Ważniejsze gatunki „telewizji prawdziwej”

• Reality show;

• Talk show;

• Telenowela dokumentalna;

• Teleturniej;

• Gatunki związane ze sfera rozrywki;

• Voyeuryzm wpisany także w programy informacyjne

Inne fenomeny kulturowe nacechowane voyeurystycznie

• Pamiętniki wideo;

• Blogi,

• Webcam,

• Kamery w przestrzeniach użyteczności publicznej;

• Telewizja dozorowa;

Programy informacyjne

• Efekt aktualności:

• Czas rzeczywisty;

• Informacje „z ostatniej chwili”;

• Niekiedy ważne wydarzenie „z ostatniej chwili” zdominuje całośc – „dowód” na autentyczność transmisji

• Atmosfera prywatnej rozmowy, nieoficjalnego dyskursu;

• Wrażenie „marginesu swobody”, poza „scenariuszem”;

• Występ prowadzącego – odpowiedzialność za tworzenie wrażenia bezpośredniej relacji (rozmowy, prośby o komentarz) – formuła talk show typu topic-centered

• Temat jako źródło „atrakcji”

• Struktura podobna do programów rozrywkowych;

• Wiarygodni prezenterzy (zob. wykres) reporterzy, zobiektywizowane style przekazu; uprawomocnianie relacji;

• Priorytet dla wiadomości żywotnych z punktu widzenia narodu/państwa –

• „dobrze poinformowane społeczeństwo obywatelskie”

• Melodramatyczne struktury kodowania informacji

• Pomiędzy tradycją kina dokumentalnego a światem „TV realności”;

• Dramatyczne, sensacyjne, obrazowe, oddziałujące na emocje;

• Inscenizacyjny charakter;

• Szereg narracji o sensacyjnym charakterze;

• Materiał rzeczywisty – źródło atrakcji i podatność na procesy stylizacyjne;

• Wybór informacji ich hierarchia – zbliżone;

• Pluralizacja mediów – czy dywersyfikacja informacji?;

• unifikacja, która prowadzi do zaniku cech indywidualnych;

• Rozpoczął się wyścig w urządzaniu supernowoczesnych studiów z obrotowymi stołami, efektami komputerowymi i dużą liczbą kamer latających na wysięgnikach. Powstał nowy gatunek telewizyjny – news-show;

• wzajemne wpływy, naśladownictwo i wtórność pomysłów.

Cechy gatunku – „opera mydlana dla mężczyzn”

• Serialowość;

• Otwarta narracja

• Niemożność doświadczania całości dzieła;

• luki tekstualne (pomiędzy zapowiedzią newsa a newsem);

• Emocje;

• zamiast wyłącznych fom monologowych – częste dialogi;

Atrakcje TV „prawdziwej”

• 1. Sugerowany widzom stopień swiadomości uczestników show, że są „podglądani” przez kamerę;

• Programy z ukrytą kamerą (Mamy Cię, Usterka)

• 2. tematyczne zakotwiczenie:

• Problematyka odstępstw od „normy” obyczajowej, społecznej, kulturowej, zdrowotnej;

• rozpięcie pomiędzy grozą, żądzą, niezwykłymi zdarzeniami a strukturami, które je sprowadzają do banałów i truizmów;

• Bez sensacji – historie nudne i powtarzalne; bez ramy narracyjnej – mogłyby wywołać tylko niesmak i obrzydzenie;

Szczęśliwie – ku podsumowaniu problemu voyeuryzmu telewizyjnego

• Nieustająca fascynacja człowieka samym sobą i swoimi zachowaniami;

Ku podsumowaniu…

• Zjawisko psychol. – kulturowe, które zmienia jedynie formy własnej ekspresji;

• Zakotwiczenie w strukturze popędowej człowieka;

• Ładunek emocjonalny i pragnienie inwigilacji;

• Źródło władzy, kontroli, przyjemności i wiedzy;

Ku podsumowaniu…

• „gry prawdy” – złudzenie posiadania wiedzy momentalnej, o ograniczonym statusie obowiązywalności;

