1.     dzielimy zapis reakcji na dwie reakcje połówkowe – niezbędna jest tu umiejętność wyróżnienia utleniacz i reduktora;

2.     uzgadniamy niemetale – niemetal nie oznacza tu tlenu i wodoru!

3.     uzgadniamy metale;

4.     po tej stronie reakcji, w której jest za mało atomów tlenu, dopisujemy je w postaci cząsteczek H₂O;

5.     po tej stronie reakcji, w której jest za mało atomów wodoru, dopisujemy właściwą liczbę jonów H⁺;

6.     obliczamy sumy ładunków po obu stronach równania i wyrównujemy je poprzez dopisanie odpowiedniej liczby elektronów   (pamiętamy, że elektron ma ładunek (-));

7.     czynności od reguły 1 do 6 wykonujemy teraz na drugiej reakcji połówkowej;

8.     sprawdzamy, czy w obu tych reakcjach liczby elektronów są jednakowe. Jeśli nie, to mnożymy je przez odpowiednie liczby, by ilość elektronów była jednakowa. Po tej czynności dodajemy stronami obie reakcje;

9.     sprawdzamy, co da się uprościć;

10. jeśli wiadomo, że reakcja przebiega w roztworze obojętnym lub zasadowym, a po lewej stronie równania obecne są jony H⁺, to usuwamy je, dodając do obu stron równania taką liczbę jonów OH^-, by po lewej stronie związać wszystkie jony H⁺ i utworzyć cząsteczki H₂O.

 

Przykład 1

Reakcja utleniania etanolu z pomocą nadmanganianu potasu KMnO₄ w środowisku kwaśnym.

Trzeba wiedzieć, że w trakcie takiej reakcji jony MnO₄^- ulegają redukcji do jonów Mn²⁺.

Pierwszą z reakcji połówkowych zapisujemy:

 

                           MnO₄^-  Mn²⁺

 

Zgodnie z regułami 2 i 3 uzgadniamy najpierw mangan – po obu stronach jest tyle samo. Teraz tlen – reguła 3 każe dopisać tyle cząsteczek wody, by po obu stronach było po cztery atomy tlenu:

 

                       MnO₄^-        Mn²⁺ + 4 H₂O

 

Tlen uzgodniony, ale z wodorem nie jest dobrze – zgodnie z regułą 5 dopisujemy po lewej stronie właściwą liczbę jonów H⁺:

 

                       MnO₄^- + 8 H⁺      Mn²⁺ + 4 H₂O

 

Przystąpmy teraz do policzenia ładunków. Po lewej stronie jest (-1) + 8(+1) = +7. Po prawej mamy (+2). Nie zgadza się, więc wyrównujemy liczbę ładunków, dopisując 5 elektronów po lewej stronie:

 

                       MnO₄^- + 8 H⁺ + 5e^-     Mn²⁺ + 4 H₂O

Pierwsza reakcja połówkowa zapisana.

 

Druga reakcja połówkowa wymaga znajomości schematu:

 

                       Alkohol     Kwas

                       CH₃CH₂OH    CH₃COOH

 

Policzmy ilość węgla (reguła 2) – po obu stronach taka sama ilość.

Metali nie ma, więc uzgadniamy ilość tlenu (reguła 4) – po lewej stronie trzeba dopisać wodę:

 

                       CH₃CH₂OH +  H₂O   CH₃COOH

 

Tlen już OK! Zabierzmy się za wodór – zgodnie z regułą 5 dopisujemy jony H⁺ po prawej stronie:

 

                       CH₃CH₂OH +  H₂O   CH₃COOH + 4H⁺

 

Wyrównajmy ładunki z pomocą elektronów:

 

                       CH₃CH₂OH +  H₂O   CH₃COOH + 4H⁺ + 4e^-

 

Druga reakcja połówkowa jest teraz gotowa.

Czas na regułę 8:

- wyrównujemy liczby elektronów w reakcjach połówkowych, mnożąc je przez odpowiednie liczby:

 

                       MnO₄^- + 8 H⁺ + 5e^-     Mn²⁺ + 4 H₂O   / 4

                       CH₃CH₂OH +  H₂O   CH₃COOH + 4H⁺ + 4e^- / 5

 

- dodajemy reakcje stronami:

 

4MnO₄^- + 32 H⁺ + 20e^-  + 5CH₃CH₂OH +  5H₂O    4Mn²⁺ + 16 H₂O + 5CH₃COOH + 20H⁺ + 20e^-

 

Porządkujemy równanie zgodnie z regułą 9 – redukujemy jony wodorowe po stronie prawej i cząsteczki wody po lewej:

 

4MnO₄^- + 12 H⁺  + 5CH₃CH₂OH     4Mn²⁺ + 11 H₂O + 5CH₃COOH