Słuch fonematyczny leży u podstawy rozumienia wypowiedzi ustnych, umożliwiając prawidłowy odbiór i różnicowanie dźwięków mowy, czyli prawidłową analizę i syntezę słuchową wyrazu (wypowiedzi). Analiza i synteza słuchowa stanowią mechanizm czytania i pisania, obejmują następujące umiejętności: wyodrębnianie zdań z potoku mowy, wyrazów w zdaniach, a także sylab i głosek w wyrazach - w wyniku analizy słuchowej wyrazu dziecko potrafi podzielić go na sylaby np. kogut -> ko-gut, albo na głoski : kogut -> k-o-g-u-t, natomiast w wyniku syntezy potrafi scalić w układ słuchowy (wyraz) sylaby np. ko-gut -> kogut, albo głoski k-o-g-u-t -> kogut. Odpowiednio wykształcony słuch fonematyczny umożliwia również prawidłową wymowę, wychwytywanie różnic między słowami podobnie brzmiącymi, ale mającymi inne znaczenie (np. kosy-kozy, półka-bułka, bucik-budzik). Słuch fonematyczny pełni rolę autokontrolera wypowiedzi i dlatego jego sprawność pozwala mowie wykształcić się w sposób prawidłowy.

            Zaburzenia słuchu fonematycznego utrudniają rozumienie mowy i są przyczyną:

• wadliwej realizacji głosek (opuszcza, przestawia lub dodaje różne głoski, sylaby), powodującej trudności w czytaniu (uporczywe literowanie) i pisaniu ze słuchu dłuższych wyrazów, zniekształcanie wyrazów w dyktandzie - nieprawidłowo wykształcony słuch fonematyczny jest jedna z przyczyn dysleksji;

• trudności w rozumieniu złożonych instrukcji i poleceń słownych;

• trudności w zapamiętywaniu, powtarzaniu trudnych wyrazów i dłuższych zdań;

• trudności w tworzeniu zdań i opowiadań, ubogiego zasobu słów, występowania agramatyzmów, prymitywnych, prostych zdań w opowiadaniu;

• trudności w pisowni wyrazów ze zmiękczeniami, kłopoty z różnicowaniem j - i, opuszczanie wyrazów, końcówek wyrazów, zamiana głosek dźwięcznych na bezdźwięczne, syczących głosek na szumiące;

• trudności w zapamiętywaniu ciągów słownych, np. dni tygodnia, nazw miesięcy oraz treści wierszy i piosenek, a także trudności w nauce tabliczki mnożenia;

• trudności w zapamiętaniu, powtórzeniu trudnych wyrazów i dłuższych zdań;

• opóźnionego rozwoju mowy i wad wymowy. Dziecko dobrze słyszy słowa, lecz w ciągu mownym nie potrafi rozróżnić pojedynczych dźwięków, lub złożyć je w całość dźwiękową.

• trudności w różnicowaniu dźwięków mowy (głównie tych o podobnym brzmieniu) i określeniu ich położenia w wyrazie (na początku, na końcu, w środku);

• trudności z rozróżnianiem tzw. paronimów, czyli słów różniących się jedną głoską np. t - d budy-buty,  sz-ż wiesza-wieża, k-t konie-tonie, n-m nóżka-muszka itp. ;

• problemów z dokonywaniem analizy sylabowej i głoskowej wyrazów;

• trudności w syntetyzowaniu (scalaniu) sylab i głosek w wyrazie;

• problemów w pisaniu, zwłaszcza z dwuznakami, spółgłoskami miękkimi, dźwięcznymi i bezdźwięcznymi;

• trudności w nauce języka obcego

Przykładowe ćwiczenia słuchu fonematycznego:

I Ćwiczenia słuchowe

W programie wychowania słuchowego przewiduje się szereg ćwiczeń rozwijających wrażliwość słuchową dziecka. Ćwiczenia te mają na celu pomóc dziecku rozwijać jego uwagę słuchową i zainteresowanie dźwiękami, uczyć rozróżniania dźwięków, reagowania na usłyszane dźwięki i lokalizować ich źródło, a także rozróżniać natężenie, wysokość, czas trwania oraz ilość dźwięków.

