Panama (Republika Panamy, Republica de Panama) – państwo w Ameryce Środkowej, położone nad Morzem Karaibskim i Oceanem Spokojnym. Graniczy z Kolumbią (225 km) i Kostaryką (330 km) – łączna długość granic lądowych wynosi 555 km, ponadto 2490 km wybrzeża morskiego. Znana głównie z Kanału Panamskiego, dzięki któremu statki aby przepłynąć z zachodu na wschód Ameryki nie muszą opływać Ameryki Południowej i przechodzić przez Cieśninę Magellana.
Panama jest niewielkim krajem leżącym w Ameryce Środkowej, w najwęższej części przesmyku Ameryki Środkowej. Panama jest także krajem, który graniczy od południa z kontynentem Ameryki Południowej. Państwo to cechuje się urozmaiconym krajobrazem, tropikalnym klimatem i dobrze zachowaną przyrodą.
Powierzchnia, skrajne punkty i granice
Skrajne punkty: północny 9°41'N, południowy 6°50'N, zachodni 83°32'W, wschodni 77°55'W. Panama przypominająca kształtem literę "S" ciągnie się na długości około 700 km. W najwęższym miejscu jakim jest Przesmyk Panamski ma około 50 km szerokości, w najszerszym miejscu to około 200 km.
Panama graniczy z następującymi państwami:
Linia brzegowa – 2490 km
Ukształtowanie poziome
Panama cechuje się rozwiniętą linią brzegową. Panama od strony południowej oblewana jest przez wody Oceanu Spokojnego, a od północy przez akwen Morza Karaibskiego. Oba wybrzeża cechują się dobrze urozmaiconą linią brzegową, gdzie licznie występują zatoki i półwyspy. W pobliżu wybrzeżu występuje duża liczba mniejszych i większych wysp i wysepek. Największymi zatokami od strony karaibskiej są: Zatoka Moskitów, Laguna Chiriquí, zatoka Limón i zatoka San Blas. Od strony pacyficznej są to: Zatoka Panamska, zatoka Parita i zatoka San Miguel. Największym półwysep Panamy jest leżący nad Oceanem Spokojnym półwysep Azuero. W skład państwa wchodzi około 1600 wysp, gdzie część z nich tworzy przybrzeżne archipelagi. Należą do nich: archipelag Bocas del Toro i Las Mulatas na Morzu Karaibskim, oraz wyspy Coiba i Cebaco, a także Wyspy Perłowe na Pacyfiku. Wybrzeże na południu jest w wielu miejscach skaliste, miejscami niskie i plażowe, a w obrębie ujść niektórych rzek – zabagnione i namorzynowe. Karaibskie wybrzeże jest niskie, przeważnie ma postać namorzynową, w wielu miejscach zabagnioną, a miejscami występują odcinki piaszczystych plaż.
Należąca do krainy Kordylierów Ameryki Środkowej, Panama jest krajem, którego ponad połowa to obszary wyżynne i górzyste. Najwyżej położona jest zachodnia część kraju, znajduje się tam najwyższe pasmo Panamy – Cordillera de Veraguas, gdzie wznosi się czynny wulkan Chiriquí, najwyższy szczyt kraju, wysoki na 3478 m n.p.m. Drugi co wysokości szczyt – Santiago (2 826 m n.p.m.) wznosi się w leżącym dalej na wschód paśmie Sierra de Tabasará. Półwysep Azuero także jest obszarem górzystym, gdzie najwyższy szczyt – Cambutal wznosi się na 2164 m n.p.m. W środkowej części kraju leży zapadliskowy obszar, urozmaicony wzgórzami Vulebra do wysokości 296 m n.p.m. Obszar ten został wykorzystany do przekopania Kanału Panamskiego. Wschodnia część kraju także jest górzysta, ale tereny tam leżące są dużo niższe. We wschodniej części kraju ciągną się pasma: Cordillera de San Blas i Sierra del Darién. Te usytuowane nad Morzem Karaibskim górotwory wznoszą się średnio do 1000 m n.p.m. Na południe od Sierra del Darién, ciągnie się pasmo Serrania del Sapo o średniej wysokości do 1300 m n.p.m. Obszary nizinne ograniczają się do regionów nadbrzeżnych, szczególnie w północnej części kraju i we wschodniej – śródgórza.
Sieć rzeczna kraju jest dobrze rozwinięta i zasobna w wodę, co uwarunkowane jest wysokimi opadami i ukształtowaniem tereny. Rzeki są krótkie, do 200 km, a większa część kraju należy do zlewiska Oceanu Spokojnego. Najdłuższą rzeką kraju jest Chágres o długości 193 km, a druga co do wielkości rzeka Tiyra ma 182 km długości. Na terenie Panamy nie ma większych naturalnych jezior, poza rozlewiskami bagiennymi. Większym jeziorem jest Gatun o powierzchni 423 km², które powstało w wyniku prac przy budowie Kanału Panamskiego. Drugi sztuczny zbiornik – Lago Bayano powstał w wyniku wzniesienia zapory na rzecze Chepo. W strefie wybrzeża karaibskiego w wielu miejscach występują tereny zalewowe namorzynów i obszary podmokłe.
