Posted on September 7th, 2008 by karol
Posted on September 7th, 2008 by karol
Pęcherz moczowy (vesica urinaria)
Posted on September 7th, 2008 by karol
Posted on September 7th, 2008 by karol
Posted on September 7th, 2008 by karol
Gruczoły opuszkowo-cewkowe (gl. bulbourethrales)
Posted on September 7th, 2008 by karol
Posted on September 7th, 2008 by karol
Anatomia narządu płciowego żeńskiego – organa genitalia feminina.
Kiedyś – systema sexuale femininum. Składa się z gonad płciowych żeńskich – jajników (ovaria) i dróg wyprowadzających (powstałych z przewodów Müllera): część jajowodowa (pars oviductina), część maciczna (pars uterina) i część pochwowa (pars vaginalis). Do tyłu zakończony jest zatoką moczopłciową (sinus urogenitalis).
Jajniki.
Owalne, jajowate, gładkie (u bydła i koni) lub pobrużdżone (jak owoc morwy – u świń). Powierzchnia boczna i przyśrodkowa (facies lateralis et medialis), krawędź wolna i z krezką (margo liber et mesovaricus) – w krezce naczynia i nerwy, które wchodzą do wnęki (hilus ovaris). Blisko jajnika jest róg maciczny (jeżeli jest to macica dwurożna) – extremitas uterina (biegun maciczny), bliżej jajowodu jest extremitas tubaria.
W jajniku są dwie strefy:
- rdzenna – zona vasculosa – w środku (wyj. klacz);
- pęcherzykowa – zona parenchymatosa – na powierzchni, z wyjątkiem klaczy (u niej na powierzchni jest tylko w fossa ovulationis, gdzie przebija się przez warstwę rdzenną i w tym miejscu odbywa się owulacja – ważna przy badaniu jajników).
W warstwie pęcherzykowej dochodzi do rozwoju pierwotnych pęcherzyków jajnikowych (folliculus primarius), o średnicy 30-50μm. Pod wpływem FSH i LH z przysadki rozwijają się one w pęcherzyki średniej wielkości, a następnie pęcherzyki przedowulacyjne (mogą one sterczeć nad powierzchnię jajnika; fluktujące twory wyczuwalne przed owulacją) – u koni 5-20cm średnicy, u bydła – 2cm, u świń, owiec, kóz – 1cm, u suk – 2mm.
Pęcherzyk pęka i tworzy się jama poowulacyjna, która wypełnia się krwią i daje ciałko żółte (corpus luteum) – powierzchnia jajnika nie jest równa.
Jajnik lewy i prawy różnią się od siebie wielkością. Ciałko żółte u bydła wystaje często poza jajnik i można je wykryć rektalnie.
d jajnika do macicy biegnie ligamentum ovarii proprium, które razem z krezką jajowodową tworzy fossa (bursa) ovarica – zachyłek otrzewnowy. W jajowodzie jest też ujemne ciśnienie, które zasysa komórkę jajową. Jajnik jest przesuwalny w stosunku do bursa ovarica; przy zapaleniach, zrostach staje się nieprzesuwalny, daje lity twór i powoduje to niepłodność, bo komórka jajowa nie może przedostać się do jajowodu.
LH działa na receptory w theca folliculi interna i powoduje wydzielanie testosteronu, który pod wpływem FSH działającego na receptory w membrana granulosa, powoduje jego przejście w 17-β-estradiol, który po dostaniu się do krwi powoduje zewnętrzne objawy rujowe. Pod wpływem LH dochodzi do owulacji, powstaje ciałko żółte, które wydziela progesteron, który w przypadku ciąży działa na błonę śluzową macicy i jajowodów, i powstaje tzw. Mleczko maciczne. Przy braku produkcji progesteronu dochodzi do zaburzeń w ciąży.
Jajowód.
Biegnie do macicy do bieguna jojowodowego jajnika. Składa się z części szerszej i węższej (bliżej rogu macicy). Szersza to ampulla tubae uterinae, kończąca się isthmus tubae uterinae.
