PODSTAWY PSYCHOPATOLOGII

Dr hab. n. med. Joanna Rymaszewska

prof. nadzw. AWF

Katedra Fizjoterapii w Medycynie Zachowawczej i Zabiegowej

PSYCHOPATOLOGIA OGÓLNA

dziedzina wiedzy zajmująca się

• opisywaniem

• interpretowaniem

• wyjaśnianiem

• klasyfikowaniem

zjawisk psychicznych, stanowiących odchylenie od prawidłowych czynności psychicznych

Czym jest norma/normalność?

• Statystycznie: norma statystyczna (rzadkość)

• Subiektywnie: cierpienie psychiczne

• Logicznie: irracjonalność, nieprzewidywalność i brak kontroli nad zachowaniem, myślami, emocjami

• Socjologicznie: nieprzystosowanie, zachowania nieakceptowane społecznie, naruszanie norm, niekonwencjonalność

Czym jest zaburzenie psychiczne?

„Zaburzenie” nie jest terminem ścisłym, a używany jest on tu celem wskazania na istnienie

układu klinicznie stwierdzalnych objawów lub zachowań połączonych w większości przypadków z cierpieniem psychicznym i z zaburzeniem funkcjonowania indywidualnego.

Sama dewiacja społeczna lub społeczny konflikt bez zaburzenia indywidualnego funkcjonowania nie powinny być, w myśl przyjętych tu definicji, zaliczane do zaburzeń psychicznych”

Objawy i zespoły psychopatologiczne

• Objawy psychopatologiczne - zjawiska dające się stwierdzić w wywiadzie, bezpośrednim badaniu lub obserwacji świadczące o nieprawidłowych funkcjach psychicznych, przejawach życia psychicznego i mające dla lekarza wartość diagnostyczną, prognostyczną i terapeutyczną

• Zespoły psychopatologiczne - określone stany zaburzeń psychicznych składające się z objawów stałych, typowych i ewentualnie objawów dodatkowych, charakteryzujące się określonym przebiegiem (np. zespół depresyjny, paranoiczny, maniakalny)

Ocena psychopatologiczna obejmuje:

• Informacje od pacjenta opisujące jego stan (smutek, lęk, złość, niepamięć, omamy)

• Obserwację (niepokój ruchowy, drżenie, ubóstwo ruchu, przyspieszenie lub zwolnienie psychomotoryczne, bladość, czerwienienie się)

• Interpretację informacji od pacjenta i obserwacji (wrażenia spłycenia, niedostosowania, zobojętnienia, impulsywności, katatymii, paratymii, paramimii)

• Odczucia i reakcje badającego wynikające z kontaktu z pacjentem (chęć pomocy, brak współbrzmienia emocjonalnego, poczucie bycia wciąganym w grę, bycia manipulowanym, gwałtownie zmieniające się emocje)

• Informacje od rodziny pacjenta/personelu funkcjonowanie w domu, pracy, oddziale, domu opieki

Podział objawów psychopatologicznych

• Objawy zaburzeń czynności poznawczych

• Objawy zaburzeń czynności emocjonalnych i aktywności

• Objawy zaburzeń integracji czynności psychicznych

ZABURZENIA CZYNNOŚCI POZNAWCZYCH

Czynności poznawcze

• … pozwalają człowiekowi
  
  
  

• rozpoznawać zjawiska środowiska zewnętrznego i własnego organizmu (spostrzeganie i uwaga)

• utrwalać je (pamięć)

• scalać w spójny system indywidualnej wiedzy o świecie (myślenie, język)

• …umożliwiają adekwatne reagowanie i wpływanie na zmieniające się warunki zewnętrzne i wewnętrzne.

Podział objawów zaburzeń czynności poznawczych

• Zaburzenia spostrzegania

• Zaburzenia uwagi

• Zaburzenia pamięci

• Zaburzenia myślenia

A. Zaburzenia spostrzegania

• złudzenia

• halucynoidy

• parahalucynacje

• halucynacje

Złudzenia (iluzje)

• zniekształcone spostrzeżenia realnie istniejących zjawisk lub przedmiotów

• złudzenia fizjologiczne, które są korygowane

• geometryczne

• uwarunkowane przez nastawienie

• uwarunkowane przez stan emocjonalny (gniew, lęk)

• w warunkach utrudniających właściwe rozpoznanie bodźca (np. pod wpływem zmęczenia, w ciemności)

• złudzenia patologiczne, których przeżywający nie koryguje mimo dowodów błędności

np. Każdemu z nas niewyraźna sylwetka może wydać się znajoma. Jeżeli jednak wiemy, że ta osoba wyjechała do innego kraju, to ta informacja wystarczy, żeby stwierdzić, że ulegliśmy złudzeniu. Osoba chora nadal uważa, że była to znajoma osoba.

