Świadczenia rodzinne

0. Co to są świadczenia rodzinne

1. Zasiłek rodzinny

2. Dodatki do zasiłku rodzinnego

3. Zapomoga jednorazowa z tytułu urodzenia dziecka

4. Zasiłek pielęgnacyjny

5. Świadczenie pielęgnacyjne

6. Procedura uzyskania świadczeń rodzinnych

7. Wstrzymanie wypłaty świadczeń rodzinnych/ potrącenia egzekucyjne

8. Zwrot świadczeń nienależnie pobranych

9. Podstawa prawna

10. Inne poradniki / strony www

Co to są świadczenia rodzinne

W ramach wsparcia dla mniej zamożnych rodzin istnieje możliwość otrzymania pomocy w postaci tzw. świadczeń rodzinnych. Świadczenia rodzinne to:

0. zasiłek rodzinny wraz z dodatkami,

1. świadczenia opiekuńcze (zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne),

2. jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka (tzw.”becikowe”)

3. zapomoga z tytułu urodzenia dziecka wypłacana przez niektóre gminy z ich środków własnych.

Zasiłek rodzinny

Zasiłek rodzinny jest podstawowym świadczeniem mającym na celu częściowe pokrycie wydatków związanych z utrzymaniem dziecka. Jeśli mamy przyznany ten zasiłek, możemy się wtedy ubiegać także o dodatki do niego. Analogicznie: jeśli ktoś nie ma ustalonego prawa do zasiłku rodzinnego, nie otrzyma też żadnych dodatków (nie dotyczy to świadczeń opiekuńczych).

Zasiłek rodzinny na dziecko przysługuje:

rodzicom, jednemu z nich albo opiekunowi prawnemu dziecka;

opiekunowi faktycznemu dziecka;

Przysługuje on także:

pełnoletniej osobie uczącej się, która nie jest na utrzymaniu rodziców, bo jej rodzice nie żyją lub jeszcze przed osiągnięciem przez te osobę pełnoletniości sąd przyznał jej alimenty od obojga rodziców (art. 3 p.13 i art. 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Zasiłek rodzinny przysługuje do ukończenia przez dziecko:

18 roku życia

lub nauki w szkole, jednak nie dłużej niż do ukończenia 21 roku życia

albo 24 roku życia – w przypadku kontynuowania nauki w szkole i legitymowania się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności (art.6 ust.1 Ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Uwaga:

Jeżeli chodzi o osobę kontynuującą naukę, której nie utrzymują rodzice, to takiej osobie zasiłek rodzinny przysługuje maksymalnie do 24 roku życia (art.6 ust.1p.3Ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Zasiłek rodzinny nie przysługuje, jeśli:

0. dziecko lub osoba ucząca się pozostają w związku małżeńskim;

1. dziecko zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie albo w rodzinie zastępczej;

2. osoba ucząca się została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie;

3. dziecko lub osoba ucząca się jest uprawniona do zasiłku rodzinnego na własne dziecko;

4. członkowi rodziny przysługuje na dziecko zasiłek rodzinny za granicą (chyba, że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej)

5. Zasiłek nie przysługuje także wówczas, jeżeli osobie samotnie wychowującej dziecko nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne na rzecz dziecka od jego rodzica, chyba że:

- rodzice lub jedno z rodziców dziecka nie żyje,

- ojciec dziecka jest nieznany,

- powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone,

- sąd zobowiązał jednego z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka i nie zobowiązał drugiego z rodziców do płacenia alimentów na to dziecko (art.7 ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Kryterium dochodowe

Przyznanie zasiłku rodzinnego jest uzależnione od spełniania przez rodzinę tzw. kryterium dochodowego. I tak, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 504,00 zł (art.5 ust.1Ustawy o świadczeniach rodzinnych). Natomiast, jeżeli rodzina kontynuuje pobieranie świadczeń rodzinnych, zachowuje do nich prawo, jeżeli dochód w rodzinie wynosi 572 zł.

Kwota ta ulega podwyższeniu, jeżeli w rodzinie jest dziecko niepełnosprawne. W takim przypadku dochód na osobę nie może przekraczać kwoty 583,00 zł (art. 5 ust. 2 Ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Kwoty te nie ulegają zmianom mimo podwyższających się kosztów utrzymania, co sprawia, że coraz mniej rodzin może korzystać z zasiłku rodzinnego. W tym roku rząd nie planuje jednak zmiany wysokości kryterium dochodowego.

Uwaga!

W Trybunale Konstytucyjnym czeka na rozpatrzenie wniosek o uznanie za niekonstytucyjny przepisu, na podstawie którego nie różnicuje się wysokości dochodu na osobę w rodzinie, w zależności od tego, ile niepełnosprawnych dzieci się w niej wychowuje (sygn. P 41/09).

Uwaga:

Zasiłek przysługuje również osobom, które przekroczyły w/w kryterium dochodowe o kwotę niższą lub równą najniższemu zasiłkowi rodzinnemu, ale tylko pod warunkiem, że zasiłek ten przysługiwał im w poprzednim okresie zasiłkowym. Jeśli jednak dana rodzina drugi raz przekroczy to kryterium (w kolejnym roku), to zasiłek nie będzie jej już przyznany (art. 5 ust. 3 Ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Do dochodu, od którego zależy przyznanie prawa do zasiłku wlicza się wszystkie przychody, zarówno podlegające opodatkowaniu (bez kwoty należnego podatku), jak i nieopodatkowane (np. zasiłek chorobowy, alimenty na dzieci), w tym zaliczkę alimentacyjną oraz świadczenie z funduszu alimentacyjnego, a także rentę rodzinną. Dochód pomniejsza się o składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz o koszty uzyskania przychodu. Od dochodu odlicza się natomiast alimenty, które są płacone na rzecz innych osób (art.3 ust.1 Ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Uwaga:

Przy ustalaniu dochodu rodziny bierze się pod uwagę również tzw. dochody uzyskane i utracone. Chodzi tu o takie dochody, które tracimy lub uzyskujemy zarówno przed złożeniem wniosku o zasiłek, jak i później, w trakcie jego otrzymywania. Może więc zaistnieć sytuacja, że po 3 miesiącach od dnia przyznania zasiłku tracimy do niego prawo, ponieważ np. podjęliśmy zatrudnienie, lub odwrotnie: otrzymujemy wypowiedzenie z pracy i otrzymujemy zasiłek, do którego wcześniej nie mieliśmy prawa z powodu przekroczenia kryterium dochodowego (art.3 ust.1 p. 23 i 24Ustawy o świadczeniach rodzinnych). Trybunał Konstytucyjny uznał, w wyroku z dnia 30 czerwca 2009 r. (sygn. P 45/08), za niekonstytucyjne zasady obliczania dochodu rodziny na potrzeby świadczeń rodzinnych, gdy dochodzi do uzyskania i utraty dochodu.

