Dr Michał Polak

Międzynarodowy podział pracy

MPP jest zjawiskiem historycznym i stanowi szczególną formę ewolucji społecznego podziału pracy, dokonującego się między podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą w obrębie różnych organizmów państwowych.

MIĘDZYNARODOWY PODZIAŁ PRACY
to:
specjalizacja krajów w produkcji i wymianie towarów

• jest szczególną formą społecznego podziału pracy

• jego podmiotami są różne organizmy państwowe

• tworzy historycznie ukształtowane formy więzi gospodarczych między krajami,

• określa ich miejsce w produkcji światowej, tj. decyduje o międzynarodowej specjalizacji produkcji,

• stanowi podstawę rozwoju wymiany międzynarodowej, określa jej charakter, kierunki i strukturę towarową,

• jednocześnie wymiana handlowa przyspiesza proces różnicowania i specjalizacji produkcji.

ŹRÓDŁA MIĘDZYNARODOWEGO PODZIAŁU PRACY
↓ ↓

postęp techniczny wzrost popytu

powodujący wzrost produkcji

ŹRÓDŁA TRADYCYJNEGO MPP:

• rewolucja przemysłowa

• kolonializm

• wywóz kapitału

• migracje ludności

• polityka handlowa państwa (np. protekcjonizm czy liberalizm)

EFEKTY TRADYCYJNEGO MPP

• podział krajów na:

  • kraje surowcowo-rolnicze

  • kraje przemysłowe

• struktura towarowa wymiany zgodna z podziałem na dwie grupy krajów

• struktura geograficzna wymiany

ROZWÓJ TRADYCYJNEGO MIĘDZYNARODOWEGO PODZIAŁU PRACY

Typ powiązań gospodarczych, jaki wytworzył się w okresie upowszechniania produkcji maszynowej i wprowadzania do użytku nowoczesnych środków transportu. W XVIII i XIX w. świat podzielił się na nieliczną grupę krajów rozwiniętych gospodarczo (centrum przemysłowe) i na pozostałe regiony, będące dla nich zapleczem surowcowo-żywnościowym

• Kraje Europy Zachodniej – specjalizacja w produkcji towarów przemysłowych

• Kraje Europy Środkowej i Wschodniej – specjalizacja w rozwoju rolnictwa i przemysłu surowcowego

• W latach 1820-1900 produkcja przemysłowa świata wzrosła prawie 30 razy, a handel 31 razy

• Szybki rozwój środków transportu (parowce, kolej)

• Inwestycje w infrastrukturę transportową i magazynową

• Kolonializm – świat podzielony między mocarstwa

• Po 1870 r.

  • Europa Zachodnia: 2/3 światowej produkcji (w tym W. Brytania – 1/3)

  • Ameryka płn. – 1/4 światowej produkcji

Po I i II wojnie światowej:

Poważne i gwałtowne zmiany polityczne, społeczne
i ekonomiczne – ZMIANA STRUKTURY GOSPODARKI ŚWIATOWEJ wywołana przez:

• wojny światowe i rewolucja w Rosji

• emancypację krajów zależnych

• współzawodnictwo ekonomiczne
  socjalizm-kapitalizm

• Zmiana układu sił – mniej jaskrawe różnice gospodarcze między krajami najbardziej rozwiniętymi i inymi (w 1994 r. kr. rozwinięte – PKB 56%, kr. rozwijające się – 33%, kr. byłego bloku socjalistycznego – 11%

• Tygrysy azjatyckie (Hong Kong, Tajwan, Korea Pd., Singapur, Malezja, Tajlandia, Chiny)

• TRZY REGIONY GOSPODARKI ŚWIATOWEJ:

  • Kraje wysoko rozwinięte

  • Kraje rozwijające się

  • Region Europy Środkowej i Wschodniej (Rosja, republiki WNP)

• Duży wpływ Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego oraz WTO

KORZYŚCI ZE SPECJALIZACJI I WYMIANY

• lepsza alokacja zasobów produkcyjnych

• produkcja masowa

• rozłożenie kosztów stałych, obniżka kosztów ogółem

• koncentracja środków rzeczowych, finansowych, siły roboczej - w wielkich jednostkach produkcyjnych, a proces produkcyjny rozdzielony na poszczególne stadia

• szybszy wzrost wydajności (bo wewnątrzzakładowy podział pracy)

• możliwości większych nakładów na B+R (koncentracja wydatków – większa efektywność)

• wzrost popytu na siłę roboczą -> wzrost dochodów realnych społeczeństwa = wzrost poziomu stopy życiowej

Czynniki kształtujące MPP

Czynniki wewnętrzne:

• Warunki naturalne

  • położenie geograficzne, klimat, zasoby naturalne, warunki glebowe, czynniki demograficzne (kwalifikacje ludności, struktura ludnościowa)

• Osiągnięty poziom rozwoju gospodarczego i struktura gospodarcza

  • warunki nabyte, dziedzictwo przeszłości – nagromadzone zasoby kapitałowe, stan infrastruktury gospodarczej, poziom techniczny aparatu wytwórczego, nowoczesność rozwiązań systemowo-instytucjonalnych

• Postęp techniczny

  • czynnik umożliwiający ożywienie procesów rozwojowych państwa, opracowywanie nowych technologii, produktów

• Czynniki systemowe

  • silnie wpływają na pozycję państwa w MPP poprzez określenie celów i priorytetów jego rozwoju i egzystowania.

  • np. zacofanie technologiczne - ZSRR, RWPG, Polska w bloku socjalistycznym

  • demokracja, Europa Zachodnia, USA

• Zdarzenia i sytuacje nieprzewidywalne

  • wojna, zaburzenia społeczne, klęski żywiołowe, kryzysy ekonomiczne

Czynniki zewnętrzne:

• Ich znaczenie jest większe dla krajów słabiej rozwiniętych o niskim potencjale ekonomicznym, technologicznym, dużej specjalizacji w niektórych dziedzinach gospodarki

• Kraje duże i wysoko rozwinięte słabiej odczuwają czynniki zewnętrzne

• Kraje oddziałują na siebie m. in. wskutek różnego poziomu rozwoju, odmiennego potencjału ekonomicznego i demograficznego, istnienia w nich różnych systemów społeczno-ekonomicznych, odmiennej kultury, tradycji

• Te powiązania w skali międzynarodowej, globalnej stwarzają silne impulsy wpływające na poszczególne państwa, bądź grupy państw

• Czynniki zewnętrzne mogą oddziaływać dodatnie lub ujemnie

• Każdy kraj odbiera impulsy ale też w pewnym stopniu je tworzy