Diagnostyka zakażeń Salmonella
Obecnie diagnostyka zakażeń Salmonella u drobiu opiera się na standardowych metodach bakteriologicznych. W zależności od wieku i rodzaju stada do badania pobierane mogą być: jaja wylęgowe, wyściółka lub wymazy z pojemników transportowych, padłe pisklęta, próbki świeżego kału lub wymazy podeszwowe oraz narządy wewnętrzne padłych ptaków.
Badanie trwa minimum 3 dni w celu wykluczenia obecności pałeczek w materiale lub 5-7 dni potwierdzenia wyników dodatnich. Uzyskane kolonie bakteryjne poddaje się identyfikacji na drodze oznaczeń serologicznych i prób biochemicznych
Rodzaje antygenów komórkowych u pałeczek jelitowych
- pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae mają zroznicowaną strukturę antygenową. Mogą u nich występować 4 podstawowe rodzaje antygenów komórkowych:
- somatyczne O - ciepłostale
- rzęskowe H - ciepłochwiejne
- somatyczno-powierzchniowe K , różnego typu (L, A, Vi, M), zlokalizowane na powierzchni komórki bakteryjnej i utrudniąjace w znacznym stopniu wykrywanie i oznaczanie antygenów somatycznych O
- antygeny fimbrii
d) Biochemiczna identyfikacja- test API, tradycyjne testy różnicójące
Znajomość struktury antygenowej pałeczek jelitowych jest podstawą schematów klasyfikacji, znajdujących zastosowanie w diagnostyce laboratoryjnej.
Ważniejsze serowary wystepujące u drobiu
| lp. | gatunek | serowar i grupa serologiczna | proces chorobowy |
| 1 | kura | S. Enteritidis , S. Gallinarum-Pullorum, S. Typhimurium | Paratyfus, tyfus, biała biegunka Enteritis, septitemia |
| 2 | indyk | S. Saintpaul, S. Enteritidis, S. Infantis, S. Typhimurium, Salmonella (B) | enteritis często zakażenia bezobjawowe |
| 3 | drób wodny | ...... | ..... |
Diagnostyka serologiczna:
- pomiar stężenia p/ciał anty-Salmonella w danym stadzie
- ELISA -wykrycie p/ciał nawet przy dużych rozcieńczeniach badanego materiału (surowicy lub żółtka jaj)
- zaletą metody immunoenzymatycznej jest możliwość badania dużej ilości próbek w stosunkowo krótkim czasie i przy niewiekim nakładzie kosztów
- wiązanie swoistych p/ciał w teście ELISA zachodzi przy wykorzystaniu różnych antygenów takich jak antygeny rzęskowe, fimbrialne, białka błony zewnętrznej oraz lipopolisacharydy
- obecność p/ciał w danym stadzie nie zawsze oznacza zakażenie
- dla określenia dynamiki sytuacji epidemiologicznej istnieje konieczność powtórzenia badań samych zwierząt przynajmniej raz
- pozytywne reakcje w testach opartych na wykrywaniu obecnosści specyficznych p/ciał mogą bowiem wykazywac ptaki poddane immunoprofiaktyce, dotyczy to zarówno osobników szczepionych jak i ich potomstwa (p/ciała matczyne)
-W przypadku wystąpienia u ptaków szczepionych pozytywnej reakcji serologicznej w testach wykrywających zakażenie dla potwierdzenia rozpoznania należy posłużyć się diagnostyką bakteriologiczną
-Alternatywą w tego rodzaju sytuacjach może być stosowanie do uodpornienia ptaków szczepionek podjednostkowych opartych na wybranych i specjalnie wyizolowanych białkach bakteryjnych oraz stosowanie ich z odpowiednim testem różnicującym
-Ponadto w każdym innym przypadku pozytywny wynik badania serologicznego powienen zostać powtwierdzony wyizolowaniem drobnoustroju z badanego materiału.
-Wsród najnowszych metod - PCR
Profilaktyka zakażeń:
Długotrwałe nosicielstwo i siewstwo zarazka- zwalczanie salmonelloz jest utrudnione.
Każde stado powinno być objęte ścisłym nadzorem sanitarno-weterynaryjnym.
Głównym celem programów profilaktycznych jest eliminacja zakażonych stad oraz zabezpieczenie stad zdrowych przed zakażeniem.