Przy okazji wypełniania PIT za kolejny rok warto się zastanowić, czy opłaca się skorzystać z ulgi na dzieci. Tak, jak i w poprzednich latach może ona odebrać prawo do zasiłku rodzinnego.

Zasadniczo, zakładając, że rodzice mają tylko przychód opodatkowany na zasadach ogólnych (według skali podatkowej: 18 i 32 proc.), dochód dla celów zasiłku rodzinnego oblicza się w ten sposób, że od przychodu odejmuje się koszty uzyskania przychodu, należny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne (należne w wysokości 9 proc. podstawy wymiaru).Jeśli jednak od kwoty należnego podatku odejmie się ulgę na dzieci, to tym samym zmniejszy się podatek, a zwiększy dochód. Na skutek tego istnieje obawa, że kryterium pozwalające na otrzymanie zasiłku rodzinnego nie zostanie spełnione.

Wysokość zasiłku rodzinnego

Wysokość zasiłku zależy od wieku dziecka. Miesięcznie zasiłek wynosi:

48,00 zł na dziecko w wieku do 5 lat,

64,00 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 roku życia,

68,00 zł na dziecko w wieku powyżej 18 roku życia do ukończenia 24 roku życia.

Od 1 listopada 2009 r. obowiązują nowe kwoty zasiłku. Tzw. kryterium dochodowe, zarówno podstawowe, jak i dla rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym pozostaje bez zmian. Zasiłek rodzinny wyniesie natomiast na jedno dziecko miesięcznie odpowiednio: 68 (na dziecko do ukończenia piątego roku życia) , 91 (5 - 18 lat) i 98 zł (powyżej 18 lat).

Dodatki do zasiłku rodzinnego

Do zasiłku rodzinnego przysługują dodatki z tytułu:

0. urodzenia dziecka;

1. opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego;

2. samotnego wychowywania dziecka;

3. wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej;

4. kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego;

5. rozpoczęcia roku szkolnego;

6. podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania.

Wysokość poszczególnych dodatków została określona w ustawie o świadczeniach rodzinnych, jednakże gminy mogą podnieść kwoty dodatków.

Dodatek z tytułu urodzenia dziecka

Dodatek z tytułu urodzenia dziecka przysługuje do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia:

0. matce, ojcu albo opiekunowi prawnemu dziecka

1. opiekunowi faktycznemu dziecka (jeżeli dodatek nie został przyznany rodzicom lub opiekunowi prawnemu dziecka).

Dodatek wypłacany jest jednorazowo, a jego wysokość to 1.000,00 zł.
W przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka podczas jednego porodu lub wystąpienia o przysposobienie więcej niż jednego dziecka, dodatek przysługuje na każde dziecko.

Uwaga:

Dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka nie należy mylić z jednorazową zapomogą z tytułu urodzenia dziecka wypłacaną w takiej samej wysokości i przyznawaną rodzicom, niezależnie od ich dochodu .
Rodzice mający więc prawo do zasiłku rodzinnego dostaną obydwa te świadczenia.
Możliwe jest również otrzymanie trzeciego świadczenia na nowo narodzone dziecko, tj. pomocy finansowej z tytułu urodzenia dziecka w formie zapomogi z gminy, pod warunkiem jednak, że gmina podjęła uchwałę dotyczącą wypłaty tych świadczeń (art. 9 Ustawy o świadczeniach rodzinnych). W różnych gminach obowiązują różne przepisy i bywa, że wypłata gminnego becikowego uzależniona jest od zameldowania w danej gminie.

Od 1 listopada 2009 r., przy ubieganiu się o jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia się dziecka oraz o dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka, wymagane będzie przedłożenie zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego, że matka dziecka pozostawała pod opieką lekarską przez okres co najmniej od 10 tygodnia ciąży do porodu. Nie wynika to wprawdzie wprost z ustawy, ale taka interpretację stosuje Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Warunek ten nie dotyczy opiekunów prawnych dziecka i osób, które wystąpiły do sądu o przysposobienie dziecka.

Od 31 marca 2010 r. obowiązują przejściowe, złagodzone przepisy dotyczące przyznawania becikowego. Do 31 grudnia 2011 r. wystarczy przedstawić zaświadczenie potwierdzające jedno badanie ciężarnej przez ginekologa lub położną. Ustawa z 5 marca 2010 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU nr 50, poz. 301) wprowadziła także reguły abolicji dla tych, którzy z braku zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego trzy wizyty u lekarza w czasie ciąży nie otrzymali wsparcia. 1000 zł wynoszą jednorazowa zapomoga oraz dodatek do zasiłku z tytułu urodzenia dziecka

Osoby, które nie dostały dodatku do zasiłku rodzinnego lub jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka, bo nie miały odpowiedniego zaświadczenia, mogą ponownie złożyć wniosek o wypłatę tych świadczeń – nawet jeśli dziecko ukończyło 12 miesięcy. Mają na to czas do 30 września.

Nie otrzymają jednak dodatku do zasiłkiu rodzinnego w sytuacji, gdy w międzyczasie wzrosły dochody rodziny tak, że nie spełniają już kryterium dochodowego, ponieważ urząd przyznaje dodatek w oparciu o aktualną sytuację finansową.

Mimo zmian w wysokości innych świadczeń, dodatek z tytułu urodzenia dziecka pozostaje bez zmian.

Dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego

Dodatek ten przysługuje tylko osobie, która przebywa na urlopie wychowawczym. Można go pobierać przez:

0. 24 miesiące;

1. 36 miesięcy, jeżeli opiekujemy się więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu;

2. 72 miesiące, jeżeli opiekujemy się dzieckiem niepełnosprawnym.

Dodatek nie przysługuje, jeżeli:

0. matka, ojciec lub opiekun dziecka, zanim uzyskali prawo do urlopu wychowawczego, byli zatrudnieni krócej niż 6 miesięcy;

1. w okresie urlopu wychowawczego korzystają z zasiłku macierzyńskiego.

2. dziecko przebywa w żłobku, przedszkolu lub placówce zapewniającej całodobową opiekę przez co najmniej 5 dni w tygodniu

3. w innych przypadkach, gdy przestajemy sprawować nad dzieckiem osobistą opiekę.

Dodatek przysługuje w kwocie 400 zł miesięcznie.

Uwaga:

Zmieniły się przepisy regulujące podejmowanie zatrudnienia w trakcie trwania urlopu wychowawczego i przyznawanie w związku z tym dodatku do zasiłku rodzinnego. Zgodnie z nimi rodzic może podjąć dodatkowe zatrudnienie, jeśli nie koliduje to z bezpośrednią opiekę nad dzieckiem. Musi jednak pamiętać, aby zgłosić to w gminie, która sprawdzi wtedy, czy dodatkowy dochód nie powoduje przekroczenia kryterium dochodowego wynoszącego 504 zł lub 583 zł, które bierze się pod uwagę przy ustalaniu prawa do dodatku.

Uwaga:

Inaczej sytuacja wygląda w przypadku dzieci niepełnosprawnych. Rodzic czy opiekun dziecka niepełnosprawnego, które przebywa w żłobku, przedszkolu albo zakładzie opieki zdrowotnej (z wyjątkiem zakładów opiekuńczo – leczniczych i pielęgnacyjno – opiekuńczych) ma prawo do tego dodatku (art.10 Ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Mimo zmian wysokości innych świadczeń od 1 listopada 2009 r., ten dodatek pozostaje w niezmienionej wysokości.

Dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka

W ustawie o świadczeniach rodzinnych zawarta jest definicja osoby samotnie wychowującej dziecko. I tak, według ustawy osoba samotnie wychowująca dziecko to: panna, kawaler, wdowa, wdowiec, osoba pozostającą w separacji (ale takiej, która jest orzeczona prawomocnym wyrokiem sądu), osoba rozwiedziona (pod warunkiem jednak, że nie wychowuje wspólnie z jego rodzicem co najmniej jednego dziecka).

Dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka przysługuje:

1. Osobie samotnie wychowującej dziecko, jeżeli nie zostały zasądzone na to dziecko alimenty od drugiego rodzica, ponieważ:

- drugi rodzic nie żyje,

- ojciec dziecka jest nieznany,

- powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone.

2. osobie uczącej się, jeżeli oboje rodzice tej osoby nie żyją lub jeśli ojciec jest nieznany.

Odmienną interpretację tego przepisu przyjął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z 20 stycznia 2010 r. (II SA/Gd 643/09). Rozpatrywał sprawę matki (wdowy), której odmówiono wypłaty dodatku dla samotnego rodzica, bo ponownie wyszła za mąż. Wnioskodawczyni w odwołaniu argumentowała, że ojciec dziecka nie żyje, a jej obecny mąż nie jest opiekunem prawnym dziecka i nie ma w stosunku do niego zobowiązań alimentacyjnych. Sąd przychylił się do jej stanowiska i orzekł, że osobą samotnie wychowującą dziecko jest osoba, która wychowuje dziecko bez drugiego z rodziców tego dziecka. Natomiast stan cywilny osoby ubiegającej się o to świadczenie pozostaje bez znaczenia dla kwestii przyznania świadczenia.

Wysokość dodatku

Dodatek przysługuje w wysokości:

0. 170,00 zł miesięcznie na jedno dziecko, nie więcej jednak niż 340,00 zł na wszystkie dzieci.

1. W przypadku dziecka niepełnosprawnego kwotę dodatku zwiększa się o 80zł na każde dziecko, nie więcej jednak niż o 160,00 zł na wszystkie dzieci (art. 11a ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Mimo zmian w wysokości innych świadczeń od 1 listopada 2009 r., wysokość tego dodatku się nie zmienia.

Dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej

Według ustawy o świadczeniach rodzinnych rodzina wielodzietna to taka, w której jest troje i więcej dzieci.
Dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej przysługuje, więc na trzecie i na następne dzieci uprawnione do zasiłku rodzinnego.
Wysokość tego dodatku to 80 zł miesięcznie na dziecko (art. 12a Ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Mimo zmian w wysokości innych świadczeń od 1 listopada 2009 r., wysokość tego dodatku się nie zmienia.

Dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka

Dodatek ten jest przyznawany na pokrycie zwiększonych wydatków związanych z rehabilitacją lub kształceniem dziecka.

Przyznawany jest matce, ojcu, opiekunowi prawnemu lub faktycznemu dziecka albo osobie uczącej się.
Przysługuje on na dzieci dzieci w wieku:

- do ukończenia 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności;

- powyżej 16 roku życia do ukończenia 24 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Wysokość dodatku to:

60 zł, na dziecko do 5 lat;

80 zł, na dziecko w wieku powyżej 5 lat do ukończenia 24 roku życia (art.13Ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Mimo zmian w wysokości innych świadczeń od 1 listopada 2009 r., wysokość tego dodatku się nie zmienia.

Dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego

Dodatek ten przyznawany jest na częściowe pokrycie wydatków związanych z rozpoczęciem w szkole nowego roku szkolnego.

Uwaga:

Dodatek przysługuje również na dziecko rozpoczynające roczne przygotowanie przedszkolne, tzn. uczęszczające do tzw. zerówki.

Dodatek przysługuje raz w roku, w związku z rozpoczęciem roku szkolnego, a jego wysokość to 100,00 zł na jedno dziecko (art. 14 Ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Mimo zmian w wysokości innych świadczeń, wysokość tego dodatku się nie zmienia.

Dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania

Dodatek ten przyznawany jest:

0. w związku z zamieszkiwaniem w miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły ponadgimnazjalnej lub szkoły artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki w wysokości 90 zł miesięcznie na dziecko,

Uwaga:

Dzieci niepełnosprawne otrzymają ten dodatek, nawet jeśli jest to szkoła podstawowa lub gimnazjum.

0. w związku z dojazdem z miejsca zamieszkania do miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły, w przypadku dojazdu do szkoły ponadgimnazjalnej, a także szkoły artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki w zakresie odpowiadającym nauce w szkole ponadgimnazjalnej - w wysokości 50 zł miesięcznie na dziecko.

Dodatek przysługuje przez 10 miesięcy w roku w czasie nauki, tj. od września do czerwca następnego roku kalendarzowego (art. 15 Ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Mimo zmian w wysokości innych świadczeń od 1 listopada 2009 r., wysokość tego dodatku nie ulega zmianie.

Zapomoga jednorazowa z tytułu urodzenia dziecka

Zapomoga ta, zwana „becikowym” wypłacana jest niezależnie od dochodu rodziny i uprawnień do otrzymania dodatku z tytułu urodzenia dziecka.

Wysokość zapomogi

Zapomoga przysługuje w wysokości 1000zł na dziecko (art. 15b ust.1 Ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Osoby uprawnione do ubiegania się o zapomogę

Zapomoga przysługuje:

matce lub ojcu lub

opiekunowi prawnemu dziecka lub

opiekunowi faktycznemu dziecka (art.15b ust. 2 Ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Procedura uzyskania zapomogi

Aby otrzymać zapomogę należy złożyć pisemny wniosek w urzędzie gminy lub w ośrodku pomocy społecznej (w miejscu, gdzie wypłacane są świadczenia rodzinne) w terminie 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka, a w przypadku gdy wniosek dotyczy dziecka objętego opieką prawną, opieką faktyczną albo dziecka przysposobionego - w terminie 12 miesięcy od dnia objęcia dziecka opieką albo przysposobienia. (art. 15b ust. 3 Ustawy o świadczeniach rodzinnych). Jeżeli matka dziecka jest niepełnoletnia wniosek może złożyć za zgodą swojego opiekuna prawnego (czyli najczęściej rodziców), natomiast odebrać pieniądze muszą opiekunowie prawni.

Ustawa nie ustala wzorów wniosków, w związku z czym mogą one przyjąć formę podania o przyznanie jednorazowej zapomogi pieniężnej z tytułu urodzenia dziecka.
Wniosek złożony po terminie nie będzie rozpatrywany.
Kopię wniosku wraz z potwierdzeniem jego złożenia należy zachować dla siebie.

Do wniosku o zapomogę trzeba dołączyć (na podstawie informacji ze strony internetowej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej):

dokument stwierdzający tożsamość osoby ubiegającej się o przyznanie jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka;

skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub inny dokument potwierdzający datę urodzenia dziecka;

pisemne oświadczenie, że na dziecko nie została już pobrana jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka (np. przez drugiego z rodziców).

Od 1 listopada 2009 r., przy ubieganiu się o jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia się dziecka oraz o dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka, wymagane jest przedłożenie zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego, że matka dziecka pozostawała pod opieką lekarską przez okres co najmniej od 10 tygodnia ciąży do porodu. Warunek ten nie dotyczy opiekunów prawnych dziecka i osób, które wystąpiły do sądu o przysposobienie dziecka. Warunek będzie spełniony, jeśli kobieta była, co najmniej raz na trymestr ciąży na wizycie przynajmniej u lekarza rodzinnego. (Źródło: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 września 2009 r. w sprawie formy opieki medycznej nad kobietą w ciąży, uprawniającej do dodatku z tytułu urodzenia dziecka). Prawdopodobnie będą problemy w sytuacji kobiet, które w ciąży były za granicą lub za granicą urodziły dziecko, bo przepisy nie regulują takiej sytuacji.

Po zamieszaniu związanym z obowiązkiem poświadczenia od 1 listopada 2009 r. trzech wizyt u lekarza, w tym jednej przed dziesiątym tygodniem ciąży, ustawodawca kolejny raz zmienił przepisy. Od 31 marca obowiązuje nowelizacja ustawy z dnia 5 marca 2010 r. Wprowadza ona przejściowe przepisy, jakie będą obowiązywać podczas przyznawania becikowego od 31 marca br. do 31 grudnia 2011 r., a także reguły abolicji dla tych, którzy w ostatnich miesiącach becikowego nie otrzymali.

Jak będzie do 2012 r.

Od 31 marca dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka (przysługujący na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych) lub jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia dziecka (art. 15b ust. 1) dostaje się po przedstawieniu zaświadczenia lekarza lub położnej potwierdzającego co najmniej jedno badanie kobiety w okresie ciąży przez lekarza ginekologa lub położną. W najbliższym czasie kobiety nie muszą więc się obawiać, że wizyta u ginekologa po dziesiątym tygodniu ciąży pozbawi je becikowego. Warunek ten został zawieszony do 31 grudnia 2011 r. W tym czasie wystarczy zaświadczenie potwierdzające co najmniej jedno badanie kobiety w okresie ciąży przeprowadzone przez lekarza ginekologa lub położną. MPiPS nie planuje wprowadzać żadnego wzoru. Jego forma zależy więc od wystawiającego.

