Morgante Pulciego

1. Budowa

   • Całość liczy 28 pieśni. Każda z nich zaczyna się pobożną inwokacją i kończy równie pobożnym finałem.

   • Forma oktawy

   • Liczy 3763 oktawy, czyli 30104 wiersz

   • Jest zbiorem luźno powiązanych ze sobą przygód

   • Dzieli się go na dwie części. Obydwie opierają się na wcześniej powstałych utworach.

     • Część pierwsza I-XXIII (1-23) pierwowzorem był anonimowy utwór, któremu zapożyczono tytuł z Pulciego i nazwano Orlando.

     • Część druga XXIV-XXVIII (24-28) oparta jest na ludowych przeróbkach eposu starofrancuskiego Spagna in rima (Hiszpania rymem opisana) oraz Rotta di Runciswalle (Klęska w Runciswalle)

2. Treść.

Orlando podróżuje z królem Karolem Wielkim. Zazdrosny o niego Ganelon z rodu Moguntczyków oczernia go przed królem. Król wierzy w kłamstwa, więc Orlando odjeżdża. Dociera do klasztoru atakowanego przez 3 olbrzymów. Dwóch zabija, trzeciego nawraca na chrześcijaństwo i czyni swoim giermkiem. Wyruszają razem dalej. Póżniej dołączają do nich Rinaldo i Ulivier. Przez jakiś czas podróżują. Poszczególne incydenty, walki, powstają z powodu nieporozumień i kłótni między rycerzami. Olbrzymy, pół potwor, ludzie dręczą saraceńskie księżniczki, które wyswobodzone przez chrześcijańskich rycerzy nawracają się. Także Saraceni, idząc dzielność i szlachetność paladynów oraz moc wiary chrześcijańskiej nawracają się. Treść poematu jest niezwykle obszerna i powikłana. Główną osią fabuły jest Ganeleon i jego zdrady i intrygi; do tej głównej nici doczepione są poszczególne, nieraz ciągnące się przez dziesiątki oktaw epizody i wojny rycerstwa chrześcijańskiego z muzułmańskim. Te epizody spiętrzają się i nieraz urywa się główny wątek. Przygody bohatera tytułowego, Morganta, olbrzyma ogromnych rozmiarów- to tylko część całego utworu, bo ten bohater tytułowy gnie już w XX pieśni. Pomaga swemu panu i innym paladynom Karola Wielkiego w różnych potrzebach w krajach pogańskich. Większą część treści zajmują przygody, czyny wojenne, miłostki rycerzy. Całość przedstawia się jako zbiór bitew czarodziejskich wyczynów, prześladowań księżniczek, królewien, Uwalnianie ich z łap potworów kudłatych, dzikich zwierząt, złych olbrzymów. Głównym źródłem niecnych czynów jest właśnie Ganelon Moguntczyk mających za swych zwolenników innych Moguntczykó, naznaczonych opinią zdrajców konszachtujących z saracenami przeciw Jasnogórcom. Wśród Jasnogórców najwaleczniejszymi są Orlando i Rinaldo. Wspiera ich mag Malagigi i demon Astarotte. Morgante spotyka półolbrzyma Margutte, miłego żarłoka, złodzieja i kłamczucha, z którym dokazują cudów obżarstwa, zdrady i złodziejstwa. Wreszcie Margutte zdycha ze śmiechu na widok małpy ustrojonej w jego buty. Wkrótce potem ginie też Morgante ukąszony przez skorpiona, a niepocieszony Roland urządza swemu giermkowi piękny pogrzeb. Kiedy paladyni dowiadują się że król Karol jest w niebezpieczeństwie, ruszają mu na ratunek, zostają jednak złapani w pułapkę przez Ganelona. Całość zakończona jest bitwą w Runcisvalle, w czasie której umiera Orlando, paladyni niemal ponoszą klęskę, ale z odsieczą przychodzi król Karol. Saraceni zostają pokonani, a zdrajca Ganelon schwytany i w okrutny sposób stracony.

1. Oryginalność. Pulciego uaża się za pioniera eposu renesansowego, włoskiego.

   • Postać Astarotte- diabła mądrego, uczonego w filozofii teologii, historii, geografii i zoologii- uosobienie świałego umysłu renesansowego, otwartego na religię i ekumenizm, jednocześnie jednak niektóre jego wywody podchodziły pod herezję.

   • Postać Margutte, całkowite przeciwieństwo Astarotte. Niektóre zachowania olbrzyma były uznawane za obrazoburcze. Np. na pytanie czy jest katolikiem czy muzułmaninem, oświadczył że nie wierzy ani w niebieskie, ani w czarne. Jest przykładem zwykłej brutalnej siły, prostactwa.

   • Kondensacja w porównaniu do pierwowzorów.

   • Długie opisy (przykład: opis namiotu Lucianny, jednej z nawróconych saraceńskich księżniczek)

   • Aluzje mitologiczne

   • Groteskowe przedstawienie paladynów i życia rycerskiego, ironia, humor.

   • Własne stworzone przez Pulciego sentencje, aforyzmy, przypowieści, anegdoty, sentencje

2. Nawiązania

   • Morgante jest pierwszym ogniwem łańcuch wielkich poetów włoskich. Kolejne tego typu dzieła to

     • Orlando Zakochany Boiarda

     • Orlando Szalony Ariosta

     • Jeruzalem Wyzwolona Tassa

   • Marino w jednym ze swoich wierszy zatytułowanym „Luigi Pulci” używa porównań do bohaterów Morganta

   • Teofilo Folengo w swoim utworze Macaronea wzoruje się na stylu i bohaterach Pulciego

   • Voltaire wspomina Morgante jako ogniwo w nieprzerwanym łańcuch portów włoskich i jednocześni zarzuca mu szczególną bezbożność i obrazę Pisma Świętego

   • Jednym z najbardziej znanych entuzjastów Morgante był Byron. Dopuścił się nawet tłumaczenia całej pierwszej pieśni. Jego poematy Beppo i Don Juan noszą znaczne ślady wpływu stylu Pulciego

   • W Polsce Pulci jest właściwie nieznany

     • Wspomina o nim Krasicki. Chwali go za czysty język, ale jednocześnie jest zgorszony potraktowaniem religii w tak luźny sposób

     • Częściowo był tłumaczony przez Edwarda Porębowicza. Fragmenty tłumaczenia ukazały się między innymi „Pantenone literatury wszechświatowej” i w „Wielkiej literaturze powszechnej.