W ramach programu Państwowego Monitoringu Środowiska realizowany jest podsystem monitoringu gleb. Nastawiony on jest na obserwacje zmian chemizmu gleb a w szczególności na obserwacje zmian koncentracji metali ciężkich w glebach uprawianych rolniczo. Istotą programu badań jest uchwycenie wszelkich zależności jakie występują między wszystkimi czynnikami zanieczyszczającymi a chemizmem gleby. Badania obejmują teren całego kraju, zaś lokalizacja punktów uwzględnia zróżnicowanie z jednej strony rodzaju gleb i z drugiej czynników antropopresji. Umożliwi to opracowanie wieloletnich prognoz, pozwalających na wypracowanie właściwych metod przeciwdziałania niekorzystnym zjawiskom zanieczyszczenia gleb.
Gleby wykazujące degradację występują głównie na południu kraju wokół dużych zakładów przemysłowych.
Prowadzone procesy restrukturyzacji przemysłu, w szczególności przemysłu hutniczego, petrochemicznego i chemicznego doprowadziły głównie poprzez modernizację technologii oraz stosowanie nowoczesnych urządzeń hermetyzacji produkcji (urządzenia odpylające gazy odlotowe, instalacje redukujące zanieczyszczenia gazowe, oczyszczalnie ścieków itp.) do zmniejszenia jego antropogenicznej presji na środowisko. W wyniku tych działań nastąpiło wyeliminowanie lub znaczne ograniczenie emisji zanieczyszczeń, w tym emisji pyłów zawierających metale ciężkie. Dlatego można uznać, że w Polsce obszar gleb zdegradowanych chemicznie nie powinien wzrastać.
Należy podkreślić, że zanieczyszczenie gleb z reguły ma charakter trwały i nie należy oczekiwać szybkiego ich oczyszczenia. Tereny na których stwierdza się zanieczyszczenie gleb powinny być wyłączane z produkcji rolnej, co zabezpieczy środowisko przed przemieszczaniem się zanieczyszczeń. Jednocześnie wprowadzane na to miejsce zadrzewienia lub uprawa roślin przemysłowych prowadzić będą do naturalnego oczyszczenia terenów zdegradowanych.
Lokalnie obserwuje się zanieczyszczenie gleb ropopochodnymi lub innymi substancjami niebezpiecznymi, które przedostały się do środowiska glebowego na skutek wystąpienia przypadków nadzwyczajnych zagrożeń środowiska.
Z badań monitoringu chemizmu gleb użytkowanych rolniczo wynika, że gleby na terenie kraju generalnie nie są zanieczyszczone metalami ciężkimi. Zdecydowana większość gleb wykazuje naturalną ich zawartość. Jedynie kilka procent badanych gleb wykazywało koncentrację metali ciężkich na poziomie I i II stopnia zanieczyszczenia gleb, dla których zalecany jest stosunkowo łagodny reżim produkcji roślinnej.
Prowadzone badania wykazują, że zanieczyszczenie gleb wskazujące na II stopień zanieczyszczenia dotyczą ok. 3% badanych gleb dla ołowiu, 1,5% dla cynku. Ponadto stwierdza się małe zanieczyszczenie gleb (I-szy stopień zanieczyszczenia) dla kadmu - dla ok. 10% gleb i dla niklu - 3% .
Wyniki badań pozwalają stwierdzić, że gleby w Polsce są w niewielkim stopniu zanieczyszczone metalami ciężkimi co pozwala je zakwalifikować do gleb o dużej wartości rolniczej.