Dla kogo abolicja

Ustawa umożliwia także rodzinom wsteczne uzyskanie pomocy. Mają na to sześć miesięcy od jej wejścia w życie, czyli czas do 30 września 2010 r. Przepisy (art. 4) mogą jednak budzić wątpliwości co do tego, kto jest do tej abolicji uprawniony. Zgodnie z wyjaśnieniami MPiPS osoby, które nie otrzymały dodatku do zasiłku rodzinnego lub jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka ze względu na to, że nie spełniły wymogu dotyczącego poświadczenia trzech wizyt u lekarza, mogą ponownie złożyć wniosek o wypłatę, nawet jeśli dziecko ukończyło 12 miesięcy. Mają do tego prawo:- matka lub ojciec dziecka, którzy dostali odmowę przyznania tych świadczeń z powodu niespełnienia warunku pozostawania matki dziecka pod opieką medyczną nie później niż od dziesiątego tygodnia ciąży, wydaną między 1 listopada 2009 r. a 30 marca 2010 r.;- matka lub ojciec dziecka, których wniosek o wypłatę, złożony od 1 listopada 2009 r. do 30 marca 2010 r., gmina pozostawiła bez rozpatrzenia z powodu braku odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego;- matka lub ojciec dziecka urodzonego po 31 października 2008 r., którzy ze względu na niezłożenie wniosku nie dostali tych świadczeń do dnia wejścia przepisów przejściowych (czyli 31 marca br.). Dotyczy to jedynie dzieci urodzonych po 31 października 2008 r., bo tylko na nie becikowe mogło nie przysługiwać z powodu braku zaświadczenia o pozostawaniu matki dziecka pod opieką medyczną nie później niż od dziesiątego tygodnia ciąży.

Wniosek i dokumenty

Ci, którzy chcą skorzystać z abolicji becikowej, muszą złożyć wniosek. Gmina nie przyzna świadczeń z urzędu. Jeśli wniosek złoży rodzina, która występowała o becikowe między 1 listopada 2009 r. a 30 marca 2010 r., to zdaniem MPiPS nie będzie musiała ponownie kompletować dokumentacji – jeżeli realizator świadczeń ma już wszystkie niezbędne dokumenty do jego rozpatrzenia. Chodzi tu w szczególności o potwierdzenie co najmniej jednego badania ciężarnej przez ginekologa lub położną, jeżeli do wcześniej złożonego wniosku było dołączone zaświadczenie, z którego taka informacja wynika.Jak wyjaśnia Ministerstwo Zdrowia, zachowane będą dotychczasowe zasady opieki medycznej nad ciężarnymi. Może ją sprawować lekarz wykonujący zawód w zakładzie opieki zdrowotnej, w ramach grupowej lub indywidualnej praktyki lekarskiej albo specjalistycznej. Nie ma znaczenia to, czy leczenie finansuje NFZ czy matka z własnej kieszeni. Prawa do tych świadczeń nie są również pozbawione kobiety, które w okresie ciąży mieszkały za granicą. Jeśli przedstawią dokumentację medyczną, w wiarygodnym tłumaczeniu na język polski, lekarzowi w kraju, to może on wydać zaświadczenie uprawniające do becikowego.Potwierdzić wykonanie badań przez ginekologa może każdy lekarz, bez względu na specjalizację, na podstawie dokumentacji potwierdzającej pozostawanie kobiety w ciąży pod opieką lekarską, np. karty ciąży lub dokumentów znajdujących się w przychodni.

Konieczność objęcia opieką (z tym, że wchodzić w grę będzie opieka zarówno lekarza, jak i położnej) od 10 tygodnia ciąży do porodu oraz wykonywania badań w każdym trymestrze ciąży powróci w styczniu 2012 r. W tym czasie rząd będzie prowadził kampanię informacyjną zachęcającą do profilaktyki w trakcie ciąży.

Ustawa nie zawiera wytycznych dotyczących kobiet, które do dziesiątego tygodnia ciąży przebywały za granicą. W uzasadnieniu napisano jednak, że wystarczy, by przedstawiły zagraniczną dokumentację medyczną z tłumaczeniem na język polski, że spełniła wymagania przewidziane w tych przepisach. Wtedy polski lekarz czy położna będą mogli wystawić niezbędne zaświadczenie.Z wyjaśnień Ministerstwa Zdrowia wynika bowiem, że wykonanie badań ginekologicznych może potwierdzić każdy lekarz, bez względu na specjalizację. Nie ma też znaczenia, czy takie wizyty były finansowane przez NFZ czy z kieszeni ciężarnej. Ponadto zaświadczenie może wystawić zarówno lekarz zatrudniony w szpitalu, jak i wykonujący prywatną praktykę.Osoby ubiegające się o wypłatę becikowego powinny dostarczyć je w ciągu roku od narodzin dziecka.

Uwaga!

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej szykuje projekt ustawy przyznającej "becikowe" w wysokości zróżnicowanej, ale w zależności od tego, które to dziecko w rodzinie, a nie od dochodu.

Zasiłek pielęgnacyjny

Zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia osobie niepełnosprawnej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje:

0. niepełnosprawnemu dziecku do 16 roku życia;

1. osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności;

2. osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, która posiada orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, ale pod warunkiem, że niepełnosprawność powstała do ukończenia 21 roku życia;

3. osobie, która ukończyła 75 lat

(art.16 Ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Zasiłek pielęgnacyjny wynosi 153 zł.

Zasiłek pielęgnacyjny przyznawany jest na czas nieokreślony, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony. W tym przypadku prawo do zasiłku pielęgnacyjnego ustala się do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia (art. 24 ust. 4 Ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie przebywającej w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie, jeżeli pobyt osoby i udzielane przez tę instytucję świadczenia częściowo lub w całości finansowane są z budżetu państwa albo z Narodowego Funduszu Zdrowia (art. 16 ust. 5 Ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Pod pojęciem instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie należy natomiast rozumieć dom pomocy społecznej, placówkę opiekuńczo-wychowawczą, młodzieżowy ośrodek wychowawczy, schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, areszt śledczy, zakład karny, zakład opiekuńczo-leczniczy, zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy, a także szkołę wojskową lub inną szkołę zapewniającą nieodpłatne utrzymanie, w tym wyżywienie, zakwaterowanie i umundurowanie (tak wynika z wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 5 marca 2009 r.)

Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje również osobie, która ma uprawnienia do dodatku pielęgnacyjnego (art. 16 ust. 6 Ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Świadczenie pielęgnacyjne

Rodzice dzieci niepełnosprawnych ze względu na konieczność sprawowania nad nimi opieki często muszą rezygnować z pracy zawodowej lub też nie są w stanie w ogóle jej podjąć. Tak więc w rodzinach, gdzie jest niepełnosprawne dziecko, najczęściej tylko jedno z rodziców pracuje zawodowo i to na nim spoczywa trud utrzymania rodziny. Gdy dochody z pracy jednego z rodziców nie wystarczają na zaspokojenie wszystkich potrzeb, rodzina może ubiegać się o pomoc finansową w postaci różnego typu zasiłków lub świadczeń. Jedną z form takiej pomocy jest świadczenie pielęgnacyjne. Świadczenie to wypłacane jest bez względu na wiek dziecka, nawet jeśli dziecko jest pełnoletnie, pod warunkiem spełnienia kryteriów określonych w przepisach.

