POLSKI – I KLASA
Pojęcia:
Naturalizm to kierunek artystyczny i filozoficzny. Według zwolenników naturalizmu człowiek jest zdeterminowany, ograniczony, pozbawiony wolności, człowiek podobny do zwierzęcia – reaguje na bodźce. O charakterze człowieka decyduje: rasa (zespół wrodzony, skóra, płeć, geny, charakter), środowisko (oddziaływania zewnętrzne: język, narodowość, kultura, obyczaje), moment historyczny (wpływ tego, co minione na współczesność). Istotą naturalizmu artystycznego było ukazanie prawdy w literaturze. Naturalizm, brutalność i wstydliwość budziły mieszane uczucia w literaturze. Wg. Nat. literatura miała stać się dokumentem życia społecznego nie mogło w niej zabraknąć brutalności, wstydliwości i odrażających aspektów ludzkiej egzystencji.
Sentymentalizm to kierunek artystyczny i filozoficzny pochodzący z XVIII w. Jako ideologia jest zamkniętym schematem głoszącym dominację uczuć nad rozumem oraz powrót do naturalnej prostoty. Charakteryzuje się przesadną uczuciowością i nadmierna wrażliwością. Twórcą sentymentalizmu był Francuz Jean-Jacques Russeou, uznał one, że uczucie jest podstawową cechą kultury ludzkiej, a kultura i cywilizacja niszczą to w człowieku dobre, związku tym człowiek jest rozdarty między czułością, dobrocią, a wymaganiami jakie stawia mu cywilizacja. Trzeba więc powrócić do natury i odbudować w człowieku dobroć. Człowiekowi dają szczęście takie uczucia jak miłość, przyjaźń, życie w zgodzie z samym sobą, z głosem serca. W skrócie dobrem jest to, co wywodzi się z pierwotnej natury, a złem to, co powstało jako produkt ludzkiej cywilizacji. Pogląd, który mówi o równości społecznej - jej brak powoduje, że ludzie konkurują ze sobą (zło).
Teocentryzm - pogląd , który stwierdza, że najwyższą wartością jest Bóg.
Tragizm – wybór między sprzecznymi wartościami np.: Antygona - pochowanie brata a własne życie i vice versa.
Determinizm - pogląd filozoficzny zakładający, że każde działanie ma swoją przyczynę, w związku z czym wykluczający istnienie wolnej woli. Człowiek nie jest wolny.
Stoicyzm - kierunek filozofii starożytnej, którego wyznawcy uznawali za cnotę, najwyższe i jedyne dobro, rozumiane jako życie zgodne z zasadami rozumu rządzącego światem, głosili, że warunkiem szczęścia i prawdziwej wolności jest panowanie nad sobą, zobojętnienie wobec cierpień i niepowodzeń. Dla stoików najważniejsze było uczciwe i moralne postępowanie.
Epikureizm - tą naukę głosił Epikur, jeden z najważniejszych greckich filozofów, mówiła ona o tym jak być w pełni szczęśliwym człowiekiem. Zakładała, że nie należy bać sie śmierci .
Tendencja – to utwór, który ma na celu przekonać, zmusić do myślenia. Tekst służy idei społeczeństwa organicznego.
MENTALNOŚĆ:
Żydów – to naród , który pochodzi z Izraela. Naród, który przekazał światu Biblię. Żydzi nie posiadali praw do ziemi dlatego też nie mogli być chłopami zatem zajmowali się bankiem, handlem, rzemiosłem lub nauką. W XX w. nastąpił Holocaust. Żydzi w tekście Moni Konopnickiej są wyidealizowani (mądrzy). Tekst Konopnickiej budzi pozytywne uczucia do Żyda i jego wnuczka Kubusia (żal, niesprawiedliwość, szacunek) oraz negatywne do tłumu (gniew, złość).
Greków – to naród wywodzący się już ze starożytności. Dla greków ważna była ojczyzna, umiejętność walki, honor. Grecy dążyli do ideału, jakim był mężny, młody, wytrwały wojownik.