Wykluczenie kompetycyjne (WK)
Zjawsko polegajace na blokowaniu przez rozwijajacą sie mikroflore przewodu pokarmowego piskląt kolonizacji swiatla jelita przez niektóre patogeny p pok , w tym Salmonella
Obecnie wykorzystuje sie gotowe preparaty zawierajace okreslone lub nieokreslone bakterie pomocne w aktywnej kolonizacji jelit u młodych piskląt. Mozna je takze podawać starszym ptakom po antybiotykoterapii.
Preparaty WK powinno sie podawac pisklętom jak najwcześniej, w wylegarni lub na fermie, zanim będą mialy kontakt z patogenami.
System kontroli obejmuje:
- produkcje 1-dniowych piskląt wolnych od zakażeń
- monitoring serologiczny i mikrobiologiczny
- stosowanie preparatow zasiedlajacych przewód pokarmowy oraz zakwaszajacych
- eliminacja paleczek Salmonella ze środowiska hodowlanego - dezynfekcja
- przestrzeganie zasady all in - all out
- unikanie zakażeń paszy (badania mikrobiologiczne)
- szczepienia ochronne
- nadzor weterynaryjny nad stosowaniem antybiotykow oraz innych lekow p.bakteryjnych
Immunoprofilaktyka:
- dopuszcza sie możliwość stosowania szczepień ochronnych
- moga byc uzyte jedynie szczepionki zarejestrowane i dopuszczone do obrotu w kraju
- inaktywowane i żywe, atenuowane
- w stadach rodzicielskich (prod material dla stad towarowych) mogą być użyte wyłącznie szczepionki przeznaczone do kontroli zakażen pałeczkami S. Enteritidis i S. Typhimurium, są to szczepionki inaktywowane w zawiesienie wodnej lub olejowej do podania w injekcji
- nie szczepić stad reprodukcyjnych przeciwko zakażeniom S. Gallinarum-Pullorum!!!
- szczepionki podaje sie w okresie odchowu , co najmniej 2x ptakom zdrowym
- nie szczepić kur w okresie nieśności!!!!
-szczepionki monowalentne, zawierające w swoim składzie tylko jeden szczep (np. S. Enteritidis w żywej atenuowanej szczepionce), dostepne sa ponadto szczepionki biwalentne zawerajace zarówno szczep S. Enteritidis jak i tez S. Typhymurium
- W kraju zarejestrowana jest rowniez szczepionka inaktywowana zawierajaca w skladzie mieszanine 8 roznych serowarow Salmonella, w tym Gallinarum zwiazanych ze swoistymi p/cialami kroliczymi, przeznaczona do podawania z woda do picia
-W przypadku stosowania w stadach drobiu szczepień, w piśmie przewodnim dołączonym do próbek kierowanych do badania należy umieścić informację dotyczącą rodzaju zastosowanej szczepionki w stadzie, terminów jej podania, informacje dotyczące stosowania wszelkich środków p/drobnoustrojowych.
-Dla gołębi zarejestrowana jest szczepionka p/salmonelli zawierajaca serowar S. Typhimurium.
Podstawy prawne
zwalczania salmonelloz w stadach hodowlanych gatunku Gallus gallus od 2007 roku we wszystkich panstwach czlonkowskich UE realizowane sa krajowe programy zawaczania S. Enteritidis, S. Typhimurium, S. Virchow, S. Infantis, S. Hadar w stadach hodowlanych gatunku Gallus gallus
Zakazane jest stosowanie środków zwalczjących drobnoustrój w ramach krajowych programów kontroli salmonelloz w stadach hodowlanych oraz towarowych
Szczepień nie stosować przed ubojem- karencja
Mozna szczepić żeby wzmocnić odporność
Chlamydofiloza, chlamydioza, psitakoza,ornitoza-choroba ptasia
Jednym z bardziej przewidywalnych zagrożeń przeniesienia choroby z ptaków na człowieka jest chlamydofiloza.
Początkowo sądzono, że chorobę roznoszą tylko papugi jednak wnikliwe badania wykazały, że zarazki te mogą wystepwać u prawie wszystkich gatunków ptaków.
Okazało się również, że ludzie mogą ulegać zakażeniu również od ptakow domowych i dziko żyjących- ZOONOZA!
