Wstęp do psychologii

08 Listopad 2013

14:20-15:50

(Ćwiczenie 4)

 

Notatka z rozdziału 4 "Psychologia i życie" Richard J Gerrig, Philip Zimbardo 2006r

1.Odbiór wrażeń zmysłowych, organizowanie, identyfikowanie i rozpoznawanie

- Percepcja: Odnosi się do całości procesów poznawania przedmiotów i zdarzeń w środowisku- odczuwania ich zmysłami, ich rozumienia, identyfikowania i nazywania , oraz przygotowywania do zareagowania na nie.

- Spostrzeżenie : czyli to co jest odbierane- fenomenologiczny lub doświadczalny skutek procesu percepcji.

2. Proces percepcji podzielony na trzy etapy:

I. odbiór wrażeń (sensation): jest procesem dzięki , któremu stymulacja z narządów zmysłów- struktur mieszczących się w oczach , uszach itd. – wywołuje impulsy nerwowe, reprezentujące doświadczenia z wnętrza organizmu lub z poza niego. Wrażenia dostarczają podstawowych danych z pola wzrokowego .

II. Organizacja percepcyjna: odnosi się do etapu , na którym tworzona jest wewnętrzna reprezentacja jakiegoś obiektu i powstaje spostrzeżenie bodźca zewnętrznego. Reprezentacja dostarcza roboczego opisu środowiska zewnętrznego postrzegającej jednostki .Dostarczają oszacowań prawdopodobnej wielkości obiektu, jego kształtu, ruchu, odległości i ukierunkowania.

III. Identyfikacja i rozpoznanie : nadawanie znaczenia spostrzeżeniom np. okrągłe przedmioty stają się piłka. Na tym etapie pytanie percepcyjne „jak wygląda przedmiot” zmienia się na pytanie dotyczące identyfikacji „czym jest ten przedmiot” oraz” jaką funkcję pełni”

3.Bodźce proksymalne i dystalne

Rozrużnianie są dwa rodzaje bodźców percepcyjnych:

I.Bodziec Dystalny: odległy od obserwatora

II.Bodzieć proksymalny: obraz optyczny na siatkówce, znajdujący się blisko obserwatora.Bodziec wydobywania informacji

Wykożystuje się informacje z bodźca proksymalnego do stwierdzenia właściwości bodźca dystalnego.

4.Rzeczywistość dwuznaczność i złudzenia: Podstawowy cel percepcji: uzyskanie dokładnego obrazu świata.

- Dwuznaczność: (ambiguity): jest ważnym pojęciem dla zrozumienia percepcji, pokazuje, że jeden Obra na poziomie zmysłowym może prowadzić do licznych interpretacji na poziomach percepcji i identyfikacji

- Złudzenia( illusion): Mamy odczynienia z tym zjawiskiem gdy systemy percepcyjne „oszukują”, wywołując doświadczenie bodźca w sposób, który jest ewidentnie nieprawidłowy. Słowo iluzja ma ten sam rdzeń co słowo ludicrous oba pochodzą od łacińskiego illudere, które oznacza „kpić”

5.Zmysłowy obraz świata : Doświadczenie świata zewnętrznego powinno być względnie dokładne i pozbawione błędów. W przeciwnym razie człowiek nie mógł by przeżyć. Potrzebuje : pożywienia, schronienia, interakcji z innymi, oraz musi mieć świadomość poczucia bezpieczeństwa co daje nam świadomość zmysłowa. Najczęściej badania psychologiczne nad wrażeniami dotyczyły związków między zdarzeniami w środowisku a sposobami doświadczenia ich przez ludzi.

6.Psychofizyka : Dokonywanie pomiaru intensywności doświadczeń zmysłowych . Zajmuje się badaniem związków między bodźcami fizycznymi a zachowaniem czy doświadczeniami powstającymi dzięki tym bodźca w umyśle

- Prekursor psychofizyki Gustav Fechner (1801-1887)- ukuł termin psychofizyka i skonstruował zestaw procedur, pozwalających na wiązanie intensywności bodźca fizycznego- mierzonego w jednostkach fizycznych- z wielkością doświadczenia zmysłowego – mierzonego w jednostkach psychologicznych

7.Progi absolutne i adaptacja sensoryczna : Jaką najmniejszą , najsłabszą siłę bodźca potrafi wykryć organizm, jak cichy może być np. dźwięk

- Próg absolutny:  wartość bodźca mierzona w warunkach eksperymentalnych, przy której zaczyna lub przestaje wywoływać reakcję.

