Załącznik Nr 1

do Zarządzenia Prezydenta Miasta Gdańska Nr .............

z dnia .................

Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu

opracowana w ramach programu „Bezpieczna Rodzina - Bezpieczny Gdańsk” z udziałem specjalistów:

- Kuratorów i sędziów

• Funkcjonariuszy Policji

• Funkcjonariuszy Straży Miejskiej

• Pracowników pomocy społecznej

• Przedstawicieli organizacji pozarządowych

• Pedagogów szkolnych

• Psychologów

• Lekarzy

Spis treści:

1. Wstęp........................................................................................................................3

1.1. Słowniczek.........................................................................................................4

2. Kompetencje pomocy społecznej i podstawy prawne dotyczące rozwiązywania problemu przemocy...................................................................................................5

3. Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu - postępowanie pracownika pomocy społecznej..................................................................................................................9

4. Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu - postępowanie lekarza......................14

5. Kompetencje Policji i podstawy prawne dotyczące rozwiązywania problemów przemocy.................................................................................................................17

6. Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu - postępowanie Policji ......................21

7. Pomoc dziecku krzywdzonemu - udział kuratora sądowego w działaniach związanych z przeciwdziałaniem przemocy...........................................................25

8. Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu - postępowanie Straży Miejskiej.......27

9. Kompetencje nauczycieli i podstawy prawne dotyczące rozwiązywania problemu przemocy.................................................................................................................30

10. Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu postępowanie - pedagoga
    szkolnego.................................................................................................................32

11. Załączniki:

• załącznik nr 1: Objawy przemocy.....................................................................38

• załącznik nr 2: Jak rozmawiać z dzieckiem krzywdzonym..............................43

• załącznik nr 3: Wzór zawiadomienia o przestępstwie......................................44

• załącznik nr 4. Wzór zawiadomienia o nieprawidłowej sytuacji dziecka.........46

• załącznik nr 5: Kwestionariusz dziecka krzywdzonego ...................................47

1. Wstęp

Procedury są pewnym uporządkowanym sposobem działania w trudnych sytuacjach. Ich podstawową zaletą jest to, że pozwalają szybko i skutecznie działać bez zbytecznego zastanawiania się nad sensem i kolejnością podejmowanych czynności. Szczególnie wtedy, kiedy zagrożone jest bezpieczeństwo dziecka, znajomość zasad postępowania staje się nieodzowna i nieoceniona. Podejmując interwencję nie musimy się zastanawiać, czy nasze działania są adekwatne do sytuacji.

Wryty w pamięć i przetrenowany sposób postępowania stanowi wtedy gwarancję,
że nasza interwencja będzie optymalna.

Nie można jednak zapominać, że procedury posługują się suchymi, uproszczonymi faktami, a nie ich interpretacją. Nie biorą pod uwagę złożoności życia i okoliczności,
w których to samo zdarzenie ma często różny przebieg, różne przyczyny i różne skutki. Każda procedura ma za zadanie ułatwić podejmowanie działania, jednak nie można zapomnieć o wyjątkowości każdej sytuacji i konieczności dostosowania się do niej.

Warto zatem w tym miejscu przypomnieć sobie podstawowy cel, jakiemu służy procedura pomocy dziecku krzywdzonemu.

Jest nim zapewnienie bezpieczeństwa dziecku krzywdzonemu, które doświadczyło przemocy fizycznej, emocjonalnej, seksualnej, zaniedbania. Cel ten można osiągnąć
poprzez wspólne, jednolite zasady postępowania, z którymi utożsamiałyby się różne służby pracujące na rzecz dziecka i rodziny.

Stosowanie zaproponowanych procedur może przyczynić się do ułatwienia i przyspieszenia działań zmierzających do ochrony zdrowia dzieci krzywdzonych.

1.1 Słowniczek

Definicje pojęć związanych z krzywdzeniem dziecka

Przemoc - zachodzi wówczas, gdy jakaś osoba odnosi się do drugiej w sposób niezgodny
z wymaganiami relacji, która je łączy.

Przemoc wobec dziecka - uznaje się za nią fizyczne lub umysłowe działanie na szkodę, wykorzystywanie seksualne, zaniedbywanie lub maltretowanie dziecka poniżej 18 roku życia przez osobę odpowiedzialną za pomyślny jego rozwój oraz działania, które stanowią zagrożenie dla jego rozwoju. (definicja za amerykańskim Centrum Pomocy Dzieciom Krzywdzonym
i Zaniedbywanym).