Gmina może je jednak przyznać także innej niż spokrewniona w pierwszym stopniu osobie, jeśli jest ona zobowiązana do alimentacji. Świadczenia może więc otrzymać np. wnuk. W przypadku wątpliwości gmina może przeprowadzić wywiad z osobą składającą wniosek albo skorzystać z wywiadu przeprowadzonego przez pracowników ośrodków pomocy społecznej. Znowelizowane przepisy nie określają jednak, jak ma wyglądać kwestionariusz takiego wywiadu. Gmina może wykorzystać informacje zawarte w wywiadzie środowiskowym.

Warunki uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego

Świadczenie pielęgnacyjne jest to pomoc finansowa, która przyznawana jest jednemu z rodziców lub opiekunowi dziecka niepełnosprawnego. Aby je otrzymać, należy spełniać kilka warunków:

1. rodzic lub opiekun dziecka ubiegający się o świadczenie pielęgnacyjne nie może pracować zawodowo tzn. nie podejmuje pracy lub rezygnuje z zatrudnienia ze względu na konieczność sprawowania stałej opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym;

Uwaga!

W opinii Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej osoba zarejestrowana w urzędzie pracy jako bezrobotna nie jest osobą rezygnującą bądź niepodejmującą zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny. Status bezrobotnego świadczy o gotowości i zdolności do podjęcia zatrudnienia, a nie o rezygnacji z aktywności zawodowej. Z tego względu nie przysługuje świadczenie pielęgnacyjne. Takie stanowisko zajął też WSA w Rzeszowie w wyroku z 15 lutego 2006 r. (II SA /Rz 473/05). Uznał również, że osoba pobierająca zasiłek dla bezrobotnych jedynie przejściowo utraciła zatrudnienie, a dla przyznania świadczenia pielęgnacyjnego konieczna jest rezygnacja lub jego niepodejmowanie w ogóle, a więc stan trwały (wyrok WSA w Rzeszowie z 9 lipca 2008 r., II SA/Rz 196/08). WSA w Krakowie (wyrok z 6 sierpnia 2008 r., II SA/KR 1073/07) uznał jednak, że osoba pozostająca w ewidencji bezrobotnych może być traktowana na równi z rezygnującą z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej na sprawowanie opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym. Zgodnie zaś z wyrokiem NSA z 24 października 2008 r. (I OSK 1758/07) zarejestrowany w urzędzie pracy może ubiegać się o świadczenie pielęgnacyjne, a fakt jego pobrania pozbawia statusu bezrobotnego.

Analogicznie, jeżeli np. matka dziecka jest na urlopie wychowawczym, nie przysługuje jej prawo do ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne, ponieważ pozostaje w stosunku zatrudnienia.

dziecko w wieku do 16 roku życia musi mieć orzeczenie powiatowego zespołu do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności, na którym zaznaczone jest, że wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy osoby drugiej, ponieważ ma znacznie ograniczoną zdolność do samodzielnej egzystencji oraz wymaga stałej pomocy opiekuna, zarówno w procesie leczenia jak i rehabilitacji i edukacji (zaznaczony na orzeczeniu punkt 7 i 8)
lub

dziecko powyżej 16 roku życia musi mieć orzeczenie powiatowego/ miejskiego zespołu do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności o znacznym stopniu niepełnosprawności (potwierdził to ostatnio Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 19 sierpnia 2010 r., sygn. akt: IISA/Łd 709/10);

Uwaga!

W związku z wyrokami Trybunału Konstytucyjnego z 18 i 22 lipca 2009 r krąg osób uprawnionych do świadczenia uległ rozszerzeniu. Trybunał uznał, że skoro osoba, na której ciąży obowiązek alimentacyjny rezygnuje z pracy, żeby opiekować się niepełnosprawnym, nie będącym jej dzieckiem , należy się jej świadczenie pielęgnacyjne. (Wyroki dotyczyły dziadków będących rodziną zastępczą dla wnucząt, siostry opiekującej się siostrą i żony opiekującej się niepełnosprawnym mężem). W wyniku tych wyroków została znowelizowana Ustawa z 2006 r. o świadczeniach rodzinnych, ale niekonsekwentnie: nie został usunięty przepis, odmawiający prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w sytuacji, gdy podopieczny pozostaje w związku małżeńskim. W rezultacie nadal nie wiadomo, czy można otrzymać świadczenie pielęgnacyjne na małżonka lub niepełnosprawnych rodziców. Część gmin przyznaje, część nie. Wyjściem z sytuacji może być odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, które zazwyczaj przyznaje świadczenie.

Do końca 2009 r. obowiązywało jeszcze kryterium dochodowe (dochód w rodzinie nie wyższy niż 583 zł netto), obecnie już go nie ma.

Mimo spełnienia powyższych warunków świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, gdy:

0. rodzic lub opiekun ma ustalone prawo do:

1. emerytury,

2. renty,

3. renty socjalnej,

4. zasiłku stałego,

5. zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego.

6. dziecko niepełnosprawne, na które ma być przyznane świadczenie pielęgnacyjne:

7. jest w związku małżeńskim,

8. przebywa w rodzinie zastępczej,

9. przebywa w placówce, która zapewnia całodobową opiekę przez co najmniej 5 dni w tygodniu z wyjątkiem placówek służby zdrowia
   Uwaga:
   Nie jest istotne, ile czasu spędza faktycznie dziecko w danej placówce, lecz czy ta placówka zapewnia opiekę przez 5 dni w tygodniu (orzeczenie z dnia 29.12.05r. I SA/Wa 703/05)

10. członek rodziny:

11. ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury na dziecko, na które ma być przyznane świadczenie pielęgnacyjne,

12. ma prawo do dodatku rodzinnego z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym,

13. ma prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na to samo lub na inne dziecko w tej samej rodzinie

Uwaga! W Trybunale Konstytucyjnym czeka na rozpatrzenie wniosek o stwierdzenie niezgodności z konstytucja przepisu, który nie pozwala na wypłatę świadczenia pielęgnacyjnego osobie, która pozostaje w związku małżeńskim, nawet jeżeli drugi z małżonków też ma orzeczoną niepełnosprawność (P 32/09 i 3/09).