• Wielki eksperyment społeczny – kamera skierowana na niektóre fragmenty życia społecznego

Gender i kultura popularna
(prasa, telewizja)

• „Klasyczne” badania I. Ang – Watching Dallas… (1985)

• pocz. l. 80. : „Lubię oglądać serial telewizyjny Dallas, lecz często obserwuję u siebie dziwne na niego rekacje. Dlaczego Wy …?” (52% oglądalności)

• Studium o przyjemności czerpanej z oglądania serialu- jakie mechanizmy sprawiają, że przyjemność się pojawia, jak powstaje i jak działa?;

• Realizm;

• Poziom konotacji – „realizm emocjonalny”;

• Czytanie w „poprzek tekstu”;

• Doświadczenie własne wypełniające tekst filmowy;

• Kombinacja elementów melodramatycznych i struktury narracyjnej – „tragiczna struktura odczuwania”, „wyobraźnia melodramatyczna”;

• Nie jest to ucieczka od życia, czy kompensacja, ale ważny aspekt życia

Oceny Dallas

• Przeciwnicy

• Ironiści

• Zwolennicy (fani)

• „Dallas jest słabym filmem, to produkt kultury masowej; śmieję się z niego, ale oglądam”;

• Wnioski Ang: paternalizm ideologii kultury masowej – kobiety jako bierne ofiary z ludnego przesłania oper mydlanych a „doznania kobiet są lekceważone” ;

Wnioski z badań I. Ang

• Fiske: rożnorodność odczytań w zależności od pozycji podmiotowych;

• Wątek biznesowy – męska publiczność

• Sformatowane teksty stymulują paradoksalnie różnorodność odbiorczych praktyk;

• Sfery kultury popularnej stanowiące specyficzną „przestrzeń kobiecą”

• Czasopisma dla nastolatek (A. McRobbie):

• „nośnik pewnej ideologii, która zajmuje się kształtowaniem kobiecości”; „lansowanie kultury kobiecej”;

• Każdy etap życia kobiety: zależny od pomyślnego spełnienia poczucia kobiecości;

• 4 kody:

• 1. Kod romansu

• 2. Kod życia osobistego/domowego;

• 3. Kod mody i urody;

• 4. kod muzyki popularnej;

• Kod romansu: poszukiwanie miłości, rywalizacja z innymi dziewczętami; samotność jest zła - niepowodzenie; szczęście to heteroseksualny, romantyczny związek z chłopakiem; czekanie – bierność;

• walcz o zdobycie i utrzymanie mężczyzny;

• Nigdy nie ufaj innej kobiecie, chyba ze jest stara i brzydka;

• Mimo to romans to świetna zabawa…

• Kod życia osobistego: szare realia rzeczywistości – kolorowy świat romansu;

• Listy od czytelniczek – explicite wyłożona ideologia;

• Kod mody i urody: strój, makijaż, wygląd – istotne składowe kobiecości;; rodzaj pracy, która wymaga umiejętności i cierpliwości; wygląd jest najważniejszy, musi się podobać chłopakowi szefowi, ale nie naruszać ich autorytetu;

• Muzyka pop: nie zainteresowania, ale wyładowanie emocji; za pośrednictwem gwiazdy;

• Bierne patrzenie i słuchanie;

• Ogólnie: planowanie i ograniczanie kobiecości;

• Czego inni mogą od nich oczekiwać;;

• Szczęście – w kategoriach romansu;

• Wszystko inne: przygotowanie do tego albo przeszkoda;

Czasopisma kobiece

• Bardzo trudno jest być kobietą,

ponieważ przede wszystkim ma się do czynienia z mężczyznami.