·         Rozpoznawanie głosów zwierząt zarejestrowanych na taśmie magnetofonowej.
Najpierw będą to głosy zwierząt najbardziej znanych: psa, kota, krowy, kury, koguta, kaczki, gęsi, konia, kurcząt, świni, żaby, gołębia; potem głosy zwierząt, z którymi dzieci stykają się rzadziej, np.: kozy, osła, lwa, mewy, wrony, wróbla, bociana itp.;

·         Młodych miłośników motoryzacji sprawdzić możemy przy rozpoznawaniu odgłosów charakterystycznych dla pojazdów: samochodu, traktora, pociągu, motocykla, tramwaju, wozu straży pożarnej, karetki pogotowia, statku, roweru, wrotek, deskorolki, itp.;

·         Dość trudnym, wymagającym dużego skupienia, jest zadanie odgadnięcia odgłosów docierających zza przysłony (parawanu), albo z sąsiedniego pomieszczenia. Może to być np.: odgłos przelewania wody, rozdzierania papieru, telefonu, przesuwania krzesła, upadku piłki, gwizdu czajnika, brzęku kluczy, itd.;

·         Po powrocie z wycieczki np. do lasu dzieci opowiadają swoje wrażenia biorąc za podstawę tylko dźwięki, jakie tam słyszały: szelest liści, wycie wiatru, skrzypienie drzew, śpiew ptaków, stukanie dzięcioła, szum strumyka, odgłos przejeżdżającego wozu itp.;

·         Zabawa słuchowa, której przebieg związany jest z pytaniem, które ze znanych przedmiotów, wydają takie dźwięki? syczą: czajnik, balonik, z którego spuszczamy powietrze, dzwonią: telefon, budzik, dzwonek u drzwi, dzwonki w kościele, dzwony na dzwonnicy, dzwonek w szkole, itp., warczą: odkurzacz, froterka, kosiarka, tykają: zegar, szumią: wiatr, potok, fale morskie,  gwiżdżą: czajnik, gwizdek trenera, gwizd lokomotywy, itd.;

·         Do uważnego wsłuchania się w mowę i starannej artykulacji zmusza mówienie szeptem przez tubę (rolka po papierze toaletowym lub ręcznikach jednorazowych), a także wysłuchanie własnej wypowiedzi nagranej uprzednio na taśmę magnetofonową;

·         Udzielanie przez dzieci odpowiedzi na pytanie: co słyszysz? Dziecko z zamkniętymi oczami wsłuchuje się w ciszę - żadne dźwięki nie są wytwarzane celowo. Po krótkim czasie wsłuchiwania się określają, co słyszy: stukot butów o bruk, skrzypnięcie drzwi,  szczekanie psa, odgłos samochodów, ptaków, rozmowy ludzi itp.;

 

 

II Ćwiczenia rytmiczne:

• Ćwiczenia w rozpoznawaniu melodii piosenek po zaśpiewanym fragmencie (lub z kasety) i wyklaskaniu rytmów piosenek;

• Słuchowa analiza podanego rytmu i ruchowe jego odtwarzanie poprzez wyklaskiwanie, wystukiwanie, wytupywanie;

• Odtwarzanie przestrzenne układów rytmicznych poprzez układanie klocków. Terapeuta wystukuje rytm, dziecko układa np. klocki, z uwzględnieniem ilości uderzeń i odległości czasowych między nimi;

• Graficzne odtwarzanie wysłuchanego rytmu (rysowanie kropek lub linii). - odtwarzanie rytmiczne układów przestrzennych - na podstawie układu np. klocków, dziecko wystukuje lub wyklaskuje rytm;

• Rozpoznawanie układów przestrzennych lub rytmicznych, zgadywanie, który spośród kilku układów na planszy został wystukany lub który spośród kilku wystukanych odpowiada wzorom na planszy (lub wzorom ułożonym z klocków).

• Rytmiczne wypowiadanie treści krótkich wierszy (z wyklaskiwaniem);

• Naśladowanie ilości sygnałów i tempa uderzeń np. ołówkiem lub w bębenek;

III Ćwiczenia w rozpoznawaniu i wyodrębnianiu głosek z wyrazów:

Kiedy dzieci nie mają już trudności ż wyróżnianiem samogłosek na początku wyrazu (w nagłosie), przystępujemy do wyróżniania w nagłosie spółgłosek. Staramy się łączyć te czynności z zabawą. Podobnie jak przy wyróżnianiu samogłosek, pierwsze ćwiczenia wykonujemy na łatwych, krótkich wyrazach o zapisie zgodnym z fonetyką, np.: las, sok, dom. Potem dzieci wyszukują nazwy zaczynające się określoną głoską; np. „b”: baba, buda, balon, albo „k”: kot, koc, kura. A następnie:

