Krzywdzenie dzieci występuje w każdym kraju i dotyczy wszystkich grup społecznych i kulturowych. O skali i ważności tego problemu świadczy fakt, że Światowa Organizacja Zdrowia opracowała definicję maltretowania dziecka;

Za maltretowanie dzieci uważa się każde zamierzone lub niezamierzone działania osoby dorosłej, społeczeństwa lub państwa, które wpływają ujemnie na rozwój fizyczny lub psychiczny dziecka.

Mimo powstania światowej konstytucji praw dziecka, dzieci są nadal krzywdzone. Przedstawiciele wielu dyscyplin powinni współdziałać ze sobą.

Po raz pierwszy aktywną postawę wobec krzywdzenia dziecka wykazali lekarze amerykańscy.

KATEGORIE KRZYWDZENIA DZIECKA:

Krzywdzenie fizyczne

Krzywdzenie psychiczne

Wykorzystywanie seksualne

Zaniedbania bytowe i wychowawcze

KRZYWDZENIE FIZYCZNE :

Jest to wyraz przemocy osób dorosłych w stosunku do dziecka; powoduje ból i różnego rodzaju cierpienia. Przeważnie polega na surowych karach cielesnych, zadawanych dziecku z użyciem siły, zwykle w stanach dużego wzbudzenia emocjonalnego, bez kontroli tych czynów, bądź też zadawanych z premedytacja, a nawet graniczących z sadyzmem. Za przemoc fizyczną można uznać również zmuszanie dziecka do wysiłku przekraczającego jego możliwości, do przebywania w zamknięciu, zanurzanie w gorącej wodzie, oparzanie gorącymi przedmiotami, przypalanie papierosami, a także próby otrucia różnymi środkami.

Najbardziej brutalnych aktów przemocy dopuszczają się osoby, szczególnie mężczyźni, w stanie nietrzeźwym. Czyny te powodują, w zależności od siły działania i miejsca, różnorodne obrażenia ciała dziecka, takie jak: sińce, zadrapania skóry, poparzenia, rany, naderwania małżowiny usznej i inne zewnętrzne uszkodzenia.

Cechą charakterystyczną tych obrażeń jest ich lokalizacja. Stwierdza się je bowiem nie tam, gdzie ich przyczyną mogą być przypadkowe urazy, a więc na czole, kolanach, czy przedramionach, ale tam, gdzie dziecko nie może ich spowodować, nawet przy najbardziej ruchliwym trybie życie. Ślady uderzeń rękami lub twardymi przedmiotami widzi się najczęściej na twarzy, klatce piersiowej, plecach, pośladkach, tylnej części nóg. Ślady po oparzeniach, np. papierosami, mogą mogą być obecne na stopach, nogach, pośladkach, dłoniach, ramionach, klatce piersiowej. Charakterystyczną cechą obrażeń powstałych w wyniku maltretowania są różne fazy gojenia.

Do znacznie cięższych uszkodzeń należą urazy jamy brzusznej i towarzyszące im objawy ze strony przewodu pokarmowego, urazy głowy i kręgosłupa, a także zwichnięcia i złamania kończyn. Najbardziej zagrożone w wyniku przemocy fizycznej są niemowlęta i małe dzieci. Dzieci z ciężkimi urazami są najczęściej pacjentami oddziałów chirurgicznych i niejednokrotnie uszkodzenia prowadzą do ich śmierci.

W kontakcie lekarza z rodzicami dzieci maltretowanych na uwagę zasługują niejednoznaczne i niekonsekwentne relacje o okolicznościach wypadku. Z reguły zgłaszają się po upływie dłuższego czasu od zdarzenia, a podawane przez nich fakty nie mają cech prawdopodobieństwa.

