Pismo Święte o stworzeniu świata
Na początku Księgi Rodzaju spotykamy dwa opisy stworzenia świata: opis kapłański (Rdz 1, 1 – 2, 4a) i jahwistyczny (Rdz 2, 4b – 2.7).
Opis kapłański (Heksameron) posługujący się schematem sześniu dni, ukazuje Boga jako Stwórcę wszystkiego, co istnieje, posiadającego władzę nad światem. Swiat stworzony przez Boga jest dobry. Człowiek zajmuje wśród stworzeń miejsce wyjątkowe.
Opis jahwistyczny podkreśla role człowieka, którego praca zamienia bezwodny staw w urodzajny ogród.
Prorocy ukazują tajemnicę stworzenia w perspektywie historio zbawczej. Stwórca świata czuwa nad Izraele i prowadzi go ku zbawieniu (Iż 43, 1 – 3a).
Liczne psalmy ukazują wspaniałość stwórczego dzieła Boga (Ps 97), które wzbudzają podziw dla Stwórcy i zachęcają do dziękczynienia i uwielbienia (Ps 103). Świat stworzony wskazuje na Boga i umożliwia poznanie Jego istnienia (Mdr 13, 5).
2 Księga Machabejska wyraźnie stwierdza stworzenie świata przez Boga z niczego i zachęca przez to do zaufania Panu świata i odwagi podczas prześladowań.
Charakterystyczne dla Nowego Testamentu jest trynitarze ujęcia dzieła stworzenia. Syn Boży jest pośrednikiem stworzenia (J 1, 1 – 4), przyczyną sprawczą i celem stworzenia, podtrzymuje świat w istnieniu (Kol 1, 15 – 18).
Realiacja zbawczego zamysłu zostanie zwieńczona ostateczną przemianą świata na końcu czasów, czyli „nowym niebem i ziemią” (Ap 21).
Prawda o stworzeniu w nauczaniu Kościoła
Kościół od samego początku wyznaje wiarę w Boga Stwórcę w Składzie Apostolskim odmawianym przy chrzcie: „Wierzę w Boga, Ojca wszechmogącego, Stworzyciela nieba i ziemi”
Sobór Nicejski (325r.) w wyznaniu wiary stwierdza:
- wszystko co istnieje, zarówno rzeczy widzialne jak i niewidzialne zostało stworzone przez Boga (przeciw dualizmowi).
- przypisuje się stworzenie Bogu Ojcu, ale poświadcza udział Syna Bożego w dziele stworzenia: „przez którego [Syna Bożego] uczynione zostały wszystkie rzeczy tak i w niebie jak i na ziemi”
Sobór Laterański IV (1215)
- Stworzenie świata z niczego (ex nihil)
- Ojciec, Syn i Duch Święty jest jedną Zasadą rzeczywistości. Stwórcą wszystkiego
- Zło nie jest związane ze stworzeniem, ale wynika z wolnej decyzji stworzeń rozumnych
Sobór Florencki (1442)
- podkreśla wolność dzieła stwórczego Boga i dobroć Boga stwarzającego
Sobór Watykański I (1870)
- przeciwstawia się materializmowi, panteizmowi, emanacjonizmowi
- uczy o Opatrzności Bożej
- pan Bóg nie stwarza świata dla powiększenia swojego szczęścia
Sobór Watykański II
- związek tajemnicy stworzenia misterium Chrystusa i historią zbawienia (Dei Verbum 2-3)
- ludzkie działanie jako współdziałanie z Bogiem Stwórcą (GS 38)
- Słuszna autonomia rzeczy doczesnych (GS 36)
3. Pojęcie stworzenia
Stworzenie oznacza powołanie do bytu czegoś, co przedtem zupełnie nie istniało.
Terminologia: Polski czasownik „stwarzać” ma następujące odpowiedniki:
W języku łacińskim: creare, producere, condere, face re
W języku greckim: demiourgein, ktiein, poiein
W języku hebrajskim: Bara
Rozróżniamy:
- stworzenie w sensie aktywnym (czynnym) – działanie właściwe tylko Bogu, stwórcza czynność trój jedynego Boga, akt stwórczy Boga
- stworzenie w sensie pasywnym (biernym) – oznacza początek, stawanie się rzeczy powołanej do bytu, czyli to co zostało stworzone; Bogu zawdzięczamy swe istnienie i naturę
Rozróżniamy:
- stworzenie najpierwotniejsze (creatio prima) – stworzenie w sensie ścisłym, do słownie z nicości
- stworzenie wtórne (creatio secudna) – czyli w szerszym znaczeniu to oznaczające raczej kształtowanie, ewentualnie przemienianie tworzywa już istniejącego
Stworzenie dziełem Trójjedynego Boga
Świat ma swój początek w Stworzycielu, który jest Bogiem Trójjedynym. Chociaż dzieło stworzenia przypisuje się przede wszystkim Ojcu to Ojciec, Syn i Duch Święty są jedną i wspólną zasadą stworzenia.
