• Stawy obręczy kończyny górnej

W obrębie obręczy kończyny górnej znajdują się po każdej stronie dwa stawy: mostkowo-obojczykowy (przyśrodkowy) i barkowo-obojczykowy (boczny).

Staw mostkowo-obojczykowy (articulatio sternoclaviculańs) tworzy powierz­chnia stawowa wcięcia obojczykowego rękojeści mostka i powierzchnia stawo­wa końca mostkowego obojczyka. Staw ten łączy obojczyk z klatką piersiową.

Wskutek niedostatecznego dopasowania powierzchni stawowych, jama stawowa jest przedzielona krążkiem stawowym na dwie szczelinowate części: boczną i przyśrodkową. Znaczna grubość krążka (dochodząca do 6 mm) oraz warstwy chrzestnej pokrywającej powierzchnie stawowe z jednej strony amortyzują ciśnienie obojczyka na mostek, z drugiej, zwiększają ruchomość stawu nadając mu charakter stawu kulistego. Torebka stawowa jest luźna, wzmocniona przez więzadło mostkowo-obojczykowe przednie i tylne (ligamentum siernoclaviculare anierius et posterius). Ponadto od góry umacnia staw więzadło międzyobojczykowe (lig. inierciaviculare) oraz więzadło żebrowo-obojczykowe (lig. costoclavicutare), łączące obojczyk z chrząstką I żebra.

W stawie mostkowo -obojczykowym zachodzi ruch unoszenia (50°) i obniżania (5°), przesuwania do przodu (26°) i cofania (35°) oraz obrót obojczyka dokoła jego osi długiej. Ruchy te odbywają się wspólnie ze stawem ramiennym, który biernie im towarzyszy.

Staw barkowo-obojczykowy (articulatio acromioclavicularis) utworzony jest przez powierzchnie wyrostka barkowego łopatki i końca barkowego oboj­czyka. Między powierzchniami stawowymi często znajduje się krążek stawowy. Torebka stawowa jest wzmocniona od góry przez silne więzadło barkowo-obojczykowe (lig, acromiocaviiculare). Ponadto między wyrostkiem kruczym łopatki a powierzchnią dolną końca barkowego obojczyka przebiega dwupasmowe więzadło kruczo-obojczykowe (lig. coracoclaviculare), składające się z więzadła stożkowatego (lig. conoideum) i więzadła czworobocznego (lig. trapezoideum). Ze względu na wykonywane czynności można to połączenie zaliczyć do stawów wieloosiowych o mniejszym zakresie ruchu aniżeli w stawie poprzednim. Ruchy obręczy odbywają się przeważnie w obu stawach obojczyka przy udziale łopatki, która ulega przemieszczeniu ślizgając się swobodnie na klatce piersiowej.

• Mięśnie działające na obręcz kończyny górnej

1. Mięsień czworoboczny grzbietu - m. trapezius

PP: wyrostki kolczyste wszystkich kręgów piersiowych, kresa karkowa, więzadło karkowe i nadkolcowe, guzowatość potyliczna zewnętrzna

PK: grzebień łopatki, bark, koniec barkowy obojczyka

2. Mięsień równoległoboczny - m. rhomboideus

PP: wyrostki kolczyste VI / VII kręgu szyjnego, od I do IV kręgu piersiowego, więzadło karkowe

PK: brzeg przyśrodkowy łopatki

3. Mięsień dźwigacz łopatki - m. levator scapulae

PP: wyrostki poprzeczne kręgów szyjnych od I do IV

PK: kąt górny łopatki

4. Mięsień zębaty przedni - m. serratus anterior

PP: I-IX żebra i powierzchnie zewnętrzne

PK: brzeg przyśrodkowy łopatki

5. Mięsień piersiowy mniejszy - m. pectoralis minor

PP: III, IV, V żebro

PK: wyrostek kruczy łopatki

6. Mięsień podobojczykowy - m. subcłavius

PP: I żebro na granicy kostno - chrzęstnej

PK: dolna powierzchnia barkowego końca obojczyka

• Zestawienie ruchów oraz wykonujących je mięsni w stawach obręczy barkowej kończyny górnej:

Unoszenie:

Mięsień czworoboczny grzbietu- część zstępująca

Mięsień równoległoboczny

Mięsień dźwigacz łopatki

Mięsień zębaty przedni – cześć górna

Obniżanie:

Mięsień czworoboczny grzbietu- część wstępująca

Mięsień piersiowy mniejszy

Mięsień podobojczykowy

Wysuwanie do przodu:

Mięsień zębaty przedni

Mięsień piersiowy mniejszy

Mięsień podobojczykowy

Cofanie:

Mięsień czworoboczny grzbietu – część poprzeczna

Mięsień równoległoboczny

• Staw ramienny (articulatio humeri)

Staw ramienny łączy kość ramienną z łopatką, jest utworzony jest przez głowę kości ramiennej i wydrążenie stawo­we łopatki. Duża głowa kości ramiennej, stanowiąca prawie połowę kuli, jest trzykrot­nie większa od powierzchni panewki. Wydrążenie stawowe łopatki (panewka stawu ramiennego) jest nieco powiększone i pogłębione przez chrząstkę włóknistą przytwier­dzoną do brzegu wydrążenia, zwaną obrąbkiem stawowym (labrum glenoidałe).