Szczególną formą krzywdzenia dziecka jest tzw. syndrom Munchausena per procura, w którym objawy chorobowe wywołane są przez matkę, a zebrany wywiad prowadzi lekarza w kierunku niewłaściwych badań i leczenia. Objawy tego zespołu wyrażają się m.in. zaburzeniami ze strony przewodu pokarmowego, układu nerwowego, krwotokami, różnorodnymi infekcjami oraz zmianami skórnymi. O zespole tym należy myśleć wówczas, gdy mamy doi czynienia z nawracającą, niewytłumaczalną patologią, a matka jest stale obecna przy dziecku.

Również w przypadku nagłej śmierci niemowląt (SIDS) należy myśleć o dzieciobójstwie. Problem ten rozstrzyga na ogół autopsja oraz dokładny opis miejsca i okoliczności zgonu.

PRZYCZYNY KRZYWDZENIA DZIECKA

Krzywdzenie dziecka jest uwarunkowane wieloma czynnikami. Poważne znaczenie w zaniedbywaniu i krzywdzeniu dziecka ma kryzys rodzinny, a także warunki ekonomiczne, ale nie są one jedyną i bezpośrednią przyczyną występowania tego zjawiska. Znany i potwierdzony danymi liczbowymi jest fakt, że krzywdzenie dziecka często występuje w tych rodzinach, w których rodzice byli krzywdzeni w dzieciństwie.

Istnieją pewne szczególne uwarunkowania, które wyzwalają negatywne działania wobec dziecka. Zależą one od rodziców, rodziny, jak też samego dziecka. Przyjęto określać je ,jako czynniki ryzyka.

Istnienie czynników ryzyka nie jest jednoznaczne z pojawieniem się krzywdzenia, ale stanowi poważne zagrożenie bezpieczeństwa dziecka. Prawdopodobieństwo wystąpienia krzywdzenia dziecka jest tym większe, im większa jest liczba tych czynników.

Do czynników ryzyka zalicza się:

Ze strony dziecka:

• Dziecko niechciane

• Dziecko nieślubne

• Dziecko kalekie i przewlekle chore

• Dziecko urodzone z wagą poniżej 2000gram i przez długi czas rozdzielone z matką.

Ze strony rodziców:

• Choroby umysłowe

• Zaburzenia osobowości

• Narkomania

• Alkoholizm

• Prostytucja

• Karalność za przestępstwa

• Niedojrzałość psychiczna i bardzo młody wiek

Ze strony rodziny:

• Sytuacje krytyczne w układzie rodziny

• Związki, w których tylko matka lub ojciec jest rodzicem

• Trudności w karierze zawodowej i finansowej

• Sytuacje zagrażające utratą pozycji życiowej (przełomy i trudności ekonomiczne, bezrobocie, choroby).

• Zła adaptacja do nowych warunków bytowych, jak np. migracja czy emigracja.

SKUTKI KRZYWDZENIA DZIECKA

Najbardziej krytycznym wiekiem, kiedy dziecko jest narażone na krzywdzenie jest okres między 3miesiącem życia, a 4 rokiem życia. Dzieci krzywdzone w tym wieku są najczęściej hospitalizowane, ponieważ podatność na uszkodzenia ciała jest dużo większa niż w późniejszym okresie życia.

Skutki krzywdzenia mogą być tylko doraźne, w większości jednak są trwałe. Wyróżnia się w ich kwalifikacji skutki bezpośrednie i odległe. Wśród bezpośrednich najbardziej tragicznym jest śmierć dziecka w wyniku doznanych urazów. Do odległych zalicza się te, które trwale zaburzają rozwój fizyczny i psychiczny dziecka. Mogą to być np. okaleczenia, prowadzące do kalectwa lub trwałe uszkodzenia układu nerwowego oraz zaburzenia rozwoju umysłowego, emocjonalnego i społecznego.

U małych dzieci, które były krzywdzone w pierwszych trzech latach życia, obserwuje się zaburzenia motoryki, mowy, procesów poznawczych, zdolności uczenia się. Reakcjami na krzywdzenie mogą być: nadpobudliwość, impulsywność i agresja, a także zaburzenia nerwicowe. W sytuacjach skrajnych mogą wystąpić reakcje psychotyczne.