- Funkcja psychometryczna:  (ang. psychometric function), wykres przedstawiający procent detekcji jakiegoś bodźca (na osi rzędnych) dla wszystkich jego intensywności (na osi odciętych). To poziom bodźca , przy którym sygnał zmysłowy jest wykrywany w połowie przypadków.

- Adaptacja sensoryczna: przejściowa i mająca charakter dostosowawczy zmiana czułości receptora zmysłowego lub narządu zmysłu. Wzrost intensywności bodźca powoduje spadek wrażliwości i odwrotnie. Zmieniająca się wrażliwość z jednej strony podnosi skuteczność zmysłu, a z drugiej strony zabezpiecza go (w pewnym zakresie) przed uszkodzeniem.

8.Tendencyjność reakcji i teoria detekcji sygnałów : Z powodu tendencyjności pomiary progów mogą być zniekształcone

- Teoria detekcji sygnałów: Podkeśla znaczenie procesów dokonywania oceny obecnosci lub nie obecności zdarzeń bodźcowych. Dostarcza procedury dla procesu sensorycznego i procesów decyzyjnych równocześnie.

Teoria detekcji sygnałów wyróznia dwa oddzielne procesy w detekcji sensorycznej

1. Początkowy proces sensoryczny: odzwierciedla wrażliwość obserwatora na siłę bodźca.

2. Następujący po nim proces decyzyjne, który odzwierciedla tendencyjność reakcji obsrwatora.

9. Progi Różnicy : Najmniejsza dostrzegalna fizyczna różnica pomiędzy dwoma bodźcami. Punk różnicy jest definiowany operacyjnie jako punkt , w którym bodźce są rozpoznawane jako odmienne w połowie przypadków znany jako ledwie dostrzegalna różnica- ilościowa jednostka służąca do pomiaru wielkości różnicy psychologicznej pomiędzy dwoma wrażeniami

- 1834 Ernst Weber : zapoczątkował badania nad ledwie dostrzegalną różnicą. Odkrył związek określany jako prawo Webera .

10.Od zjawisk fizycznych do zjawisk umysłowych: Długość fal świetlnych i dźwiękowych złożonych z substancji chemicznych itd. – do zjawisk umysłowych- twoich doświadczeń widzenia, słyszenia, odczuwania smaków i zapachów.

Transdukcja: Przekształcenie jednej formy energii fizycznej , takiej jak światło, w inną postać , taka jak impulsy nerwowe.

Receptory zmysłowe: przekształcają fizyczną postać sygnału sensorycznego w sygnału komórkowe, które mogą być przetwarzane prze układ nerwowy.

11.Układ wzrokowy : Jest najbardziej złożonym, najwyżej rozwiniętym i najważniejszym zmysłem u człowieka i większości innych poruszających się organizmów. Wzrok pozwala człowiekowi uświadomić sobie zmiany w otoczeniu fizycznym oraz dostosować swoje zachowanie do tych zmian

12.Oko ludzkie : Oko jest jak kamera , dzięki , której mózg otrzymuje ruchome obrazy ze świata. Rejestruje obraz świata za pomocą soczewki, która zbiera i skupia światło.

13.Źrenica i soczewka :

Źrenica: (łac. pupilla) – otwór występujący przed soczewką, odpowiedzialny za ilość światła padającego na siatkówkę. Chroni wnętrze gałki ocznej przed nadmierną ilością oświetlenia^[1].

Jej średnica wynosi 3 do 8 mm, zmienia się w zależności od zmian oświetlenia oraz skurczów mięśni zwieracza i rozwieracza źrenicy. Szerokość źrenic jest także związana z nastrojem – dobry nastrój powoduje ich rozszerzenie, a zły zwężenie

Soczewka: (łac. lens) – część oka, przezroczysty, elastyczny narząd ogniskujący promienie świetlne tak, by tworzyły obraz odwrócony i pomniejszony na siatkówce.