Torebka stawowa przymocowana jest do obrąbka stawowego łopatki oraz do szyjki anatomicznej kości ramiennej. Torebka jest do tego stopnia luźna i obszerna, że przy kończynie zwisającej tworzy fałd skierowany do jamy pachowej, wygładzający się przy odwodzeniu ramienia. W torebce występują dwa uchyłki (otwory), jeden przeznaczony do ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia, który leży w bruździe międzyguzkowej, oraz drugi, sięgający pod ścięgno mięśnia podłopatkowego. Uchyłki te, łączące się z jamą stawową, ułatwiają ślizganie się ścięgien.

Torebka stawowa ma w zasadzie tylko jedno więzadło wzmacniające, kruczo-ramienne (lig. coracohumerale), mocne pasmo biegnące od wyrostka kruczego łopatki do obu guzków kości ramiennej. Więzadło wzmacnia górną ścianę torebki zapobiegając zsuwaniu się głowy kości ramiennej z panewki przy opuszczonym ramieniu. Ponadto torebkę stawową wzmacniają ścięgna mięśni: nad- i podgrzebieniowego, obłego mniejszego i podłopatkowego. Leżące powyżej torebki stawowe więzadło kruczo-barkowe (lig. coracoacromiale) wraz z wyrostkiem kruczym i wyrostkiem barkowym łopatki, chroni staw od góry. Staw ramienny zaliczamy do połączeń wieloosiowych kulistych wolnych o największej ruchomości wśród stawów naszego ciała. Wielostronne ruchy w stawie ramiennym możemy sprowadzi) do ruchów zasadniczych: zginania i prostowania, odwodzenia i przywodzenia odwracania i nawracania. Ruch obwodzenia ramienia, jest wypadkową ruchów podstawowych z określonym udziałem ruchów zachodzących w obrębie stawów obojczyka.

• Mięśnie działające na staw ramienny

1. Mięsień naramienny - m. deltoideus

PP : koniec barkowy obojczyka, grzebień łopatki, bark (boczna 1/3 obojczyka, wyrostek barkowy łopatki, grzebień łopatki)

PK : guzowatość naramienna k. ramiennej

2. Mięsień piersiowy większy - m. pectoralis major

PP: część obojczykowa: przyśrodkowa połowa obojczyka, mostkowo-żebrowa: mostek, II – VI (VII) żebra, brzuszna: blaszka przednia pochewki m. prostego brzucha

PK: grzebień guzka większego k. ramiennej

3. Miesień najszerszy grzbietu – m. latissimus dorsi

PP: kręgi dolne, wyrostki kolczyste VII – XII kręgu piersiowego, powięź piersiowo-lędźwiowa, grzebień biodrowy X – XII żebro, niestale: dolny kąt łopatki

PK: grzebień guzka mniejszego k. ramiennej

4. Miesień obły większy – m. teres major

PP: dolny kąt łopatki

PK: grzebień guzka mniejszego k. ramiennej

5. Miesień podłopatkowy – m. subscapularis

PP: powierzchnie żebrowe łopatki

PK: guzek mniejszy k. ramiennej

6. Mięsień nadgrzebieniowy – m. supraspinatus

PP: dół nadgrzebieniowy łopatki

PK: guzek większy k. ramiennej

7. Mięsień podgrzebieniowy – m. infraspinatus

PP: dół podgrzebieniowy łopatki

PK: guzek większy k. ramiennej

8. Miesień obły mniejszy – m.teres minor

PP: brzeg boczny łopatki

PK: guzek większy k. ramiennej

9. Mięsień kruczo- ramienny – m.coracobrachialis

PP: wyrostek kruczy łopatki

PK: trzon k. ramiennej przyśrodkowo od m. naramiennego

10. Mięsień dwugłowy ramienia – m. biceps brachii

PP: głowa długa: caput longum: guzek nadpanewkowy łopatki, głowa krótka: caput breve: wyrostek kruczy łopatki

PK: guzowatość k. promieniowej, powieź pzredramienia

11. Mięsień trójgłowy ramienia – m. triceps brachii

PP: głowa długa- caput longum : guzek podpanewkowy łopatki, głowa przyśrodkowa – caput mediale: tylna powierzchnia k. ramiennej poniżej bruzdy nerwu promieniowego, przegroda międzymięśniowa przyśrodkowa,

głowa boczna – caput laterale : tylna powierzchnia k. ramiennej powyżej bruzdy nerwu promieniowego

PK: wyrostek łokciowy k. łokciowej

• Zestawienie ruchów oraz wykonujących je mięśni w stawie ramiennym:

Zginanie do przodu:

Mięsień naramienny- cześć obojczykowa

Mięsień piersiowy większy – cześć obojczykowa

Mięsień kruczo- ramienny

Zginanie do tyłu:

Mięsień naramienny- cześć grzebieniowa

Miesień najszerszy grzbietu

Miesień obły większy

Mięsień trójgłowy ramienia – głowa długa

Odwodzenie:

Mięsień naramienny- cześć barkowa

Mięsień nadgrzebieniowy

Mięsień dwugłowy ramienia – głowa długa

Przywodzenie:

Mięsień naramienny- cześć obojczykowa i grzebieniowa

Mięsień piersiowy większy

Miesień najszerszy grzbietu

Miesień obły większy

Mięsień trójgłowy ramienia – głowa długa

Mięsień dwugłowy ramienia – głowa krótka

Mięsień kruczo- ramienny

Nawracanie:

Mięsień naramienny- cześć obojczykowa

Miesień podłopatkowy

Miesień najszerszy grzbietu

Mięsień piersiowy większy

Miesień obły większy

Mięsień kruczo- ramienny

Odwracanie:

Mięsień naramienny- cześć grzebieniowa

Mięsień podgrzebieniowy

Miesień obły mniejszy

• Staw Łokciowy( articulatio cubiti) Jest to staw złożony. W jego obrębie połączone są ze sobą trzy kości: ramienna, łokciowa i promieniowa. Staw łokciowy składa się z trzech połączeń objętych wspólną torebką: stawu ramienno-łokciowego, ramienno-promieniowego i promieniowo-łokciowego bliższego.

