IDEOLOGIE EDUKACYJNE
Ideologia – system przekonań i poglądów, które ze sobą rywalizują. Im więcej ideologii w ramach społeczeństwa możemy powiedzieć, że jest to społeczność demokratyczna.
Przesycenie ideologiami jest zabezpieczeniem przed totalitaryzmem.
Ideologie edukacyjne są silnie związane z ideologiami politycznymi i ekonomicznymi.
Trzeba pracować nad uporządkowaniem ideologii, po to by nikt nami nie manipulował.
Rodzaje ideologii:
Ideologie konserwatywne:
Procesy edukacyjne pojmowane są jako modele transmisji kulturowej. Wysokie pozycje w hierarchii wartości zajmują: tradycja, religia, posłuszeństwo, poczucie przynależności ( patriotyzm).
Reprodukcja takiego samego społeczeństwa w kolejnych pokoleniach.
Obiektywizacja myślenia o systemie wychowania przez odwoływanie się do dziedzictwa kulturowego ( myślenie typu: to było i się sprawdziło, sprawdzi się i teraz , tak było jest i będzie ).
Wierzy się w jeden system wartości.
Uprzywilejowana pozycja nauczyciela wobec ucznia.
Jasny podział na to co jest zachowaniem dobrym a co złym.
Szkoła jawi się jako instytucja fundamentalistyczna, nauczyciele są przedstawicielami władzy państwowej.
ABSOLUTYZACJA WARTOŚCI – jawią się jako oczywiste, niepodważalne.
b)Ideologie liberalne:
Ideologie liberalne przyjmują pewne założenia.
Akcentuje się role edukacji w rozwoju indywidualności, która to będzie dokonywała wolnych wyborów w ramach danej kultury.
Wolność jednostki jest ograniczona umową społeczną. Główne założenie umowy społecznej mówi, że człowiek jest na tyle wolny na ile nie ogranicza wolności drugiego człowieka.
Jednostka decyduje o tym co uznaje dla siebie za dobre lub złe.
Rodzic ma prawo posłać dziecko do szkoły wyznaniowej, ma prawo do wychowania w szkole publicznej.
Wolność jako zasada liberalna. Nauczyciel przekazuje wiedzę kulturową subiektywnie przeżywaną, ale jest otwarty na negocjacje i odmiennie interpretacje. Nauczyciel stara się być bardziej partnerem niż mentorem ucznia.
c)Ideologie ponowoczesne ( relatywne):
Nie odnajdujemy założeń fundamentalnych, poza jednym – że ich nie ma.
Skończył się czas autorytetów.
Człowiekowi przyszło żyć w czasach bez dużych liter.
Tu narodziła się ideologia antypedagogiki.
Nauczyciel jest obserwatorem nie ingerującym w samorozwój jednostki. Ponieważ nikt nie wie co jest dobre dla drugiej osoby.
Dzieci wychowywane są do świata, jaki ich rodzice znali kiedyś, a dzieciom przychodzi żyć w świecie, którego ich rodzice nie znają, w którym nie będą uczestniczyć.
Szkoły eksperymentalne.
UKRYTY PROGRAM NAUCZANIA – to wszystko, czego człowiek uczy się w szkole a nie jest to objęte programem nauczania.
Uczymy się oszukiwać.
Uczeń uczy się uległości wobec nauczyciela. Musi wiedzieć jak kombinować, uczy się czujności, podziału świata na rzeczy ważne i „michałki”
Człowiek musi dorosnąć do sytuacji, przystosować się do hierarchii dziobania.
Szkoła traci czas na wiele rzeczy, które mają charakter rytualny ( święta, uroczystości).
Szkoła nie chwali Cię za to, że jesteś.
Szkoła segreguje ludzi ze względu na posiadane umiejętności, talenty.
Korupcji człowiek uczy się w przedszkolu.
Instytucje szkolne to jedna wielka improwizacja.
Rytualizacja procesów.
Collins: przeciętny mały człowiek po pierwszym dniu w szkole wie, co na świecie jest najważniejsze.
Ideologie edukacyjne (ujęcia definicyjne: ideologia, ideologia edukacyjna, interpretacje edukacji w ujęciu konserwatyzmu, liberalizmu, radykalizmu);
A. IDEOLOGIA
Powstała na bazie danej kultury wspólnota światopoglądów, u podstaw której tkwi świadome dążenie do realizacji określonego interesu klasowego lub grupowego albo narodowego. Mianem ideologii określa się każdy zbiór uporządkowanych poglądów – religijnych, politycznych, prawnych, przyrodniczych, artystycznych, filozoficznych - służących ludziom o wspólnych poglądach do objaśniania otaczającego ich świata.
Społeczna funkcja ideologii - artykulacja celów aktywności i dopuszczalnych sposobów ich osiągania oraz motywacja ich zasadności względami uznawanymi za wyższe niż jednostkowy interes.
Zapotrzebowanie na ideologie wynika z właściwego ludziom poszukiwania odpowiedzi na pytania o sens i sposób istnienia.
Ideologia wyrażająca interesy dużych grup społecznych charakteryzuje się małą podatnością na innowacje.
Zazwyczaj porusza tematy:
jednostki i jej roli w społeczeństwie,
sposobu funkcjonowania instytucji,
kwestii zmian obowiązującego porządku,
wolności,
odmienności,
sprawiedliwości społecznej.
B. IDEOLOGIA EDUKACYJNA
Jest to szeroki zbiór idei i poglądów o edukacji, które są przyswajane i wyrażane przez grupy ludzi.