Prawdopodobnie od 1 stycznia 2012 r. będzie możliwa wypłata świadczenia pięlęgnacyjnego na osobę pozostającą w małżeństwie, a wcześniej o ile zapadnie przychylny wyrok Trybunału Konstytucyjnego.

Opłaca się złożyć wniosek

W związku z oczekiwaniem na wyrok Trybunału Konstytucyjnego, opiekunowie, którym w uzyskaniu świadczenia pielęgnacyjnego przeszkadza jedynie pozostawanie w związku małżeńskim z niepełnosprawnym, powinni mimo wszystko składać wnioski do gmin o przyznanie tej pomocy. Jeśli Trybunał uzna przepisy dotyczące tego warunku za niekonstytucyjne, to osoby, którym gminy na ich podstawie odmówiły przyznania wsparcia, będą mogły wnieść skargę o wznowienie postępowania na podstawie art. 145a § 1 kodeksu postępowania administracyjnego. Tym samym będą mogły otrzymać zaległą pomoc. Ci, którzy takich wniosków teraz nie złożą, wznowić postępowania nie będą mogli i wstecznie wsparcia nie otrzymają.

Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego

Świadczenie pielęgnacyjne jest przyznawane (od 1 listopada 2009 r.) w wysokości 520 zł miesięcznie, do tego dnia wynosiło 420 zł miesięcznie.

Uwaga:

Jeśli świadczenie pielęgnacyjne ma zostać wypłacone za niepełny miesiąc, to wówczas za każdy dzień przyznaje się 1/30 świadczenia.

Uwaga:

jeżeli jedno z rodziców dostaje świadczenie pielęgnacyjne z racji opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem, to nie może go już dostać drugi rodzic, nawet jeśli w rodzinie jest więcej niż jedno niepełnosprawne dziecko lub inna osoba niepełnosprawna. Tak wynika z interpretacji Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, które uznaje, że podstawą przyznania świadczenia pielęgnacyjnego nie jest liczba niepełnosprawnych pozostających pod opieką, tylko fakt rezygnacji z pracy zawodowej w celu podjęcia opieki nad niepełnosprawnym.

Rzecznik Praw Obywatelskich uznał ten przepis za sprzeczny z konstytucją i wystąpił o jego zbadanie do Trybunału Konstytucyjnego.

W celu sprawdzenia, czy spełnione są warunki do otrzymywania świadczenia pielęgnacyjnego, gmina może przeprowadzić wywiad.

Procedura uzyskania świadczeń rodzinnych

W celu uzyskania świadczeń rodzinnych należy złożyć w urzędzie gminy lub w upoważnionym do realizacji świadczeń rodzinnych ośrodku pomocy społecznej odpowiedni wniosek (w urzędach są gotowe formularze wniosków do wypełnienia).

W zależności od tego, o jakie dodatki będziemy się starać, dołączamy właściwe załączniki. Podstawowe załączniki do wniosku to:

0. uwierzytelniona kopia dokumentu stwierdzającego naszą tożsamość, czyli dowodu osobistego lub paszportu,

1. skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub inny dokument urzędowy potwierdzający wiek dziecka,

2. orzeczenie o niepełnosprawności,

3. w przypadku, gdy dziecko ukończyło 18 lat - zaświadczenie ze szkoły lub uczelni o kontynuowaniu nauki,

4. zaświadczenia lub oświadczenia o wysokości dochodu rodziny (W sytuacji, gdy jednocześnie staramy się o świadczenie z Funduszu Alimentacyjnego, wówczas zaświadczenie z Urzędu Skarbowego wydane na potrzeby uzyskania tego świadczenia może być wykorzystane także dla uzyskania świadczeń rodzinnych)

Uwaga!

W konsultacjach społecznych jest projekt Ministerstwa Gospodarki przygotowuje projekt ustawy o ograniczaniu barier administracyjnych i przedsiębiorców. Jeśli wejdzie w życie, zamiast zaświadczenia o osiąganych dochodach, wystarczać będzie oświadczenie wnioskodawcy, złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej jak za fałszywe zeznania.

O zasiłek rodzinny i dodatki można wystąpić w każdej chwili. Jednak zasiłek będzie nam przyznany tylko do końca tzw. okresu zasiłkowego, w związku z tym opłaca się występować o zasiłek do końca września, ponieważ wtedy na pewno pierwsze świadczenie otrzymają do końca listopada. W przypadku późniejszego złożenia świadczenia, pierwsze świadczenie może zostać wypłacone dopiero razem z grudniowym. Okres zasiłkowy trwa od 1 listopada do 31 października następnego roku (do 2009 okres ten obejmował 1 października – 31 września roku następnego, w 2009 r. okres zasiłkowy został przedłużony do 31 października).

Uwaga:

W sprawie przyznania lub odmowy przyznania świadczeń rodzinnych urząd musi wydać decyzję administracyjną. Jeśli nie będziemy się z nią zgadzać, możemy złożyć odwołanie w terminie i do organu, wymienionego w pouczeniu do decyzji.

W przypadku złożenia nieprawidłowo wypełnionego wniosku lub złożenia go bez wymaganych dokumentów zostaniemy wezwani do poprawienia lub uzupełnienia wniosku. Jeśli nie zastosujemy się do wezwania, wówczas wniosek zostanie pozostawiony bez rozpatrzenia.

Od 1 maja 2010 r. zmieniły się przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, a w miejsce rozporządzeń WE nr 1408/71 i 574/72 wejdą w życie nr 883/2004 i 987/2009. Nadal o tym, gdzie będą wypłacane świadczenia, decyduje miejsce pracy rodzica, a w dalszej kolejności – państwo, z którego otrzymuje emeryturę lub rentę.