Baroku – jako epoka sprzeczności (święci i zwyrodnialcy – malarstwo nagie kobiety), po częściowo rozpusty. Ludzie baroku są rozbici wewnętrznie/emocjonalnie i niespokojni. Najważniejszymi wartościami dla tych ludzi to szczęście i religia.
UNIWERSALIZM:
Mit o EDYPIE - Sofokles
Gatunek i epoka: starożytność,
Edyp był synem Lajosa i Jokasty. Jako niemowlę zostawiono go w górach, ale litościwi pasterze zanieśli dziecko do władców Koryntu, którzy zostali jego przybranymi rodzicami. Jako młodzieniec powrócił do ojczyzny i nie zdając sobie z tego sprawy, zabił ojca i ożenił się z własną matką. Kiedy dowiedział się o tym, wykłuł sobie oczy i wkrótce zmarł w pobliżu Aten. Jego tragizm polegał na tym, że za wszelka cenę chciał wygrać z siłą wyższą, przeznaczeniem, chciał być dobry i sprawiedliwy, jednak mimo to, dopuścił się strasznych grzechów.
Sofokles porusza w dramacie tak uniwersalne problemy, jak wiara czy sens cierpienia.
Człowiek, który walczy z własnym losem czy przeznaczeniem i tak jest skazany na porażkę.
ODYSEJA - Homer
Gatunek i epoka: starożytność, Iliada
Odyseja to epos ukazujący losy Odyseusza - bohatera spod Troi, który wraca do rodzinnej Itaki. Grecki heros wędrował przez 10 lat, zanim udało mu się dotrzeć do domu i rozprawić z zalotnikami zabiegającymi o względy jego pięknej żony Penelopy. Jego podróż trwała tak długo, ponieważ oślepił jednego z synów Posejdona (cyklopa, który chciał go zjeść) a Posejdon zastawiał na niego różne pułapki i klęski. Poddawał go próbom. Jest to opowieść o długiej tułaczce jednego greckich wodzów Odyseusza, powracającego po wojnie do rodzinnej Itaki.
Ludzie musza zapanować nad swoimi popędami a pomóc może nam w tym bóg.
Ważne jest życie w społeczeństwie, umiejętność odróżniania zła od dobra, dotrzymywanie obietnic, prawdziwa miłość i przyjaźń, kobiety mogą być złe (Kirke – czarownica, uwodzicielka).
Konsekwencją ulegania przyjemności może być utrata wolności
Losy Hektora i Achillesa - Homer
Gatunek i epoka: starożytność, Iliada
PLAN WYDARZEŃ: Spór pomiędzy Agamemnonem i Achillesem Narada wodzów achajskich, wróżby rychłego upadku Troi. Układ o rozstrzygającym wojnę pojedynku między Menelaosem i Parysem, ucieczka Trojańczyka. Wznowienie walk, bohaterskie czyny Greków i Trojan. Wymówki czynione Parysowi przez Hektora. Pożegnanie Hektora z Andromachą, wyruszenie w pole. Nierozstrzygnięty pojedynek Hektora z Ajasem. Odrzucenie przez Greków trojańskiej propozycji zakończenia wojny. Zważenie losów przez Zeusa, zapowiedź zwycięstwa Trojan. Propozycja przebłagania Achillesa. Narada u Trojan i wysłanie na przeszpiegi Dolona, nieudany zwiad. Prośba Nestora do Patroklesa o skłonienie Achillesa do udziału w walce. Walka o mur, bitwa przy okrętach. Błaganie Patroklesa o pomoc Achillesa dla Achajów. Założenie zbroi Achillesa przez Patroklesa i jego śmierć z ręki Hektora. Rozpacz Achillesa, opłakiwanie zmarłego druha. Prośba Tetydy do Hefajstosa o wykucie zbroi dla syna. Pojedynek Achillesa z Hektorem, śmierć syna Priama. Profanacja zwłok Hektora i opłakiwanie Patroklesa przez Achillesa. Wyprawa Priama do namiotów wroga z darami i prośbą o wydanie zwłok syna. Wzruszenie Achillesa na widok starca, wydanie zwłok. Przygotowania do pochówku Hektora. Uniwersalizm Hektora i Achillesa oraz prawda o człowieku:
Hektor to człowiek, który kieruje się zasadami. Jest to postać pozytywna i dojrzała. = Achilles to człowiek, który kieruje się emocjami. Jest to postać negatywna i niedojrzała.