Przemoc fizyczna - wobec dziecka obejmuje całą gamę form zachowania, które mogą występować w postaci czynnej lub biernej. Do czynnych form przemocy fizycznej zaliczamy bicie np. pięścią, przedmiotem, kopanie oraz wszelkie zachowania
o wyjątkowej brutalności, jak; oparzenia, zadawanie ran ciętych, szarpanych, duszenie, usiłowanie lub dokonanie zabójstwa. Przemoc fizyczna bierna przejawia się w postaci różnego rodzaju zakazów, np.: mówienia w określonym czasie, chodzenia, załatwiania potrzeb fizjologicznych.

Przemoc emocjonalna - to zachowania osoby dorosłej względem dziecka, które prowadzą do zniszczenia pozytywnego obrazu własnej osoby. Do zachowań tych zaliczamy: odrzucanie, izolowanie, ignorowanie, wyszydzanie, upokarzanie, krytykowanie, terroryzowanie, zmuszanie do wysiłku przekraczającego możliwości dziecka, zastraszanie, grożenie.

Zaniedbywanie - poważny lub nieustanny brak zwracania uwagi na potrzeby dziecka
w wyniku którego powstaje szkodliwe osłabienie zdrowia lub rozwoju lub niepotrzebne wystawianie dziecka na niebezpieczeństwo w tym zimno lub głód.

Przemoc seksualna - każde zachowanie osoby dorosłej wobec dziecka, które motywowane jest seksualnie i służy podnieceniu się i zaspokojeniu popędu seksualnego.

Kazirodztwo - przemoc seksualna - w psychologicznym rozumieniu tego słowa jest to
nie tylko kontakt fizyczny z ustami, piersiami, zewnętrznymi narządami płciowymi dziecka, lecz również bardziej subtelne zachowania seksualne wobec dziecka, które mają na celu zaspokojenie seksualne osoby dorosłej. Do takich zachowań zaliczamy np. podglądanie dziecka służące podnieceniu osoby dorosłej, robienie nęcących lub seksualnie jednoznacznych uwag wobec dziecka. W psychologicznej definicji kazirodztwa, sprawcą
nie musi być osoba z rodziny aby kontakt uznać za kazirodczy. Jeśli dziecko postrzega daną osobę jako członka rodziny, to w przypadku wykorzystania seksualnego, zachowanie
to będzie nosiło znamiona kontaktu kazirodczego.

2. Kompetencje pomocy społecznej i podstawy prawne dotyczące rozwiązywania problemu przemocy.

„Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.” (art. 2 ust.1 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej, Dz.U. Nr 64 poz. 593
z póź. zm.).

„Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie tym sytuacjom, o których mowa w art. 2 ust. 1, poprzez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób
i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem.” (art.3 ust.2 ustawy).

Zjawisko przemocy wobec dzieci, ujęte jest w ustawie jako trudna sytuacja życiowa,
z której wynika ustawowy obowiązek interwencji i wsparcia ze strony pomocy społecznej. Przemoc w rodzinie jest jednym z powodów udzielania osobom i rodzinom pomocy socjalnej. W ramach tej pomocy są realizowane następujące zadania określone w ustawie
o pomocy społecznej:

- przeprowadzanie wywiadu środowiskowego przez pracownika socjalnego, który ustala sytuację osobistą i rodzinną (art. 107 ust 1), w przypadku stwierdzenia przemocy w rodzinie pracownik socjalny wypełnia formularz „Pomoc Społeczna - Niebieska Karta” stanowiący załącznik do rodzinnego wywiadu środowiskowego (art.107 ust.2),

- prowadzenie specjalistycznego poradnictwa w szczególności prawnego, psychologicznego
i rodzinnego (art. 46),

- prowadzenie interwencji kryzysowej, którą stanowi zespół działań podejmowanych na rzecz osób i rodzin, w tym dotkniętych przemocą, w celu zapobiegania lub pogłębiania się występujących dysfunkcji. (art. 47),

- przyznawanie i wypłacanie świadczeń pieniężnych oraz świadczeń niepieniężnych (art.36), w tym: udzielanie schronienia, dożywianie dzieci, prowadzenie i zapewnienie miejsc
w placówkach opiekuńczo- wychowawczych.

Działania pracowników pomocy społecznej wynikają również z praw i obowiązków jakie nakłada na nich Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Konwencja o Prawach Dziecka, ustawa o postępowaniu w sprawie nieletnich, Kodeks Karny, Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy.

Przedstawione akty prawne wskazują na obowiązek zawiadamiania odpowiednich organów
o krzywdzeniu dziecka. I tak:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r.

(Dz.U. z 1997r. Nr 78 poz. 483; sprost. Dz.U. z 2001r. Nr 28 poz. 319 zm.;
Dz.U z 2006r. Nr 200 poz. 1471)

Art. 40 „Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu. Zakazuje się stosowaniu kar cielesnych.”