dźwięk spadających kropli słyszany jako głosy nakazujące popełnienie samobójstwa

Parahalucynacje = paraomamy = halucynoidy

• spostrzeżenia powstające bez bodźców działających z zewnątrz

• brak sądu realizującego (chory nie traktuje jako realnych zjawisk)

• automatyzmy sensoryczne (np. błyski, szmery, dziwny smak lub zapach, pojedyncze słowa, melodie)

• najczęściej napadowe i zwykle związane z organicznym uszkodzeniem OUN (np. z padaczką)

• zaburzenia psychosensoryczne

• zmiana kształtu, wielkości, barwy, położenia, odległości od siebie, falowanie podłogi, obsuwanie sufitu,

• zaburzenie schematu ciała – wydłużają się kończyny, przyjmują nienaturalny kształt, zmienia się ich ciężar lub położenie względem tułowia

Pseudohalucynacje = omamy rzekome

• spostrzeżenia powstające bez bodźców działających z zewnątrz

• umiejscawiane w obrębie własnego ciała, np. w głowie, w klatce piersiowej, brzuchu

• głos nakazujący samobójstwo przy panującej w pokoju ciszy

• brak krytycyzmu (istnieje sąd realizujący – są traktowane jako realne)

• nie są odbierane poprzez narządy zmysłu -opisywane są jako doznania odbierane

• „oczami duszy”, żywe, wyraźne obrazy, bardziej przypominające wyobrażenia,

• „wewnętrznym uchem” np. ugłośnienie własnych myśli = osoba słyszy wbrew woli myśli wypowiadane w głowie np. przekleństwa, oderwane słowa, zarzuty kierowane do niego, przemawiający “głos sumienia”

• "w czasie snu agent KGB zamontował mi w głowie nadajnik , które steruje moimi słowami , i nakazuje co mam robić"

Halucynacje = omamy

• Spostrzeżenia pojawiające się bez zewnętrznego bodźca

• Odróżniane od myśli, pojęć, wyobrażeń czy fantazji

• Sąd realizujący (traktowane jako prawidłowe doznania zmysłowe, realne; brak wglądu w swoje nieprawidłowe przeżycia)

• "w tym pokoju umieszczone są nadajniki, zamontowane przez KGB, które mówią jak mam się zachować w każdej sytuacji"

• Odbierane jako zewnętrzne doznania z narządów zmysłu

• wzrokowe (np. objaw sobowtóra – wyczuwa i dostrzega własną postać obok siebie)

• słuchowe (słyszy głosy dyskutujące, imperatywne, komentujące)

• smakowe (zmieniony smak interpretuje urojeniowo, bo zatrute)

• węchowe (najczęściej nieprzyjemne, rzadko abstrakcyjne =zapach nieba)

• dotykowe (owady na/pod skórą, świąd, ciepło/zimno)

• czucia ustrojowego (ciało się rozpada, żołądek się przemieszcza)

• wzrokowe (np. objaw sobowtóra – wyczuwa i dostrzega własną postać obok siebie)

"widzę przed sobą tysiące myszy , które usiłują mnie atakować"

• słuchowe (słyszy głosy dyskutujące, imperatywne, komentujące)

"słyszę głos Boga nakazujący mi poddawanie się codziennie kąpieli w benzynie, aby rozpuściły się moje grzechy"

• smakowe (zmieniony smak interpretuje urojeniowo, bo zatrute)

"krem czekoladowy, który zjadłam był zatruty, miał smak kredy”

• węchowe (najczęściej nieprzyjemne, rzadko abstrakcyjne =zapach nieba)

"właśnie odkryłem małą dziurkę w ścianie, przez którą wpuszczany jest ten gaz, który czuję każdej nocy"

• dotykowe (owady na/pod skórą, świąd, ciepło/zimno)

"po pobycie w Peru nie mogę się uwolnić od wrażenia , że coś pełza pod moją skórą"

• czucia ustrojowego (ciało się rozpada, żołądek się przemieszcza)

"w gardle zagnieździł się robak, który pozwala mi pić, ale uniemożliwia połykanie kęsów"

B. Zaburzenia uwagi

Uwaga

• proces psychiczny decydujący o wybiórczości zachowania poprzez selekcjonowanie i blokowanie bodźców = ograniczający nadmiar informacji

• pozwalający na utrzymywanie ukierunkowanej aktywności

• mimowolna i celowa

• Cechy:

• Trwałość (wytrwałość) - utrzymywanie koncentracji na jednej podniecie, umiejętność oczekiwania na określony bodziec ( np. na nudnym wykładzie)

• Rozpiętość (zakres) - ilość bodźców, które można objąć percepcją w danym momencie

• Podzielność - zdolność percepcji kilku bodźców na raz i wykonywania kilku czynności (np. podczas gry na instrumencie)

• Przerzutność - zdolność przenoszenia uwagi z bodźca na bodziec w celu znalezienia określonych informacji (przeglądanie katalogu)

• Selektywność (koncentracja) – zdolność do wyboru pewnych fragmentów pola uwagi

Zaburzenia uwagi

• Nadmierna trwałość uwagi - lepkość, występująca w padaczce lub uszkodzeniach o.u.n.