• odnajdują w grupie imiona dzieci zaczynające się np. głoską „m” - Marta Martyna, Monika;

• wyszukują wokół siebie przedmioty, których nazwy zaczynają się określoną głoską, np.: „p”: pudełko, pasek plecak, piórnik, papier;

• podnoszą w górę rękę, jeśli w wyrazach wymawianych przez terapeutę usłyszą daną głoskę, np. „l”: lato, lak, lala, kula, stół, las;

• chwytając piłkę rzuconą przez terapeutę, podają jednocześnie wyraz zaczynający się głoską, np. „z”: zupa, zegar, zabawka, zapałki;

• ustalają, jaką głoską zaczynają się odczytywane przez terapeutę wyrazy, np. pole, kolej, mapa, słowik olej, osa;

• nazywają rozrzucone na stole obrazki, a potem wybierają te, których nazwy zaczynają się taką głoską, jak wskazywany przez terapeutę przedmiot. Jednakże obrazki muszą mieć czytelne, jednoznaczne nazwy: but, lala lody, noga;

• po lewej stronie układają obrazki zaczynające się np. głoską „p”, a po prawej zaczynające się głoską „d”;

• łączą linią (np. sznurowadłem, wstążką) obrazki przedmiotów, których nazwy zaczynają się tą samą głoską;

• odgadują, jaką głoską zaczynają się nazwy pokazywanych przedmiotów;

• opuszczają głowę, kiedy usłyszą w wyrazach podawanych przez terapeutę np. głoskę „g”;

• bawią się w sklep, gdzie kupują przedmioty, których nazwy zaczynają się np. głoską „s” - sałata, sok, seler, smalec, ser (a odkładają na bok: kaseta, kokos, ananas);

• wymyślają nazwy ulic nowopowstającego miasta. Wszystkie mają się zaczynać na wskazaną głoskę, np. „n”: Nowa, Nasza, Nadrzeczna, Nocna, Nagietkowa;

• podają nazwy z początkową głoską np. „f”: fala, fabryka, foka, fotel, firana, fajka, fontanna-mogą to robić w formie zabawy - Jedzie pociąg z towarami na literke...”f”;

• dobierają w pary wyrazów, które różnią się tylko jedną głoską (koza - kosa, mama - dama, tata - data, pije - bije, Ala- Ola) i zaznaczanie, które głoski są do siebie podobne;

• rebusy - układamy 3 obrazki, których początkowe głsoki utworzą nowy wyraz np.: balon - ul - teczka = but, parasol - auto - stół = pas, paczka - autobus - worek = paw; można tą samą zabawę przekształcić na układanie wyrazów z ostatnich głosek wyrazów np:

 

kłos	jabłko	mors	(sos)	SOS

 

dym	korale	klucz	(mecz)	MECZ

 

kaktus	drzewo	bąk	(sok)	SOK

 

 

Te same i podobne zabawy można wykorzystać do wyróżniania głosek w środku i na końcu wyrazu (w śródgłosie i w wygłosie). Najpierw samogłoski, potem spółgłoski. Zaczynamy od pracy na podstawie oglądanych przedmiotów i obrazków, po czym przechodzimy powoli do pracy na materiale literowym.

IV Ćwiczenia analizy i syntezy słuchowej:

Po ćwiczeniach różnicujących głoski opozycyjne można przejść do ćwiczeń analizy i syntezy słuchowej wyrazów, zawierających ćwiczone głoski. Dzieciom z zaburzonym słuchem fonematycznym ćwiczenia te sprawiają dużo problemów. Trudności może sprawiać podział wyrazu na sylaby, a następnie łączenie go w całość. Wtedy włączając w materiał ćwiczeniowy zaburzone głoski zaczynamy od najprostszych, dwusylabowych wyrazów, o sylabach otwartych, czyli kończących się samogłoskami. Wyrazy powinny stanowić jednoznaczne nazwy: ma - ma (mama), ta - ta (tata), po - le (pole), ku - la (kula). Dopiero później wprowadzamy wyrazy trzy- i więcej sylabowe. Początkowo również o sylabach otwartych (na dalszym etapie pracy także zamkniętych), np.: ma - kie - ta (makieta), sa - la - mi (salami), ko - lo - ry (kolory), wi - no - gro - na (winogrona), pe - li - ka - ny (pelikany). Dla zilustrowania podziału wyrazu na sylaby można posłużyć się zestawem kartoników z obrazkami o dwusylabowych nazwach: bu - da (buda), wa - ga (waga), bu - ty (buty), pło - tek (płotek), wo- da (woda), ma - pa (mapa). Obrazek powinien mieć pod spodem umieszczoną nazwę w taki sposób, aby na przecięciu kartonika, wyraz i obrazek podzieliły się równo, dając dwie części obrazka i dwie sylaby. Przecięcie obrazka w obecności dziecka (przy jego aktywnym udziale) i utworzenie sylab ułatwia zrozumienie i zapamiętanie podziału wyrazów na sylaby. Prowadzący rozsuwa i łączy elementy obrazków wraz z podpisami, dając poglądowy obraz tworzenia sylaby poprzez dzielenie wyrazu, ale także tworzenia wyrazu poprzez łączenie sylab. Dzieci mogą później powtarzać te czynności na swoich pomocach (kartonikach). Można również dzielić na sylaby imiona członków rodziny: Ka - sia (Kasia), Mo - ni - ka (Monika), Ka - mil (Kamil). Potem  dziecko dzieli na sylaby swoje imię. Pomocne jest jednoczesne klaskanie w rytm wypowiadanych sylab.

Krok po kroku, stopniowo i powoli zwiększamy stopień trudności ćwiczeń. Terapeuta czyta wyrazy. Dziecko dzieli je na sylaby i układa przed sobą odpowiednią liczbę klocków (płytek, ołówków, patyczków) zgodną z liczbą sylab w wyrazie. Następnie dziecko próbują dzielić samodzielnie na sylaby nazwy przedmiotów przedstawionych na obrazkach (rozdanych im wcześniej).

·         Zabawa z piłką - terapeuta rzuca piłkę do dziecka, wymawiając jednocześnie sylabę. Dziecko powinno chwycić piłkę i dokończyć wyraz, dodając „swoją” sylabę.;

·         zabawa "Kto to?" - rozkładamy zestaw obrazków (figurek) zwierząt - kot, pies, kura, krowa, koza, kogut, świnka, koń itp. Dziecko nazywa zwierzęta (ustalenie, że dziecko je rozpoznaje). Następnie mówimy wyraz sylabami, a dziecko dokonuje syntezy i wypowiada cały wyraz wskazując zwierzątko (po kilku razach następuje zmiana ról);

·         Rozpoznawanie obrazków zaczynających się od tej samej sylaby;

·         Rozpoznawanie obrazków kończących się tą samą sylabą;

·         Sztafeta sylabowa - tworzenie wyrazów rozpoczynających się od tej samej sylaby - mama, makaron, marzenia, makrela itp. lub kończących się tą samą sylabą np. piżama, rama, mama, tama itp.;

·         Łańcuch sylabowy - rozpoczynamy zabawę wypowiadając dwusylabowy wyraz, dziecko powtarza wyraz i dzieli go na sylaby. Druga sylaba staje się początkiem nowego wyrazu powstałegonp.: wa - ta (wata), ta - ma (tama), ma - ki (maki), ki - je (kije), je - my (jemy), my - dło (mydło) i tak aż do wyczerpania pomysłów;

·         Analiza z podskokami - podajemy dziecku wyraz, a jego zadaniem jest podzielić go na sylaby, ale po wymówieniu każdej z nich musi podskoczyć np. balony- ba(podskok) - lo(podskok) - ny(podskok);

·         Wyodrębnianie zdań z potoku mowy - przygotowujemy zestaw obrazków tematycznych. Mówimy np. kotek pije mleko, a dziecko, jeśli widzi taki obrazek ma klasnąć w dłonie;

·         Rozsypanka obrazkowa - kładziemy przed dzieckiem obrazki i polecamy mu ułożyć z nich zdania;

·         Zdania niedokończone - rozpoczynamy zdanie, a dziecko ma za zadanie je dokończyć np. Kiedy jestem wesoły, wtedy...., Gdybym był królem