W stawie ramienno-lokciowym (articulatio humeroulnaris) główkę stawową tworzy bloczek kości ramiennej, a panewkę - wcięcie bloczkowe kości łok­ciowej. Bloczek wzdłuż osi długiej ramienia ma rowek, natomiast chrząstka pokrywająca wcięcie bloczkowe kości łokciowej tworzy w tej samej płaszczyźnie wystającą listewkę, dopasowaną do rowka bloczka. Listewka i wgłębienie na bloczku, które ściśle do siebie przylegają, stanowią układ kierunkowy stawu, umożliwiając wykonywanie ruchów zawiasowych, tzn. zginania i prostowania. W trakcie prostowania przedramienia wyrostek łokciowy wchodzi do dołu łokciowego na kości ramiennej, hamując dalsze prostowanie. Zgięcie natomiast hamuje wyrostek dziobiasty kości łokciowej, wchodzący do dołu dziobiastego znajdującego się na powierzchni przedniej końca dalszego kości ramiennej.

Staw ramienno-promieniowy (articulatio humeroradialis) jest utworzony przez główkę kości ramiennej oraz dołek głowy kości promieniowej. Są­dząc z kształtu powierzchni stawowych, połączenie ma cechy stawów kulistych wolnych. Ze względu jednak na połączenie z kością łokciową, głównie za pomocą więzadła pierścieniowatego (lig. anulare radii), funkcjonalnie jest to staw dwuosiowy, obrotowo-zawiasowy. Ruchy zginania i prostowania są ściśle sprzężone z podobnymi ruchami kości łokciowej, natomiast ruch obro­towy - nawracania i odwracania - jest sprzężony z ruchami w stawach dal­szych.

Staw promieniowo-łokciowy bliższy lub górny (articulatio radio - ulnaris proximalis s. superior) jest utworzony przez obwód stawowy głowy kości promieniowej - główka stawu i wcięcie promieniowe kości łokciowej - pane­wka. Głowa kości promieniowej jest ustalona przez ściśle otaczające ją wspo­mniane więzadło pierścieniowate, łączące przednią i tylną krawędź wcięcia promieniowego kości łokciowej. Przy ruchach nawracania i odwracania przed­ramienia, głowa kości promieniowej obraca się w kostno-włóknistym pierścieniu więzadła pierścieniowatego i wcięcia promieniowego kości łokciowej, przy czym dołek głowy kości promieniowej obraca się na główce kości ramiennej. Ruch obrotowy w omawianym stawie jest sprzężony z ruchem w stawie promieniowo-łokciowym dalszym.

Torebka stawowa jest wspólna dla wszystkich trzech stawów. Z przodu przyczepia się na kości ramiennej powyżej dołu dziobiastego i promieniowego, a na stronie tylnej powyżej dołu wyrostka łokciowego tak, że w czasie zginania i prostowania wyrostki mogą wejść do odpowiednich dołów. Przednia i tylna ściana torebki jest cienka i luźna, natomiast ściany boczne są wzmocnione silnymi więzadłami pobocznymi, typowymi dla stawów zawiasowych. Więzadło poboczne łokciowe (lig. cołlaterale ułnare) biegnie od nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej, następnie dzieli się wachlarzowato na pasmo przednie i tylne, które dochodzą odpowiednio do bocznych brzegów wyrostka dziobias­tego i łokciowego. Znacznie węższe więzadło poboczne promieniowe (lig. ccllaterale radiale) odchodzi od nadkłykcia bocznego kości ramiennej i dalej wplata się w więzadło obrączkowe. Nie przyczepiając się do kości promieniowej tym samym nie ogranicza jej ruchów obrotowych. W położeniu wyprostnym ramię i przedramię stanowią linię prawie prostą (u mężczyzn 175°, u kobiet niecałe 180°). Przy nadmiernej wiotkości więzadeł i niedorozwoju wyrostka dziobiastego i łokciowego, które występują u dzieci, spotyka się prostowanie nadmierne (hyperextensio), przekraczające 180°. W położeniu maksymalnego zgięcia ramię i przedramię tworzą kąt około 40°.

• Mięśnie działające na staw łokciowy

1. Mięsień dwugłowy ramienia – m. biceps brachii

PP: głowa długa: caput longum: guzek nadpanewkowy łopatki, głowa krótka: caput breve: wyrostek kruczy łopatki

PK: guzowatość k. promieniowej, powieź pzredramienia

2. Mięsień ramienny - m. brachialis

PP: dolna połowa przedniej powierzchni trzonu k. ramiennej , przegrody międzymięśniowe przyśrodkowa i boczna

PK: guzowatość k. łokciowej

3. Mięsień ramienno-promieniowy - m. brachioradialis

PP: brzeg boczny k. ramiennej, przegroda międzymięśniowa boczna

PK: wyrostek rylcowaty k. promieniowej

4. Mięsień trójgłowy ramienia - m. triceps brachii

PP: głowa długa- caput longum : guzek podpanewkowy łopatki, głowa przyśrodkowa – caput mediale: tylna powierzchnia k. ramiennej poniżej bruzdy nerwu promieniowego, przegroda międzymięśniowa przyśrodkowa,

głowa boczna – caput laterale : tylna powierzchnia k. ramiennej powyżej bruzdy nerwu promieniowego

PK: wyrostek łokciowy k. łokciowej

5. Mięsień łokciowy - m. ancorteus

PP: : nadkłykieć boczny k. ramiennej

PK: wyrostek łokciowy k. łokciowej

• Zestawienie ruchów oraz wykonujących je mięśni w stawie łokciowym

Zginanie:

Mięsień dwugłowy ramienia

Mięsień ramienny

Mięsień ramienno-promieniowy

Prostowanie:

Mięsień trójgłowy ramienia

Mięsień łokciowy

• Połączenia kości przedramienia

Kości przedramienia - łokciowa i promieniowa - połączone są ze sobą w trzech miejscach: końce bliższe kości tworzą staw promieniowo-łokciowy bliższy, końce dalsze - staw promieniowo-łokciowy dalszy, trzony kości łączą się błoną międzykostną.

