W każdym marnym ziółeczku jakiś dar ukryty:

Ot, Absinthum vulgare – piołun pospolity,

A od febry jedyny. Ot, garstka rumianku,

Jak od rozlicznych chorób leczy bez przystanku.

Żywokost na ból piersi cudownie pomaga,

Na wściekliznę wyborna Alisma Plantaga,

Ślaz pomagał od kaszlu w najdawniejsze czasy,

Kmin wyborny do chleba – majeran do kiełbasy,

Mięta na ból w żołądku, choćby Bóg wie jaki,

A tomka i bławatki – pyszne do tabaki.

Wladysław Syrokomla

Miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba L.) – gatunek drzewa należącego do rodziny miłorzębowatych. Jest jedynym dziś żyjącym liściastym drzewem nagozalążkowym. Pochodzi z Chin. Miłorząb dwuklapowy podobny jest do kopalnego gatunku Ginkgo adiantoides. Czasami używana nazwa miłorząb japoński jest myląca, gdyż gatunek ten nie występuje naturalnie w Japonii, a wyłącznie w Chinach.

Miłorząb w RadziejowicachSpis treści [ukryj]

1 Występowanie

2 Morfologia

3 Biologia i ekologia

4 Zastosowanie

5 Odmiany

6 Przypisy

Występowanie [edytuj]

Gatunek endemiczny i reliktowy występujący na stanowiskach naturalnych wyłącznie w południowo-wschodniej części Chin. Stanowisko naturalne zajmuje obszar 1018 ha, znajduje się tam 167 drzew o pierśnicy powyżej 123 cm, są to 20 m drzewa o wieku powyżej 1000 lat, kilka drzew w wieku do 3400 lat i wysokości 40 m. Stamtąd w XI wieku został rozpowszechniony w innych prowincjach Chin i Japonii, najpierw jako drzewo owocowe (jadalny zarodek – "pestka"), głównie przez buddyjskich mnichów, a następnie jako drzewo ozdobne w innych rejonach świata. Roślina długowieczna, dożywająca nawet 4000 lat. Do Europy miłorząb został sprowadzony w pierwszej połowie XVIII wieku z Japonii do Holandii do ogrodu botanicznego w Utrechcie (najstarszy okaz w Europie). Do Polski pierwszy okaz sprowadzono w 1723-28 do ogrodu przypałacowego w Łańcucie i tam też znajduje się najstarszy miłorząb w Polsce – klon męski, w 2002 obwód pnia na wysokości 130 cm: 450 cm i 337 cm. Inne okazy w Polsce pojawiały się kolejno: w 1808 – w Ogrodzie Botanicznym w Krakowie, 1824 – w Ogrodzie Botanicznym w Warszawie, 1827 – w arboretum w Kórniku w PAN oraz w Ogrodzie Dendrologicznym w Przelewicach.

Morfologia [edytuj]

Jest jedynym z nielicznych przedstawicieli roślin nagozalążkowych (pozostałe to sagowce i gniotowe), które mają spłaszczone, opadające na zimę liście (nie przekształcone w szpilki). System korzeniowy palowy i głęboki.

Pokrój

Dorasta w swojej ojczyźnie do wysokości 30-40 metrów. Korona młodych okazów stożkowata, gałęzie odrastają prostopadle do pnia lub kierują się ukośnie, z czasem konary wyginają się ku dołowi, wierzchołek zaokrągla się i cała korona staje się cylindryczna. Okazy męskie od żeńskich można odróżnić po pokroju: drzewa męskie – mają pokrój zbliżony do nagozalążkowych, wyraźnie widać strzałę – pokrój strzelisty, a drzewa żeńskie – pokrój zbliżony do okrytozalążkowych.

Pień

Osiąga 4,5 metra w pierśnicy. Prosty, "strzałowaty". Kora bruzdowana, szara, u starszych egzemplarzy głęboko spękana. Gałęzie osadzone na pniu prostopadle. Gałązki zróżnicowane na żółtawopopielate długopędy i gęsto ustawione na nich krótkopędy, o charakterystycznych wałeczkach, będących pozostałościami po opadłych łuskach i liściach (do ok. 4 cm długości). Długopędy roczne często grubsze na końcu niż u nasady. Okazy żeńskie i męskie można odróżnić po pędach: żeński pęd ma pąki małe i na wierzchołku zaostrzone a męski duże i zaokrąglone.

Liście

Skrętoległe na długopędach, blaszka liściowa klapowana, na krótkopędach ułożone okółkowo po 5-8, a blaszka liściowa jest wachlarzowata. Kształt szerokowachlarzowaty, blaszka skórzasta, twarda, zielona, aparaty szparkowe jak u okrytozalążkowych na spodniej stronie liści, o unerwieniu widlastym, rozgałęziającym się dychotomicznie, jesienią przebarwiają się na kolor jaskrawożółty (już w drugiej dekadzie września przebarwia się; liście utrzymują się na drzewie aż do ujemnych temperatur, a potem bardzo długo utrzymują się żółte na powierzchni gleby).