Człowiek jako istota zmienna, decydująca o swoich zmianach. O zmianie decyduje wola i rozum.
KSIĘGA JONASZA
Gatunek i epoka: starożytność,
Księgę Jonasza , pod względem treści, można podzielić na 2 części: cześć I zawiera: polecenie Boga, by Jonasz zapowiedział mieszkańcom Niniwy zniszczenie. Prorok ucieka okrętem z Jafy w kierunku Traszisz. Rozpętana burza na morzu grozi zatonięciem okrętu. Prorok zostaje wrzucony do morza. Burza ucisza się, marynarze składają ofiarę Bogu Izraela. Jonasz połknięty przez rybę modli się do Boga o pomoc. Zostaje przez rybę wyrzucony na brzeg. Cześć II : Bóg ponawia rozkaz, Jonasz spełnia polecenie Boga. Niniwa pokutuje. Ogłoszono post. Przyoblekli się wszyscy w szaty pokutne, gorąco się modlili, oraz odrzucili swoje złe przyzwyczajenia i grzechy. Bóg ulitował się nad nimi i nie ukarał ich nieszczęściem. Jednakże Jonasz był oburzony miłosierdziem, które Bóg okazał Niniwie. Wyniósł się poza mury, aby móc obserwować wydarzenia dziejące się w Niniwie. Z woli Boga wyrósł szybko nad nim krzew rycynusowy. Jonasz bardzo się z tego faktu ucieszył ponieważ osłaniał go przed palącym słońcem. Jednakże Bóg doprowadził do tego, że krzak został pogryziony przez robaka, szybko zwiędł i usechł. Jonasz rozgniewał się wówczas Boga litując się nad tym krzewem. Wtedy Bóg wyjaśnił, że skoro Jonasz tak bardzo lituje się nad krzewem to powinien zrozumieć miłość Boga do ludzi i zwierząt tego, który lituje się nad swoim stworzeniami i jest zawsze skłonny im przebaczyć, a także darować kary. GRZECHY Jonasza: głos boga- nieposłuszeństwo/strach/ ucieczka, obce bóstwa- nie potępia, modlitwa – nie modli się, reakcja proroka na nawrócenie mieszkańców – Jonasz jest zły na boga.
Księga Jonasza jest kpiną ze stylu biblijnego (parodią). Przesłanie ks. Jonasza: Bóg jest wszechmogący a kpi sobie z tych ludzi, którzy wystawiają go na próbę i ograniczają.
KSIĘGA HIOBA
Gatunek i epoka: starożytność,
PLAN WYDARZEŃ:1.Rozmowa Boga i Szatana (zakład) 2. Utrata majątku i śmierć dzieci Hioba 3. Zesłanie trądu, wyrzuty żony 4. Odwiedziny przyjaciół 5. Rozpacz Hioba 6. Nakłanianie do pokuty i wyszukiwanie winy 7. Rozmowa Hioba z Bogiem i zrozumienie Jego planu 8. Umocnienie w wierze 9. Wynagrodzenie cierpień (nagroda dwukrotna). GRZECHY żony i przyjaciół Hioba: żona – zła na Boga za co zostaje potępiona, przyjaciele Hioba – nakazują bohaterowi pokutę za co są skrytykowani przez Boga.
Ks. Hioba porusza sens cierpienia oraz sens zła (po co jest zło/szatan?) – zło istnieje wyłącznie dlatego, żeby sprawdzić czy człowiek wierzy w Boga (próba wiary).
