Arsen

• król trucizn

• metoda wykrywania arsenu - Marsha (1836) •Zastosowanie

• produkcja pestycydów (80%), produkcja szkła (10%)

• garbarstwo oraz impregnacja drewna •Narażenie

• zawodowe, huty metali kolorowych i przy produkcji pestycydów

• populacja generalna: woda pitna oraz żywność pochodzenia morskiego

Wchłanianie

• Droga pokarmowa (55-95% związki nieorganiczne) 75-85 % - organiczne

• Droga inhalacyjna

Kumulacja - skóra i jej przydatki (włosy i paznokcie)

Efekt krytyczny.

nowotwór płuc (zawodowe), nowotwory skóry (populacja generalna) UR=4,3*10^4

Bardziej toksyczny	Mniej toksyczny
As^3+	A^5+
As w roztworze	postaci stałej lub z posiłkiem
nieorganiczne	organiczne
LD50 (per os)
arsenianów (iAsV) MMA 961 mg/kg; 100 mg/kg DMA 644 mg/kg;

Dawka śmiertelna arszeniku (As₂O₃)

dla człowieka wynosi 70-180 mg (1-3 mg/kg).

Zatrucie ostre drogą pokarmową

uszkodzeniem żołądka i jelit,

silne wymioty i biegunkę, często z krwawym stolcem.

odwodnienie ustroju może doprowadzić do wstrząsu. ^ponadto

skurcze mięśniowe obrzęk twarzy i zaburzenia czynności serca

Leczenie- płukanie żołądka wodą

z dodatkiem węgla aktywowanego i tlenku magnezowego

Później unithol (DMPS)

Chrom

• Składnik tzw. czynnika tolerancji glukozy (ang. GFT, Glucose Tolerance Factor; •zastosowanie

• Metalurgia - produkcja stopów kwasoodpornych

• Garbarstwo, środki grzybobójcze, cegły do wykładania pieców hutniczych •narażenie

• Zawodowe: wydobyciu i hutnictwie rud chromu, spawanie

• Populacja generalna: przedmioty codziennego użytku

• Wchłanianie

• Droga pokarmowa: CR+3<0.5%, Cr⁶⁺- ok 5%

• Kumulacja – brak

• Efekt krytyczny

nowotwory płuc (zawodowe) – Cr⁶⁺ - „koń trojański"

uczulenia (populacja generalna) NDS =dla Cr⁶⁺=0.1 mq/m3. a dla Cr³⁺= 0 5 mg/m3

Dawka śmiertelna rozpuszczalnych chromianów drogą pokarmową dla człowieka ok. 5 g (50-70 mg/kg).

Objawy

wymioty, biegunka, skaza krwotoczna.

W późniejszym okresie

martwica wątroby i kanalików nerkowych uszkodzenie układu krwiotwórczego.

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­

MT

•Odkryta przez Margoshes i Vafee {1957}
•Cechy "

•Unikalna budowa: 61 AA, 20 Cys, 2 Klustery

•Występowanie izofoim

•indukcyjność

•Termooporność

•Konserwatywność

•U człowieka- głównie w nerkach i wątrobie

Rola

Homeostaza pierwiastków niezdbędnych (Zn, Cu)

Działanie ochronne przed metalami ciężkimi (Cd, Hg)

Działanie nefrotoksyczne

Nikiel

•składnik enzymów (ureaza, niektóre hydrogenazy)

•Zastosowanie

•otrzymywanie różnych stopów metali oraz galwanicznego pokrywan/a powierzchni produktów metalowych, odpornych na działanie czynników żrących (>95% produkcji)

•Narażenie

•zawodowe zakłady metalurgiczne przerabiające rudę niklową •populacja generalna przedmioty codziennego użytku

•Wchłanianie

•Droga pokarmowa - ok. 1% z pożywienia, 27% z wody do picia

• droga inhalacyjna -ok 75% (oszacowane dla narażenia zawodowego) •. Kumulacja - nie kumuluje się •Karbonylek niklu (Ni(CO)J •Efekt krytyczny:

uczulenia (populacja generalna, gł. kobiety) nowotwory płuc (zawodowe) 25 mg/m^3 oprócz karbonylku niklu 0,007 mg Ni/m³

Nikiel

niska toksyczność ostra, zatrucia ostre są bardzo rzadkie. LD₅₀, (per os) u szczurów i myszy wynosi 300-500 mg/kg

Karbonylek niklu [Ni(CO)4]

stosowany do produkcji czystego niklu poprzez termiczny rozkład

lotna, nierozpuszczalna w wodzie bezbarwna ciecz;

łatwo rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych

Przypadki zejścia śmiertelnego obserwowano u ludzi narażonych na stężenie w powietrzu powyżej 50 mg/m3 przez okres od 30 min, do 2godzin

Karbonylek niklu [Ni(CO)4]

pierwszy etap:

ból i zawroty głowy, mdłości, wymioty, bezsenność i rozdrażnienie.

po okresie bezobjawowym

ból w klatce piersiowej,

zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego,

pocenie się i

zakłócenie widzenia.

U osób zmarłych

krwotok, obrzęk, zapalenie płuc, zmiany zwyrodnieniowe w wątrobie,

nerkach, nadnerczach i śledzionie.

Kadm

LD_5O u myszy (per os) w przeliczeniu na Cd 47 mg/kg dla siarczanu 1623 mg/kg dla sulfoselenku kadmu,

Przy narażeniu inhalacyjnym

gorączka, bóle głowy, gardła i w klatce piersiowej, zaburzenia oddychania, kaszel i zapalenie spojówek, obrzęk płuc może doprowadzić do śmierci, w przypadku jego cofnięcia się obrzęku płuc

rozwija się śródmiąższowe zwłóknienie płuc.