Znajduje się w przedniej części oka, między tęczówką, a ciałem szklistym, umocowana jest na więzadełkach i mięśniach. U człowieka ma kształt dwuwypukłego krążka o promieniu około 0,5 cm. U kręgowców wodnych jest kulista. Ma zdolność do skupiania się na bliskich i dalekich przedmiotach.

Akomodacja:  (nastawność oka) – zjawisko dostosowania się oka do oglądania przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach. Dostosowanie to polega na odpowiednim doborze ostrości widzenia.

Istnieją dwa zasadnicze mechanizmy akomodacji:

• zmiana kształtu soczewki oka, a wskutek tego zmiana jej ogniskowej i co za tym idzie zmiana jej zdolności skupiającej

• zmiana odległości soczewki od siatkówki.

14.Sitakówka : Patrzysz oczyma , ale widzisz mózgiem.  (łac. retina) – część oka, która jest elementem odbierającym bodźce wzrokowe. Jest specyficznej budowy błoną znajdującą się wewnątrz gałki ocznej, na jej tylnej powierzchni. Jest jednym z pierwszych elementów drogi wzrokowej.

Fotoreceptory:  receptory (białka lub specyficzne komórki) pochłaniające światło i uruchamiające określoną reakcję fizjologiczną w organizmie. Występują w organizmach roślinnych (fitochrom, fototropiny) i zwierzęcych, w tym u człowieka. Receptory wzrokowe stanowią wyspecjalizowane neurony siatkówki oka:

• czopki – odpowiedzialne za widzenie fotopowe

• pręciki – odpowiedzialne za widzenie skotopowe

Głównym barwnikiem światłoczułym zawartym w fotoreceptorach jest rodopsyna.

Adaptacja do ciemności:  Podczas adaptacji wzroku dochodzi do przejęcia odbioru światła przez pręciki, czopki zaś przestają odbierać bodźce świetlne. Świat widzialny z barwnego staje się czarno-biały. Proces adaptacji wzroku wymaga pewnego czasu i związany jest z odtwarzaniem czerwieni wzrokowej (rodopsyny) przy współudziale witaminy A.

Plamka żółta:  (łac. macula lutea) – miejsce na siatkówce oka niektórych kręgowców (kameleony, naczelne) o największej rozdzielczości widzenia związanej z największym zagęszczeniem czopków. U pozostałych kręgowców plamki tej nie spotyka się, a jej odpowiednikiem jest plamka (macula) lub pole środkowe (area centralis). W centrum plamki żółtej zazwyczaj znajduje się zagłębienie zwane dołeczkiem (foveola).

Komórki Dwubiegunowe :SA komórkami nerwowymi, które łączą impulsy z licznych receptorów i wysyłają wyniki do komórek zwojowych.

Komórki poziome i komórki amakrtynowe: integrują informacje w siatkówce, ale nie wysyłają sygnałów do mózgu. Komórki poziome łącza receptory, jeden z druga.

15.Procesy zachodzące w mózgu:

Autorami pionierskich badań nad integracją informacji ze świata , dokonaną przez układ wzrokowy byli:

- David Hubel i Torsen Wiesel , Fizjolodzy zajmujący się wrażeniami, laureaci nagrodu Nobla w 1981r. za badania nad polami odbiorczymi komórek w korze wzrokowej.

16.Widzenie barw : Doświadczenie psychiczne odcienia odpowiada bezpośrednio fizycznemu wymiarowi długości fali światła

- Poprzez fale , długości fal światła widzianego są mierzone w nono metrach (miliardowe części metra)

Doświadczenie barw może być opisane w trzech podstawowych wymiarach

1. Odcień: Wymiar , który opisuje jakościowe doświadczenie barwy światła.

2. Nasycenie: wymiar psychologiczny, który opisuje czystość i żywość wrażeń barwnych.

3. Jasność: Wymiar doświadczenia barwy, która opisuje intensywność światła

Biel ma największą jasność, a czerń najmniejszą.