BOGURODZICA
Gatunek i epoka: pieśń, średniowiecze
Utwór powstał w średniowieczu w XIIw. W pierwszej części pieśni Bogurodzicy ludzie proszą Matkę Boską, jako właśnie Tą wybraną przez Boga, o wstawiennictwo za nimi bowiem u Jej Syna Jezusa Chrystusa. Pragną, aby wtem, wyjednała dla ludzi obfite łaski. W drugiej zaś części pieśni ludzie tu zwracają się z prośbą do Chrystusa, aby Ten właśnie przez wzgląd na Jana Chrzcielna, usłyszał wtedy modlitwy, które są tu do Niego kierowane. Modlący się zaś wtem proszą także o szczęśliwe życie na ziemi a także o zbawienie po śmierci. Bogurodzica jest anonimowym dziełem, który służył za miarę hymnu polski w średniowieczu pomimo, że tak dawno stworzona, bardzo dobrze jest napisana literacko, rytmiczna - niespotykane wówczas na skalę europejską. Budowa: 3 typy rymów, apostrofa i prośby, układ tekstu symetryczny i wyraża Teocentryzm, archaizmy, regularna kompozycja, rytm intonacyjno – zdaniowy.
Pogląd ukryty: Ziemia podobna do nieba,
Przenikanie się Religi katolickiej i prawosławnej.
POTOP – Henryk Sienkiewicz
Gatunek i epoka: powieść historyczna, pozytywizm
Mity Sarmackie:
Mit o przedmurzu chrześcijańskim – udział Polski w walce pod Wiedniem (obrona chrześcijaństwa).
Mit o pochodzeniu Sarmatów – Staropolscy Sarmaci twierdzili, że wywodzą się z prehistorycznego ludu Sarmatów, którzy zamieszkali ziemie między dolną Wołgą a Donem w IV-II w p. n.e. O ich istnieniu informuje nas archeologia oraz starożytne źródła pisane Ptolemeusza i Pomponiusza Meli. Francuski kronikarz Flodoard w średniowieczu określił Słowian mianem Sarmatów.
Ku pokrzepieniu serc:
Powieść ukazuje wygraną bitwę/wojnę między Polakami a Szwedami, zjednoczenie społeczeństwa, pokrzepienie (wzmocnienie) zwycięstwa. Źródłem siły polaków była wiara. Szczęśliwe zakończenie – dobro zwycięża zło. Zdrajcy zostają ukarani.
GRANICA – Zofia Nałkowska
Gatunek i epoka: powieść psychologiczno- obyczajowa, modernizm, 20- lecie międzywojenne,
PLAN WYDARZEŃ:1. Miłość Zenona do Elżbiety i początki ich znajomości.2. Miłość Elżbiety do Awaczewicza.3. Imieninowe przyjęcie Cecylii Kolichowskiej.4. Elżbieta odkrywa, że Awaczewicz jest kochankiem jej nauczycielki.5. Przyjazd Zenona do Boleborzy i poznanie Justyny.6. Justyna zostaje kochanką Zenona.7. Rozmowa Zenona z Czechlińskim i propozycja pisania artykułów do „Niwy”.8. Spotkanie po latach Zenona i Elżbiety.9. Narodziny miłości Zenona i Elżbiety, jego wyjazd do Paryża.10. Choroba Bogutowej.11. Przyjazd do miasta Justyny i jej matki.12. Śmierć Bogutowej.13. Powrót Zenona z Paryża.14. Spotkanie z Justyną i odnowienie ich romansu.15. Zenon zostaje redaktorem „Niwy”.16. Wizyta u Elżbiety.17. Romans Zenona i Justyny.18. Wiadomość o ciąży Justyny.19. Choroba Kolichowskiej.
