Mieczysław B,B. Biskupski
Polska przelotna, niepewna, pomijana
Znaczenie miejsca akcji tkwi w tym, że mieszkańcy wioski są bez wyjątku przedstawieni jako oddani, żarliwi sowieccy patrioci, a wszędzie dokoła wiszą portrety Stalina. Wygłaszają płomienne deklaracje niezłomnej lojalnos'ci wobec Związku Sowieckiego, „naszego kraju". Fanatyczny patriotyzm ofiarnych wieśniaków jest wręcz centralnym motywem filmu. Nie potrzeba im zachęty, by stawiać czoła Niemcom; robią to natychmiast i jednomyślnie, w przeciwieństwie do polskich chłopów w In Our Time, panikujących i nie troszczących się o obronę, dopóki nie zorganizuje ich angielska dziewczyna. Ale jeśli rekonstrukcja geograficzna miejsca akcji jest poprawna, ludzie ci są obywatelami sowieckimi od zaledwie kilkunastu miesięcy. Takie głębokie oddanie jest niezrozumiałe, chyba że dodamy założenie, iż obszar ten należał się ZSRS i znalazł się tylko przejściowo pod sztuczną, obcą - polską - okupacją. W 1941 roku wieś ta była szczególnie przywiązana do sowieckiej ojczyzny, bo znaczną część życia poprzedniego pokolenia spędziła, cierpiąc, pod polską władzą i doświadczała dobrodziejstw komunizmu tylko przez parę krótkich miesięcy, zanim wkroczyli Niemcy. Tak z pewnością traktował ten obszar Kreml po roku 1939; dość niezwykłe, że taka interpretacja znalazła się w amerykańskim filmie. Tylko wtajemniczeni, akceptujący sowieckie wyjaśnienie inwazji na Polskę w 1939 roku i okupacji jej wschodnich terytoriów jako „wyzwolenia" miejscowej ludności spod władzy Polaków, mogliby ją zrozumieć i zgodzić się z nią. Z punktu widzenia zwolennika Polski oczernia przedwojenną Polskę, maskując zarazem sowiecką inwazję.
Bez względu na dokładne umiejscowienie wsi jej ludność stanowiliby nie Rosjanie, lecz Ukraińcy, naród niezbyt przychylny Moskwie. Na kilka lat przed wojną wyniszczająca klęska głodu, w znacznej mierze zignorowana czy wręcz wywołana przez rząd, doprowadziła ogromną ich liczbę do śmierci, a niemieccy
najeźdźcy byli w 1941 roku przez wielu witani jako wyzwoliciele spod rosyjskiej tyranii. Przedstawiając ukraińską wioskę w 1941 roku jako zamieszkaną przez sowieckich patriotów, scenariusz Hellman zaciemnia jednocześnie dwie kwestie. Zwalnia Sowietów z winy za klęskę głodu, pokazując chłopów jako zdecydowanie lojalnych. Scenariusz jest więc dość skomplikowaną próbą napisania na nowo najnowszej historii Rosji Sowieckiej.
Tendencję filmu do czynienia ukrytych, negatywnych aluzji na temat Polski - mrugnięć oka do wtajemniczonych - pokazuje scena dodana w marcu 1943. Kurin sarkastycznie wyśmiewa charakterystyczny dla Polaków zwyczaj całowania kobiet w rękę: „Ci twoi eleganccy przyjaciele lepiej by zrobili, gdyby użyli swoich rąk do walki z faszystami"73. Taka wersja kampanii wrześniowej, w której polska elita opisana jest jako żerujący na innych tchórze - niechętni walce z faszystami - zostanie w pełni rozwinięta w In Our Time; tutaj jest tylko zaznaczona.
Argumentacja geopolityczna The North Star nie zainteresowałaby większości widzów, ale wysłałaby jasną wiadomość osobom skłonnym poprzeć pomysły ideologiczne i geopolityczne Kremla74. Jest to o tyle ważne, że Sam Goldwyn z MGM „chciał zrobić dla FDR porządny film" i wydał na The North Star fortunę, największą kwotę pieniędzy w historii wytwórni. Film był popularny, przyniósł zysk i zdobył sześć nominacji do Nagród Akademii75. Treść geopolityczna filmu nabiera więc
3 Test
to scena 38, dodana 4 marca 1943 roku. Później
najwidoczniej zosta
ła
wycięta, bo nie pojawia się w ostatecznej wersji. Autorką była
prawdo
podobnie
Lillian Hellman, choć na dodanej scenie nie ma jej inicjałów.
4 Dla
MPPDA była
to „rosyjska wieś" przy granicy „Besarabii"; a
zatem
w
przypadku laika w kwestii geografii, jakim był amerykański
analityk,
film
osiągnął swój cel i zasymilował ten teren z Rosją Sowiecką,
' Film był przebojem kasowym i zaskarbił Goldwynowi oraz Milestonc'owi pochwały innych wytwórni. Goldwyn był zachwycony popularnością filmu i jego przyjęciem przez krytyków.
246
247