Art. 71 ust.1 „Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdującej się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne
i niepełne mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz politycznych.”

Art.72 ust.1 „Rzeczypospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem
i demoralizacją”.

ust. 2. „Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych”.

ust. 3 „W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka.”

Konwencja o Prawach Dziecka z 20 listopada 1989r.

(Dz. U. z 1991r. Nr 120 poz. 526 z póź. zm.)

Art. 18 ust. 1 „Państwa - Strony podejmują wszelkie możliwe starania dla pełnego uznania zasady, że oboje rodzice ponoszą wspólną odpowiedzialność za wychowanie i rozwój dziecka. Rodzice lub w określonych przypadkach opiekunowie prawni ponoszą główną odpowiedzialność za wychowanie i rozwój dziecka. Jak najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka, ma być przedmiotem ich największej troski”.

ust. 2 „W celu zagwarantowania i popierania praw zawartych w niniejszej konwencji Państwa - Strony będą okazywały odpowiednią pomoc rodzicom oraz opiekunom prawnym
w wykonywaniu przez nich obowiązków związanych z wychowaniem dzieci oraz zapewnią rozwój instytucji, zakładów i usług w zakresie opieki nad dziećmi.

Art.19 ust. 1 „Państwa - Strony będą podejmowały wszelkie właściwe kroki w dziedzinie ustawodawczej, administracyjnej, społecznej oraz wychowawczej dla ochrony dziecka przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej, krzywdy lub zaniedbania bądź złego traktowania lub wyzysku, w tym wykorzystywania w celach seksualnych, dzieci pozostających pod opieką rodziców, opiekunów prawnych lub innej osoby sprawującej opiekę nad dzieckiem”.

ust. 2 „Tego rodzaju środki ochronne powinny obejmować, tam gdzie jest to właściwe, skuteczne przedsięwzięcia w celu stworzenia programów socjalnych dla realizacji pomocy dziecku oraz osobom sprawującym opiekę nad dzieckiem, jak również innych form działań prewencyjnych dla ustalenia, informowania, wszczynania i prowadzenia śledztwa, postępowania, notowania wymienionych wyżej przypadków niewłaściwego traktowania dzieci oraz tam, gdzie jest właściwe - ingerencję sądu”.

Art. 20 ust. 1 „Dziecko pozbawione czasowo lub na stałe swego środowiska rodzinnego
lub gdy ze względu na swoje dobro nie może pozostawać w tym środowisku, będzie miało prawo do specjalnej ochrony i pomocy ze strony państwa.”

Art. 34 „Państwa - Strony zobowiązują się do ochrony dzieci przed wszelkimi formami wyzysku seksualnego i nadużyć seksualnych. Dla osiągnięcia tych celów Państwa - Strony podejmą w szczególności wszelkie właściwe kroki o zasięgu krajowym, dwustronnym
oraz wielostronnym dla przeciwdziałania

A/ nakłanianiu lub zmuszaniu dziecka do jakichkolwiek nielegalnych działań seksualnych,

B/ wykorzystywaniu dzieci do prostytucji lub innych nielegalnych praktyk seksualnych,

C/ wykorzystywaniu dzieci w pornograficznych przedstawieniach i materiałach.”

Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z 26 października 1982 r.

( t.j. Dz.U. z 2002r. Nr 11 poz.109 z póź. zm.)

Art. 3 § 1 „W sprawie nieletniego należy kierować się przede wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nieletniego oraz zmierzając w miarę potrzeby do prawidłowego spełnienia przez rodziców lub opiekuna ich obowiązków wobec nieletniego, uwzględniając przy tym interes społeczny”.

Art. 4 § 1 „Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczność - świadczących o demoralizacji nieletniego, w szczególności naruszanie zasad współżycia społecznego, popełnianie czynu zabronionego, systematycznego uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych, ma społeczny obowiązek odpowiedniego przeciwdziałania temu, a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców lub opiekuna prawnego, szkoły, sądu rodzinnego, Policji
lub innego właściwego organu.

§ 2 Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu czynu karalnego przez nieletniego, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję.

§ 3 Instytucje państwowe i organizacje społeczne, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego, ściganego z urzędu,
są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję oraz przedsięwziąć czynności nie cierpiące zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia czynu.”

Kodeks Karny

(Dz. U. z 1997r. Nr 88 poz. 553 z póź. zm.)

Art. 197 § 1 „Kto przemocą , groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę
do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10”.