Jajowód ma 3 warstwy, od wewnątrz:
- błona śluzowa z nabłonkiem cylindrycznym okresowo urzęsionym, wydzielniczym (płyn odżywczy dla komórki jajowej, plemników);
- warstwa mięśniowa (silnie rozwinięta warstwa okrężna, słabiej podłużna);
- surowiczówka.
Jajowód wisi w mesosalphinx. W ⅓ górnej części (ampulla) dochodzi do zapłodnienia. U bydła 1 mm3 nasienia zawiera ok. 1 mld. plemników. Większość ginie w pochwie, kanale szyjki macicznej, do jajowodu trafia kilkaset.
Część przymaciczna jajowodu jest bardzo wąska 0,1-0,3mm – średnicy mniej więcej jak komórka jajowa. Przy stanach zapalnych i obrzęku jajowodu dochodzi do niepłodności.
Po zapłodnieniu komórka jajowa przebywa w jajowodzie:
- u klaczy 9-10 dni;
- u suki 8-10 dni;
- u krowy 4 dni;
- u lochy 2-3 dni.
Do macicy trafia w formie moruli.
Jajowód zakończony jest lejkiem (infundibulum tubae uterinae) ze strzępkami (fimbriae), z których niektóre są przyklejone do jajnika (fimbriae ovaricae) i ułatwiają przedostanie się komórki jajowej do jajowodu. Lejek od strony jajnika zakończony jest ostium abdominale, a do macicy otwiera się ostium uterinae (na papilla tubae uterinae, z wyjątkiem świń i bydła).
Różna długość i przebieg:
- klacz – 30cm; łukowaty;
- krowa – kilkanaście do 28cm; meandryczny;;
- małe przeżuwacze – kilkanaście cm;
- suka – kilka cm; prosty.
Macica.
U torbaczy są 2 macice i 2 pochwy – zwierzęta dwupochwowe – didelfia.
U gryzoni jest 1 pochwa i 2 macice – uterus duplex.
U świnki morskiej – uterus dipartitus, bicornis – dwudzielna, dwurożna – macica podzielona na 2 części; przegroda sięga głęboko do szyjki macicznej.
U bydła – uterus bicornis, subseptus – dwurożna, z przegrodą, która dzieli prawie cały człon; nieprzedzielona jest 3-4cm wolna część członu i szyjka maciczna.
U suk i loch podobnie, tylko przegroda jest nieco krótsza.
Klacz, owca, koza – uterus bicornis, non subseptus – dwurożna, nieprzedzielona.
Człowiek, małpy człekokształtne – uterus simplex – zrośnięcie części macicznej, trzon w postaci gruszki (corpus uteri), dno (fundus) naprzeciw szyjki; szyjka (cervix) – połączenie między macicą i pochwą, twór mięśniowo-łącznotkankowy. Szyjka jest oddzielona funkcjonalnie – ma osobne naczynia i nerwy. Gdy macica się kurczy, to szyjka się rozkurcza.
Warstwy jak w jajowodzie, przy czym między warstwami mięśni jest stratum vasculosum. Występuje otrzewna – perimetrium. Zawieszona na ligamentum latum uteri i mesometrium.
Szyjka maciczna.
U klaczy ma 6 cm, u krowy 6-8 cm (twór tęgi, grubości od kciuka do dwóch palców). W środku znajduje się canalis cervicis uteri. Otwiera się do macicy ostium canalis cervicis uteri internum (ostium uteri internum) i do pochwy ostium canalis cervicis uteri externum (ostium uteri externum). Kanał pokryty jest błoną śluzową, kolejna warstwa to mięśniówka, dużo tkanki łącznej sprężystej, otrzewna. Do pochwy uchodzi w formie ust macicznych (uwypuklenie) – portio vaginalis cervicis uteri. Nad nimi znajduje się fornix dorsale (jako jedyna część pochwy pokryta otrzewną, która tworzy excavatio recto uterinae – przy pęknięciu pochwy wypadają jelita) i fornix ventrale.
Kanał ma charakterystyczny przebieg. U klaczy jest zawsze otwarty, bo błona śluzowa kanału ma tylko fałdy podłużne. U lochy są tylko fałdy poprzeczne (dlatego katetery do zapładniania loch są zakończone świderkiem). U krowy i kobiety są fałdy podłużne i poprzeczne (o przebiegu spiralnym – plicae palmatae).
