KOŃCZYNA GÓRNA
Szkielet kończyny górnej dzieli się na :
• kości obręczy kończyny górnej (obojczyk, łopatka)
• szkielet kończyny górnej wolny (k. ramienna, przedramię: k. promieniowa, k. łokciowa, k. ręki) .
Ręka
1. Kości nadgarstka (od kciuka):
a) Szkielet bliższy: łódeczkowata, księżycowata, trójgraniasta, grochowata
b) Szkielet dalszy: czworoboczna większa, czworoboczna mniejsza, główkowata, haczykowata
"Łódka płynie, księżyc świeci, trójgraniasty groszek leci", "Czworoboczna Większa z Mniejszą się zmówiły, Główkowatą na Haczyku powiesiły".
2. Kości śródręcza (kości długie).
3. Kości palców - paliczki.
Połączenia w obrębie ręki:
a) staw promieniowo-nadgarstkowy - łączy rękę z przedramieniem. Jest to staw złożony, eliptyczny (wypukły w dwóch kierunkach), dwuosiowy, największy w obrębie ręki; ruchy w obrębie tego stawu: zgięcie dłoniowe i grzbietowe, odwodzenie łokciowe i promieniowe (suma tych ruchów - ruch obwodzenia).Powierzchnie stawowe:
• powierzchnia stawowa nadgarstkowa kości promieniowej,
• krążek stawowy - oddziela kość łokciową od stawu promieniowo-nadgarstkowego,
• łączy kość promieniową z kośćmi nadgarstka: łódeczkowatą, księżycowatą, trójgraniastą.
b) stawy międzynadgarstkowe
c) staw śródnadgarstkowy - między szeregiem bliższym i dalszym k. nadgarstka
d) stawy nadgarstkowo - śródręczne
e) stawy między śródręczne - pomiędzy k. śródręcznymi
f) stawy sródręczno - paliczkowe
g) stawy międzypaliczkowe
Kości obręczy
1. Łopatka - kość położona w części tylno - górnej klatki piersiowej, trójkątnego kształtu; ma dwie powierzchnie:
a) przednia - żebrowa, całą zajmuje dół podłopatkowy; znajduje się tu Pp mięśnia podłopatkowego,
b) tylna - grzbietowa, znajduje się na niej grzebień łopatki, który dzieli powierzchnię na:
• dół nadgrzebieniowy - tu leży mięsień nadgrzebieniowy,
• dół podgrzebieniowy - Pp mięśnia podgrzebieniowego.
Grzebień ku górze i w bok przechodzi w wyrostek barkowy łopatki - tu znajduje się powierzchnia stawowa.
Wyróżniamy trzy brzegi:
a) przyśrodkowy - równolegle do kręgosłupa
b) boczny
c) górny - widoczne wcięcie łopatki oraz wyrostek kruczy
Widoczne są trzy kąty:
a) kąt górny
b) kąt dolny
c) kąt boczny - w jego obrębie wydrążenie stawowe łopatki (wklęsła powierzchnia stawu ramiennego - panewka), powyżej niego jest guzek nadpanewkowy, a poniżej guzek podpanewkowy.
2. Obojczyk - jest to kość długa, łącząca łopatkę i mostek. Obojczyk stanowi jedyne połączenie szkieletu kończyny górnej ze szkieletem osiowym. Część środkowa rozwija się na podłożu łącznotkankowym, końce na podłożu chrzęstnym. Ma kształt podłużny, jest wygięty lekko w kształcie litery S. Ma koniec barkowy (łac. extrermitas acromialis) - boczny i koniec mostkowy (łac. extremitas sternalis) - przyśrodkowy. Pomimo tego, że jest kością długą nie posiada on jamy szpikowej lub ma ją bardzo niewielką.
Stawy obojczyka
1. Mostkowo - obojczykowy - łączy szkielet osiowy z obojczykiem. Powierzchnia stawowa to powierzchnia stawowa mostkowa na końcu mostkowym obojczyka oraz wcięcie obojczykowe na mostku. W stawie znajduje się krążek stawowy, torebka wzmocniona przez więzadła mostkowo - obojczykowe przednie i tylne, żebrowo - obojczykowe, międzyobojczykowe. Jest to staw złożony, o bardzo małym zakresie ruchu, sprężony ze stawem barkowo - obojczykowym. Ruchy: unoszenie i opuszczanie, wysuwanie i cofanie, rotacja obojczyka.