Gotowość do podjęcia nauki czytania i pisania zależy od odpowiedniego poziomu rozwoju procesów psychomotorycznych /sprawność analizatorów wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno-ruchowego, sprawnosć aparatu artykulacyjnego i sprawnosć manualna/ oraz poznawczych /właściwości myślenia/,
a także emocjonalno-motywacyjnych /nastawienia dziecka wobec konieczności lub chęci opanowania umiejętności czytania i pisania oraz wobec pojawiających się przeszkód w tym procesie/ i społecznych /umiejętność
uczestniczenia w życiu klasowym/.Zaproponowane ćwiczenia analizy i syntezy słuchowej to praca nad analizatorem słuchowym. Ćwiczenia te kształtują słuch fonematyczny /lub fonologiczny/, czyli umiejętność różnicowania głosek danego języka.Dzieci ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu, czyli z tzw. dysleksją rozwojową
na początku edukacji szkolnej, mają trudności z wyodrębianiem głosek, dokonywaniem analizy i syntezy słuchowej.
Zauważamy, że również te dzieci, które nie były objęte edukacją przedszkolną, wymagają dłuższego okresu czasu zanim zaczną wyodrębniać prawidłowo głoski.Zachęcam Rodziców do wspólnej zabawy z dzieckiem w domu, stymulującej jego rozwój. Do zabawy można zaprosić młodsze rodzeństwo, czy zaprzyjaźnione dzieci.

            I.      Przykłady ćwiczeń słuchowych

 II.      Ćwiczenia w dostrzeganiu podobieństw słów

III.      Ćwiczenia kształtujące świadomość zdania

IV.      Ćwiczenia kształtujące świadomość słowa / wyrazu

 V.      Ćwiczenia w analizie i syntezie sylabowej

VI.      Ćwiczenia różnicowania głosek w słowie

              I.   Przykłady ćwiczeń słuchowych

1. Rozpoznawanie odgłosów płynących z otoczenia - zamknij oczy, powiedz co słyszysz, skąd dolatują dźwięki, które słyszysz.

2. Rozpoznawanie różnych dźwięków z kasety magnetofonowej i znajdywanie źródła dźwięku na obrazkach.

3. Rozpoznawanie dźwięków wydobywanych z różnych przedmiotów, np. zgniatanie gazety, pocieranie woreczkiem foliowym, uderzanie łyżeczką o
szklankę, stukanie o blat stołu itp. Co upadło? Czym uderzono?

4. Rozpoznawanie dźwięków instrumentów muzycznych.

5. Ćwiczenia rytmiczne z bębenkiem - odtwarzanie przez dziecko częstotliwości, ilości dźwięków i natężenia uderzenia.

6. Odtwarzanie dźwiękiem narysowanego lub ułożonego z klocków wzoru, np.

                         o, oo, o, oo, o, oo

                         ooo, oo, o, ooo, oo, o

                         o, ooo, o, ooo, o, ooo

  Dziecko może uderzać dłonią, palcem, pałeczką w stół, bębenek, wyklaskiwać rytm.

7. Rozpoznawanie układu przestrzennego odpowiadającego wystukanemu rytmowi.

8. Graficzne odtwarzanie wysłuchanego rytmu.

  9. Porównywanie długości wypowiadanych pary słów, zdań. Które słowo jest dłuższe: osa czy krokodyl?  Które zdanie jest dłuższe: „Pada deszcz” czy „Ola lubi podlewać kwiatki”?

  10. W zdaniu : „Tomek myje auto” -  jakie słowo jest pierwsze, jakie ostatnie, jakie słowo jest przed słowem „myje”, jakie słowo jest za słowem „myje”?

  11. Rozpoznawanie ustalonej sylaby, np. „bok” usłyszanej wśród innych i zareagowanie na nią klaśnięciem, np. w ciągu sylab: buk, bok, puk, byk, bok, buk, byk, bok, puk, bok, itd.

  12. Powtarzanie sylab trudnych,  np. sia, sio, siu, sie ;  pa, po, pi, pu, py ;  ar, or, er, ur.

 

II.  Ćwiczenia w dostrzeganiu podobieństw słów

   1. Dobieranie rymowanych nazw na podstawie obrazków. Rozkładamy przed dzieckiem pomieszane    obrazki. Nazywamy każdy obrazek. Potem prosimy, aby dziecko dobrało te, które się rymują, np. waga - flaga, ptak - rak,    słoń - koń, osa - kosa, sanki - pisanki,  kura - góra,  kaczka  -  paczka.

   2. Tworzenie rymów w zdaniu:   Kotek wskoczył na......................

                                                        Kaczka to była ............................

                                                        Lata mucha koło..........................

                                                        Jedziemy z górki na ....................