• Stawy przedramienia

Staw promieniowo-łokciowy bliższy

Staw promieniowo-łokciowy dalszy lub dolny (articulatio radioulnańs disłalis s. inferior) tworzy głowa kości łokciowej oraz wcięcie łokciowe kości promienio­wej jako panewka stawowa, odwrotnie niż w stawie promieniowo-łokciowym bliższym. Wewnątrz stawu znajduje się trójkątny krążek śródstawowy przylegający do głowy kości łokciowej. Krążek oddziela jamę stawu promieniowo-łokciowego dalszego od stawu promieniowo-nadgarstkowego. Torebka stawowa jest luźna, lecz mocna i gruba po stronie tylnej kości promieniowej.

Między obu kośćmi przedramienia rozpięta jest błona włóknista międzykostną (membrana interossea antebrachii). Jest rozpięta między brzegami międzykostnymi obu kości. Szczególnie jest silna w części środkowej oraz gómej, gdzie od guzowato­ści kości łokciowej do kości promieniowej biegnie struna skośna (chorda obliąud). Małe otwory w błonie międzykostnej służą do przejścia naczyń krwionośnych na stronę grzbietową przedramienia. Błona międzykostną wiąże kości przedramienia w jedną konstrukcję mechaniczną. Hamuje wzdłużne przesuwanie kości promienio­wej w stosunku do kości łokciowej, przenosi częściowo obciążenia bez ograniczania ruchów nawracania i odwracania przedramienia.

W stawach promieniowo-łokciowym bliższym i dalszym równocześnie od­bywają się ruchy nawracania i odwracania (pronatio et supinatio) przedramienia wraz z ręką.

• Mięśnie działające na stawy promieniowo łokciowe:

1. Mięsień dwugłowy ramienia – m. biceps brachii

PP: głowa długa: caput longum: guzek nadpanewkowy łopatki, głowa krótka: caput breve: wyrostek kruczy łopatki

PK: guzowatość k. promieniowej, powieź pzredramienia

2. Mięsień odwracacz przedramienia – m. supinator

PP: nadkłykieć boczny k. ramiennej, promieniowa strona końca bliższego k. łokciowej, więzadło obrączkowe, więzadło poboczne promieniowe

PK: powierzchnia tylna boczna i przednia 1/3 części górnej k. promieniowej

3. Mięsień ramienno- promieniowy – m. brachioradialis

PP: brzeg boczny k. ramiennej, przegroda międzymięśniowa boczna

PK: wyrostek rylcowaty k. promieniowej

4. Mięsień nawrotny obły – m. pronator teres

PP: nadkłykieć przyśrodkowy k. ramiennej, wyrostek dziobasty k. łokciowej

PK: powierzchnia boczna środkowej części trzonu k. promieniowej

5. Mięsień nawrotny czworoboczny – m.pronator quadratus

PP: koniec dalszy k. łokciowej

PK: koniec dalszy k. promieniowej

• Zestawienie ruchów oraz wykonujących je mięśni w stawach promieniowo- łokciowym bliższym i dalszym

Odwracanie:

Mięsień dwugłowy ramienia

Mięsień odwracacz przedramienia

Mięsień ramienno- promieniowy

Mięsień prostownik długi kciuka

Mięsień prostownik krótki kciuka

Mięsień odwodziciel długi kciuka

Mięsień prostownik palca wskazującego

Nawracanie:

Mięsień nawrotny obły

Mięsień nawrotny czworoboczny

Mięsień ramienno- promieniowy

Mięsień zginacz promieniowy nadgarstka

Mięsień prostownik promieniowy długi nadgarstka

• Zespół funkcjonalny stawów bliższych ręki

W stawach bliższych ręki, tzw. stawach nadgarstka, do których zalicza się staw promieniowo- nadgarstkowy, staw śródnadgarstkowy oraz stawy międzynadgarstkowe, odbywają się ruchy ręki w stosunku do przedramienia.

Stawy bliższe ręki

Staw promieniowo – nadgarstkowy( articulatio radiocarpea)łączy przedramię z ręką. Jest stawem kłykciowym o eliptycznie ukształtowanych powierzchniach stawowych. Główkę stawową tworzą kości szeregu bliższego nadgarstka z wyjątkiem kości grochowatej, panewka w ¾ utworzona jest przez powierzchnię stawowa nadgarstkową kości promieniowej i w ¼ przez dalszą powierzchnię krążka stawowego, który oddziela głowę kości łokciowej od nadgarstka. Zatem głowa kości łokciowej nie bierze udziału w budowie stawu. Torebka stawowa, obszerna i luźna, przyczepiona jest do brzegów powierzchni stawowych kości promieniowej, krążka stawowego i kości nadgarstka.

