Ćwiczenie słuchu fonematycznego

• wskazówki dla rodziców

Ćwiczenie słuchu fonematycznego prowadzi się w takiej kolejności:

-stwierdzenie, że wyraz składa się z głosek /głoska- najmniejsza wymawiana i słyszana cząstka wyrazu/,

-wyodrębnienie pierwszej głoski w wyrazie,

-wyodrębnienie ostatniej głoski w wyrazie,

-poszukiwanie wyodrębnionych i poznanych w izolacji głosek w środku wyrazu,

-liczenie głosek w wyrazie oraz budowa symbolicznego obrazu wyrazu czyli tzw. schematu

Analizę słuchową należy prowadzić systematycznie kontrolując czy poszczególne jej etapy są opanowane. Zaczynamy więc od wyrazów jednosylabowych, dwugłoskowych typu: ul i trzygłoskowych typu las. Później dwusylabowe wyrazy czterogłoskowe typu: lala, woda, a potem do coraz to dłuższych wyrazów. Prowadząc z dzieckiem ćwiczenia z analizy słuchowej nie okazujmy zdenerwowania, nie niecierpliwmy się jeżeli dziecko ma problemy. Prowadźmy ćwiczenia systematycznie, w każdej wolnej chwili, po kilka minut. Dziecko nie może czuć się zmęczone, znudzone. Dlatego do ćwiczeń wykorzystujemy spacer, kąpiel, przygotowywanie posiłków i wiele innych codziennych sytuacji.

Wybrzmiewać głoski należy prawidłowo, np. r nie re, m nie me itp.

Jak to należy robić?

Wybieramy wyraz dwugłoskowy np. ul. Musi on być krótki i składać się z głosek, które łatwo i dowolnie długo można wymawiać. Trzeba dziecko zainteresować tym wyrazem np. poszukać ilustracji przedstawiającej ul w książce, w albumie ze zdjęciami, na obrazku do malowania. Powtarza się z dzieckiem kilkakrotnie wyraz ul /bardzo wolno/.

-Czy ciągle słychać ten sam dźwięk?

-Jakie dźwięki słychać w tym wyrazie? Taki dźwięk który wyraźnie słychać w wyrazie nazywa się głoską.

Następnie uczymy dzieci odłączać pierwszą głoskę w wyrazie. Materiał językowy do ćwiczeń czerpiemy z najbliższego otoczenia np. oko, ule , Ala, Ola, Ela , Iga, las, lis, ser, rak, mama, tata, kot, dom, hak, potem domek, kotek obraz, ulica, okno, burak , cebula ,klamka, balon, taca, gumka, garnek, aparat, parasol, cudak, buty, ekran, farby, klon, lala, lalka, młotek, narty, nuty, palto, rower, robot, mleko, worek, zegar itp.

Ćwiczenia te należy prowadzić w połączeniu z zabawą.

-Nadawanie imion lalkom, postaciom na ilustracjach, rysunkach dziecka.

Ta lalka ma na imię Ala. Jaką głoskę słyszysz na początku tego wyrazu? Czy znasz inne imiona, które zaczynają się na taką samą głoskę? /Agata, Adam, Agnieszka, Ania, Andrzej itp./

-Stań obok jakiegoś przedmiotu, którego nazwa zaczyna się na głoskę np. k.

Dziecko podchodzi do tego przedmiotu lub może przynieść zabawkę .

-Co trzymam w ręku?- /np. lalka/. Wymyśl teraz wyraz zaczynający się na tę samą głoskę.

Dziecko mówi np. lampa, lody, lizak las itp.

-Masz obrazki przedstawiające np. mak, kurę, rybę, most, motyla, lisa. Wybierz obrazki takie, których nazwa zaczyna się na głoskę m.

Następnie zaczynamy pracę nad wyodrębnianiem ostatniej głoski.

-Jaką głoskę słyszysz na końcu wyrazu klasa?

Jeśli dziecko powie sa, to należy zapytać: Co słyszysz na końcu sa? Powiedz wyraz, który zaczyna się na tę głoskę./ Agata, aparat itp./

Zarówno wyrazy jak i głoski należy wymawiać bardzo powoli.

-Jaką głoskę słyszysz na końcu wyrazu nagle?

-Czy wyrazy: mama, mak, tata kończą się na tę samą głoskę?

-Masz tu 5 obrazków: garnek, mak, burak, dom, oko. Odłóż te, które przedstawiają przedmioty których nazwa kończy się na głoskę k. /garnek, mak, burak/

Należy prowadzić dużo podobnych zabaw. Wzorując się zarówno na tych propozycjach, jak i na propozycjach dotyczących wyodrębniania głoski na początku wyrazu.

Następnie zajmujemy się głoskami, które znajdują się w środku wyrazu. Trzeba dokładnie powiedzieć dziecku o jaką głoskę chodzi.