Przemoc fizyczna jest stosowana w wielu polskich rodzinach.

A.Piekarska podaje, że spośród stu rodzin ludzi wykształconych, mieszkających w centrum Warszawy:

82% wymierza dzieciom klapsy,

67% bije je rękami,

ok. 50% bije pasem,

40% daje „solidne lanie”.

W kilkunastu rodzinach stwierdzono również celowe niszczenie przedmiotów należących do dziecka, rzucanie w dziecko przedmiotami, bicie pięściami, kopanie i obezwładnianie dziecka.

60% dorosłych Polaków stosuje kary fizyczne wobec swoich dzieci do 19 roku życia;

co szósty 12-latek przyznaje, że w wyniku przemocy ze strony rodziców doznał urazów takich jak siniaki, zadrapania;

blisko 23% polskich studentów przyznaje, że w ich domach przynajmniej kilkakrotnie dochodziło do przemocy fizycznej, a 37% mówi o kilkakrotnym wystąpieniu sytuacji, w której doszło do przemocy psychicznej;

34% pacjentów lecznictwa odwykowego stwierdza, że w okresie intensywnego picia używało przemocy fizycznej wobec dzieci, a 50% stosowało przemoc psychiczną.

Większość przypadków krzywdzenia dzieci pozostaje jednak tajemnicą rodzinną.

DZIAŁANIA NA RZECZ DZIECKA KRZYWDZONEGO

Podejmują w wielu krajach instytucje rządowe i stowarzyszenia społeczne, a także organizacje międzynarodowe. Dzięki temu prawa dziecka określone i chronione przez wiele aktów prawnych, do których m.in. należą:

• Karta Praw Dziecka

• Konwencja o Prawach Dziecka

• Kodeks Rodzinny i Karny

Na podstawie tych dokumentów możliwe jest prowadzenie działań ochraniających dziecko, a także pozbawianie wpływu i działań osób, które są sprawcami krzywdzenia.

Polski Kodeks Karny przewiduje za stosowanie przemocy wobec dzieci karę pozbawienia wolności do 5 lat. Sądy rodzinne mogą ograniczać, zawieszać i odbierać władzę rodzicielską osobom zagrażającym rozwojowi dziecka, a także decydować o umieszczeniu dziecka w rodzinach zastępczych, domach dziecka oraz ustanowić nadzór kuratora nad rodzinami i dziećmi w nich wychowywanymi.

Znęcanie się nad dzieckiem

Art.207 k.k.

1 Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

2 Jeżeli czyn określony w par.1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

3 Jeżeli następstwem czynu określonego w par. 1 lub par. 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do lat 12.

Rozpijanie dziecka

Art.208 k.k.

Kto rozpija małoletniego, dostarczając mu napoju alkoholowego, ułatwiając jego spożycie lub nakłaniają go do spożycia takiego napoju, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Porzucenie dziecka

Art.210 k.k.

1 Kto wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej 15 lat albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny osobę tę porzuca podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

2 Jeżeli następstwem czynu jest śmierć osoby określonej w par.1, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Uprowadzenia dziecka

Art.211 k.k.

Kto wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Wykorzystywanie seksualne dzieci

Art.200 k.k.

1 Kto doprowadza małoletniego poniżej lat 15 do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

2 Tej samej karze podlega, kto utrwala treści pornograficzne z udziałem takiej osoby.

Art.201 k.k.

Kto dopuszcza się obcowania płciowego w stosunku do wstępnego, zstępnego, przysposobienia, przysposabiającego, brata lub siostry podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art.202 k.k.

1 Kto małoletniemu poniżej lat 15 prezentuje treści pornograficzne lub udostępnia mu przedmioty mające taki charakter podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art.197 k.k.

1 Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

2 Jeżeli sprawca, w sposób określony w par.1, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

3 Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia określonego w par.1 lub 2, działając ze szczególnym okrucieństwem lub wspólnie z inna osobą, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do lat 12.