Staw śródnadgarstkowy (articulatio mediocarpea) łączy oba szeregi kości nad­garstka. Szczelina stawowa nie przebiega regularnie, lecz w kształcie poziomo ułożonej litery S, wskutek czego powierzchnie stawowe sąsiadujących ze sobą kości nadgarstka tworzą jednocześnie główkę i panewkę stawową.

Pomiędzy poszczególnymi kośćmi nadgarstka występują stawy międzynadgarstkowe (articulationes intercarpeae). Torebka stawowa w obu stawach przyczepia się do granic powierzchni stawowych obu szeregów kości nadgarstka. Jest luźna na stronie grzbietowej, a silnie napięta po stronie dłoniowej.

Aparat więzadłowy wzmacniający stawy nadgarstka jest liczny i wspólny dla omawianych stawów. Pasma więzadłowe łączące poszczególne kości nie dają się oddzielić i dlatego traktujemy je jako wspólne dla stawów bliższych ręki. Do więzadeł długich, które rozpoczynają się na kościach przedramienia, a kończą na nadgarstku, zaliczamy:

- więzadło promieniowo-nadgarstkowe grzbietowe (lig. radiocarpea dorsale) biegnące od wyrostka rylcowatego kości promieniowej oraz brzegu grzbietowego powierzchni stawowej nadgarstkowej kości promieniowej do kości szeregu bliższego nadgarstka;

- więzadło promieniowo-nadgarstkowe dłoniowe (lig. radiocarpea palmare), szerokie i znacznie mocniejsze od poprzedniego, biegnie od wyrostka rylcowatego i brzegu dłoniowego powierzchni stawowej kości promieniowej do kości szeregu bliższego nadgarstka i kości główkowatej;

- więzadło łokciowo-nadgarstkowe dłoniowe (lig. ulnocarpeum palmare), sła­bsze od poprzedniego, biegnie od wyrostka rylcowatego kości łokciowej do kości szeregu bliższego, nadgarstka;

- więzadło poboczne promieniowe nadgarstka (lig. collaterale carpi radiale) łączy wyrostek rylcowaty z kością łódeczkowatą;

- więzadło poboczne łokciowe nadgarstka (lig. collaterale carpi ulnare), bieg­nie od wyrostka rylcowatego do kości trójgraniastej i grochowatej;

- więzadło łukowate dłoniowe nadgarstka (lig. arcuatum carpi palmare) powstaje przez połączenie części włókien więzadła promieniowo-nadgarstkowego dłoniowego z włóknami więzadła łokciowo-nadgarstkowego dłoniowego. Leży ono po stronie dłoniowej nadgarstka dokoła kości główkowatej i księżycowatej;

- więzadło łukowate grzbietowe nadgarstka (lig. arcuatum carpi dorsale) rozpięte jest na powierzchni grzbietowej nadgarstka między kością łódeczkowatą a trójgraniastą.

Ponadto kości nadgarstka połączone są między sobą krótkimi i mocnymi więzadłami międzynadgarstkowymi dłoniowymi, grzbietowymi i międzykostnymi (ligamenta intercaprea palmaria, dorsalia et interossea) tworzącymi jednolitą, ale sprężystą całość. Poszczególne więzadła przyjmują nazwy odpowiednie do swego położenia grzbietowego lub dłoniowego i połączonych kości. Więzadła leżące na stronie dłoniowej są zawsze silniejsze. W stawach bliższych ręki zachodzą ruchy zginania dłoniowego i grzbietowego, zginania promieniowego i łokciowego oraz ruch obwodzenia ręki. Ruch zginania dłoniowego zachodzi w zakresie 80-90°, a grzbietowego około 70°. Zgięcie grzbietowe jest nieco mniejsze niż dłoniowe z powodu pochylenia panewki kości promieniowej do przodu i ku stronie łokciowej. W ruchach zginania biorą udział dwa stawy promieniowo-nadgarstkowy i śródnadgarstkowy. W ruchach zginania grzbietowego ręki zakres ruchu w stawie promieniowo-nadgarstkowym jest mniejszy (około 25°) niż w stawie śródnadgarstkowym (około 45°). W ruchach zginania dłoniowego stosunek jest odwrotny; ruch w stawie bliższym wynosi około 50°, w dalszym - około 30°.

Ruchy zginania promieniowego (odwodzenie) i łokciowego (przywodzenie) ręki są złożone. Składa się na nie przesuwanie szeregu bliższego kości nadgarstka w odpowiednim kierunku (w zginaniu promieniowym w kierunku łokciowym, w zginaniu łokciowym w kierunku odwrotnym) oraz odpowiednie ułożenie względem siebie poszczególnych kości nadgarstka.

Ruch zginania łokciowego ręki, ze względu na pochylenie powierzchni stawowej nadgarstkowej kości promieniowej w kierunku łokciowym, jest znacznie większy (około 45°) od zginania promieniowego (około 15-20°).

Ruch obwodzenia ręki jest kombinacją ruchów zginania, odwodzenia i przywodzenia.

