniowanie UVB umożliwia syntezę witaminy D3, niezbędnej do prawidłowego przyswajania przez organizm wapnia i fosforu, a co za tym idzie wpływa korzystnie na prawidłowe ukształtowanie się i utrzymanie w dobrej kondycji kości i zębów.
Dla wytworzenia odpowiedniej ilości witaminy D3 wystarczy przebywać na słońcu z odsłoniętą twarzą i dłońmi zaledwie 15 minut dziennie.
Promieniowanie UVB zwiększa odporność skóry i jej zdolność do przyjmowania kolejnych dawek promieniowania. Aby zapewnić sobie odporność skóry na promienie słoneczne wystarczy przebywać na słońcu 15 minut dziennie.
Opalanie dodaje wigoru i poprawia samopoczucie.
Skóra nabiera ładnego wyglądu.
Promieniowanie podczerwone i nadfioletowe mają interesujące własności, które pozwalają na wykorzystanie ich w wielu dziedzinach życia. Ekspozycja na promieniowanie nadfioletowe (UV) może wywoływać pozytywne i negatywne skutki dla organizmu człowieka.
Korzystny wpływ nadfioletu polega m.in. na działaniu przeciwkrzywiczym. Do szkodliwych skutków działania UV na skórę i oczy należy zaliczyć przede wszystkim fotostarzenie się skóry oraz jej nowotwory, a w obrębie narządu wzroku – zaćmę. Promieniowania nadfioletowego nie można uniknąć, trzeba jedynie nauczyć się, jak skutecznie się przed nim zabezpieczyć. Osoby z fototypem skóry I (jasna skóra, niebieskie oczy, rudoblond włosy), niemowlęta i dzieci oraz osoby z licznymi znamionami powinny unikać promieniowania nadfioletowego, gdyż są one szczególnie narażone na negatywne skutki zdrowotne wynikające z ekspozycji na ten czynnik. Pozostałe osoby (z fototypem II, III i IV) powinny racjonalnie korzystać z kąpieli słonecznych, stosując odpowiednie środki ochrony i pamiętając o odległych skutkach działania promieniowania nadfioletowego. Jest to szczególnie ważne w przypadku osób wykonujących pracę zawodową na otwartej przestrzeni, narażonych na działanie promieniowania nadfioletowego. Podobnie jest z promieniowaniem podczerwonym ma ono zalety jak i wady. Pozytywem jest to, iż można je zastosować w różnych dziedzinach nauk i daje pozytywne skutki takie jak pobudzenie metabolizmu, poprawa ukrwienia skóry i wiele innych zastosowań z których można korzystać w XXI wieku.
BIBLIOGRAFIA
1.Arct J., Pytkowska K., „Kosmetyka” , REA, Warszawa 2006r.
2.Mika T., Kasprzak W., :Fizykoterapia”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001r.
3.Straburzyńska- Lupa A., Straburzyński G., „Fizjoterapia”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006r.
4.Dębczuk H., „Światłolecznictwo”
5.Timoszyk A., „Zastosowanie promieniowania podczerwonego (IR) i bliskiej podczerwieni (NIR) w diagnostyce medycznej”,