20. Wyjawienie prawdy Elżbiecie o ciąży Justyny.21. Rozmowa Elżbiety z Justyną.22. Wyjazd Bieckiej do Warszawy i zerwanie z Zenonem.23. Przyjazd Zenona i pojednanie z Elżbietą.24. Praca Justyny w sklepie Torucińskiego.25. Wizyta Zenona z narzeczoną w Boleborzy.26. Ślub i podróż poślubna.27. Objęcie stanowiska prezydenta miasta przez Zenona.28. Śmierć Jasi Gołąbskiej.29. Justyna rezygnuje z pracy w sklepie.30. Powrót Karola Wąbrowskiego z zagranicy.31. Praca Bogutówny w cukierni i początki jej choroby.32. Rozmowa księdza Czerlona z Karolem.33. Raut u Ziembiewiczów.34. Lekarz stwierdza u Justyny schizofrenię.35. Śmierć Kolichowskiej.36. Justyna zaczyna grozić Zenonowi.37. Masówka robotników pod ratuszem zakończona strzałami do robotników.38. Justyna próbuje popełnić samobójstwo.39. Wtargnięcie Bogutówny do gabinetu Zenona i oblanie go kwasem.40. Aresztowanie Bogutówny.41. Samobójstwo Zenona.42. Wyjazd Elżbiety za granicę.43. Przeprowadzka pani Żanci z wnukiem do kamienicy przy Staszica.
Człowiek jest ograniczony czynnikami zewnętrznymi i biologicznymi czy środowiskiem.
TANGO - Sławomir Mrożek
Gatunek i epoka: dramat obyczajowy, tragikomedia, groteska, modernizm
PLAN WYDARZEŃ 1. Artur zastaje swoją babcię i wuja grających w karty z Edkiem w zagraconym salonie.
2. Artur karze staruszków, babci kazał położyć się na katafalk, a wujowi nałożył na głowę klatkę dla ptaków.
3. Główny bohater dowiaduje się od matki, że sypia z Edkiem.4. Po kłótni z ojcem młodzieniec postanawia rozpocząć bunt przeciwko własnej rodzinie.5. Arturowi udaje się pozyskać do realizacji swojego planu przywrócenia dawnych zasad wuja Eugeniusza oraz Alę. Bohater ma zamiar pobrać się z kuzynką, myśląc, że tradycyjna forma ślubu przywróci w rodzinie porządek. Dziewczyna prosi o czas do namysłu.6. Główny bohater próbuje nakłonić ojca, by ten wymierzył sprawiedliwość Edkowi i Eleonorze. Stomil dał się namówić, ale zastrzegł, iż prawdopodobnie wyjdzie z tego farsa. Zamiast zastrzelić któregoś z kochanków przyłączył się do gry w karty. 7. Ala zgadza się na propozycję młodzieńca. Artur rozkazuje babci udzielić sobie i narzeczonej błogosławieństwa. Wuj Eugeniusz jest przekonany, o powodzeniu planu.8. Arturowi udaje się spowodować, że mieszkańcy ubierają się w odpowiednie dla ich wieku i statusu społecznego stroje.9. Między Alą a Eleonorą dochodzi do szczerej rozmowy, z której wynika, iż matka Artura chciałaby, aby Stomil sprzeciwił się jej romansowi z Edkiem.10. Kobiety przekonują się, iż lokaj nie ma żadnych zasad.11. Pijany Artur przyznaje, że popełnił błąd. Zdaje sobie sprawę, iż poprzez formę, którą miał być ślub, nie da się przywrócić dawnego porządku.12. Śmierć babci podsuwa Arturowi pomysł. Upewniwszy się, że Edek mu pomoże, grozi zgromadzonym, iż zabije każdego, kto mu się sprzeciwi.13. Ostateczny triumf głównego bohatera uniemożliwia Ala, która przyznaje, że przespała się Edkiem. Zdruzgotany Artur postanawia zabić lokaja i opuścić dom na zawsze. Edek potężnymi ciosami w plecy powala młodzieńca na ziemię. Przed śmiercią Artur wyznaje Ali swoją miłość. Brutalny lokaj ogłasza wszystkim, że przejmuje władzę w mieszkaniu. 14. Edek nad ciałem Artura tańczy tango z wujem Eugeniuszem.