Np. wymyślcie taki wyraz, gdzie głoska o jest w środku wyrazu. /dom, parasol, most, motyl/

-Czy w wyrazie krowa słyszysz głoskę o?

-Jaką głoskę słyszysz w wyrazie koper jako drugą?

-Jaką głoskę słyszysz w wyrazie balon jako czwartą? itp.

Następnie przechodzimy do liczenia głosek i budowania schematu wyrazu. Dziecko zaczyna liczyć głoski najpierw w wyrazach typu: las, rak, ul, mama, tata itp.

Do tego potrzebne będą małe obrazki i białe kartoniki tzw. cegiełki.

Najpierw wyraz dzielimy na głoski. /u-l/

-Ile głosek słychać w wyrazie ul?

Dziecko kładzie przed sobą ilustrację ula. Następnie bierze tyle nakrywek, ile jest głosek w wyrazie ul.

Biorą ,kładą nakrywki jednocześnie prawidłowo wybrzmiewając. W ten sposób należy prowadzić ćwiczenia na różnorodnych wyrazach. /Zwrócić uwagę, aby dziecko zawsze wskazywało nakrywki od strony lewej do prawej/.

Przy składaniu schematu dłuższych wyrazów pojawia się podział wyrazów na sylaby. Pojęcie sylaby najlepiej dziecku przybliżyć przez wyliczanki.

Np. Dzięcioł rzecz to oczywista, główny w lesie perkusista.

Raz buraczek, nieboraczek zaczerwienił się jak maczek. itp.

Każdy wyraz najpierw dzieli się na sylaby, potem liczy się głoski w każdej sylabie i dodaje. W budowie schematu podział na sylaby musi być zaznaczony /czyli zachowana przerwa/ między sylabami.

Trzeba także prowadzić wiele zabaw mających na celu odrywanie głoski od wyrazu, dodawanie głoski, zmienianie itp.

Np. Powiedz kot bez ostatniej głoski. ko

Powiedz las bez pierwszej głoski. as

Czy potrafisz powiedzieć sto bez środkowej głoski? so

Kangur ministra

Dziecko dopowiada koniec zdania.

Np. “Kangur ministra lubi dziewczynki, których imię rozpoczyna się na głoskę np.E;

Kangur ministra lubi owoce na głoskę b;

Kangur ministra lubi zwierzęta w nazwie których słyszymy głoskę m;

Kangur ministra nie lubi warzyw których nazwa składa się z dwóch sylab;

Mam na myśli...

Dziecko kończy rozpoczęta przez dorosłego zdanie:

Mam na myśli ciocię, której imię rozpoczyna się na głoskę N;

Mam na myśli babcię która mieszka w mieście na literę W itp.;

Zaczyna się na ...

Mówimy alfabet, dziecko mówi “stop”. Mówimy głośno na jakiej głosce zatrzymaliśmy się. Teraz szukamy wspólnie z dzieckiem np. nazwy zwierząt, artykułów spożywczych, części ubrania, imion, nazwisk zaczynających się na wskazaną głoskę.

Np. pies, pączek, palto, Paulina itd.

Koniec staje się początkiem

W tej zabawie dziecko za każdym razem musi znaleźć wyraz rozpoczynający się od ostatniej litery wyrazu poprzedniego.

Np. duszek – kłódka – archiwum – mysz – sznurek – komar itd.

Jak się nazywasz?

Dziecko odpowiadając na przeróżne pytania musi używać tylko wyrazów zaczynających się głoską, na którą zaczyna się jego imię.

Np. Jak się nazywasz?- Robert

Jakie lubisz zwierzęta? –Ryby

Jakich zwierząt nie lubisz? – Ropuch

Co ci się podoba? – Róża

Rymy

Zachęcamy dziecko do stania się poetą i tworzenia rymów. Najpierw podajemy jakiś wyraz i sami tworzymy do niego kilka rymów, a następnie dziecko samodzielnie układa rymy do podanych wyrazów.

Np. filiżanka- skakanka- szklanka- polanka – krajanka;

świnka-

psina

jeść-

Rymować możemy również krótkie zdania.

Np. Mój kapelusz jest czerwony. – I szuka żony.

On jedzie do domu. – Nic nie mówi nikomu.

Ptaszek sobie stał. – I robił hau, hau...

To jest Marek. – Co ma nowy zegarek.

Literatura:

1.H. Brosche: “170 gier i zabaw w domu i w podróży”, Wydawnictwo Św. Antoniego, Wrocław 2001r.

2.K. Kamińska: ”Nauka czytania dzieci w wieku przedszkolnym”, WSiP, Warszawa 1999r.

3. ”Wychowanie przedszkolne” 1/2002, MAC EDUKACJA, Kielce,