Przy zatruciach, drogą pokarmową

wymioty, biegunkę i silne bóle brzucha.

Ołów

•Zastosowanie

•produkcja akumulatorów (50%)

•barwniki chemiczne (12% ) stopy (11%), powłoki kabli (9%) •Narażenie

•zawodowe: przy wytopie, rafinacji i przetwarzaniu ołowiu

•populacja generalna: żywność oraz gleba i kurz

{ang. „pica" - wkładanie przez dzieci ciał obcych do ust)

•Wchłanianie

•Droga pokarmowa u dorosłych ok 10%, u dzieci do 8 lat może osiągać

• droga inhalacyjna - około 40%

• Kumulacja - kości (ok.. 90% ustrojowego ołowiu)
  •Efekt krytyczny:

wpływ na OUN u dzieci

NDS =0,05 mg/m³

Śmiertelnadawka drogą pokarmową dla człowieka ok. 20-30 g.

Ostre zatrucia są rzadkie, objawy ze strony

układu pokarmowego,

nerek

ośrodkowego układu nerwowego.

Leczenie

Płukanie żołądka (jak najwcześniej)

Następnie podać 15-30 g siarczanu sodu lub magnezu

Później

Chelaton oraz penicylaminę

Kolka ołowlcza,

zespół ostrych objawów brzusznych brak łaknienia, niestrawność, zaparcia, a w dalszej kolejności bóle brzucha, bladość skóry i bradykardia.

Kolka ołowicza

może wystąpić w przebiegu przewlekłej ołowicy jako ostra manifestacja zatrucia przewlekłego lub po krótkotrwałym, lecz intensywnym narażeniu.

Uszkodzenie nerek objawia się krwiomoczem, proteinuną oraz skąpomoczem.

Encefalopatia ołowicza (PbB od 800 do 3000 j.ig/1) głównie u dzieci, rzadziej u dorosłych.

stany otępienia, drażliwość, ból głowy,

drżenia mięśniowe, halucynacje oraz

zaburzenia pamięci i brak koncentracji.

W dalszym etapie stwierdzano drgawki, paraliż i śpiączkę

Tetraetylek Ołowiu (Et4Pb)

lotna, nierozpuszczalna w wodzie ciecz.

duże powinowactwo do tkanki nerwowej.

Dawka śmiertelna Et4Pb dla człowieka około 250 mg. Narządem krytycznym jest mózg,

odpowiedzialny jest metabolit, trietylek ołowiu

początkowo

objawy ze strony przewodu pokarmowego następnie

układu nerwowego (halucynacje, wzmożenie odruchów, bezsenność)

układu oddechowego

układu krążenia.
Zgon w wyniku

obrzęku mózgu niewydolności krążenia w okolicy kilkunastu godzin do kilkunastu dni.

Rtęć (ang. mercury)

Zastosowanie:

•elektrotechnika (baterie alkaliczne, świetlówki, kontakty),

aparatura pomiarowa (termometry, manometry, barometry) - ok. 50%

•elektrolityczna produkcja chloru i sody kaustycznej (25%),

•produkcja farb (12%) i stomatologia (3%)

•garbarstwo oraz impregnacja drewna •Narażenie

•zawodowe, głównie pary rtęci - przemysł wydobywczy, zakłady produkujące chlor metodą elektrolizy

•populacja generalna: metylortęć zawarta w rybach

NDS = 0.15 mg/m³ dla Hg nieorganicznej 0.2 mg/m3 dla Hg° 0.01 mg/m³ dla Hg organicznej

Hg⁰

•Narażone populacje: pracownicy

Wchłanianie

•Droga pokarmowa ok 1%

• droga inhalacyjna - ok 80% •Łatwo przenika barierę krew/mózg •Efekt krytyczny:

uszkodzenie mózgu (narażenie przewlekłe)

Narażenie ostre - niewydolność układu oddechowego ostre zapalenie oskrzeli i oskrzelików śródmiąższowe zapalenie płuc

Rtęć nieorganiczna, np. HgCI₂

•Narażone populacje: pracownicy

•Często łączne narażenie z parami rtęci

Wchłanianie

• Droga pokarmowa ok. 10%

• Kumulacja - nerki 'Efekt krytyczny:

uszkodzenie kanalików i kłębuszków nerek

zatrucia ostre (drogą pokarmową)

objawy ze strony

układu pokarmowego

(metaliczny smak w ustach, nudności, wymioty i biegunki) nerek

Ostrą niewydolność nerek poprzedza białkomocz i krwiomocz. Początkowo nasilona diureza,

a następnie bezmocz i mocznicę. Śmierć w wyniku

wstrząsu hiperwolemicznego ostrej niewydolności krążenia, a w późniejszym etapie

z ostrej niewydolności nerek.

Leczenie

Jak najwcześniej podać białko jaj kurzych, mleko i węgiel leczniczy

Płukanie żołądka

DMPS (Unithiol)

Rtęć Organiczna, metylortęć CH₃Hg⁺

•Narażone populacje: populacja generalna •Źródła narażenia, „owoce morza", ryby

•Wchłanianie

•Droga pokarmowa ok. 95% •Kumulacja - wysokie powinowactwo do tkanki nerwowej,

ze względu na hydrofobowość

•Łatwo przenika barierę łożyskową

•Efektywnie wydalana z mlekiem

•Populacja krytyczna, płód - upośledzenie formowania struktury mózgu u dzieci, niedorozwój umysłowy