2. Barkowo - obojczykowy - powierzchnia stawu barkowa na obojczyku oraz powierzchnia stawu na wypustce stawowej łopatki. W 50% przypadkach jest krążek stawowy. Wzmocnienia stawu: więzadło barkowo - obojczykowe, więzadło kruczo - obojczykowe. Sprężony ze stawem mostkowo - obojczykowym. Ruchy: unoszenie i opuszczanie, wysuwanie i cofanie, rotacja.
Szkielet kończyny górnej wolny.
1. Kość ramienna - w obrębie nasady bliższej widoczna jest głowa kości ramiennej oddzielona od reszty szyjką anatomiczną. Z boku widoczny jest guzek większy, a od przodu - guzek mniejszy. Od nich w dół odchodzą grzebień guzka mniejszego i grzebień guzka większego. Między tymi elementami znajduje się bruzda międzyguzkowa. Poniżej jest szyjka chirurgiczna - miejsce częstych złamań.
Trzon - z przodu, mniej więcej w połowie długości znajduje się guzowatość naramienna - Pk mięśnia naramiennego, a z tyłu bruzda nerwu promieniowego.
Nasada dalsza - wystające na boki nadkłykcie przyśrodkowy i boczny kości ramiennej, od dołu znajduje się kłykieć z główką k. ramiennej i bloczkiem k. ramiennej. Powyżej kłykcia z tyłu, jest głęboki dół wyrostka łokciowego.
2. Staw ramienny - prosty, kulisty, wieloosiowy. Ruchy: zginanie, prostowanie, odwodzenie, przywodzenie, rotacja (nawracanie i odwracanie) oraz połączenie tych ruchów - obwodzenie.
Powierzchnie stawowe - głowa kości ramiennej, wydrążenie stawowe łopatki (pogłębione przez obrąbek panewkowy).
Więzadła - kruczo - ramienne, obrąbkowo - ramienne.
W jamie stawu biegnie ścięgno mięśnia dwugłowego ramiennego.
3. Przedramię (łac. Antebrachium) – część kończyny górnej, znajdująca się między dłonią połączoną z nadgarstkiem i ramieniem, zakończonym stawem łokciowym.
Część kostną przedramienia stanowią:
a) Kość promieniowa (łac. radius) jest ścią długą. Koniec bliższy tworzy głowa kości promieniowej, którą od trzonu oddziela szyjka. Koniec dalszy jest zgrubiały, czworoboczny, posiada skierowaną ku dołowi powierzchnię stawową nadgarstkową, po stronie przyśrodkowej-wcięcie łokciowe, a po stronie bocznej-krótki wyrostek rylcowaty. Trzon kości promieniowej ma kształt trójgraniasty, wygięty nieco w kierunku bocznym. W części górnej jest on węższy, u dołu znacznie się poszerza.
b) Kość łokciowa ( łac. ulna) – jest kością długą. Nasada bliższa (proksymalna) jest zaopatrzona w dwa wyrostki. Wyrostek tylny większy stanowi górne zakończenie kości i nazywa się wyrostkiem łokciowym (olecranon). Mniejszy, niżej położony i skierowany swym wierzchołkiem do przodu to wyrostek dziobiasty (processus coronoideus). Trzon kości łokciowej ma w przekroju poprzecznym kształt trójkątny. Wyróżnia się trzy brzegi ograniczające trzy powierzchnie: przednią, przyśrodkową i tylną. Nasadę dalszą (dystalną) stanowi głowa kości łokciowej, przedłużająca się po stronie przyśrodkowej w wyrostek rylcowaty (processus styloideus). Głowa kości łokciowej jest zakończona powierzchnią dla połączenia z trójkątną chrząstką, oddzielającą tę kość od nadgarstka.
c) Staw łokciowy - jest stawem złożonym z trzech połączeń objętych wspólną ą stawową. Część ramienno - łokciowa i ramienno-promieniowa stawu łokciowego stanowi funkcjonalnie jedną część. Odbywa się tu zginanie i prostowanie. Połączenie promieniowo-łokciowe, zwane stawem promieniowo-łokciowym bliższym należy do stawów typu obrotowego. Mogą się tu odbywać: nawracanie i odwracanie przy udziale stawu promieniowo-łokciowego dalszego.łokciowy tworzą trzy pary powierzchni stawowych:ęść ramienno-łokciow,część ramienno-promieniowa,część promieniowo-łokciowa.Torebka stawowa jest gruba i napięta po stronie bocznej i przyśrodkowej, gdzie jest też wzmocniona silnymi ęzadłami, zaś obszerna i cienka od przodu i tyłu.