(J. Conrad-Korzeniowski, 1857-1924)

• istnienie „prasy kobiecej” jako kategorii wydzielonej ze względu na płeć zakładanego (głównego) odbiorcy, niejako w opozycji do „prasy męskiej” lub ogólnej;

• Podobnie - istnienie tzw. „literatury kobiecej” czy „poezji kobiecej”

• „zespół wydawnictw periodycznych przeznaczonych dla kobiet, co zaznaczone zostało w tytule lub podtytule, programie, treści, sposobie ujęcia tematów, strukturze oraz formie językowej „

• „odmienność charakteru pism kobiecych to język i styl wypowiedzi prasowej, wynikający z odmienności psychicznej kobiety i dostosowany do jej percepcji (sic!), odpowiadający kobiecemu sposobowi odczuwania i reagowania”

• Chcę Wyjść za Mąż; Babskie Sprawy;

• Wyłącznie dla Kobiet; Kącik Kobiecy; Nasze Sprawy;

• Kobieta i Styl. Magazyn Kobiet Myślących;

• Bluszcz (1865 - 1939)

• Przedwojenne:

• Wieśniaczka,

• Przyjaciel Sług,

• Przodownica (lata 50.);

Czarna Suko... Pismo Wszystkich Dziewczyn Wyzwolonych, Wyzwalających się i Wyzwalanych,

Czasopisma kobiece

• Kobieta niechaj się uczy w cichości z całym poddaniem się.

• Nauczać zaś kobiecie nie pozwalam...;

• (św. Paweł, 1 List do Tymoteusza 2; I w. n.e.)

• Czasopiśmiennictwo kobiece - XVII-wieczna Anglia.

• 1663 rok, Women’s Mercurius.

• Pierwsze czasopismo dla kobiet w Polsce ukazało się w 1818 roku; - Wanda. Tygodnik Polski Płci Pięknej i Literaturze Poświęcony

• Miesięcznik Warszawski z podtytułem Płci Pięknej Poświecony.

• Pierwszym krakowskim pismem tego typu był wychodzący od 1829 roku Kuryer Krakowski Płci Pięknej i Literaturze Poświecony.

Czasopisma kobiece

• język jest „wskaźnikiem postaw patriarchalnych oraz płciowej dystrybucji społecznych ról i statusu”;

• profil ideologiczny nadawcy: Na Posterunku. Organ Ligi Kobiet; Serviam. Biuletyn Urszulanek; Legunka. Pismo Ochotniczej Legii Kobiet;

• zawartość czasopisma – Gazeta Krawiecka Damska; Kolekcja Dobrej Kuchni, Świat Perfum;

• Funkcja socjologiczna: Głos Wielkopolanek; status zawodowy bądź społeczny (As/Sekretarka, Robotnica)

Czasopisma przedwojenne

• układ społeczny, w którym role kobiety są określone i waloryzowane:

• „Sztandarowe”: Przyjaciółka, Gospodyni ; Kobieta i Życie

• Dobra Matka; Głos Polek;

• Praktyczna Pani i Dobra Obywatelka; Dobra Gospodyni;

• Pielęgniarka Polska; Ognisko Polki;

• Przodownica. Pismo dla Kobiet Wiejskich; Chrześcijańska Służąca Polska;

• Dom i Kuchnia; Mój Dom; Nasz Dom; Pani Domu; Życie i Mody Kobiece

• Bóg dał mężczyznom zarost,

• aby można ich było odróżnić od kobiet.

• (Epiktet, 50-130 n.e.)

A jej tylko drgała warga /
gdy ranną porcją oliwy /
maściła, czuła kolejarka, tłoki lokomotywy...
(A. Ważyk, Widokówki z miasta socjalistycznego;

• lata 1945-1989:

• wzorzec „nowej kobiety”- zaangażowanej ideowo, niekiedy wykonującej typowo męski zawód, ale i stojącej na straży „socjalistycznej rodziny:

• Głos Matki. Organ Wydziału Kobiecego PSL (1948);

• Kobieta Dzisiejsza. Liga Kobiet (1946);

• Kobieta w Pracy i w Domu. Dodatek do „Trybuny Robotniczej” (1946);

• Socjalistka Dolnośląska. Z Życia Kobiet PSL (1946);

• Poznajemy Prawdę. Poradnik dla Przodownic Społecznych (1949); Kobieta Wyzwolona, kolumna w „Gazecie Robotniczej”