Liście i kwiaty męskie

Kwiaty

Roślina dwupienna, choć wszczepia się gałązki żeńskie w korony drzew męskich. Kwiaty męskie – na krótkopędach w postaci zwisających bazi 2-3 cm długości, bardzo mocno pylą; pyłek przenoszony jest na odległość do 1,5 km. Kwiaty żeńskie – dwa nagie zalążki na długiej szypułce, umieszczone na krótkopędzie, liczba kwiatów przeważnie parzysta; nie zawsze oba zalążki rozwijają się.

kwiaty żeńskie

Owoce

Nasiona są żółte, na długiej szypule, otoczone mięsistą osnówką. Przypominają śliwkę o średnicy około 2,5-3 cm (Uwaga: nie należy ich mylić z owocami – nagonasienne nie wytwarzają owoców). Prażone nasiona są jadalne. Osnówki maja nieprzyjemny zapach zjełczałego masła.

Długopęd

Drewno

Zróżnicowane na jasnobrązowy biel i czerwonawożółtą twardziel, posiada jedwabisty połysk oraz zwartą strukturę z wąskimi i dobrze widocznymi słojami rocznymi, przypomina drewno drzew iglastych - jest lekkie i miękkie, poza tym odporne na gnicie i ogień, bardzo cenione, stosowane w rzeźbiarstwie oraz do produkcji mebli i pojemników do przechowywania japońskiej wódki sake.

Biologia i ekologia [edytuj]

Rozwój

Drzewo dwupienne, rozdzielnopłciowe. Kwitnie po 40 latach uprawy z nasion. Zapłodnienie trwa do około 5 miesięcy (to zależy od temperatury i wilgotności). Nasiona z polskich miłorzębów mają bardzo małą zdolność kiełkowania rzędu 20-30%. Zazwyczaj rozwija się tylko jeden zalążek kwiatu żeńskiego. U starszych okazów na pniu występują czi–czi, które mają budowę pędu, ale są nieulistnione. Po zetknięciu się z glebą zakorzeniają się. Pod wpływem np. ruchów skorupy ziemskiej odrywają się od drzewa i wrastają z nich nowe osobniki.

Wymagania siedliskowe

Jest rośliną światłolubną, nie znosi stanowisk ocienionych, na których zamiera. Odporny na mróz. Drzewa o wysokości ponad 20 metrów wysokości i 1 metrze pierśnicy nie należą do rzadkości. Bardzo dobrze wytrzymuje bardzo małe napowietrzenie gleby. Świetnie znosi zasolenie. Jest bardzo odporny na suszę glebową. Źle rośnie na glebach piaszczystych i na takich, na których jest wysokie lustro wody. Odporny na choroby i szkodniki – nie spotyka się żadnych. Bardzo wolno przyrasta na grubość pnia i dosyć długo musi być palikowany. Nadaje się na bonsai. Świetnie znosi cięcie.

Zastosowanie [edytuj]

Roślina ozdobna: W Polsce gatunek dosyć często spotykany w parkach i ogrodach jako drzewo ozdobne, odporne na mrozy.

Dojrzewające nasiona w osnówkach

Miłorząb Ginkgo biloba – liść

Roślina lecznicza:

Miłorząb jest używany jako środek opóźniający starzenie, szczególnie w układzie krwionośnym i nerwowym. Ma on wzmacniać naczynia krwionośne, dlatego jest często zalecany w profilaktyce choroby wieńcowej serca, udaru mózgu oraz osobom starszym z objawami demencji takimi jak: dezorientacja, utrata pamięci, bóle głowy, depresja, zawroty głowy, szum w uszach oraz skarżącym się na skurcze nóg spowodowane upośledzonym przepływem tętniczym. Badania na populacji 6 tys. osób wykazały jednak, że miłorząb nie spowalnia tempa spadku sprawności umysłowej oraz nie wpływa na pamięć, język, uwagę, ani inne funkcje mózgowe[1]

Ma silne właściwości antyoksydacyjne, ochrania więc ośrodkowy układ nerwowy i układ sercowo-naczyniowy przed miażdżycą i spowalnia proces starzenia. Zmniejsza agregację płytek krwi co skutkuje poprawą krążenia nawet przy istniejącej już miażdżycy. Skutecznie zapobiega pogorszeniu się wydolności umysłowej u osób starzejących siępotrzebne źródło.