• Zmniejszenie zakresu uwagi - w uszkodzeniach CUN, zespołach otępiennych, depresyjnych

• Nadmierna przerzutność uwagi - w zespole maniakalnym

• Obniżenie trwałości uwagi - w zespołach otępiennych, niedorozwojach umysłowych dzieci z deficytem uwagi, w zespole neurastenicznym

C. Zaburzenia pamięci

• ilościowe (dysmnezje)

• jakościowe (paramnezje)

Pamięć

• utrwalanie, przechowywanie, rozpoznawanie i odtwarzanie treści doznanych uprzednio spostrzeżeń, myśli, emocji oraz dokonanych czynności ruchowych.

• W procesie pamięci wyróżnia się następujące etapy:

• Zapamiętywanie - może mieć charakter mimowolny (mechaniczny), lub celowy (logiczny)

• Przechowywanie - składa się z dwóch faz: konsolidacji śladu pamięciowego (do 1 godziny), oraz zacierania śladu (zapominania)

• Odtwarzanie - przypominanie śladu pamięciowego poprzez rozpoznawanie (gdy zadziała bodziec uprzednio spostrzegany) lub reprodukcję (bez zadziałania bodźca)

Cechy pamięci

• szybkość zapamiętywania - liczba powtórzeń potrzebna do utrwalenia śladu

• zakres pamięci - ilość zapamiętanych śladów po jednorazowym spostrzeżeniu

• wierność pamięci - zgodność odtwarzanych śladów z zapamiętanymi

• trwałość pamięci - czas przechowywania śladów pamięciowych

• gotowość pamięci - szybkość i łatwość przypominania

Rodzaje pamięci

• Bezpośrednia (sensoryczna) pozwala na przetworzenie ogromnej ilości docierających do mózgu informacji z narządów zmysłu; informacja zatrzymywana w pamięci na czas krótszy od sekundy

• Krótkotrwała (pierwotna lub operacyjna) ma ograniczoną pojemność (zwykle obejmuje naraz 7+/-2 elementy, np. numer telefonu). Informacje zwykle zapomniane po 15-30 sekundach, o ile nie są utrwalone lub przekształcone w pamięć długotrwałą. Test powtarzania ciągu cyfr.

• Długotrwała (wtórna) przechowywane są wszystkie przetworzone i zrozumiane informacje, przez okres od kilku minut do dziesiątek lat.

Zaburzenia ilościowe pamięci (dysmnezje)

• Hipo / Hipermnezja -pamięć osłabiona/wzmożona

34-letnia, cierpiąca na depresję kobieta, ma problemy z przypomnieniem sobie ostatnich kliku miesięcy swego życia

• Ekmnezja - przeżywanie przeszłości jak teraźniejszości (znaczne ograniczenie pamięci wydarzeń niedawnych przy dość dobrze zachowanej pamięci wydarzeń wcześniejszych)

88-letni nauczyciel j. polskiego dobrze pamięta swoją maturę, nie jest sobie w stanie przypomnieć czegokolwiek z wczoraj

Amnezja - utrata możliwości przechowywania nowych informacji lub odtwarzania informacji wcześniej zmagazynowanych. Spowodowana ch. mózgu (np. otępienie, uraz głowy), czynnikami o charakterze stresorów emocjonalnych (np. amnezja dysocjalna)

• amnezja następcza (a. anterograda) brak możliwości magazynowania nowych informacji po zadziałaniu czynnika, który spowodował amnezję (gł. uszkodzenie środkowych obszarów płata skroniowego, szczególnie struktur hipokampa)

po intoksykacji alkoholowej, 32-letni mężczyzna, nie chce uwierzyć, że rozebrał się do naga

• amnezja wsteczna (a. retrograda) brak możliwości odtwarzania informacji zapamiętanych przed zadziałaniem czynnika, który spowodował amnezję, a zachowana zdolność magazynowania nowych informacji (gł. uszkodzenia kory czołowej lub skroniowej)

mężczyzna, który spowodował wypadek drogowy, w wyniku którego doznał wstrząsu mózgu, twierdzi, że był pasażerem samochodu. którym kierował    

Zaburzenia jakościowe pamięci (paramnezje)