- Bóg Ojciec jest pierwszym źródłem wszystkiego, co istnieje
- Syn Boży pośredniczy w dziele stworzenia: „Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone” (Kol 1, 16). Nowy Testament objawia wyraźnie, że Bóg Ojciec stworzył wszystko przez swoje odwieczne Słowo (J 1, - 8)
- Duch Święty, dar Miłości Ojca i Syna „rodzi dzieci Boże” (J 3, 5n. 8) dokonując ostatecznego dopełnienia świata w Trójjedynym Bogu
Tę prawdę potwierdzają Ojcowie Kościoła (np. Ireneusz z Lyonu, Augustyn) a przede wszystkim Sobory (np. Konstantynopolitański I – 381r., czy Laterański IV – 1215r.)
Stworzenie nosi w sobie ślady Trójcy (vestigia Trinitas). W stworzeniu objawia się Mądrość Boga. Struktura stworzeń pozostają głęboko zespolona ze strukturą daru.
4. Własności stworzenia
Stworzenie ex nihilo – wszystko, co istnieje, zostało stworzone przez Boga „Proszę Cię, synu, spojrzyj na niebo i na ziemię… z niczego stworzył je Bóg” (2Mch 7, 22 – 23. 28). Sobór Laterański IV potwierdza, że Stwórca stworzył z nicości, od początku czasu, stworzenia duchowe i cielesne.
Dobrowolność aktu stwórczego – Bóg stworzył świat z własnej woli, bez żadnego zewnętrznego przymusu ani też wewnętrznego zobowiązania :Boś Ty stworzył wszystko, a dzięki Twojej woli istniało i zostało stworzone”
Z miłości – Bóg z miłości stworzył świat i z miłości podtrzymuje go w istnieniu (Mdr 11, 24 – 26; Sobór Florencki 1442). Stworzenie jest darmowym darem, objawieniem się bezinteresownej miłości Boga.
Nie komunikowalność aktu stwórczego – tylko Bóg może stwarzać, czyli powoływać do bytu z nicości
Świat stworzony przez Boga jest dobry (Rdz 1,4; Sobór Florencki) i uporządkowany (Mdr 11,20)
Trwałość aktu stwórczego – wszystkie byty stworzone są podtrzymywane w istnieniu przez Boga (HBR 1, 3; Sobór Watykański I)
Współdziałanie Boga z aktywnością stworzeń – świat został stworzony przez Boga jako rozwijający się ku ostatecznej doskonałości. Zadaniem człowieka jest dobrowolne współdziałanie z Bogiem w celu dopełniania dzieła stwórczego.
Celem stworzenia jest chwała Boża – Pan Bóg stwarza świat nie dla osiągnięcia czy powiększenia własnego szczęścia ale z miłości do stworzeń. Pragnie stworzeniom a przede wszystkim człowiekowi dać udział w sojej chwale, w swojej pełni bytu. Wzywa człowieka, by ku Niemu kierował swoje życie i w Nim odnalazła wieczne szczęście.
Stworzenie jest początkiem historii zbawienia, która swój punkt kulminacyjny osiąga w Jezusie Chrystusie
5. Błędy dotyczące stworzenia świata
Błędy dotyczące pochodzenia świata:
Panteizm – pogląd utożsamiający świat z Bogiem
Deizm – przekonanie, że Pan Bóg nie wpływa na losy człowieka i świata a po stworzeniu świata pozostawił świat samemu sobie, odrzucenie prawdy Bożej Opatrzności
Materializm – pogląd odrzucający istnienie transcendentnego początku świata, ale widzący w świecie czystą grę materii, która istnieje wiecznie
Emanacjonizm – przekonanie, że świat jest konieczną emanacją Boga, wypływa z tego źródła i powraca do niego (Plotyn)
Dualizm, manicheizm – poglądy przyjmujące istnienie dwóch wiecznych zasad – dobra i zła, światła i ciemności, nieustannie walczących ze sobą
Gnoza – świat (a przynajmniej świat materialny) jest zły, powstał w wyniku upadku, a zatem należałoby go odrzucić lub oderwać się od niego
Mity starożytnych religii – oparte na politeizmie
Znaczenie prawdy o stworzeniu
- prawda o stworzeniu jako odpowiedź na najistotniejsze pytania dotyczące ludzkiego życia
- związek prawdy o stworzeniu z akceptacją własnej egzystencji
- uznanie władzy Boga nad światem
- fundament etyki
- podstawa właściwie rozumianej ekologii