Połączenia kości przedramienia
• Staw promieniowo-łokciowy bliższy (obrotowy)
• głowa to obwód stawowy głowy kości promieniowej
• panewka to wcięcie promieniowe k. łokciowej i więzadło pierścieniowate (lig. anulare)
• więzadło czworoboczne - łączy szyjkę k. promieniowej i dolny brzeg wcięcia promieniowego k. łokciowej, hamując ruchy pronacji i supinacji
• Staw promieniowo-łokciowy dalszy (obrotowy)
• głowa stawu to głowa k. łokciowej
• panewka to wcięcie łokciowe k. promieniowej.
• krążek stawowy - oddziela jamę stawu promieniowo-łokciowego dalszego od jamy stawu promieniowo-nadgarstkowego.
• Więzozrost – tzw. błona międzykostna
• łączy brzegi międzykostne obu kości
• zapobiega przemieszczaniu się kości względem siebie wzdłuż ich osi długiej
• stanowi dodatkowy obszar przyczepu mięśni
MIĘŚNIE KOŃCZYNY GÓRNEJ
Mięśnie kończyny górnej dzielą się na:
1. Mięśnie obręczy kończyny górnej:
1.1. Mięsień naramienny (deltoideus) - ma kształt trójkąta o podstawie skierowanej ku górze, natomiast wierzchołkiem w dół. Pokrywa staw ramienny od góry. Pp części obojczykowej (przedniej) znajduje się na barkowym końcu obojczyka, części barkowej (środkowej) na wyrostku barkowym łopatki, a część grzebieniowa (tylna) na grzebieniu łopatki. Pk to guzowatość naramienna. Jest on unerwiony przez nerw pachowy. Jest silnym odwodzicielem (odwodzi ramię).
• część przednia - zgina i nawraca ramię
• część tylna - prostuje i odwraca ramię
• część środkowa - odwodzi
1.2. Mięsień nadgrzebieniowy - Pp to dół nadgrzebieniowy
1.3. Mięsień podgrzebieniowy - Pp to dół podgrzebieniowy
1.4. Mięsień obły mniejszy - Pp to brzeg boczny łopatki
1.5. Mięsień obły większy Pp to
1.6. Mięsień podłopatkowy - Pp to dół podłopatkowy
Mięśnie obręczy barkowej - wszystkie mają Pp w obrębie łopatki, ramienny ma także na obojczyku. Pk mają w obrębie nasady bliższej kości ramiennej, np. guzku większym kości ramiennej, tylko mm naramienny Pk ma na guzowatości ramiennej. Powodują one ruchy ramienia. Wszystkie unerwione są przez gałęzie krótkie splotu ramiennego.
2. Mięśnie ramienia
2.1. Przednia grupa:
• Unerwiona jest przez nerw mięśniowo-skórny.
a) mięsień dwugłowy ramienia - Pp głowy długiej - guzek nadpanewkowy łopatki, Pp głowy krótkiej - wyrostek kruczy łopatki; Pk - guzowatość k. promieniowej. Czynność - zgina w stawie łokciowym, głowa długa odwodzi ramię, głowa krótka zgina, przywodzi i nawraca.
b) mięsień kruczo - ramienny - Pp - wyrostek kruchy łopatki, Pk - środkowa część trzonu k. ramiennej (przednio przyśrodkowa). Przechodzi przez niego nerw mięśniowo-skórny. Czynność - zgina, przywodzi i nawraca.
c) mięsień ramienny - Pp - z przodu w połowie długości trzonu k. przedramiennej; Pk - guzowatość k. łokciowej. Czynność - zgina przedramię.
2.2. Tylna grupa:
a) mięsień trójgłowy ramienia (musculus triceps brachii ) - Pp głowy długiej - guzek podpanewkowy, Pp głowy bocznej i przyśrodkowej - po obu stronach (bocznie i przyśrodkowo) bruzdy nerwu promieniowego; Pk - wyrostek łokciowy kości łokciowej. Czynność - prostuje w stawie łokciowym, głowa długa - przywodzi i prostuje ramię. Unerwiony przez nerw promieniowy.
b) mięsień łokciowy - biegnie z tyłu torebki stawu łokciowego, zapobiega wpuklaniu się torebki podczas wyprostu, wspomaga wyprost (bardzo słaby). Unerwiony przez nerw promieniowy.