- Barwy komplementarne: Barwy komplementarne z definicji to takie pary barw, które w wyniku wymieszania w różnych proporcjach dają barwę neutralną (achromatyczną) czyli kolor szary

17.Teorie widzenia barw :

- Pierwsza naukowa teoria dotycząca widzenia barw została sformułowana przez sir Thomasa Younga około 1800 r. Uważał, że w ludzkim oku występuje około trzy rodzaje receptorów barw , powodujące pierwotne wrażenia psychiczne: barwy czerwonej, zielonej, niebieskiej. Teoria Younga została w późniejszym czasie uszczegółowiona i rozwinięta przez Hermanna von Helmholtza i stała się znana jako teoria trzech barw.

18.Słuch : słuch i wzrok stanowią wzajemnie uzupełniające się sposoby doświadczania świata przez człowieka. Często jednak najpierw słyszy się bodźce, zanim się je zobaczy. Zwłaszcza kiedy pojawiają się one po drugiej stronie nieprzezroczystych obiektów np. ściana.

- Fala dźwiękowa: ma dwie podstawowe właściwości fizyczne, które determinują jej brzemienie dla słuchającego: częstotliwośc i amplitudę.

- Częstotliwość : określa liczbę cykli, które wykonuje fala w określonej jednostce czasu.

- Amplituda określa siłę fali dźwiękowej, co wyraża się w jej rozpiętości na wymiarze góra-dół. Amplituda jest mierzona w jednostkach ciśnienia lub energii dźwięku.

19. Psychologiczne wymiary dźwięku : Właściwości fizyczne, amplituda i częstotliwość , dają trzy wymiary psychologiczne dźwięku:

1. Wysokość: jest wyznaczana przez jego częstotliwość: wysokie częstotliwości dają dźwięki wysokie, a niskie częstotliwości daję dźwięki niskie

2. Głośność: Fizyczna intensywność dźwięku. Jest determinowana przez jego amplitudę

3. Jakość (barwa ,tembr): odzwierciedla składniki złożonej fali, która go tworzy, barwa jest tym co odróżnia dźwięk fortepianu od dźwięku fletu

20.Fizjologia słyszenia:

- Zasada działania ucha : Ucho – narząd słuchu występujący jedynie u kręgowców. Najbardziej złożone i rozwinięte uszy występują u ssaków. Ucho odbiera fale dźwiękowe, przekształca je w drgania mechaniczne, a drgania w impulsy nerwowe. Odpowiada także za zmysł równowagi (błędnik).

Ucho zewnętrzne wychwytuje fale dźwiękowe, wzmacnia je i kieruje na błonę bębenkową. Składa się z małżowiny usznej, przewodu słuchowego zewnętrznego i powierzchni zewnętrznej błony bębenkowej.

• Małżowina uszna – jest to fałd skórny rozpięty na elastycznym rusztowaniu z tkanki chrzęstnej. Jej kształt jest przystosowany do zbierania fal dźwiękowych i kierunkowania ich do przewodu słuchowego zewnętrznego.

• Przewód słuchowy zewnętrzny – kanał doprowadzający fale dźwiękowe do błony bębenkowej, o długości ok. 26-30 mm i średnicy ok. 7 mm. Jest on zbudowany z tkanki chrzęstnej oraz kostnej które dzielą kanał słuchowy zewnętrzny w stosunku 1:2. Pokryty jest od wewnątrz skórą, zawierającą gruczoły woskowinowe, której zadaniem jest wydzielanie woskowiny (wydzieliny zapobiegającej dostaniu się zanieczyszczeń do przewodu słuchowego), oraz włosków rozprowadzających woskowinę. Na jego końcu znajduje się błona bębenkowa.

• Powierzchnia zewnętrzna błony bębenkowej.

21. Teorie percepcji wysokości dźwięku

Teoria miejsca: 9teoria o przekształcaniu fal dźwiękowych przez aparat słuchowy)Została pierwotnie sformułowana przez Hermana von Helmholza pod koniec XIX w , a potem przekształcona i zmodyfikowana przez Georga von Bekesy, który zdobył nobla w 1961 r.