   3. Tworzenie rymów do słów w izolacji:  panna, kaczka, dama, kłódka, nos.

 

 III.   Ćwiczenia kształtujące świadomość zdania

   1. Pokazujemy  3 obrazki, do każdego wypowiadamy zdania, komentując to:

                     Obrazek 1 - Agata myje lalkę.

                     Obrazek 2 - Kot pije mleko.

                     Obrazek 3 - Adam ma samolot.

         Za każdym razem mówimy dziecku: to co powiedziałam, to jest zdanie.

2. Określenie, ile zdań słyszą dzieci - odkładanie żetonów, a gdy mamy pewność, że dziecko umie liczyć, tylko słuchowo liczy zdania. Dziecko może też określić ilość zdań wyklaskując, rysując kreski, uderzając pałeczką. Popatrz na obrazek, posłuchaj i powiedz, ile powiedziałam zdań:

Obrazek 1: To Ola i Krzysiu. Ola ma lalkę. Krzysiu ma psa.

Obrazek 2: To jest stół. Na nim stoi wazon. Pod stołem śpi kot.

Obrazek 3: To jest dom. On ma komin. Ten komin dymi.

 

IV. Ćwiczenia kształtujące świadomość słowa / wyrazu

1. Pokazujemy 3 obrazki, nazywamy przedmioty na nich tłumacząc, że to co mówimy to słowo,  np. obrazek 1 - samolot, obrazek 2 - dom , obrazek 3 - lalka.

2. Określenie, ile słów dziecko słyszy w zdaniu podawanym do obrazka - odkładanie żetonów, a gdy mamy pewność, że dziecko umie liczyć, tylko słuchowo liczy słowa w zdaniu. Dziecko może też określić ilość słów wyklaskując, rysując kreski, uderzając pałeczką, ciąć pasek papieru. Obrazek 1 - Ola ma lalkę. Obrazek 2 -  Lis ma rudy ogon. Obrazek 3 - Tomek myje auto; itd.

3. Określanie, ile słów dziecko słyszy w zdaniu bez obrazka.

 

             V.   Ćwiczenia w analizie i syntezie sylabowej

1. Podział słów na sylaby. Mówimy krótkie słowa wypowiadając je wolno. Każde otworzenie ust to sylaba, np. ko-tek, o- sa,  mo-tyl.

2.Dzielenie słów na sylaby z jednoczesnym stukaniem, wyklaskiwaniem, odkładaniem żetonów.

3. Dzielenie słów na sylaby - jednoczesne wypowiadanie sylaby i stawianie kroku lub wykonywanie podskoku obunóż w górę,  w przód  -  zabawa  „Mówiące roboty”.

4. Rysowanie tyle kresek ile dziecko słyszy sylab - liczenie sylab.

5. Rzut do dziecka piłki i polecenie wymienienia słowa zaczynającego się określoną sylabą, np. ko - tek, ko - łek, ko - rek.

6. Dokończ słowo rozpoczęte sylabą, np. ko - miniarz, mar - chewka.

7. Dziecko słysząc słowo wypowiedziane sylabami łączy je, dokonuje syntezy, aby je rozpoznać, np. do - bra - noc - ka - dobranocka,   her - bat - ni - ki - herbatniki,  ma - ka - ron - makaron. Zabawa - proszę podaj mi: ze - szyt,  dłu - go - pis.

8. Zabawa - Jestem poszukiwaczem skarbów, szukam czegoś, np. co zaczyna się sylabą : ka, kończy sylabą  : ta.

9. Wypowiadanie swojego imienia i nazwiska, innych słów bez pierwszej sylaby.

 

VI.  Ćwiczenia różnicowania głosek w słowie

·    Wymawianie samogłosek a, o, u, i, e, y - głoska wymawiana jest długo przy szeroko otwartych ustach. W obrazowym schemacie modelu wyrazu oznaczamy kolorem czerwonym.

·    Wymawianie spółgłosek - ważne, aby nie wymawiać sylabowo np. ry, dy, py, ale krótko r, d, p przy małym otwarciu ust. W obrazowym schemacie modelu wyrazu oznaczamy kolorem niebieskim.

·    Głoska to najmniejsza wymawiana i słyszana cząstka słowa.