Trzon macicy ma u klaczy 16-18 cm, a rogi ok. 2 x tyle. Rogi u lochy mają ok. 2 m długości.
Pochwa.
Żeński narząd kopulacyjny. Leży pozaotrzewnowo i wyścielona jest błoną śluzową z nabłonkiem płaskim wielowarstwowym, który podlega przemianom w zależności od cyklu płciowego. Najgrubszy jest w rui. Błona śluzowa w czasie rui wydziela niewielkie ilości płynu, który daje poślizg. Następne warstwy to warstwa mięśniowa i przydanka. Pochwa ma duże możliwości rozciągania.
Sinus urogenitalis.
Pochwa przechodzi w sinus urogenitalis (dawniej vestibulum vaginae), gdzie znajdują się ujścia narządów płciowego i moczowego. Tuż przed wejściem u kobiety jest błona dziewicza, w postaci szczątkowej występująca u klaczy i prosiąt. Na granicy przedsionka i pochwy jest ostium urethrae externum. U loch i krów poniżej znajduje się zachyłek cewki moczowej – diverticulum urethrale (ważne przy cewnikowaniu – podnieść fałd do góry i wprowadzić cewnik ruchem esowatym).
Zatoka moczopłciowa ma inne pochodzenie niż pochwa. Błona śluzowa z nabłonkiem płaskim wielowartswowym, a pod nią ciało prężne, opuszki przedsionka pochwy – w okresie rui, przy kopulacji, wypełniają się one krwią – zwiększone przyleganie i ucisk na prącie. Głębiej jest zwieracz przedsionka pochwy, przechodzący w zwieracz sromu (constrictor vestibuli → c. vulvae) – jest to mięsień poprzecznie prążkowany. Często występuje jego spazm na tle nerwowym.
Do odruchu ejakulacji potrzebne są odpowiednia temperatura, ciśnienie, poślizg. U koni odruch ejakulacji u samców wyzwalany jest zwiększonym ciśnieniem na podstawę trzonu prącia. U świń ciśnienie na żołądź prącia, a u królików wystarczy sama temperatura w pochwie (60°C).
W zatoce uchodzą glandulae vestibulares majores et minores (małe tylko u kotów i bydła, u pozostałych gatunków zwierząt – duże). Wydzielają one śluz w czasie aktu kopulacji. Wzdłuż narządów płciowych biegną pozostałości po przewodach Wolffa – ductuli longitudinales Gertneri.
Srom.
Stanowi zakończenie przedsionka pochwy. Występują dwie wargi – labia – ograniczające szparę sromową (rima vulvae). W miejscu połączenia warg są spojenia – comissura labiorum ventralis i dorsalis, przy czym u bydła dolne jest ostre, a górne łagodne, a u konia odwrotnie. W dolnym kącie znajduje się łechtaczka – clitoris; u bydła szczątkowa, u suk i klaczy stosunkowo silnie rozwinięta. Wyróżnia się na niej crura, które sięgają do spojenia kulszowego (arcus ischiadicus), trzon (corpus clitoridis) i u klaczy żołądź (glans). Otoczona jest fałdem błony śluzowej – fossa clitoridis – znajduje się tam dużo grudek chłonnych, które powiększają się przy infekcji.
Unaczynienie:
- jajniki, jajowody, róg maciczny – a. spermatica interna (z żyłą i nerwem), bezpośrednio od aorty; ramus ovaricus (a. ovarica), ramus oviductidus, ramus uterinus (a. uterina cranialis); krążenie przeciwprądowe;
- macica, część środkowa – a. uterina media (u bydła od a. umbilicalis);
- tylna część macicy i reszta – a. hypogastrica/
Unerwienie:
- część przednia – n. spermaticus internus;
- część miednicowa – nn. pelvici;
- srom, łechtaczka – n. pudendus internus (u samców odchodzi jeszcze n. dorsalis penis).
Gruczoł mlekowy:
- a. spermatica externa (2-3-4 odcinek lędźwiowy).