1.Etiologia:
Rząd: Chlamydiales
Rodzina: Chlamydiaceae
Rodzaj: Chlamydophila
Gatunek:
Ch.psittaci
Ch. abortus
Ch. pecorum,
Ch. felis,
Ch. caviae,
Ch. pneumoniae
Chlamydophila psittaci
Jest czynnikiem etiologicznym choroby ptasiej
Jest to glównie choroba ptaków, wyizolowano ją od ponad 130 gatunkow ptaków (najcząściej ozdobnych i dzikich)
Przebieg choroby u ptaków nie zawsze jest jawny klinicznie, czesto - 24-90% - bezobjawowo
Bezwzględne pasożyty wewnątrzkomórkowe
W ich cyklu rozwojowym wystepują dwie formy: 1.pozakomórkowe ciałko elementarne - forma zaraźliwa, przenoszaca sie z jednego na drugiego osobnika, która po inwazji do komórki ulega wewnątrzkomórkowemu przekształceniu w 2. ciałko siatkowate mające zdolności namnażania sią w komórce, powstają tzw. ciałka wtrętowe.
Nazwę ornitoza - choroba ptasia wprowadzono w 1940 r. po wykryciu zakażenia u gołębi.Gołębie, zarówno domowe, jak i dzikie są w wysokim odsteku nosicielami zarazków.
Pisklęta mogą zostać zakażone bezpośrednio lub za pomocą wektorów, jakimi sa np. kleszcze.
U wielu ptaków np. kur, indyków przebieg zakażenia jest bezobjawowy. Czasami dochodzi do ujawnienia sie infekcji w wyniku stresu i obniżenia odporności organizmu.
Zachorowania lub epidemie oraz obraz kliniczny u ludzi w dużej mierze zależy od źródła zakażenia.
2.Zakażenia u ludzi:
Człowiek może się zarazić przez kontakt z ptakami- z kurzem wnikają do organizmu najczęściej drogą oddechową , rzadziej przez spojówki, przewód pokarmowy lub uszkodzoną skórę
Narażone są osoby pracujące przy ptakach, osoby trzymające ptaki w mieszkaniu lub odwiedzający wystawy - "choroba rozrywkowa".
Drogi wnikania do organizmu człowieka:
- droga aerogenna - inhalacja
- droga alimentarna - mięso, jaja
- przez uszkodzoną skórę
- przez spojówki
- zakażenia laboratoryjne
- zakażenia szpitalne
- ektopasożyty
Przebieg zakażenia u ludzi:
zróżnicowana patogenność
szczepy izolowane od ptaków są bardzo zjadliwe i stanowią najwyższy i najpoważniejszy potencjał zakaźny
objawy grypopodobne lub atypowe zapalenie płuc z podwyższeniem ciepłoty
w przypadkach szczególnie ciężkich mogą wystąpić objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu.
przebieg cieżki u ludzi nierzadko kończy się śmiercią (gdy źródłem zakażenia są papugowate).
Objawy- duża zmienność, różny stopień nasilenia:
objawy grypopodobne - dreszcze, gorączka, ból gardła, głowy, mięśni
drgawki i porażenia
zapalenie spojówek
zapalenie stawów
biegunka
zapalenie jelit
zapalenie płuc
3.Zakażenia u ptaków:
Drogi wnikania- podobne jak u człowieka
Objawy:
duszność
wyciek z oczu i nosa
obrzęk powek, powieki sklejone
gałki oczne wysadzone
osowiałość
nastroszenie piór, utrata upierzenia na grzbiecie i mostku
opuszczenie skrzydeł
biegunka z domieszką krwi i śluzu
drgawki i porażenia mięśni
4.Diagnostyka zakażeń:
u ludzi w celu izolacji czynnika zakaźnego do badania należy pobrać plwocinę, płyn opłucnowy, popłuczyny lub wymazy z górnych dróg oddechowych oraz krew podczas ostrej fazy choroby.
u ptakow: krew, próbki kału, popłuczyny gardla i wymazy z nosogardzieli oraz z płuc, wątroby i śledziony pobierane podczas sekcji
izolacja i identyfikacja:
hodowla na odpowiednich podłożach (linie komórkowe, woreczek żółtkowy zarodków kurzych), jest bardzo trudna, wzrost kolonii w warunkach in vitro trwa kilka tygodni, a do ostatecznej identyfikacji wtretów komórkowych potrzebne są gatunkowo i rodzajowo swoiste p.ciała monoklonalne.
metoda mikroimmunofluorescencji (MIF), wykrywanie swoistych p.ciał obecnych w surowicy pacjentów przy zastosowaniu antygenu, którym jest ciałko elementarne Chlamydia.
