CESARSTWO JUSTYNIANA

W 527 r. w Konstantynopolu władzę obejmuje cesarz Justynian. Był człowiekiem bardzo

ambitnym, marzył o odbudowaniu imperium w granicach sprzed upadku imperium

zachodniego ze stolicą w Konstantynopolu. Na początku omal nie stracił tronu, a nawet głowy

za sprawą dwóch ministrów – ludzi nieudolnych. Przeciw nim powstała opozycja, która

żądała usunięcia nieudolnych urzędników. Cesarz, który był despotą, chciał, aby oddawać mu

cześć boską, odrzucił petycję opozycji, uważał, że nie można mu się sprzeciwiać. Opozycja

odpowiedziała buntem. Od słowa nike – zwycięstwo – pochodzi nazwa bunt Nika. Gdyby nie

cesarzowa Teodora, bunt zakończyłby się śmiercią Justyniana. Postanowiła rozprawić się z

buntownikami:

- rozbiła siły opozycji

- zneutralizowała tzw. błękitnych (nazwa pochodzi od koloru strojów)

Reszty dokonał generał Belizariusz. Buntownicy zostali wycięci w pień przez jego oddział.

Wówczas Justynian zaczął myśleć o odrodzeniu imperium:

- 529 r. wprowadził nowy kodeks prawa – kodeks Justyniana

- wysyła oddziały Belizariusza do Afryk, tam pokonał Wandalów, Afryka stała się

prowincją imperium,

- walki w Italii – poświęcił 20 lat panowania, aby opanować Italię, i to mu się udało,

- zdobył płd. Hiszpanie,

- niepowodzenia w Galii.

W VI w latach 50/60 to czas, gdy można mówić o odrodzeniu imperium. W granicach

imperium znalazły się Afryka, Italia, 1 Hiszpanii.

Nabytki Justyniana nie przetrwały VI/VII w. W wyniku walk tereny utracono.

Italia została zajęta przez Longobardów. Utracono tereny hiszpańskie i Afrykę.

Był to koniec marzeń o odrodzeniu imperium.

Cesarstwo, które przetrwało nie odegrało prócz kultury większego znaczenia.

Dlaczego nabytki były nietrwałe?

- cesarstwo samo przeżywało kryzys

- na Bałkanach państwo Bułgarów, atakują oni granice cesarstwa, przyjmują chrzest

Konstantynopola, nie uznają zwierzchnictwa cesarza, tylko zwierzchnictwo papieża,

- w kościele zach. – rozkwit – jest bardziej stabilny od wsch. Bułgarzy uznają

zwierzchnictwo Rzymu, złe stosunku panują między patriarchą a papieżem.

Sam kościół wsch. przeżywa kryzys z powodu herezji:

- herezja ikon /obrazoburstwo/ opierała się na księdze wyjścia (pierwsze przykazanie),

głosiła , że nie można przedstawiać wizerunków Boga, - ikony, obrazy – uznano za

bałwochwalstwo. Te poglądy znalazły poparcie dwóch cesarzy: Leona III i Konstantyna V.

Leon III – rozpoczął proces niszczenia ikon w cesarstwie wsch., niszcząc wspaniałe ikony

Chrystusa Zbawiciela.

Jego dzieło kontynuował Konstantyn V.

Potem do władzy doszła zwolenniczka ikon – cesarzowa Irena, która zwołała sobór do Nicei

/Nikopolis/ w 767 r. Sobór miał rozstrzygnąć spór o ikony. Orzeczenia Soboru:

Chrystus jest prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem,

Skoro Chrystus jest człowiekiem, przyjął ludzkie ciało – można go przedstawiać na obrazach

i w figurach.

Oddając cześć ikonie, nie oddaje się czci drzewu, farbom, lecz osobie, którą ikona

przedstawia.

To nie spodobało się ikonoklastom, którzy odsunęli Irenę i kontynuowali niszczenie ikon.

Dopiero cesarzowa Teodora w IX w. zwolenniczka ikon, podpisała dokumenty Soboru w

Nicei – dokumenty z kościoła miały moc państwową.

Kościół wschodni wysunął zarzuty wobec kościoła zachodniego:

- władza papieża nie jest władzą nad całym kościołem - tylko Piotr miał władzę nad

całością,

- każdy biskup zarządza swoją częścią,

- kościół rzymski ma niewłaściwe wyznanie wiary – w obrządku zachodnim Duch Św.

pochodzi od Ojca i Syna , w kościele wsch. od Ojca przez Syna. – spór o filioque /i syna/.

- używanie chleba niekwaszonego do sprawowania Eucharystii.

Poza tymi stawiano inne, śmieszne zarzuty:

- kapłani na zachodzie nie są naśladowcami Chrystusa, bo golą brody.

Aby rozwiązać napięcia cesarz Konstantyn IX Monomach zaprosił legatów papieskich do

Konstantynopola, aby rozstrzygnąć te napięcia. Na czele delegacji zach. stanął Humbert, na

wsch. patriarcha – Celariusz. Humbert nie chciał rozmawiać, dyskutować, miał założenia:

Kościół rzymski ma racje, tak samo wschodni. Celariusz nie dopuszczał ich do głosu.

Humbert na ołtarzu Hagia Sophia złożył bullę z klątwą wyklinającą Celariusza i cały kościół

wsch. Był to akt nieważny, bo papież już wtedy nie żył. W odpowiedzi na to Celariusz wyklął

kościół zachodni. Chrześcijanie poza kościołem – 1054 r. – wydanie podwójnej klątwy.

Wielka schizma wschodnia to rozłam jedności.

Próbowano łagodzić spór, ale w XIII w. krzyżowcy zdobyli Konstantynopol – 1204 r. –

zamiast iść na Turków. W 1204 r. rozpoczął się – trwały rozłam do dziś. Bulle wyklinające

cofnięte zostały w XX w. Spór istnieje do dziś.

W cesarstwie wschodnim kultura podniesiona była do wysokiej rangi, budowano wspaniałe

pałace, mozaiki, pojawiali się wielcy twórcy, tworzono dzieła, przepisywane księgi

starożytne, nastąpił rozwój nauki i teatru.

Upadek cesarstwa nastąpił w 1453 r.