Nowe rozporządzenie uwzględnia jednak osoby nieaktywne zawodowo.

Przy zbiegach uprawnień do świadczeń dodane zostanie nowe kryterium – miejsca zamieszkania. Jeśli żadne z rodziców nie pracuje, ale mieszkają w różnych państwach, to o wypłacie świadczenia decydować będzie miejsce zamieszkania dziecka. Jeśli na przykład matka z dzieckiem mieszka w Polsce, a ojciec w Niemczech, i żadne z nich nie pracuje, nie otrzymuje świadczeń emerytalno-rentowych ani związanych z bezrobociem, to rodzina będzie uprawniona do świadczeń rodzinnych w Polsce – czyli tam, gdzie mieszka dziecko. Dotychczas taka osoba też dostawała świadczenia w Polsce, na podstawie wewnętrznych przepisów. Jeśli natomiast, w powyższym przykladzie, ojciec prowadzi działalność gospodarczą w Niemczech, w takim wypadku właściwym państwem do wypłaty świadczeń będą Niemcy. I tutaj też nastąpiła zmiana. Dotychczas osoba prowadząca działalność na własny rachunek w Niemczech musiała – do przyznania świadczeń rodzinnych w koordynacji – ubezpieczyć się w ramach obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego, co powodowało pewne kłopoty z ustaleniem państwa właściwego do ich wypłaty. W takich przypadkach stosowano wewnętrzne przepisy, teraz będą brane pod uwagę ogólne zasady, co może spowodować, że przybędzie beneficjentów, a także, że wzrośnie liczba wypłacanych świadczeń.

Tak więc w sytuacji, gdy jeden rodzic z dziećmi pozostaje w Polsce i nie pracuje zawodowo, a drugi pracuje za granicą, w kraju należącym do UE, właściwy do wypłacania zasiłków jest kraj miejsca pracy jednego z rodziców. Jeżeli natomiast o zasiłki wystąpiono w Polsce i zostały one wypłacone, zainteresowani tracą na tym podwójnie: nie dość, że nie wypłacono im zasiłku z innego kraju, zazwyczaj wyższego, to jeszcze są zobowiązani, i to z odsetkami, zwrócić kwoty polskich zasiłków, jako pobranych bezpodstawnie. Istnieje w takiej sytuacji możliwość wystąpienia do gminy z wnioskiem o rozłożenia zadłużenia na raty lub umorzenie w całości bądź w części.

Do tzw. becikowego stosuje się natomiast tylko przepisy krajowe. W Polsce liczy się więc miejsce zamieszkania rodzica z dzieckiem.

Wstrzymanie wypłaty świadczeń rodzinnych/ potrącenia egzekucyjne

Wypłata świadczeń będzie wstrzymana, jeśli:

0. odmówimy udzielenia lub nie udzielimy w wyznaczonym terminie wyjaśnień co do okoliczności mających wpływ na prawo do świadczeń rodzinnych,

1. nie odbierzemy świadczeń rodzinnych przez trzy kolejne miesiące kalendarzowe, w przypadku zgłoszenia się osoby po upływie trzech miesięcy wypłaca się jej świadczenia za cały okres wstrzymania, jeżeli spełnia warunki do ich otrzymania (art. 28 ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Obecnie - od 30 marca 2010 r. -obowiązujące przepisy, a konkretnie Ustawa z 12 lutego 2010 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej i innych ustaw wyłączyły spod postępowania egzekucyjnego w administracji oraz egzekucji komorniczej wyłączyły zasiłki. Gminy nie dokonują już więc potrąceń 40% wysokości zasiłku. Wątpliwości budzą jednak sprawy, które zostały rozpoczęte przed wejściem w życie nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego z 19 kwietnia 2010 r. Zdaniem niektórym komorników nowe przepisy, ograniczające mozliwość egzekucji, mogą być stosowane jedynie do spraw wszczętych po wejściu w życie tej nowelizacji czyli od 20 kwietnia począwszy.

Projektowana jest zmiana zobowiązujaca urzędy gmin do informowania interesantów o możliwości starania się o świadczenia rodzinne w kolejnych okresach zasiłkowych, nawet jeżeli w danym okresie świadczenia nie przysługują.

Zwrot świadczeń nienależnie pobranych

Osoba, która pobrała nienależnie świadczenia rodzinne, jest obowiązana do ich zwrotu.

Nienależnie pobrane świadczenia rodzinne to:

0. wypłacone pomimo tego, że zaistniały okoliczności powodujące ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń rodzinnych, jeżeli osoba pobierająca te świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania (pouczenie takie powinna zawierać decyzja przyznająca prawo do świadczeń);

1. wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd urzędu (art. 30 ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Naczelny Sąd Administracyjny w niedawnym wyroku (sygn. I OSK 826/09) doprecyzował te warunki. W jego ocenie świadczenie będzie nienależnie pobrane, jeżeli strona bierze je, chociaż wie, że nie powinna dostawać go w ogóle lub w danej wysokości. Wtedy istnieje element obiektywny (wystąpienie okoliczności powodujących, że świadczenie nie przysługuje) i subiektywny (działanie wbrew pouczeniu organu). Przyczyny takiego stanu mogą leżeć po stronie organu (jego błąd), ale też być od niego niezależne.

Podstawa prawna

Ustawa o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992, z późn. zm).

Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. z 2005 r. Nr 105, poz. 881, z późn. zm.), ostatnia nowelizacja z 1 lipca 2009 r. dotyczy m.in. dokumentów wymaganych do otrzymania świadczeń.

Inne poradniki / strony www

Strona MPiPS dotycząca systemu świadczeń rodzinnych - http://www.mpips.gov.pl/index.php?gid=26

Poradnik Stowarzyszenia KLON / JAWOR na temat zasiłku rodzinnego - http://pomocspoleczna.ngo.pl/x/121985

Poradniki na stronie Rzecznika Praw Obywatelskich www.codziennikprawny.pl/strona/swiadczenia_spoleczne

Artykuly w sprawie świadczeń rodzinnych znajdują sie na stronie Rzeczpospolitej http://www.rp.pl/temat/212823.html