• Pseudomnezje - fałszywe/rzekome wspomnienia

• omamy pamięciowe - fałszywe wspomnienia przeżywane jako rzeczywiste, urojenia rzutowane wstecz (stanowczość i wpływ na zachowanie)

• konfabulacje - nieświadome wypełnianie luki pamięciowej fałszywymi informacjami, które pacjent podaje jako prawdziwe (najczęściej w zespole Korsakowa w przebiegu przewlekłego nadużywania alkoholu)

67-letnia kobieta z otępieniem twierdzi, po pytaniu o wizyty jej rodziny, że rano odwiedziła ją babcia

• Allomnezje - zniekształcone wspomnienia

Zaburzenia jakościowe pamięci (paramnezje)

• Allomnezje - zniekształcone wspomnienia

• Złudzenia pamięciowe = iluzje pamięci - zniekształcone wspomnienia prawidłowo zapamiętanych zdarzeń

• Kryptomnezje – wspomnienie nieświadome – odtworzone bez rozpoznania jego wtórności (np. nieświadomy plagiat, glossolalia – mówienie językiem, którego mówiący uważa, ze nie znał)

• Złudzenia utożsamiające - błędna identyfikacja w czasie aktualnie przeżywanej sytuacji np. deja vu – nowa sytuacja jako już widziana w przeszłości, deja vecu – jako już przeżywana, jamais vu –znana sytuacja jako nigdy nie widziana, jamais vecu – jako nigdy nie przeżywana.

• Represja pamięci - mechanizm obronny charakteryzujący się nieświadomym zapominaniem nieakceptowanych myśli lub emocji

D. Zaburzenia myślenia

TREŚCI

(silnie związane z emocjami)

• idee nadwartościowe

• obsesje

• pseudologia

• urojenia

Idea nadwartościowa

• wyizolowane usystematyzowane przekonania

• silna tendencja do ich realizacji, przy dużym zaangażowaniu emocjonalnym

• zachowanie mało elastyczne i dysfunkcjonalne, życie podporządkowane jednemu celowi

• Różnicowanie z urojeniami - nie zawsze fałszywe i nie całkiem niedostępne krytycznej perswazji

• dotyczące własnej osoby, jej szczególnej roli lub misji do spełnienia

• żarliwe propagowanie pewnych poglądów dotyczących wiary, sekt religijnych, zasad filozoficznych, reformy stosunków społecznych

Natrętne myśli, obsesje

• uporczywie narzucające się wbrew woli myśli, wyobrażenia, wspomnienia lub impulsy do działania

• przekonanie o ich niedorzeczności; oceniane krytycznie

• traktowane jako własne

• obawa przed:

• brudem, zakażeniem, chorobą

• zrobieniem komuś krzywdy

• przed niewłaściwym zachowaniem się

• uporczywe wątpliwości (czy wypowiedzi są dobrze rozumiane przez otoczenie, czy podjętą czynność doprowadził do końca, czy nie zaniedbał swoich obowiązków)

• liczenie w myślach do określonej wartości przed podjęciem czynności

• natręctwa kontrastowe - np. przymus myślenia o seksie w kościele

Kompulsje

• stereotypowe, wielokrotnie powtarzane zachowania, mające zapobiegać mało prawdopodobnym wydarzeniom, które według pacjenta jednak mogłyby wystąpić, gdyby zaniechał wykonania tych czynności

• pacjent postrzega je jako irracjonalne i często próbuje się powstrzymywać

• wielokrotne sprawdzanie poprzednio wykonanych czynności (zamknięcie drzwi, wyłączenie światła) (60%)

• mycie rąk, ciała, czyszczenie odzieży, sprzątanie (50%)

• wielokrotne powtarzanie pewnych liczb, słów, zachowań, bez których niemożliwe jest wykonanie jakiejś czynności (36%)

• stałe aranżowanie układów symetrycznych lub w określonym porządku (28%)

• kolekcjonowanie określonych przedmiotów (18%)

Urojenia

• fałszywe sądy i przekonania niezgodne z rzeczywistością i/lub niezgodne z obowiązującymi w danym środowisku poglądami i normami

• Sąd realizujący (chory wypowiada z głębokim przekonaniem o ich prawdziwości)

• nie korygowane mimo oczywistych dowodów błędności

• chorobowy kontekst tj. występowanie zawsze z innymi objawami psychopatologicznymi (różnicowanie z kłamstwem, przesądem, omyłką, niewiedzą itp.)