OWD, antygenem jest ekstrakt z zarodków kurzych zakażonych Chlamydia spp. Odczyn jest czuły, ale nie jest swoisty gatunkowo.
ELISA, antygenem są białka wyekstrahowane z ciałek elementarnych, które nie dają reakcji krzyżowych z poszczególnymi gatunkami chlamydii
PCR, pozwala na identyfikację bakterii z materiału, który nie nadaje się do hodowli. Należy podkreślić, że w idealnych warunkach hodowla odznacza sie wyższą czułością niż pcr, ktorej czulość wynosi zazwyczaj 80%
5.Profilaktyka:
bezwzględne przestrzeganie dezynfekcji wstępnej
okresowe oczyszczanie i odkażanie pomieszczeń, sprzętu
zamykanie zakażonych ferm
wybijanie stad, w których wystąpiła epizootia
obsługa ferm wyposażona w maski, odzież ochronną
unikanie kontaktów z przybłąkanymi ptakami
kwarantanna ptaków przywożonych z zagranicy
profilaktyczne podawanie antybiotów w stadach zagrożonych
okresowe badania serologiczne i radiologiczne osób narażonych na zakażenie
5.Terapia:
- tertacykliny,makrolidy- hamują syntezę białek drobnoustrojów
- ciałko elementarne nie jest wrażliwe na antybiotyki- może przetrwać w komórkach gospodarza bez namnażania
Zatrucia u drobiu
Reakcja organizmu zależy od:
typu produkcyjnego
różnej wrażliwości ptaków
przyjmowanej paszy( 90% zatruć zwiącane jest z dietą)
Zatrucia drobiu traktuje sie jako problem stada!
Najbardziej pomocne w postawieniu rozpoznania są sekcja zwłok i histopatologia.
Odróżnienie zatruć od chorób zakaźnych jest często trudne, choć pojawienie się cech typowch dla niektórych zatruć, takich jak przebieg nadostry lub ostry z wysoką zachorowalnoscią w krótkim czasie ułatwia rozpoznanie.
Rozpoznanie:
1. Wywiad
okolicznosci ewentualnego zatrucia
dzienne wyniki produkcji
czas pojawienia sie objawów
wykonywane zabiegi lecznicze lub profilaktyczne
zmiany na fermie
data dostarczenia paszy
czas, w którym nowa karma po raz pierwszy zostala spożyta przez ptaki
2. Oględziny fermy i jej otoczenia
3. Objawy kliniczne
4. Wyniki sekcji zwłok
5. Wyniki badań pobranych próbek
Przyczyny zatruć u drobiu:
- sól kuchenna
- fosforek cynku
- amoniak
- tiuram
- kokcydiostatyki jonoforowe
- działanie toksyczne formaldehydu
- mykotoksyny i inne naturalne związki toksyczne
Naturalne związki toksyczne:
1. mykotoksyny
2. aminy biogenne - czynnikami sprzyjającymi ich powstawaniu jest obecność wolnych aminokwasów oraz mikroorganizmów mających zdolność biosyntezy enzymu dekarboksylazy.
Obecne w zepsutej paszy, szczególnie niebezpieczna dla drobiu jest gizerozina toworząca sie z histydyny w przypalonej mączce rybnej.
Prekurosorami amin są wolne aminokwasy powstające w żywności np. fermentowanych produktach. Dzięki zjawisku dekarboksylacji lub transaminacji z aminokwasów powstają aminy:
histydyna – histamina
tyrozyna- tyramina
tryptofan – tryptamina
lizyna – kadewaryna
ornityna – putrescyna
arginina- spermina
Toksyczność amin biogennych w niwielkiej ilości jest niewielka.
3.Kwas erukowy - jednonienasycony kwas tluszczowy omega-9
występujący w dużej ilości w oleju rzepakowym, lub w paszy zawierającej dużą ilość nasion rzepaku lub gorczycy)
bardzo toksyczny związek o silnym działaniu uszkadzającym tkankę mięśnia sercowego
u drobiu: zahamowanie wzrostu, zmiany czynnościowe i histopatologiczne w sercu.
4. Gossypol
pochodzący z nasion (rownież w liściach i korzeniach) bawełny i pełni głownie funkcję obronną przed insektami i zwierzętami roślinożernymi
jest kumulowany w organizmie przez wiele tygodn
objawy zatrucia: nagła śmierć przypominająca atak serca lub duszność i objawy podobne do zapalenia płuc