3. Mięśnie przedramienia:
3.1. Grupa przednia:
a) warstwa powierzchowna
Pp- nadkłykieć przyśrodkowy k. ramiennej. Są to zginacze; zginają w stawie łokciowym i stawy ręki nad którymi przebiegają.
• m. nawrotny obły - Pk- połowa długości trzonu k. promieniowej (powierzchnia boczna)
• zginacz promieniowy nadgarstka - Pk- podstawa 2 i 3 kości śródręcza po stronie dłoniowej
• zginacz łokciowy nadgarstka - Pk- podstawa 5 kości śródręcza po stronie dłoniowej
• m. dłoniowy długi - Pk- troczek zginaczy i rozcięgno dłoniowe
• zginacz powierzchowny palców - Pk- podstawa paliczków środkowych od 2-5 strony dłoniowej
b) warstwa głęboka:
• zginacz głęboki palców - Pp- przednia powierzchnia przedramienia i błona międzykostna; Pk- podstawa paliczków dalszych.
• zginacz długi kciuka - Pp- przednia powierzchnia przedramienia i błona międzykostna; Pk- podstawa paliczków dalszych.
• nawrotny czworoboczny - Pp- część dalsza trzonu k. łokciowej (dolna); Pk- dalsza część trzonu k. promieniowej (dolna).
3.2. grupa boczna:
Prostują stawy ręki nad którymi przebiegają (oprócz odwracacza)
a) m. ramienno-promieniowy - Pp- trzon kości ramiennej (połowa długości); Pk- wyrostek rylcowaty
b) prostownik promieniowy długi (nadgarstka) - Pp- trzon kości ramiennej (połowa długości); Pk- na podstawie 2 kości śródręcza po stronie grzbietowej
c) prostownik promieniowy krótki (nadgarstka) - Pp- nadkłykieć boczny kości ramiennej; Pk- na podstawie 3 kości śródręcza po stronie grzbietowej
d) odwracacz - Pp- nadkłykieć boczny kości ramiennej; Pk- trzon kości promieniowej
3.3. grupa tylna:
a) warstwa powierzchowna:
Pp- nadkłykieć boczny k. ramiennej; Pk- paliczki palców po stronie grzbietowej, podstawa 5 kości śródręcza po stronie grzbietowej. Czynność: prostują i zginają grzbietowo rękę i wszystkie stawy nad którymi przebiegają.
• prostownik palców
• prostownik palca małego
• prostownik łokciowy nadgarstka
b) warstwa głęboka
• odwodziciel długi kciuka - Pp-przednia część kości promieniowej i błona międzykostna; Pk- I kość śródręcza
• Mięsień prostownik krótki kciuka - Pp- tylna powierzchnia k. promieniowej, błona międzykostna; Pk- podstawa paliczka bliższego kciuka
• Mięsień prostownik długi kciuka - Pp- powierzchnia tylna kości łokciowej; Pk- podstawa dalsza paliczka kciuka
• Mięsień prostownik wskaziciela - Pp- Część dalsza powierzchni tylnej kości łokciowej i błona międzykostna; Pk- Rozcięgno grzbietowe palca wskaziciela
Mięśnie ręki:
mięśnie kłębu, które tworzą wyniosłość poniżej i przyśrodkowo do kciuka, należą do nich mięśnie:
zginacz krótki kciuka
odwodziciel krótki kciuka
przeciwstawiacz kciuka
przywodziciel kciuka
mięśnie kłębika, które tworzą wyniosłość poniżej palca małego, należą do nich:
odwodziciel palca małego
mięsień dłoniowy krótki
mięśnie środkowe ręki, do których należą mięśnie:
glistowate
międzykostne dłoniowe
międzykostne grzbietowe
przywodzące i odwodzące palce II, IV i V do osi przechodzącej przez palec III.
Dół pachwowy - jest to przestrzeń pomiędzy górno-przyśrodkowej części ramienia a klatką piersiową ograniczona fałdem pachwowym przednim i tylnym. Ich rusztowanie stanowią odpowiednio mm piersiowy większy i mm najszerszy grzbietu. U dorosłych pokryty jest skórą porośniętą włosami.
Jama pachwowa - ma kształt trójściennej piramidy podstawą zwróconą do dołu pachwowego, a wierzchołkiem w stronę obojczyka. Przednią ścianę tworzą mięsień piersiowy większy i mniejszy, tylną - mm najszerszy grzbietu, obły większy i podłopatkowy, przyśrodkową - żebra i mm zębaty przedni. Zawartość: naczynia pachowe (tętnica i żyła), pęczki splotu ramiennego (nerwy), węzły chłonne pachowe oraz tkanka tłuszczowa.