Budowa urojeń

• Urojenia paranoiczne - system dotyczący jednej zasadniczej sprawy, pozornie logiczne i spójne

• Urojenia paranoidalne - związane z licznymi zagadnieniami, są luźno ze sobą powiązane, niekonsekwentne

• Urojenia niespójne/inkoherentne - zmienność treści, brak jakiejkolwiek spójności

Urojenia

• Ksobne (odnoszące) - odnoszenie wydarzeń do siebie, ludzie milkną na jego widok, porozumiewawczo się uśmiechają, w mediach wyczytuje „między wierszami” informacji na swój temat lub skierowane do siebie

• Prześladowcze - wskazuje swoich wrogów (często rodzinę, siły tajemne) lub tylko wyczuwa niebezpieczeństwo (chcą go otruć, zniszczyć, zabić)

• Wpływu (oddziaływania) - na umysł/ciało bezpośrednio lub za pomocą aparatów, jest hipnotyzowany, naświetlany, elektryzowany

• Owładnięcia (cały organizm opanowany przez obcą siłę)

• Zmiany osoby – uczucie zagrażającej lub zaistniałej zmiany cielesnej lub psychicznej, przemiany w inną istotę

• Niewierności małżeńskiej - codzienne wydarzenia interpretowane jako dowód zdrady, postawa małżonka traktowana jako wyraz chęci ukrycia zdrady (paranoja alkoholowa, psychozy starcze)

• Zniekształcenia ciała (dysmorfofobia)

• Depresyjne (hipochondryczne - przeświadczenie o chorobie, dopatrywanie się objawów

grzeszności, winy, poniżenia, zubożenia, nihilistyczne),

• Wielkościowe - władza, odkrycia naukowe, znane postaci historyczne

Jak kultura popularna wpływa na psychikę?

• Od kilku lat u psychiatrów pojawia się nowy typ pacjentów: ludzie, którzy uważają, że ich życie jest nieustannie podglądane przez telewizyjne kamery.

• „syndrom Trumana” od amerykańskiej tragikomedii (1998) opowiadającej o losach agenta ubezpieczeniowego. Truman Burbank wiedzie szczęśliwe życie, dopóki nie odkrywa, że nieświadomie jest gwiazdą wielkiego telewizyjnego show. Nawet pogoda uzależniona jest od kaprysów reżysera.

• Pacjenci z urojeniami, skarżący się na to, że ich bliscy zostali podmienieni przez oszustów, pojawiali się u psychiatrów od zawsze. Tak jak i ci, którzy byli przekonani, że ktoś ich prześladuje. Współczesna kultura i technologia tylko je wzmacnia. Przykładowo, w Austrii odnotowano przypadek kobiety, która uwierzyła w to, że stała się... chodzącą kamerą internetową.
  
  
  
  
  
  

Inne zaburzenia treści myślenia

• Myśli depresyjne - pesymizm, ujemne oceny własnej osoby i własnej sytuacji, poczucie beznadziejności

• Myślenie wielkościowe – nieuzasadnione przekonanie o swoich zdolnościach, umiejętnościach, mocy itp

• Pseudologia fantastyczna - słabe rozróżnienie realiów od fantazji, polegające na podawaniu informacji o własnych wyjątkowych, nadzwyczajnych, a czasem fantastycznych przeżyciach, osiągnięciach jako prawdziwych zdarzeniach

Inne zaburzenia treści myślenia

• Myśli lękowe - nadmiernie martwienie się, nieuzasadnione przewidywanie niekorzystnych zdarzeń, obawy o negatywną ocenę własnej osoby,

myśli fobiczne - intensywne, nieuzasadnione obawy przed obiektem, działaniem lub sytuacją (np. zwierzęta, krew, przejście przez most, przebywanie w windzie, podróż samolotem, wejście do wody, publiczne zabieranie głosu)

Mimo świadomości braku uzasadnienia lęku - unikanie bodźców w charakterystyczny sposób

• Zubożenie treści myślenia – wypowiedzi zawierające niewiele informacji; ograniczenie ilościowe lub jakościowe (czyli wypowiedzi składają się głównie z wielokrotnych powtórzeń, nic nie znaczących frazesów itp)

D. Zaburzenia myślenia

TREŚCI

(silnie związane z emocjami)

• idee nadwartościowe

• obsesje

• pseudologia

• urojenia

Zaburzenia toku myślenia

• zaburzenia tempa myślenia lub jego ciągłości:

• Spowolnienie toku - ubogie, skąpe skojarzenia, rozwlekłość, monoideizm - w zespołach na podłożu organicznego uszkodzenia CUN, depresji

• Zahamowanie toku myślenia - niemożność rozpoczęcia lub kontynuowania procesu myślenia (pustka w głowie) - w zespołach depresyjnych, lękowych

• Otamowanie - nagłe przerwanie myślenia dotąd przesuwającego się sprawnie, np. w schizofrenii z dodatkową interpretacją urojeniową, że ktoś zabiera myśli