Tematem podstawowym tego tekstu jest nowoczesność i tradycja w XX w. Tekst jest napisany w stylu groteskowym. Utwór jest przenośny opowiadają o społeczeństwie, władzy i sile. Jest to również historia o modernizmie i kulturze XX w. Ceną za porządek jest przemoc. Edek (prymityw, niższe formy społ.), Stomil (nowoczesność) a Artur (tradycja). W świecie bez zasad do władzy dochodzą ludzie typu Edka. Tradycja i nowoczesność nie są przyjaźnie nastawione do siebie.
Tango – jest symbolem władzy Edka czyli rozpoczęcia się złej władzy. Można również mówić o samowolce.
Groteska – wyśmiewanie się zachowań społeczeństwa. To samo znaczy satyra.
FERDYDURKE - Witold Gombrowicz
Gatunek i epoka: groteska, nowela, 20-lecie międzywojenne, modernizm, lata 30-te XX w,
PLAN WYDARZEŃ:
1. Sen trzydziestoletniego Józia, przenoszący go w czasy dzieciństwa.2. Przebudzenie, spotkanie własnego sobowtóra.
3. Pojawienie się profesora Pimko w pokoju bohatera.4. Józio zmieniony w chłopca.5. Zapisanie przez belfra do szkoły.
6. Zetknięcie z uczniami i wrażenie snu na jawie.7. Dziwny sposób prowadzenia lekcji przez nauczycieli i dziwne zachowania uczniów.8. Pojedynek Miętusa z Syfonem na miny.9. Zamieszkanie u państwa Młodziaków.
10. Stopniowa akceptacja nowej rzeczywistości i otoczenia.11. Wiara w „nowoczesność”.12. Częste odwiedziny Pimki u Młodziaków i potajemne spotkania Miętalskiego z ich służącą.13. Józio zakochuje się w pensjonarce.14. Podglądanie gospodyni i jej córki przez dziurkę od klucza.15. Przeszukanie szuflady Zuty.16. Niecny plan wobec Kopyrdy i Pimki – adoratorów dziewczyny.17. Nocna schadzka i demaskacja.18. Józio i Miętus uciekają w poszukiwaniu parobka.19. Wędrówka przez wyludnioną wieś.20. Spotkanie z ciotką Hurlecką i gościna w bolimowskim dworku.21. „Bratanie się” Miętusa z parobkiem pracującym u wujostwa.22. Nocna awantura i pobicie Walka przez Konstantego i Zygmunta.
23. Porwanie Zosi przez Józia i wspólna ucieczka.
Uniwersalizm: walka z formą, problem niedojrzałości, zakłamanie natury ludzkiej, człowiek nigdy nie będzie wolny, gdyż działa zawsze ze schematami, szkoła, nowoczesność vs tradycja, człowiek to urodzony aktor, ma wewnętrzną potrzebę udawania.
MAKBET – Wiliam Shakespeare
Gatunek i epoka: dramat szekspirowski/elżbietański, barok XVII w,
"Makbet" to chyba najgłębsza psychologiczna tragedia Szekspira. Obserwujemy w niej nieustającą walkę wewnętrzną bohatera, walkę między jego zbrodniczą ambicją a wrażliwym sumieniem i bogatą wyobraźnią. Jest to opowieść o żądzy władzy wiodącej do zbrodni, która nigdy nie może ujść nikomu bezkarnie. Szekspir bardzo wnikliwie przedstawia wewnętrzne przeżycia swojego bohatera i jego powolny upadek moralny. Makbet traci spokój, a w końcu także poczucie sensu życia. Ludzkie namiętności i ambicja, którymi są chęć zdobycia władzy, oraz przepowiednie sprowadzają tematykę "Makbeta" do najprostszej formy - do jednego obrazu i jednego podziału: na tych, którzy zabijają i tych, którzy są zabijani. Ambicja jest tutaj zamiarem morderstwa i jego planem. Strach jest pamięcią o popełnionych morderstwach i lękiem przed koniecznością nowej zbrodni. Historia zaczyna się zamordowaniem króla. Potem już trzeba zabijać bez końca. Tak długo, aż ten, który zabijał, sam zostanie zabity. Nowym królem będzie ten, który zabił króla. "Makbet", zawsze był i będzie uniwersalnym dziełem o ludzkiej naturze, mechanizmach świata i skomplikowanej głębi niejednoznacznego ludzkiego wnętrza.