Ideologie edukacyjne wyrażają:
stosunek określonych grup do edukacji
działania praktyczne w tej dziedzinie
Jej głównym celem jest wyjaśnianie i porządkowanie wiedzy, aktywizowanie ludzi do różnorodnych działań.
U wszelkich postaw wszelkich koncepcji oświaty znajdują się ważne elementy ideologii. Wyrażają się one w celach polityki oświatowej, preferowanych w działaniach edukacyjnych.
Uzasadnienie reform szkolnych, innowacji pedagogicznych zawsze bezpośrednio lub pośrednio odwołuje się do określonych systemów wartości czy ideologii.
Ideologie edukacyjne mają swe odzwierciedlenie w praktyce edukacyjnej – w niej sprowadzają się bądź dyskredytują różne koncepcje.
Obecnie nie ma szans na zdecydowaną dominację jednej tylko ideologii edukacyjnej. Coraz częściej istnieje konieczność negocjacji, znajdowanie kompromisu, wyrażania racji o różnych poglądach, poszukiwania rozwiązań które mogłyby być przyjęte przez zwolenników różnych ideologii.
Dziedzina ideologii edukacyjnej stanowi obszar bardzo zróżnicowany. Istnieje ideologia podstawowych problemów, które pozwalają ukazać istotę i zróżnicowanie ideologii edukacji: ogólny cel edukacji, zadania szkoły, ogólne cechy powszechnych ideologii, dziecko w procesie uczenia się, administracja i nadzór oświaty, charakter programów szkolnych, treści programowe, metody nauczania i oceniania, proces wychowawczy.
Istnieją różne klasyfikacje ideologii edukacyjnej: fundamentalizm, intelektualizm, konserwatyzm, liberalizm, libertynizm, anarchizm edukacyjny, ideologia arystokratyczna, burżuazyjna, demokratyczna, proletarialna, rewizjonistyczna, romantyczna
C. LIBERALIZM - ideologia, kierunek polityczny głoszący, iż szeroko rozumiana wolność jest
nadrzędną wartością. Odwołuje się do indywidualizmu, stawia wyżej prawa jednostki niż znaczenie wspólnoty, głosi nieskrępowaną (aczkolwiek w ramach prawa) działalność poszczególnych obywateli we wszystkich sferach życia zbiorowego.
D. RADYKALIZM – jego przedstawiciele mają krytyczną diagnozę stanu społecznego, wyrażają pogląd, iż społeczeństwo krajów wysoko przemysłowych i kultura zachodu są w ogromnym kryzysie. Ostrzegają przed dehumanizacją. Charakter ciągłej rywalizacji ludzi i przedsiębiorstw oraz ostrej konkurencji rynkowej. Zwracają uwagę na negatywne skutki pogoni przedsiębiorstw za jak najszybszych przeciąganiem nie zawsze sprawdzonych nowinek technicznych w celu osiągnięcia maksymalnego zysku. Z niepokojem dostrzegają komercjalizację kultury coraz częstsze zagubienie ludzi w zawikłanych mechanizmach współczesnego świata. Zwracają uwagę na narastającą patologie w wielu środowiskach i dziedzinach życia.
E. KONSERWATYZM
Nurt filozoficzny XVIII w. grupujący przeciwników oświecenia, rewolucji francuskiej i szerzącego się wówczas liberalizmu.
Oznacza się przywiązaniem do wartości, które wydają się być zagrożone.
Konserwatyści są niechętni do wprowadzania gwałtownych zmian i wszelkich nowości.
Cechuje go silny etnocentryzm i surowe wychowanie dzieci (głęboki patriotyzm i postawa proreligijna).
Wg konserwatystów przeszłość pod wieloma względami przedstawia się korzystniej od tego, co ma miejsce współcześnie. Świat współczesny jest nader skomplikowany i niebezpieczny dla człowieka. Przeszłość odczytana jako epoka stabilna, porządkowa.
Przeważa nostalgia za utraconym światem, szansami jednoznacznego rozumienia sytuacji, zjawisk oraz brak możliwości planowania, realizacji porządnego życia.
Dla konserwatystów to, co najlepsze w świecie już było. Można, więc się jedynie starać nawiązywać do pięknych wzorów z przeszłości by zbyt wiele nie stracić.
W polu uwagi jest życie społeczne, a przede wszystkim wartości kulturowe i sposób ich przekazywania młodym pokoleniom.
Konserwatyści przekonani, że ostoją życia jest rodzina, silne zakorzenione są w tradycje, wartości narodowe i religijne. Respektowanie tych wartości jest podstawą utrzymania tożsamości i warunkiem rozwoju demokracji w edukacji.
Konserwatyści bardzo wysoko cenią sytuację edukacyjną. Wg nich właśnie edukacja jest niezbędna do zapewnienia dobrobytu, szybkiego postępu rozwoju. Bez wysokiego poziomu kształcenia w szkole nie da się zapewnić odpowiednio przygotowanych kadr dla gospodarki. Bez wytężonej troski wychowanie dzieci nie da się utrzymać zdrowia i demokracji społecznej. Każdy kryzys edukacji to zapowiedź trudności lub wręcz załamania się gospodarki.
Konserwatyści zdecydowanie niechętnie ustosunkowują się do wszelkich nowinek, bo zapatrują się w nowinkach niedostatku wykształcenia, braku uszanowania poznanych kanonów.