Teoria czestotliwości : Wyjaśnia słyszalne wysokości tonów, przez odwołanie do rozkładu w czasie drgań blaszki podstawowej.

22.Lokalizacja dźwięku Człowiek jest w stanie określić przestrzenne usytuowanie zdarzeń akustycznych, dzieje się to za pośrednictwem dwóch mechanizmów:

I. Angażuje neurony, które porównują względny czas, w jakim nadchodzące dźwięki osiągają każde ucho

II . Opiera się na tym, że dźwięk ma nieco większa wysokość w pierwszym uchu , do którego dociera, Gdyż głowa tworzy cień dźwiękowy, który osłabia sygnał.

23. Węch: pomaga nam czuć zapachy , ale też i odczuwać smak.

24. Smak : jest ściśle powiązany z węchem kiedy masz zatkany nos nie czujesz smaku potraw. Smak jako jeden z podstawowych zmysłów dostępnych organizmom, służący do chemicznej analizy składu pokarmu. U wielu organizmów smak i węch nie są oddzielone.

Odczuwany smak pokarmów zależy nie tylko od receptorów smakowych, ale również węchowych. Ludzie mają 5 rodzajów receptorów smakowych, odpowiadających mniej więcej ważnym grupom substancji chemicznych znajdujących się w pożywieniu:

• słodki - węglowodany, głównie cukry proste i dwucukry - największe zagęszczenie receptorów słodkiego smaku jest na koniuszku języka;

• słony - sole sodu i potasu, a dokładnie kationy tych metali. Receptory rozrzucone są równo po całym języku;

• kwaśny - kwasy organiczne i nieorganiczne. Najwięcej receptorów smaku kwaśnego jest na bokach języka;

• gorzki - alkaloidy i wiele soli nieorganicznych. Najwięcej receptorów smaku gorzkiego występuje u nasady języka (tył języka);

• umami - wykrywa obecność kwasu glutaminowego, składnika większości białek, wyczuwalny np. w pomidorach.

25. Dotyk i zmysły skórne

Dotyk (układ czuciowy) jest uznawany za jeden ze zmysłów, jednak wrażenia określane łącznie jako dotyk są kombinacją sygnałów przesyłanych przez komórki reagujące na ciepło lub zimno, nacisk oraz uszkodzenie (ból).

W rozmaitych eksperymentach wykazano, że dotyk i zmysł motoryczny są podstawowymi elementami definiującymi odbieranie rzeczywistości przez zwierzęta (w tym człowieka).

Zmysł dotyku mieści się w skórze. Wśród narządów czucia można wyróżnić:

• narządy czucia powierzchniowego – występują w skórze w postaci tzw. ciałek odbierających wrażenia dotykowe, ciepła, zimna, nacisku, pieczenia, swędzenia itp. Są rozmieszczone nierównomiernie (najwięcej znajduje się na wargach, opuszkach palców, podeszwach stóp, a najmniej w skórze grzbietu)

• narządy czucia głębokiego – leżą głęboko pod skórą (np. w mięśniach, stawach, więzadłach) i odbierają z nich różne wrażenia (np. ból przy stanach zapalnych tych narządów). Są one bardzo podobne do ciałek czucia powierzchniowego. Dzięki nim oceniamy też kształt, ciężar, elastyczność, twardość itp. ujmowanego ręką przedmiotu.

Bodźce z receptorów czuciowych docierają do mózgu przez nerwy czuciowe.

26. Zmysł równowagi i kinestetyczny

Zmysł równowagi – umożliwia czucie położenia ciała w przestrzeni. Mieści się w błędniku błoniastym, w uchu wewnętrznym. Tworzą go dwa narządy otolitowe: woreczek i łagiewka oraz 3kanały półkoliste. Ewolucyjnie zmysł równowagi (a także zmysł słuchu) wywodzi się z organu linii bocznej.

27.Procesy organizujące percepcję

- Procesy uwagi : koncentrowanie uwagi na tym co się widzi , słychy, odczuwa wszystkimi zmysłami. Kontemplacja otoczenia. Określanie obiektu uwagi, skupianie się tylko na danym obiekcie.