W sporadycznych przypadkach obserwowano: rozstrój żołądka, bóle i zawroty głowy. Ponieważ miłorząb zmniejsza agregację płytek krwi, występuje więc pewne ryzyko wewnątrzczaszkowych krwotoków. Należy zachować szczególną ostrożność łącząc go z lekami zmniejszającymi agregację płytek krwi (aspiryna, warfaryna).

Miłorząb dwuklapowy zawiera flawonoidy glikozydowe i terpeny, które odpowiadają za większość z wymienionych działań na ludzkie zdrowie.

Celowości stosowania miłorzębu w profilaktyce demencji oraz choroby Alzheimera, a także jego pozytywnego wpływu na sprawność umysłową, nie udało się potwierdzić w badaniach klinicznych.[2][3]. Istnieją także badania wykazujące, że duże dawki miłorzębu japońskiego mogą być szkodliwe dla zdrowia, np. mogą przyczyniać się do powstawania udarów.

Chińczycy wyrabiają z osnówek mydło.

W Japonii nasiona, zwane tam 銀杏 ginnan, są powszechnie spożywane (po uprażeniu). Dodaje się je również do popularnej potrawy chawan mushi.[4]

Odmiany [edytuj]

Miłorząb Ginkgo biloba – najstarszy okaz w Polsce (ogród przypałacowy w Łańcucie)

Na świecie jest około 200 odmian, m.in.:

'Bolesław Chrobry' – blaszki bardziej pogrubione, postrzępione i pofryzowane; odmiana polska

'Stefan Batory' – wyhodowany na AR w Poznaniu

'Władysław Łokietek' – bardzo wolno rośnie (10 lat osiąga 60-70cm,a 20 lat – 1,7 m); bardzo drobne liście; odmiana polska

'Mieszko I' – średni wzrost, pokrój stożkowy; odmiana polska

'Przemysław II' – wąski pokrój o lekko przewieszających pędach; odmiana polska

'Kazimierz Wielki' – przewieszające pędy, korona kopulasta, pędy grube i długie, blaszki liściowe do 20cm, intensywnie i szybko rosnący; odmiana polska

'Fastigiata' – wąska, kolumnowa; klon męski

'Mariken' – holenderska, do małych ogrodów, szczepiona, powstała z „czarciej miotły”; ciemniejsze liście, kuliste, niektóre liście zrośnięte po 2; klon męski

'Pragense' – w Pradze w latach 60. znaleziono, początkowo pędy wzniesione do góry, po kilku latach pędy przewieszają się; krótkie przyrosty 20-30 cm; klon męski

'Saratoga' – amerykańska odmiana – lata 80.; inny kształt blaszki liściowej, podstawa zawsze klinowata; kopulasta korona; często krzewiasta; klon męski

'Variegata' – powstała w Chinach w 1856; w 1995 r. trafiła do Polski; rośnie wolno; z białymi paskami lub plamami na liściach, bardzo duża zmienność liści; im więcej słońca tym bardziej pstra; korona szeroko kopulasta; klon żeński

Rozchodnik ostry (Sedum acre L.) – gatunek rośliny należący do rodziny gruboszowatych (Crassulaceae). Występuje w stanie dzikim w północnej Afryce, zachodniej Azji, na Kaukazie, Syberii oraz w Europie[2]. W Polsce jest rozpowszechniony na całym niżu, rzadszy na pogórzu Sudetów i Karpat. Jest także uprawiany jako roślina ozdobna.Spis treści [ukryj]

1 Morfologia

2 Biologia i ekologia

3 Zastosowanie

4 Ciekawostki

5 Przypisy

6 Bibliografia

Morfologia [edytuj]

Pokrój

Roślina darniowa, tworząca niską, gęstą darń do 10 cm wysokości.

Łodyga

Płożąca się lub wzniesiona, o długości 5–15 cm.

Liście

Grube, jajowate, górą spłaszczone, krótkie i szerokojajowate, zwężające się od nasady ku wierzchołkowi, bez wyrostka. Mają długość do 4 mm, ustawione są dość gęsto na nie kwitnących pędach.

Kwiaty

Złotożółte, prawie poziomo odstające płatki korony, o długości 6–9 mm, zebrane w kilkukwiatowe podbaldachy na szczytach pędów.

Owoc

Torebka o długości (wraz z szyjką) do 5 mm, szyjka 2–3–krotnie krótsza od torebki. Nasiona gładkie.

Gatunki podobne

Rozchodnik sześciorzędowy (w Polsce występuje dużo rzadziej). Ma nieco inne liście i wyrostek u nasady liści ustawionych zwykle w 5–6 rzędów. Nasiona brodawkowate.

