119. Reżimy demokratyczne a niedemokratyczne - omów rodzaje oraz różnice.

Reżim polityczny jest specyficzną formą organizacji politycznej państwa. Z charakteru reżimu politycznego możemy wnioskować kto, i przy wykorzystaniu jakich procedur, ma dostęp do centrów decyzyjnych oraz w jaki sposób decydenci polityczni starają się ułożyć stosunki z resztą wspólnoty politycznej. Generalnie można podzielić reżimy polityczne na demokratyczne i niedemokratyczne.

Demokratyczny system polityczny charakteryzują następujące cechy:

- stabilny i jasno zdefiniowany zespół instytucji oraz podział ról w zarządzaniu nimi,

- dążenie poszczególnych obywateli i grup społecznych do realizowania własnych interesów albo bezpośrednio przez system polityczny, lub wykorzystując organizacje pośredniczące, tj. partie polityczne i grupy interesu,

- decyzje podejmowane strukturach systemu politycznego maja rozstrzygający wpływ na dystrybucję środków ekonomicznych oraz na charakter zachowań społecznych i politycznych.

Wśród reżimów demokratycznych wyodrębniamy następujące cztery systemy rządów: parlamentarno- gabinetowe, prezydenckie, semiprezydenckie, parlamentarno- komitetowe.

1. System parlamentarno- gabinetowy:

To typ reżimu politycznego, w którym władza egzekutywy pochodzi od parlamentu, a gabinet jest jednocześnie odpowiedzialny przed nim za podejmowane decyzje. Cechy reżimu parlamentarno-gabinetowego :
- istnienie parlamentu wyłonionego w wyborach powszechnych,
-układ sił w parlamencie ma decydujący wpływ na proces tworzenia rządu,
-gabinet ponosi polityczną odpowiedzialność przed parlamentem,
- głowa państwa oraz członkowie gabinetu ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną,
- premierowi przysługuje prawo żądania rozwiązania parlamentu przed upływem kadencji.
Ten typ reżimu politycznego dominuje w Europie (Wielka Brytania, Niemcy, Włochy, Szwecja, Polska).
Do zadań głowy państwa należą funkcje reprezentacyjne i ceremonialne. Prezydent wskazuje kandydata na premiera i ogłasza termin przedterminowych wyborów.

b) System prezydencki
W klasycznej formie występuje w Stanach Zjednoczonych. Opiera się na separacji władz. Podstawowe cechy to:
-prezydent jest jednocześnie głową państwa i szefem rządu,
-prezydent i parlament są wybierani w drodze wyborów powszechnych,
-prezydent nie ponosi odpowiedzialności przed Kongresem,
- istnieje zakaz łączenia funkcji deputowanego i członka gabinetu,
-prezydent nie ma prawa skrócenia kadencji parlamentu.

c) System semiprezydencki (półprezydencki)
Ma charakter mieszany i występują w jego ramach zarówno modelowe elementy systemu parlamentarno- gabinetowego, jak i prezydenckiego. Do jego cech możemy zaliczyć:
- bezpośredni sposób powołania prezydenta przez naród,
-dualizm egzekutywy,
-szeroki zakres kompetencji głowy państwa,
- zasada niepołączalności mandatu deputowanego ze stanowiskiem w rządzie,
- możliwość przedterminowego skrócenia kadencji parlamentu.
System ten występuje w Europie we Francji, Portugalii, Finlandii, Islandii.

d) System parlamentarno- komitetowy
- Określa w szczególny sposób stosunki pomiędzy trzema naczelnymi organami władzy państwowej, parlamentu, prezydenta i rządu,

- system ten opiera się na zasadzie jednolitości władzy państwowej

- parlament jest organem najwyższym, reprezentującym suwerenne prawa narodu

- odrzucona zostaje zasada podziału władzy między równorzędne organy

System ten występował w niektórych państwach realnego socjalizmu.

Przykładami systemu niedemokratycznego są system totalitarny oraz system autorytarny. Są one całkowitymi przeciwieństwami systemu demokratycznego.

a) Reżim totalitarny
- charakteryzuje się wszechobecną oficjalną ideologią - staje się ona czymś w rodzaju religii, wyznawanej przez społeczeństwo.

- system władzy oparty jest na nieograniczonych kompetencjach otoczonego faktycznym kultem wodza, który sprawuje władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą

- wiąże się również z permanentną cenzurą oraz terrorem, będącym codzienną metodą rządzenia

- totalna władza w państwie przejawia się w jednej, oficjalnie uznawanej partii politycznej, której członkowie obejmują wszystkie najistotniejsze stanowiska państwowe.

- gospodarka w tym systemie podlega całkowitej kontroli państwa.

Takim systemem był np. reżim hitlerowskich Niemiec.

b) Reżim autorytarny
- jest ideologią opierająca się na potępieniu liberalizmu, demokratycznej formy rządów i parlamentaryzmu

- głosi potrzebę stworzenia silnej władzy wykonawczej wspartej autorytetem politycznym oraz konieczność bezwzględnego podporządkowania się obywateli decyzjom organów państwowych

- autorytaryzm wyrasta z nurtu tradycjonalistycznego oraz elitaryzmu, rozumianego jako pochwała rządów jednostek wybijających się ponad przeciętność

- odrzuca takie wartości jak wolność, pluralizm, tolerancja

- neguje również potrzebę legitymizowania władzy – prawomocność władzy wynika z samego faktu jej posiadania i zdolności wymuszania posłuchu.

- ważną cechą systemu jest samowola sprawującego władzę i niepodleganie żadnej rzeczywistej kontroli innych organów władzy państwowej, czy obywateli

- władza dysponuje rozbudowanym aparatem terroru – nie aż tak represyjny jak w przypadku systemu totalitarnego

Główną cechą odróżniającą go od systemu totalitarnego jest brak ideologii „traktowanej jak religia”.