• Przyspieszenie - liczne bogate skojarzenia, często powierzchowne, przeskakiwanie z tematu na temat mogące prowadzić do gonitwy myśli i słowotoku (logorrhoea) - w zespołach maniakalnych, schizofrenii

Zaburzenia struktury myślenia

• Rozwlekłość (wprowadzanie wątków pobocznych, oddalających od głównego tematu, często w zmianach organicznych)

• Lepkość (omawianie jednego tematu z dużą ilością mało istotnych szczegółów, np. w otępieniu)

• Werbigeracje, perseweracje, stereotypie (powtarzanie tych samych głosek, słów lub zdań) w organicznych uszkodzeniach CUN

ZABURZENIA CZYNNOŚCI EMOCJONALNYCH

Zaburzenia nastroju

Nastrój - dłużej utrzymująca się emocja, wyraźnie zabarwiająca zachowanie i przeżywanie. Odczuwana i zgłaszana przez pacjenta oraz obserwowana przez innych.

Eutymia – prawidłowy, wyrównany nastrój

Afekt - obserwowana ekspresja emocji, niekiedy niezgodna z opisem emocji przez chorego

• Afekt dostosowany - ekspresja emocji żywa, dostosowana do sytuacji, prawidłowo modulowana

• Afekt niedostosowany - paramimia (brak równoległości między przeżyciami a ekspresją) paratymia (brak równoległości między przeżyciami a emocjami)

• Ambiwalencja uczuciowa (jednoczesne doświadczanie przeciwstawnych stanów emocjonalnych)

• Afekt osłabiony (apatia) - osłabienie ekspresji i modulacji emocji

• Afekt sztywny (sztywność uczuciowa) - niemożność współdźwięczenia emocjonalnego z otoczeniem = zaleganie uczuć / lepkość uczuciowa

• Spłycenie uczuciowe (bladość lub słabe modulowanie)- ograniczenie intensywności, modulacji reakcji emocjonalnych

• Afekt labilny (chwiejność uczuciowa) - niemożność dłuższego utrzymania ekspresji emocji, łatwa zmiana afektu

• Nietrzymanie uczuć (afektu) - zwiększona skłonność występowania silnych emocji: krzyk, głośny płacz, śmiech, którym towarzyszy agresja - osłabienie kontroli emocji

Złość patologiczna (dysforia)

• Negatywnie przeżywane wzburzenie, związane z poczuciem frustracji, z towarzyszącym poczuciem krzywdy, wzbudzeniem ruchowym i wegetatywnym

• Dysforia może mieć charakter:

A. wybuchów złości (wściekłości) – gwałtowne, intensywne, krótkotrwałe wyładowanie złości, zwykle z agresją lub autoagresją (nietrzymanie afektu, utrata kontroli nad złością)

B. złości uogólnionej (nastroju dysforycznego)- dłużej utrzymujący się stan patologicznej złości, głównie z drażliwością, rozżaleniem, agresją słowną

Czy się różni lęk od strachu?

• Lęk - negatywna emocja związana z antycypacją niebezpieczeństwa nadchodzącego z zewnątrz lub pochodzącego z wewnątrz organizmu

• Strach - obawa przed rzeczywistym niebezpieczeństwem

• Agitacja - silny lęk z towarzyszącym niepokojem ruchowym

Rodzaje lęku

• uogólniony - uczucie przenikającego nieokreślonego niepokoju, ciągłego, wolnopłynącego z objawami wegetatywnymi, z nadmiernym poczuciem zagrożenia, obawami w codziennych sytuacjach życiowych

• napadowy (paniczny) – ostry, krótkotrwały, nawracający o znacznym nasileniu z intensywnymi objawami wegetatywnymi oraz z poczuciem poważnego zagrożenia zdrowia lub życia często z obawą utraty kontroli nad swoim zachowaniem (obawą przed "zwariowaniem")

• fobiczny (sytuacyjny) - obawa przed określoną sytuacją, zwierzęciem, przedmiotami co prowadzi do ich unikania

Czy umiemy nazwać własne lęki?

Objawy lęku

• Objawy poznawcze treść przeżyć lękowych (myśli o niebezpieczeństwie, zagrożeniu zdrowia, życia, możliwości utraty kontroli), zaburzenia uwagi i pamięci

• Objawy emocjonalne poczucie zagrożenie, obawy, napięcie, panika, niemożność odprężenia

• Objawy behawioralne
  proste (niepokój lokomocyjny i manipulacyjny) złożone (walka, ucieczka, osłupienie)

• Objawy somatyczne pobudzenie układu wegetatywnego (np. drżenia tachykardia, częstomocz, nadmierna potliwość)

Lęk może się przejawiać jako:

• stałe wszechogarniające uczucie napięcia i zagrożenia

• częste przeżywanie uczucia zakłopotania, niższości

• dominującą potrzebę bycia lubianym i akceptowanym

• nadwrażliwość na krytykę i odrzucenie

• unikanie wchodzenia w bliższe związki z innymi

• tendencje do przesady w ocenianiu potencjalnych zagrożeń

ZABURZENIA INTEGRACJI CZYNNOŚCI PSYCHICZNYCH

• Zaburzenia orientacji auto i allopsychicznej

• Zaburzenia świadomości (ilościowe i jakościowe)

• Zaburzenia poczucia zdrowia/ choroby

• Zaburzenia sprawności intelektualnej

• Zaburzenia osobowości

Zaburzenia integracji czynności psychicznych

• Czynności integracyjne - scalanie wiedzy, dynamiki i kierunku działania w celu sprawnego funkcjonowania

• Zaburzenia integracji czynności psychicznych zakłócają lub ograniczają zachowanie i przeżycia człowieka, utrudniając lub uniemożliwiając dostosowanie ich do zmieniających się okoliczności i potrzeb.

Zaburzenia orientacji

• Autopsychicznej "niezdolność do podania danych osobowych"

• dezorientacja w zakresie postrzegania własnej osoby, zaburzenia schematu ciała, depersonalizacja, czyli błędne poczucie zmiany lub nawet obcości własnych przeżyć
  
  
  

• Allopsychicznej

• "niezdolność do określenia prawidłowo miejsca, czasu lub sytuacji"

• zaburzenia poczucia otoczenia, czasu, miejsca, sytuacji oraz derealizacja czyli błędne poczucie zachodzących w otoczeniu zmian lub obcości otoczenia

44-letni mężczyzna, uzależniony od alkoholu, przyjęty do szpitala psychiatrycznego z objawami abstynencyjnymi

• nie jest w stanie podać godziny (mimo sprawnego zegara na ścianie),

• twierdzi, że jest lipiec (przyjęcie w sierpniu),

• od stojącego obok sanitariusza domaga się przyniesienia mu "setki i śledzika".

Zaburzenia świadomości

• Niejasność spostrzegania i pojmowania zjawisk zachodzących w otaczającym świecie i własnej psychice, zniekształcenie

• Spadek reakcji na bodźce zewnętrzne

• Utrudniony kontakt z otoczeniem

• Zmniejszona zdolność do przypominania sobie wydarzeń dawnych i zapamiętywania wydarzeń bieżących

• Najczęściej związane z uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu

Zaburzenia świadomości

• Ilościowe (przytomności)
  - senność patologiczna - niezależnie do rytmu dobowego
  - sen głęboki/ półśpiączka - nie można obudzić, ale zachowana reaktywność na silne bodźce
  - śpiączka - ze zniesieniem wszelkiej reaktywności, brak odruchów obronnych

• Jakościowe
  - przymglenie proste
  - zespół majaczeniowy (delirium)
  - zespół pomroczny albo zamroczeniowy
  - zespół splątaniowy (amencja)

Jakościowe zaburzenia świadomości

• Przymglenie proste

• nieznacznie zaburzoną orientacją w czasie i miejscu,

• łagodne upośledzenie funkcji poznawczych (uwagi, myślenia, pamięci i postrzegania)

• łączy się ze spowolnieniem motorycznym i sennością, ale może także przebiegać z pobudzeniem

• Majaczenie (delirium)

• dezorientacja gł allopsychiczna, autopsychiczna b.z.

• utrudniony kontakt, upośledzenie funkcji poznawczych

• zaburzenia spostrzegania (złudzenia i omamy, zwłaszcza wzrokowe) i myślenia (urojenia niespójne, często prześladowcze)

• znaczny niepokój, lęk, dysforia, wahania aktywności

• narastanie stopniowe

• fragmentaryczna niepamięć epizodu

Jakościowe zaburzenia świadomości

• Zamroczenie (stan pomroczny)

• zaburzona orientacja w czasie, w miejscu i czasami do własnej osoby (podaje się za kogoś innego),

• ograniczenie lub zniesienie kontaktu z otoczeniem,

• wyraźne upośledzenie funkcji poznawczych,

• zaburzenia zachowania od względnie uporządkowanego do zupełnie chaotycznego (zachowania nietypowe dla danej osoby)

• rozpoczyna się i kończy nagle, trwa krótko i niepamięć okresu

Zaburzenia poczucia zdrowia/ choroby

• brak wglądu chorobowego niedostateczne uświadamianie sobie istoty i konsekwencji przeżywanych zaburzeń psychicznych

• nieuzasadnione poczucie choroby występowanie skarg i dolegliwości, najczęściej somatycznych, bez uzasadnienia w obiektywnej ocenie lekarskiej