Około 60% ludności Panamy stanowią Metysi, 20% – Mulaci i Murzyni, 10% – ludność pochodzenia europejskiego, poza tym Indianie, skupieni głównie na wybrzeżu Morza Karaibskiego, m.in. w Comarca de San Blas (autonomiczne terytorium Kuna Yala, należące do Indian Kuna). Wysoki przyrost naturalny, ok. 21‰ rocznie (1999–2001); 1/3 ludności w wieku do 14 lat. Średnia gęstość zaludnienia 33 mieszkańców na km2 (2000), największa – w środkowej części, w strefie Kanału Panamskiego. W miastach mieszka 53% ludności. Główne miasta: Panama, San Miguel, David, Penonomé, Colón. W rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie jest zatrudnionych 23% ludności zawodowo czynnej, w przemyśle – 15%, w usługach (głównie przy obsłudze Kanału Panamskiego) – 62% (2000); bezrobocie obejmuje ok. 14% ludności zawodowo czynnej.
Kraj rozwijający się. Gospodarka Panamy należy do bardziej stabilnych w Ameryce Środkowej, ale poziom życia społeczeństwa jest niski, szacuje się, że ok. 50% ludności żyje poniżej poziomu ubóstwa. Największy udział w tworzeniu produktu krajowego brutto mają usługi (76% – 1991), co wiąże się z obsługą Kanału Panamskiego, rolnictwo dostarcza – 11%, a przemysł – 13%. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosi 4316 dolarów amerykańskich rocznie. Znaczne dochody przynosi turystyka (ok. 300 tys. turystów rocznie). Panama jest drugim, co do wielkości (obok Hongkongu) centrum międzynarodowej dystrybucji i handlu (wolnej strefy handlowej) na świecie. W Wolnej Strefie Panama’s Colon działa powyżej 1500 przedsiębiorstw międzynarodowego importu / eksportu, jest odwiedzana przez więcej niż 250.000 gości rocznie i generuje eksport i reeksport o wartości ponad 11 miliardów US$ rocznie. Panama jest drugim (obok Szwajcarii, co się może z powodu ograniczenia tajemnicy bankowej w Szwajcarii od 2008 roku na korzyść Panamy zmienić) co do wielkości międzynarodowym centrum bankowym na świecie. Giełda papierów wartościowych w Panamie jest najbardziej rozwiniętą giełdą w Centralnej i Południowej Ameryce. Panama utrzymuje chronioną absolutną tajemnicę bankową, wymaga bezwzględnego zachowania prawa tajemnicy handlowej i korporacyjnej, która jest zagwarantowana w konstytucji Republiki Panamy. Panama nie podpisała żadnych traktatów o wzajemnej pomocy prawnej (MLAT), o udostępnieniu informacji bankowej z jakimś innym państwem i nie uznaje orzeczeń sądowych sądów z innych krajów (jedyny wyjątek stanowi przemyt narkotyków i transakcje pieniężne powiązane z nimi). Z tych powodów Republika Panamy jest zaliczana przez OECD do rajów podatkowych. IBC (Międzynarodowe Biznesowe Centrum) jest utożsamieniem różnego typu spółek offshore, które nie płacą żadnego podatku i nie posiadają obowiązku składania sprawozdań do władz Republiki Panamy. Akcje na "Okaziciela" spółek akcyjnych zarejestrowanych w Panamie pozwalają akcjonariuszom utrzymać 100% anonimowości i prywatności. Panamska Fundacja interesu prywatnego uwzględnia niejawne Dokumenty Protektora Prywatnego i Listę Życzeń Protektora Prywatnego, umożliwia tą drogą Protektorowi Prywatnemu oraz beneficjantem fundacji interesu prywatnego pozostać 100% anonimowymi. Agencja ratingowa Moody’s klasyfikuje Panamę na Ba1 i Standard & Poors wycenia Panamę na BB+.
Użytki rolne zajmują ok. 29% powierzchni kraju. Przeważają małe, drobnotowarowe gospodarstwa rolne i duże plantacyjne, wysokotowarowe. Rozpowszechniony system dzierżawy ziemi. Uprawa, głównie na eksport: bananów, trzciny cukrowej, kakaowca i kawy. Główne żywieniowe rośliny uprawne: ryż, kukurydza zwyczajna, maniok jadalny. Mniejsze znaczenie ma uprawa tytoniu, palmy kokosowej i owoców (pomarańcze, awokado, mango, ananasy). Hodowla głównie bydła. Eksploatacja lasów (gł. mahoń). Przybrzeżne połowy tuńczyków, krewetek, homarów oraz perłopławów (Archipelag Perłowy).
Bogactwa mineralne eksploatowane w niewielkim stopniu. Wydobycie soli kamiennej, rud żelaza, manganu, złota. Bogate, nieeksploatowane złoża rud miedzi oraz węgla kamiennego. Produkcja energii elektrycznej w elektrowniach naftowych i wodnych (największa na rzece Bayano, we wschodniej części kraju). Z przemysłu przetwórczego rozwinięty głównie przemysł spożywczy (cukrowniczy, mleczarski, tytoniowy i owocowy), poza tym włókienniczy, drzewny. W Colón rafineria ropy naftowej (przetwarza około 10 mln ton ropy rocznie, zaopatruje w paliwo statki przepływające Kanał Panamski). Największe ośrodki przemysłu: Colón (wraz ze strefą wolnocłową) i Panama.
Panama podzielona jest na 9 prowincji (hiszp. provincias) i 3 terytoria rdzennych mieszkańców (hiszp. comarcas indígenas) równorzędne prowincjom. Ponadto istnieją dwa comarcas, które podporządkowane są władzom prowincjonalnym i mają status równy panamskim gminom (hiszp. corregimiento).
Prowincje Panamy:
Terytoria Panamy (o statusie prowincji):
Pozostałe terytoria (o statusie gminy):
Kuna de Madugandí – część prowincji Panamá
Kuna de Wargandí – część prowincji Darién