• Mięśnie działające na stawy bliższe ręki

1. Mięsień zginacz promieniowy nadgarstka - m. flexor carpii radialis

PP: nadkłykieć przyśrodkowy k. ramiennej, powięź przedramienia

PK: podstawa k. śródręcza II

2. Mięsień zginacz łokciowy nadgarstka - m. flexor carpi ulnaris

PP: głowa ramienna : nadkłykieć przyśrodkowy k. ramiennej, powięź przedramienia , głowa łokciowa: tylna strona wyrostka łokciowego i trzonu k. łokciowej

PK: k. haczykowata i k. śródręcza V, przez k. grochowatą służącą jako trzeszczka

3. Mięsień dłoniowy długi - m. palmaris longus

PP: nadkłykieć przyśrodkowy k. ramiennej

PK: rozcięgno dłoniowe

4. Mięsień zginacz powierzchowny palców - m. flexor digitorum superficialis

PP: głowa ramienno – łokciowa : nadkłykieć przyśrodkowy k . ramiennej, wyrostek dziobasty k . łokciowej, głowa promieniowa: cześć górna powierzchni przedniej k . promieniowej

PK: II – V paliczka

5. Mięsień zginacz głęboki palców - m.flexor digitorum profundus

PP: przednia powierzchnia k. łokciowej błona międzykostna

PK: podstawa paliczków dalszych II – V palca

6. Mięsień zginacz długi kciuka - m. flexor pollicis longus

PP: przednia powierzchnia k. promieniowej, błona międzykostna

PK: podstawa dalszego paliczka

7. Mięsień prostownik promieniowy długi nadgarstka – m. extensor carpi radialis longus

PP: nadkłykieć i brzeg boczny k. ramiennej, przegroda międzymięśniowa oczna ramienia

PK: podstawa k. śródręcza II

8. Mięsień prostownik promieniowy krótki nadgarstka - m. extensor carpi radiałis brevis

PP: nadkłykieć boczny k. ramiennej, powięź przedramienia

PK: podstawa k. śródręcza III

9. Mięsień prostownik łokciowy nadgarstka - m. extensor carpi ulnaris

PP: nadkłykieć boczny k. promieniowej, więzadło poboczne promieniowe, więzadło pierścieniowate k. promieniowej, powięź przedramienia

PK: podstawa paliczków dalszych II –V palca poprzez rozcięgno grzbietowe

10. Mięsień prostownik palców - m. extensor digitorum

PP: nadkłykieć boczny k. ramiennej , więzadło poboczne promieniowe, więzadło pierścieniowate k. promieniowej, powięź przedramienia

PK: rozcięgno grzbietowe, kończące się na podstawie paliczków dalszych( II – V palca)

11. Mięsień odwodziciel długi kciuka - m. abductor pollicis Iongus

PP: powierzchnia grzbietowa k. łokciowej i k. promieniowej

PK: podstawa k. śródręcza I

12. Mięsień prostownik długi kciuka - m. extensor pollicis Iongus

PP: tylna powierzchnia k. łokciowej, błona, błona międzykostna

PK: podstawa paliczka dalszego

13. Mięsień prostownik wskaziciela - m. extensor indicis

PP: część dalsza powierzchni tylnej k. łokciowej, błona międzykostna

PK: rozcięgno grzbietowe palca wskazującego

• Zestawienie ruchów w stawach bliższych ręki oraz wykonujących je mięsni

Zginanie dłoniowe:

Mięsień zginacz powierzchowny palców

Mięsień zginacz głęboki palców

Mięsień zginacz długi kciuka

Mięsień zginacz promieniowy nadgarstka

Mięsień zginacz łokciowy nadgarstka

Mięsień dłoniowy długi

Mięsień odwodziciel długi kciuka

Zginanie grzbietowe:

Mięsień prostownik palców

Mięsień prostownik promieniowy długi nadgarstka

Mięsień prostownik promieniowy krótki nadgarstka

Mięsień prostownik łokciowy nadgarstka

Mięsień prostownik długi kciuka

Mięsień prostownik wskaziciela

Zginanie promieniowe( odwodzenie):

Mięsień odwodziciel długi kciuka

Mięsień prostownik promieniowy długi nadgarstka

Mięsień prostownik promieniowy krótki nadgarstka

Mięsień zginacz promieniowy nadgarstka

Mięsień prostownik długi kciuka

Mięsień prostownik krótki kciuka

Mięsień prostownik wskaziciela

Zginanie łokciowe(przywodzenie):

Mięsień zginacz łokciowy nadgarstka

Mięsień prostownik łokciowy nadgarstka

Mięsień prostownik palców

• Zespół funkcjonalny stawów dalszych ręki

Do połączeń dalszych ręki zaliczamy: stawy nadgarstkowo-śródręczne, stawy międzyśródręczne, stawy śródręczno-paliczkowe oraz stawy międzypaliczkowe. Są to tzw. stawy palców ręki, w których odbywają się ruchy palców.

• Stawy dalsze ręki

Stawy nadgarstkowo-śródręczne (articulationes carpometacarpeae) są utworzone przez szereg dalszy kości nadgarstka oraz podstawy kości śródręcza. Wspólna, poprzecznie położona szczelina stawów nadgarstkowo-śródrecznych łączy się z trzema krótkimi, przedłużonymi szczelinami stawów międzyśródrccznych (articulationes intermetacarpeae), które występują między podstawami II-V kości śródręcza. Wszystkie z wymienionych połączeń mają charakter stawów płaskich o nieznacznej ruchomości. Torebka stawowa jest mocno napięta, wzmocniona więzadłami nadgarstkowo-śródrecznymi grzbietowymi i dłoniowymi (ligg. carpometacarpea dorsalia et palmaria). Między podstawami kości śródręcza od II do V rozpięte są w kierunku poprzecznym krótkie więzadła śródręczne grzbietowe i dłoniowe (ligg. metacarpea dorsalia et palmaria) oraz więzadła śródręczne międzykostne (ligg. metacarpea interossea).

Staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka (articulatio carpometacarpea pollicis) jest stawem całkowicie odrębnym i zbudowanym inaczej niż stawy poprzednie. Staw ten tworzy kość czworoboczna większa nadgarstka oraz podstawa I kości śródręcza. Powierzchnie stawowe obu kości są wklęsło-wypukłe, mają kształt siodełkowaty, jest to zatem staw dwuosiowy. Luźna torebka stawowa umożliwia rozległą ruchomość kciuka, prawie równą ruchomości stawu kulistego. W obrębie stawu można odwodzić i przywodzić kciuk wokół osi biegnącej w kierunku grzbietowo-dłoniowym oraz wokół osi promieniowo-łokciowej przeciwstawiać i odprowa­dzać kciuk. Zakres ruchów odwodzenia wynosi 35-40°, zaś przeciwstawiania 45-60°. Wypadkową ruchów podstawowych jest ruch obwodzenia kciuka. Kciuk jest zaopa­trywany przez własny zespół mięśni długich i krótkich, dlatego zajmuje on wśród pozostałych palców szczególną pozycję.

Stawy śródreczno-paliczkowe (articulationes metacarpophalangeae) są utworzone przez głowy kości śródręcza i podstawy paliczków bliższych. Torebki stawowe są luźne i obszerne. W ścianę dłoniową torebek stawowych mogą być włączone trzeszczki. Torebki stawów po stronie promieniowej i łokciowej są wzmoc­nione silnymi więzadłami pobocznymi (ligg. collateralia), ważnymi dla ruchu prostowania i zginania palców. Od strony dłoniowej torebki są wzmocnione przez więzadła dłoniowe (ligg. palmaria), które połączone są między sobą więzadłami poprzecznymi głębokimi śródręcza (ligg. metacarpea transversa profunda). Więza­dła ustalają głowy kości śródręcza II-V, nie pozwalając im oddalać się od siebie.

Stawy śródreczno-paliczkowe są to ograniczone stawy kuliste, czyli stawy kłykciowe, dwuosiowe. Dokoła osi poprzecznej można wykonywać ruch zginania i prostowania w zakresie około 110°. Zakres ruchów odwodzenia i przywodzenia palców jest uzależniony od stopnia ich zgięcia (przy zgięciu palców pod kątem prostym ruch odwodzenia ustaje całkowicie) i jest różny dla poszczególnych palców. Największą ruchomość ma palec wskazujący (około 60° w obie strony - promienio­wą i łokciową), nieco mniejszą - palec mały (50°) i najmniejszą - palec III i IV (40°). Ruchy obrotowe palców (obwodzenia) dokoła ich osi długiej są znikome i mogą być wykonywane biernie.

Staw śródręczno-paliczkowy kciuka (art. metacarpophalangea pollicis), w przeciwieństwie do pozostałych palców, jest stawem zawiasowym, podobnym pod względem budowy do stawów międzypaliczkowych. Ruchy boczne kciuka w tym stawie są mocno ograniczone.

Stawy międzypaliczkowe (articulationes interphalangeae manus) są połączenia­mi między członami palców. Powstają przez połączenie głów paliczków bliższych i środkowych z podstawami paliczków środkowych i dalszych. Palec I ma jeden staw międzypaliczkowy, palec II do V dwa stawy - bliższy i dalszy. Torebki stawowe są wzmocnione więzadłami pobocznymi (ligg. collateralia). Są to stawy jednoosiowe - zawiasowe, w których mogą się odbywać tylko ruchy zginania i prostowania. Zakres ruchów w stawie międzypaliczkowym bliższym wynosi około 120°, w dalszym - około 70°. W stawie międzypaliczkowym kciuka - około 90°.

• Mięśnie działające na stawy palców od II do V

Mięśnie długie

1. Mięsień zginacz powierzchowny palców — m..flexor digitorum superficialis

PP: głowa ramienno – łokciowa : nadkłykieć przyśrodkowy k . ramiennej, wyrostek dziobasty k . łokciowej, głowa promieniowa: cześć górna powierzchni przedniej k . promieniowej

PK: II – V paliczka

2. Mięsień zginacz głęboki palców - m. flexor digitorum profundus

PP: przednia powierzchnia k. łokciowej błona międzykostna

PK: podstawa paliczków dalszych II – V palca

3. Mięsień prostownik palców - m. extensor digitorum

PP: nadkłykieć boczny k. ramiennej , więzadło poboczne promieniowe, więzadło pierścieniowate k. promieniowej, powięź przedramienia

PK: rozcięgno grzbietowe, kończące się na podstawie paliczków dalszych( II – V palca)

4. Mięsień prostownik wskaziciela - m. extensor indicis

PP: część dalsza powierzchni tylnej k. łokciowej, błona międzykostna

PK: rozcięgno grzbietowe palca wskazującego

5. Mięsień prostownik palca małego - m. extensor digiti minimi

PP: nadkłykieć boczny k. ramiennej

PK: rozcięgno V palca

• Mięśnie krótkie - śródręcza

1. Mięśnie glistowate - mm. lumbricales

PP: ścięgna mięśnia zginacza głębokiego palców.

PK: strona promieniowa rozcięgna grzbietowego II-V palca.

2. Mięśnie międzykostne dłoniowe - mm. interossei palmares

PP: kość śródręcza II - strona łokciowa, kość śródręcza IV i V - strona promieniowa.

PK:: rozcięgno grzbietowe i torebki stawów śródręczno-palcowych II, IV i V palca, po tej samej stronie, na której leżą początki śródręczne.

3. Mięśnie międzykostne grzbietowe - mm. interossei dorsales

PP: zwrócone do siebie powierzchnie dwu sąsiednich kości śródręcza I-V.