Kultura dzieli się na 2 kategorię: życie i śmierć. Kultura, która jest egocentryczna prowadzi do zagłady a taką kulturą jest dziś Europa.
Człowiek nosi w sobie dobro i zło, ale to wola decyduje, którą z tych stron wybierzemy.
Dramat Szekspirowski (powstały z antycznego) : brak zasady 3 jedności (miejscu, czasu, akcji), różne wątki, brak dekorum (temat zgadza się z stylem), ukazuje przemoc .
Treny - Jan Kochanowski
Uniwersalizm trenów: Po nieszczęściu nadchodzi szczęście tak, więc nie należy rozpaczać.
TREN IX: Podmiot liryczny jako filozof mówi, że dał by wszystko za mądrość jednakże kiedy ją pozyskał nie ukoiła ona jego cierpienia. Mądrość daje sie poznać wszystkim ludziom, nie da się przed nią ukryć, nie ma wrogów, nawet śmierci, potrafi sprawić że człowiek nie zna bólu, strachu jest niczym anioł cnoty. Kiedy podmiot liryczny stracił córkę mądrość mu nie pomogła. podmiot liryczny wątpi w to, że filozof mędrzec jest bliższy poznania prawdy o życiu niż prosty człowiek. Następuje załamanie filozofii stoickiej.
TREN XIX: Podmiotowi lirycznemu ukazuje sie jego matka z jego córka. Przybywa po to, aby przywrócić synowi wiarę w istnienie życia pozagrobowego i zapewnić, że jego córka jest bezpieczna. Przywraca synowi wiarę, sens życia. Zwraca sie z prośbą, aby przyjmował życie takie jakie jest.
Fraszka „RAKI”: została napisana w taki sposób, że można interpretować ją na dwa sposoby. Poszczególne wersy, czytane od strony lewej do prawej, mówią o kobiecych cnotach i zaletach. Podmiot liryczny przekonuje, że są one bezinteresowne w swojej miłości, pożądają prawdy, nie szukają zdrady, a wręcz od niej stronią. W ostatnich dwóch wersach czytamy również o zaletach mężczyzny, który jest dozgonnie oddany kobietom. Jednak utwór, czytany wspak, ukazuje także wady kobiety, która, niestała w uczuciach i zdradliwa, czerpie własne zyski z bogactwa, kłamstwa i zdrady, Podmiot, wcielając się w ostatnich wersach w rolę mężczyzny, przyznaje, że potrafi być równie kłamliwy co kobieta. Fraszka w interesujący sposób opisuje przewrotność ludzkiej natury, nie tylko kobiecej. Refleksja nad zmiennością naszego postępowania pozwala dojrzeć, jak bardzo się różnimy oraz jak trudno jest dogłębnie i poprawnie poznać, zrozumieć i docenić drugą osobę, a także zaakceptować ją taką, jaka jest.
Dwie początkowe strofy opisują zmagania człowieka ze „srogim ciemności hetmanem”(z szatanem), który czyha tylko, by człowieka pogrążyć i uniemożliwić mu staranie o „byt nasz podniebny”, czyli o zbawienie wieczne. Nasze ciało pragnie tylko tego, co przemijające, ulotne, człowiek zrobiłby wszystko dla chwilowych rozkoszy. Szatan jest zazdrosny o doskonałość ducha i chce człowieka zmusić do upadku, do grzechu. Ludzie bez przerwy muszą walczyć nie tylko z szatanem, ale z pokusami świata i żądzami ciała. Dwie ostatnie, trzy wersowe strofy to refleksja, że człowiek bez pomocy Boga, nie ma szans na zwycięstwo w tej nierównej walce z szatanem. Podmiot liryczny błaga Boga o pomoc i wstawiennictwo, bo wie, że tylko pod opieką Boga „będę wojował i wygram statecznie”.