Biologia i ekologia [edytuj]

Bylina, chamefit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Bardzo dobra roślina miododajna. W okresie kwitnienia jest bardzo licznie odwiedzany przez pszczoły. Rośnie na murach, nasypach kolejowych, skałach, wydmach piaszczystych, na glebach suchych, kamienistych, chętnie z zawartością wapnia. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Koelerio-Corynephoretea[3]. Liczba chromosomów 2n= 16, 24, 48, 60, 80[4].

Roślina trująca. Może powodować zaczerwienienie skóry. Spożycie większych ilości może spowodować wymioty i osłabienie[5], następnie skurcze, otępienie i paraliż[6].

Zastosowanie [edytuj]

Roślina ozdobna : Pospolicie uprawiany. Nadaje się do ogrodów skalnych oraz do ogrodów naturalistycznych. W miejscach słonecznych i suchych rozchodnik ten może być użyty zamiast trawy do zazielenienia mniejszych powierzchni jako roślina okrywowa. Najlepiej rozmnażać go poprzez sadzonki, można też poprzez nasiona. Rozsadzać można go przez cały rok. W ogródku zwykle sam się nasiewa. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby, wymaga natomiast stanowiska słonecznego. Jako sukulent dobrze znosi suszę. Jest całkowicie mrozoodporny.

Roślina lecznicza :

Surowiec zielarski : ziele. Zawiera alkaloidy: sedaminę, sodyminę, nikotynę, flawonoidy: rutynę, kwasy organiczne, substancje śluzowe, garbniki i sole mineralne

Działanie : obniża ciśnienie tętnicze krwi. W medycynie ludowej był stosowany przy leczeniu nadciśnienia tętniczego i miażdżycy. Zewnętrznie byłużywany do leczenia egzemy oraz innych schorzeń skóry[5]. Działanie rozchodnika jest silne i może drażnić przewód pokarmowy. Leczenie rozchodnikiem należy skonsultować z lekarzem.

Zbiór i suszenie : ziele zbiera się na początku kwitnienia i suszy w miejscach przycienionych, przewiewnych, rozkładając cienką warstwą.

Ciekawostki [edytuj]

Nazwa rośliny pochodzi od ostrego smaku liści.

Rozchodnik jest jednym z ziół, z których wije się wianek niesiony do poświęcenia w kościele podczas obchodów oktawy świąt Bożego Ciała.

Niecierpek pospolity (Impatiens noli-tangere) – gatunek roślin jednorocznych należący do rodziny niecierpkowatych. Występuje w stanie dzikim w Azji, Ameryce Północnej i prawie całej Europie. W Polsce dość pospolity.Spis treści [ukryj]

1 Morfologia

2 Biologia

3 Ekologia

4 Nazewnictwo

5 Zastosowanie

6 Przypisy

7 Bibliografia

Morfologia [edytuj]

Łodyga

Szkliście prześwitująca, w węzłach zgrubiała, naga, dorasta od 30 - 100 cm. Pokryta jest cienką warstewką wosku, dołem bezlistna, u góry rozgałęziona.

Liście

Skrętoległe, jajowate, tępo ząbkowane, do 10 cm długości.

Kwiat

Kwiaty

Cytrynowo- lub złotożółte, w gardzieli czerwono nakrapiane, w 2 - 4 kwiatowych gronach wyrastających w kątach liści. Poszczególne kwiaty mają długość 3 - 4 cm. Charakterystyczna, zagięta na końcu ostroga wytworzyła się z przekształcenia działki kielicha. Dwie pozostałe działki małe i niepozorne. Korona kwiatu posiada pięć płatków – cztery zrośnięte parami, jeden wolny. W środku słupek z pięciołatkowym znamieniem i 5 sercowatych, zrośniętych pręcików.

Owoce

Lancetowatego kształtu, pękające torebki o długości 15 - 25 mm, nagie.

Biologia [edytuj]

Roślina kwitnie od lipca do sierpnia. Kwiaty posiadają mechanizm utrudniający samozapylenie – w młodych kwiatach pręciki zasłaniają znamię, tak, że przylatujące do kwiatów trzmiele tylko obsypują się pyłkiem. Później pręciki odchylając się odsłaniają znamię słupka umożliwiając zapylenie krzyżowe.

Owoce pękają przy dotknięciu lub potrząsaniu, pod wpływem naprężeń panujących w zewnętrznych warstwach ścianek torebki. Ścianki skręcają się spiralnie i wyrzucają nasiona na znaczną odległość (do 2 m[1]).

Roślina trująca

Zawiera słabo trującą substancję goryczową. Powoduje wymioty i zawroty głowy.

Ekologia [edytuj]

Porasta cieniste miejsca w wilgotnych lasach liściastych i iglastych, łęgi, lasy zboczowe, zarośla, brzegi strumieni. Preferuje gleby bagienne, bogate w próchnicę, w bliskości źródlisk i ruchomych wód gruntowych.