·    Nagłos - początek słowa (pierwsza głoska)

·    Śródgłos - środek słowa (nie pierwsza i nie ostatnia głoska)

·    Wygłos - koniec słowa (ostatnia głoska)

 

1. Wyróżnianie w nagłosie  samogłosek: a, e, i, o, u  -  w słowach: agrafka, antena, agrest, Adam, ekran, ekierka, Ela, igła, indyk,  Irka, okręt, osa, okno, Ola, ubranie, ul, Ula. Brzmienie pierwszej samogłoski należy przedłużyć np. oosa, uule, iigła. Jaki dźwięk, jaką głoskę słyszysz na początku? Dziecko powtarza wyodrębnione głoski.

2. Rozpoznawanie nazwy obrazka na podstawie pierwszej głoski. Kładziemy przed dzieckiem kilka obrazków, np. okulary, igła, agrafka, okno, ekierka. Dziecko nazywa, każdy obrazek i mówi jaką głoską zaczyna się jego nazwa. Jakie głoski słyszy na początku nazw tych obrazków?

3. Wyróżnianie pierwszej samogłoski w prostych wyrazach, w których druga z kolei jest samogłoską, np. rak, sok, koc, nos, mak.

4. Wypowiadanie krótkiego i prostego słowa (powoli), np. ul, osa, oko, nos. Prosimy, aby dziecko powiedziało, co słyszy na początku i na końcu.

5. Wyodrębnienie głosek w nagłosie, wygłosie, śródgłosie w prostych wyrazach:

·        oglądanie obrazków przedstawiających: las, lisa, dom, dym,

·        wyodrębnienie głoski w nagłosie  l,  d,

·        segregowanie obrazków według pierwszej głoski w ich nazwie: lis - las, dom - dym,

·        wyodrębnienie głoski w wygłosie:  s, m,

·        określenie różnic w ich nazwach lis - las,  dom - dym (różnią się środkową głoską),

·        wyodrębnienie głosek w śródgłosie:  a - i , o - y.

6. Podział na głoski prostych wyrazów jednosylabowych: rak, mak, kot, por, ul, ser, las, koc, tor. Dziecko wymawia kolejne głoski i wystukuje je: r - a - k.

7. Liczenie ilości głosek i określanie ich miejsca w słowie.

8. Wyszukiwanie obrazków, które rozpoczynają się na podaną głoskę.

9. Wyodrębnienie głosek w nagłosie w nazwach przedmiotów przedstawionych na obrazkach. Łączenie w pary obrazków zaczynających się tą samą głoską, np. lampa - lalka, okno - oko, sanki - samochód.

 10. Wymyślanie słów na określoną głoskę. Zabawa - jestem poszukiwaczem skarbów, szukam czegoś co:

-         zaczyna się głoską, np. s, o, t, d,

-         rozpoczyna się taką samą głoską co, np.  słowo -  drabina,

-         kończy się głoską, np. t,

-         zabawa -jedzie pociąg naładowany towarami zaczynającymi się głoską, np. m.

 11. Wypowiadanie par słów rozpoczynających się taką sama głoską.

 12. Segregowanie obrazków ze względu na głoski występujące na początku ich nazw.

 13. Wyszukiwanie obrazków przedstawiających przedmioty, których nazwa rozpoczyna się na daną głoskę, np. głoską t - tor, tort, taca;  głoską o - okno, osa, ołówek.                                                  

 14. Podawanie przez dziecko słów rozpoczynających się na podaną głoskę.

 15. Wybrzmiewanie głoski w nagłosie i wygłosie w nazwach obrazków: osa, kasa, mak, kot, rak, tost, okno, oko. Wymień nazwy przedmiotów i zwierząt przedstawionych na obrazkach. Jakie głoski słyszysz na początku wymawianych słów, jakie głoski słyszysz na końcu wymawianych słów?

 16. Wyszukiwanie na obrazkach przedmiotów, których nazwy kończą się na określoną głoskę. Wybierz obrazki, których nazwy kończą się głoską, np. k.

 17. Rozpoznawanie nazwy obrazka na podstawie ostatniej głoski. Zgadnij jaki mam obrazek, jego nazwa kończy się głoską, np. s.

 18. „Czytanie uchem” -  składanie słów z usłyszanych w odstępach głosek, np. m - a - k. Co ja powiedziałam: d - o - m,  k - o - t - e - k?

 19. Wyodrębnianie pierwszej głoski w swoim imieniu i nazwisku.

 20. Powiedz słowo, które zaczyna się tak samo jak słowo, np. flaga, piłka, kura.

 21. Wyodrębnianie głosek w wygłosie nazw przedmiotów przedstawionych na obrazkach. Łączenie obrazków w pary według brzmienia ostatniej głoski, np. mak - rak, waga - waza, lis - las.