PK: torebki stawów śródręczno-palcowych oraz rozcięgna grzbietowe II, III i IV palca. Pierwsze i drugie ścięgno - po stronie promieniowej II i III palca, trzecie i czwarte - po stronie łokciowej III i IV palca.

Krótkie mięśnie palca małego- mięśnie klębika (hypothenar)

1. Mięsień odwodziciel palca małego - m. abductor digiti minimi

PP: troczek zginaczy, kość grochowata.

PK: podstawa paliczka bliższego.

2. Mięsień zginacz krótki palca małego - m. flexor digiti minimi brevis

PP: troczek zginaczy, kość haczykowata.

PK: podstawa paliczka bliższego.

3. Mięsień przeciwstawiacz palca małego - m. apponeus digiti minimi

PP: troczek zginaczy, kość haczykowata.

PK: brzeg łokciowy kości śródręcza V.

• Zestawienie ruchów w stawach palców od II do V oraz wykonujących je mięśni

Stawy śródręczno-palcowe

Zginanie:

mięsień zginacz głęboki palców,

mięsień zginacz powierzchowny palców,

mięśnie glistowate,

mięśnie międzykostne dłoniowe,

mięśnie międzykostne grzbietowe,

mięsień odwodziciel palca małego,

mięsień zginacz krótki palca małego.

Prostowanie:

mięsień prostownik palców,

mięsień prostownik wskaziciela,

mięsień prostownik palca małego.

Przywodzenie:

mięśnie międzykostne dłoniowe,

mięsień prostownik wskaziciela,

mięsień prostownik palca małego.

Odwodzenie:

mięśnie międzykostne grzbietowe,

mięsień prostownik palców,

mięsień odwodziciel palca małego.

Stawy międzypaliczkowe bliższe

Zginanie:

mięsień zginacz powierzchowny palców,

mięsień zginacz głęboki palców.

Prostowanie:

mięśnie międzykostne dłoniowe,

mięśnie międzykostne grzbietowe,

mięśnie glistowate,

mięsień odwodziciel palca małego

Stawy międzypaliczkowe dalsze

Zginanie:

mięsień zginacz głęboki palców.

Prostowanie:

mięśnie międzykostne dłoniowe,

mięśnie międzykostne grzbietowe,

mięśnie glistowate,

mięsień odwodziciel palca małego.

Mięśnie działające na stawy kciuka

Mięśnie długie

1. Mięsień zginacz długi kciuka - m. flexor pollicis longus

PP: przednia powierzchnia kości promieniowej, błona międzykostna.

PK: podstawa dalszego paliczka.

2. Mięsień prostownik długi kciuka - m. extensor pollicis longus

PP: tylna powierzchnia kości łokciowej, błona międzykostna.

PK: podstawa dalszego paliczka.

3. Mięsień prostownik krótki kciuka - m. extensor pollicis brevis

PP: powierzchnia tylna kości promieniowej, błona międzykostna.

PK: podstawa paliczka bliższego.

4. Mięsień odwodziciel długi kciuka - ni. abductor pollicis longus

PP: powierzchnia tylna kości promieniowej i kości łokciowej, błona między­kostna.

PK: podstawa kości śródręcza I

Mięśnie krótkie- mięśnie kłębu (thenar)

1. Mięsień odwodziciel krótki kciuka — m. abductor pollicis brevis

PP: troczek zginaczy, kość łódeczkowa

PK: brzeg boczny nasady paliczka bliższego przez trzeszczkę promieniową.

2. Mięsień zginacz krótki kciuka - m. flexor pollicis brevis

PP: głowa powierzchowna: troczek zginaczy, więzadła okolicy kości czworo-bocznych i główkowatej; głowa głęboka: podstawa kości śródręcza II.

PK: podstawa bliższego paliczka, trzeszczka promieniowa.

3. Mięsień przeciwstawiacz kciuka - m. apponeus pollicis

PP: troczek zginaczy, kość czworoboczna większa.

PK: brzeg promieniowy kości śródręcza I.

4. Mięsień przywodziciel kciuka - m. abductor pollicis

PP: głowa poprzeczna: powierzchnia dłoniowa kości śródręcza III; głowa skośna: kość główkowata, więzadła przyległe.

PK: podstawa paliczka bliższego, trzeszczka łokciowa.

• Zestawienie ruchów w stawach kciuka oraz wykonujących je mięśni

Staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka

Prostowanie:

mięsień prostownik długi kciuka,

mięsień prostownik krótki kciuka,

Zginanie:

mięsień zginacz długi kciuka,

mięsień zginacz krótki kciuka.

Przywodzenie:

mięsień przywodziciel kciuka,

mięsień międzykostny grzbietowy pierwszy,

mięsień przeciwstawiacz kciuka,

mięsień prostownik długi kciuka,

mięsień zginacz krótki kciuka, głowa głęboka.

Odwodzenie:

mięsień prostownik krótki kciuka,

mięsień odwodziciel krótki kciuka,

mięsień odwodziciel długi kciuka.

Przeciwstawianie:

mięsień przeciwstawiacz kciuka,

mięsień przywodziciel kciuka,

mięsień zginacz krótki kciuka,

mięsień zginacz długi kciuka.

Staw śródręczno-paliczkowy kciuka

Zginanie:

mięsień zginacz krótki kciuka,

mięsień odwodziciel krótki kciuka,

mięsień przywodziciel kciuka.

Prostowanie:

mięsień prostownik drugi kciuka,

mięsień prostownik krótki kciuka.

Staw międzypaliczkowy kciuka

Zginanie:

mięsień zginacz długi kciuka.

Prostowanie:

mięsień prostownik długi kciuka.