Czasopisma współczesne

• Shape. Dla Kobiet, Które Chcą Być w Formie; Cosmopolitan; Lady Fitness. Dla Aktywnych Kobiet; Bravo Girl!; Missland. Magazyn nie Tylko dla Dziewcząt; Twist;

• Cosmopolitan;

• Cienie i Blaski; Flirt i My; Kalejdoskop Losów. Wszystko, co Niesie z Sobą Życie; Magazyn <<Wszystko o Miłości>>; Sekrety Serca. Sukcesy i Porażki; Wszystko o Miłości. Wróżby, Porady, Plotki, Sensacje;

• Matka Bolka. Niezależne Mini-Pismo Feministyczne; Femina Wkrent; Pełnym Głosem. Naukowe Pismo Feministyczne; Zadra;

Czasopisma kobiece

„ignorowanie czasopism kobiecych to lekceważenie życia milionów kobiet”;

„mieszanina porad i rozrywki”; „radzą i bawią”;

Poradnik „jak przetrwać w kulturze patriarchalnej”

• Szereg „fikcji”;

• Fikcje wizualne i literackie;

• „lepsza”, mityczna kobieta;

• Poczucie (nie)spełnionej kobiecości;

• "Wychowałam się na Cosmopolitan, zostałam wpędzona w kompleksy przez supermodelki i nadmiar psychotestów i wiem, że ani moja osobowość, ani ciało nie sprostają żadnym standardom, jeśli pozostawię je samym sobie".
  Mityczne zbiorowości kobiet; „kobieca solidarność, wspólnota odczuć i dążeń;

• „my” i nasz świat”;

Gender i telewizja

• Soap opera – słuchowiska radiowe w l. 30.;

• Soap opera – synonim „bezwartościowego” produktu kultury popularnej, adresowanego do pewnej kategorii odbiorców;

• Utożsamianie kultury masowej z kobiecością (bierność, emocjonalność, brak wyrafinowania);

• Telewizja traktowana jako „przestrzeń kobieca” (bierny odbiór w przestrzeni domowej) - dewaloryzacja

Seriale - genderowe uwarunkowania

• Serial – gatunek telewizyjny , którego głównym tematem jest „płeć”;

• Płeć jako konflikt: zdrady, romanse, śluby, nieodwzajemnione miłości;

• Tematyzacja dyskursu płci, seksualności, rodziny, kobiecości/męskości – legitymizacja społeczna;

• Lata 90.: magnetowid, telewizja kablowa i satelitarna;

• Specjalne kanały,

• kontrowersyjne tematy i postacie;

• Alternatywny dyskurs orientacji seksualnej;

• Walka o publiczność „niszową”:

• wyższe wykształcenie, kultura miejska, poglądy liberalne, singiel – NBC - Przyjaciele

• inna orientacja seksualna;

• Kolejna faza: tzw. nowe seriale (HBO):

• Zabawa konwencjami telewizyjnymi; pastisz i parodia;

• Rodzina Soprano;

• Sześć stóp pod ziemią,

• Rzym;

• Deadwood;

• Gotowe na wszystko – projekt kobiecości ? -ironiczny cytat modelu kobiecości z lat 50.

Wizerunki kobiecości w MTV

• Kobiecość jako „znak”, rodzaj umownej gry; Denaturalizacja;

• Madonna: ironiczne potraktowanie wizerunku kobiety uległej kulturowym wzorcom; stworzenie wizerunku kobiety silnej;

• Parodia konwencjonalnych przedstawień kobiet;

• Camp (postrzeganie świata przez pryzmat kategorii estetycznych – stylizacji i sztuczności);

• MTV w kategorii campu (przerysowane sylwetki męskie i kobiece; maskarada; płeć jako symulakrum)

Gender w TV

• Specyficzne kanały „kobiece” (TVN Style; Polsat Cafe);

• Soft news – informacje polit, i społ. przez pryzmat jednostki

• Infotainment – dot. życia gwiazd („plotka”);

• Formy hybrydyczne (reality TV i telenowela dokumentalna): Chcę być piękną – pamiętnik dokumentalny;

11