• udawanie choroby np. pozorowanie choroby, symulację

Udawanie choroby

• pozorowanie i symulacja - umyślne produkowanie lub udawanie objawów fizycznych albo psychicznych bardzo przekonujące informacje, które mogą zmylić nawet doświadczonego klinicystę lub też „fabrykują” objawy choroby
  
  
  

• Różnicowanie - motywacja pacjenta do udawania objawów
  
  
  

• Zaburzenie pozorowane (zespół Münchausena) nastawienie na uzyskanie wewnętrznej korzyści - przyjęcie roli chorego
  
  
  

• Symulacja skupianie się na zewnętrznych korzyściach wynikających z rozpoznania choroby, np. zwolnienie ze służby wojskowej, uniknięcie procesu karnego, uzyskanie świadczeń finansowych

Zaburzenie pozorowane (zespół Münchausena)

• Typ krwotoczny 

Histeria krwotoczna (Syndroma haemorrhagicum histrionicum). Prezentowane objawy to najczęściej wymioty krwią, krwotok z płuc lub objawy hemofilii. Osoby z tą formą zaburzenia prowokują krwawienia z nosa lub połykają krew zwierzęcą i prowokują wymioty.

• Typ brzuszny

Wędrująca operacja jamy brzusznej (Laparotomia migrans). Powodem operacji jest najczęściej podejrzenie niedrożności jelit, spowodowane połknięciem ostrego przedmiotu. Osoby z tą formą zaburzenia mają często bogate doświadczenie pacjentów chirurgicznych.

• Typ neurologiczny

Neurologiczny zespół diabelski (Syndroma neurologicum diabolicum). Symulowane objawy to napady bólów głowy, utraty świadomości i padaczkopodobne.

• Typ skórny 

Symulacja dotyczy chorób skóry.

Zaburzenia sprawności intelektualnej

• Inteligencja = ogólna sprawność procesów poznawczych, wpływa na zdolność do korzystania z doświadczeń, rozwiązywania nowych problemów i przystosowania się do zmieniających się warunków życia

• Upośledzenie umysłowe = PIERWOTNE - zahamowanie lub niepełny rozwój funkcji intelektualnych; ujawnia się w okresie rozwoju; deficyty umiejętności poznawczych, ruchowych, społecznych i mowy

• Otępienie = WTÓRNE - zespół spowodowany chorobą mózgu, zaburzone funkcje poznawcze i zachowanie; wyraźne obniżenie osiągniętego poziomu sprawności intelektualnej

• Otępienie rzekome = RZEKOME - przemijające lub pozorne obniżenie realnej sprawności poznawczej

Zaburzenia osobowości

utrwalone dezadaptacyjne wzorce wewnętrznego przeżywania oraz zachowania społecznego - prowadzące do indywidualnego cierpienia lub konfliktów interpersonalnych (rozwijające się od wczesnego wieku lub w wyniku urazów psychicznych ewentualnie po zmianach organicznych UON u osób dorosłych)

• specyficzne typy zaburzeń osobowości

• trwałe zmiany osobowości (np. po silnych v przewlekłych urazach psychicznych ew. zmianach organicznych CON dorosłych)

• osobowość mnoga

• dezintegracja osobowości (rozszczepienie, rozpad)

Specyficzne typy zaburzeń osobowości

• głęboko zakorzenione i utrwalone wzorce zachowań

• przejawiające się mało elastycznymi reakcjami na różnorodne sytuacje indywidualne i społeczne

• ujawniające się w dzieciństwie lub okresie dojrzewania

• trwające nadal w życiu dorosłym

• Paranoiczna

• Schizoidalna

• Dyssocjacyjna

• Chwiejna emocjonalnie

Trwała zmiana osobowości

• wyraźna i trwała zmiana osobowości u osoby dorosłej

• wcześniej nie stwierdzano zaburzeń osobowości

• powstaje w następstwie stresu o rozmiarach katastrofy

• silnych albo przewlekłych urazów psychicznych

• ewentualnie zmian organicznych mózgu

Osobowość mnoga

• postać zaburzenia dysocjacyjnego

• cechująca się występowaniem dwóch lub więcej odrębnych osobowości

• w danej chwili ujawnia się tylko jedna z nich

• każda z osobowości ma swoje odrębne wspomnienia, własne zachowania, preferencje itd.

Dezintegracja osobowości (rozszczepienie, rozpad)

• zmiana osobowości następująca w przebiegu schizofrenii,

• charakteryzująca się utratą spójności pomiędzy różnymi funkcjami psychicznymi oraz w obrębie poszczególnych czynności psychicznych (przejawami są np. ambisentencja, ambitendencja, ambiwalencja uczuć, paratymia, paramimia)

• zatarciem granic między osobowością chorego a światem otaczającym