Dół łokciowy - znajduje się z przodu na granicy ramienia i przedramienia. Zawartość: tętnica ramienna i jej rozgałęzienia (łokciowa i promieniowa), żyły ramienne, nerw pośrodkowy, z boku widoczny jest nerw promieniowy.
Kanał nadgarstka - kości nadgarstka układają się tworząc bruzdę. Bruzda zamknięta jest przez troczek zginaczy w kanał. Biegnie tędy 9 ścięgien: mm zginacz powierzchowny palców (4), zginacz głęboki palców (4), zginacz długi kciuka (1) oraz nerw pośrodkowy.
Splot ramienny
Utworzony przez gałęzie brzuszne 4 nerwów dolnych szyjnych I nerwu piersiowego. Widoczny w dole nadobojczykowym.
Obojczyk dzieli splot na część nadobojczykową i podobojczykową. W jamie pachowej - pęczki otaczające tętnicę pachową.
Gałęzie krótkie - odchodzą od części nadobojczykowej i podobojczykowej. Zaopatrują mięśnie obręczy barkowej, mm powierzchowne klatki piersiowej, część mm powierzcownych grzbietu i głębokie szyi.
Nerwy krótkie:
n grzbietowy łopatki - unerwia mm równoległoboczny mniejszy i większy
n nadłopatkowy - mm nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy
nn podłopatkowe - m podłopatkowy
n piersiowo - grzbietowy - mm najszerszy grzbietu i obły większy
n piersiowy długi - m zębaty przedni
nn piersiowe przednie - mm piersiowy mniejszy i większy
n podobojczykowy - m podobojczykowy
n pachowy - mm naramienny, obły mniejszy (jest do największy nerw krótkki)
Nerwy długie (gałęzie długie):
n mięśniowo - skórny - przednia grupa mm ramienia
n podskórowy - przednia grupa mm przedramienia z wyjątkiem dwóch mięśni (zginacza łokciowego nadgarstka i zginacza głębokiego palców), mm kłębu, część mm środkowych ręki (kości i błonę międzykostną przedramienia).
n łokciowy - zginacz łokciowy nadgarstka, część zginacza głębokiego palców, oraz część mm ręki - mm kłębika, środkowe dłoni i część mm kłębu
n skórny przyśrodkowy ramienia - skóra od strony przyśrodkowej ramienia
n skórny przyśrodkowy przedramienia - skóra od strony przyśrodkowej przedramienia
n promieniowy - mm tylne ramienia, boczne i tylne przedramienia
Unaczynienie tętnicze
Tętnica pachowa, która widoczna jest w jamie pachowej przechodzi (zmienia nazwę) w tętnicę ramienną, która dzieli się na dwie (w dole łokciowym): tętnicę promieniową i tętnicę łokciową natomiast one dzielą się na: łuk dłoniowy głęboki (promieniowa) i dół dłoniowy powierzchowny (łokciowa). Następnie obie przechodzą w tętnice palców.
Żyły
Tworzą dwa układy (łożyska):
głębokie - biegną razem z jednoimiennymi tętnicami. Mniejszym tętnicą toważyszą 2 lub 3 żyły, a dużym 1 żyła (pachowa).
powierzchowne (skórne) - tworzą własną sieć niezależną od tętnic. Zbiegają się w dwie większe żyły - odpromieniową (wpada do żyły pachowej) i odłokciową (wpada do żyły ramiennej).
Oba systemy żylne połączone są żyłami przeszywającymi.
Węzły chłonne
Dzielą się na węzły powierzchowne oraz głębokie.
Węzły powierzchowne to:
węzły chłonne naramienno-piersiowe,
węzły chłonne tylne powierzchowne barku,
węzeł chłonny łokciowy powierzchowny.
Węzły chłonne głębokie to:
węzeł łokciowy głęboki,
węzły promieniowe,
węzły międzykostne,
węzły ramienne,
węzeł bruzdy bocznej mięśnia dwugłowego,
węzeł przylegający do tętnicy tylnej okalającej ramię.
W odróżnieniu do wyżej wymienionych węzłów chłonnych przedramienia i ramienia wyróżnia się także grupę węzłów chłonnych pachowych, do których należą:
węzły pachowe boczne,
węzły pachowe piersiowe,
węzły pachowe podłopatkowe,
węzły pachowe środkowe,
węzły pachowe szczytowe.