 22. Układanie obrazków w takiej kolejności, żeby ostatnia głoska nazwy przedmiotu przedstawionego na obrazku była taka sama jak pierwsza głoska w nazwie następnego, np. mak - kot - tor -rak - koza -antena.

 23. Wyodrębnianie wyrazów różniących się tylko jedną głoską. Zabawa - czym różnią się słowa?

·   dziecko ogląda pary obrazków : mak - rak,  lis - las,  kura - góra,  kosa - kasa; nazywa przedmioty i zwierzęta przedstawione np. na obrazkach rak - mak, kura - góra,

·   dzieli na głoski wymienione słowa,

·   wyszukuje różnice w parach słów (inna głoska w nagłosie  m - r,  k - g).

24. Przekształcanie wyrazów przez zmianę głoski. Co słyszysz na końcu słowa kot? Jakie będzie słowo, jeżeli „t” zamienisz na „sz” (kot - kosz).

  25. Wypowiadanie wyrazów, w których następny wyraz zaczyna się głoską będącą ostatnią głoską wyrazu poprzedniego, np. tor - rak,  okno - ogórek.

  26. Modelowanie struktury dźwiękowej wyrazu  -  igła:

·   analiza i synteza słuchowa wyrazu -  igła (wymawianie poszczególnych głosek, synteza wyrazu po usłyszeniu kolejnych głosek, podział  na sylaby),

·   ułożenie z białych nakrywek schematu wyrazu -  igła pod obrazkiem przedstawiającym -  igłę,

·  ułożenie z czerwonych i niebieskich nakrywek modelu wyrazu -  igła pod schematem tego wyrazu.

Zebrała i opracowała 

Wiesława Majewska SP 8

listopad 2002

 Kraina Dźwięków jest bardzo ciekawa. Można się w niej świetnie bawić.
Zaczynamy!
Dzieci idą po nutach wyciętych z folii samoprzylepnej, przyklejonych na dywanie. Liczą kolejne nuty. Co pięć nut - przystanek i zadanie do wykonania.
Zadania:
1. „Jaki instrument gra?” - rozpoznawanie odgłosów instrumentów za parawanem - bębenek, tamburyno, trójkąt, grzechotka. Dzieci chętne zadają zagadki.

2. Zabawa „Echo” - Chusta: Dzieci na 2 grupy. Dziecko z jednej strony wydaje jakiś odgłos, a drugiej strony dziecko naśladuje ten odgłos.

3. Dzieci dostają kartoniki z kropkami (1-5). Nauczycielka gwizda na gwizdku. Dzieci pokazują na kartoniku ile razy.

4. „Kto mówi?”- Wcześniej przygotowane wypowiedzi dzieci nagrane na taśmie magnetofonowej.

5. „Głuche dźwięki” - Dzieci śpiewają piosenkę „Owieczka”. Gdy nauczycielka nakrywa usta palcem, dzieci śpiewają bez dźwięku.

6. Dziecko podrzuca piłkę i mówi imię kolegi. Kolega stara się złapać piłkę.

7. Sylaby: Daję Ci piłkę mówię pół słowa. A ty mi powiedz jaka jest druga połowa.

8. Słuchanie odgłosów. Dzieci otrzymują obrazki, które układają w kolejności słyszanych dźwięków. Nie mówią!

9. Rysowanie pod dyktando:
Dzieci otrzymują karteczki, kredki. Nauczycielka zaznacza kropkę, od której dzieci będą rozpoczynały rysowanie kresek w kolorach według polecenia nauczycielki. Dzieci otrzymują wzory i same sprawdzają. Jeśli dobrze- rysują sobie serduszko.

10. Figury- Gdy usłyszą bębenek- pokazują koła.
Gdy usłyszą trójkąt - pokazują trójkąt.
Gdy usłyszą klocki- pokazują kwadrat.

11. Relaks „Słuchanie samego siebie” - Dzieci leżą i porównują swoje odgłosy ( mlaskanie, szczękanie zębami, kaszel) ze zasłoniętymi uszami i odkrytymi.

12. Pudełko metalowe z prezentem w środku. Nauczycielka wraz z dziećmi porusza pudełkiem, a dzieci odgadują - „Co tam może być?”

---