Art. 198 „Kto, wykorzystuje bezradność innej osoby lub wynikający z upośledzenia umysłowego lub choroby psychicznej brak zdolności tej osoby do rozpoznawania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, doprowadza ją do obcowania płciowego lub do poddania się czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”.

Art.200 „Kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom
albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10”.

Art. 201 „Kto dopuszcza się obcowania płciowego w stosunku do wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.

Art. 202 § 2 „Kto małoletniemu poniżej lat 15 prezentuje treści pornograficzne lub udostępnia mu przedmioty mające taki charakter albo rozpowszechnia treści pornograficzne w sposób umożliwiający takiemu małoletniemu zapoznanie się z nimi, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

§3 „Kto w celu rozpowszechnienia produkuje, utrwala lub sprowadza albo rozpowszechnia
lub publicznie prezentuje treści pornograficzne z udziałem małoletniego albo treści pornograficzne związane z prezentowaniem przemocy lub posługiwaniem się zwierzęciem, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”.

Art. 207 §1 „Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.

Art.208 „Kto rozpija małoletniego, dostarczając mu napoju alkoholowego, ułatwiając jego spożycie lub nakłaniając go do spożycia takiego napoju, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

Art. 210 §1 „Kto wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej 15 lat
albo o osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny osobę tę porzuca, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.

Art. 211 „Kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny
lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.

Kodeks Postępowania Karnego

(Dz. U. z 1997r. Nr 89 poz. 555 z póź. zm.)

Art. 304 § 1 „Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu,
ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję (...)”.

§2 Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swoją działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić
o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa”.

Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy

(Dz. U. z 1964r. Nr 9 poz. 59 z póż. zm.)

Art. 87 - 113 określają stosunki między rodzicami i dziećmi.

Kodeks Postępowania Cywilnego

(Dz. U. z 1964r. Nr 43 poz. 296 z póź. zm.)

Art.572 § 1 „Każdy, komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie postępowania
z urzędu, obowiązany jest zawiadomić o nim sąd opiekuńczy”.

Art.572 § 2 „Obowiązek wymieniony w § 1 ciąży przede wszystkim na urzędach stanu cywilnego, sądach, prokuratorach, notariuszach, komornikach, organach samorządu i administracji rządowej, organach Policji, placówkach oświatowych, opiekunach społecznych oraz organizacjach i zakładach zajmujących się opieką nad dziećmi lub osobami psychicznie chorymi”.

3. Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu - postępowanie pracownika pomocy społecznej

Przykładowe sytuacje związane z krzywdzeniem dziecka	Tryb postępowania
Do pracownika socjalnego zgłasza się osoba (bezpośrednio lub telefonicznie), która twierdzi, że małoletnie dziecko jest ofiarą przemocy fizycznej - jest bite. Podstawa prawna: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej art. 40, art. 71 ust. 1, art. 72 ust. 1 - 3. Konwencja o Prawach Dziecka art. 18 ust. 1 i 2, art. 19 ust. 1. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy art. 100, art. 109 § 1 i 2, art. 145 § 2. ustawa o pomocy społecznej z 12.03.2004 art. 47 ust. 1, art. 70 ust. 3 pkt. 12, art. 107 ust 1 i 2. Kodeks Postępowania Karnego art. 304 § 1 i 2. Kodeks Karny art. 207. Kodeks Postępowania Cywilnego art. 572 § 1 i 2. Podstawa prawna: Akty prawne wymienione wyżej oraz ustawa o pomocy społecznej z 12.03.2004 art. 80. Podstawa prawna: Akty prawne wymienione wyżej oraz Konwencja o Prawach Dziecka art. 19 ust. 2	Wizyta pracownika socjalnego w środowisku w celu zbadania sytuacji dziecka (załącznik nr 1 i 2). Nawiązanie kontaktu z rodzicami dziecka w celu przeprowadzenia rozmowy wyjaśniającej i ustalenia z nimi dalszego postępowania np. - wizyta z dzieckiem u lekarza - zwrócenie się rodziców do specjalisty o pomoc w rozwiązaniu ich problemów Pracownik socjalny nawiązuje kontakt z pediatrą dziecka / pedagogiem szkolnym / pielęgniarką szkolną w celu zweryfikowania sygnału o przemocy Kontakt z psychologiem / pedagogiem MOPS w celu podjęcia działań diagnostycznych dot. sytuacji dziecka w rodzinie W przypadku podtrzymania przypuszczeń o możliwości krzywdzenia dziecka, pedagog / psycholog / pracownik socjalny pisemnie powiadamia Sąd Rodzinny o nieprawidłowej sytuacji dziecka (załącznik nr 4) Przekazanie przez pracownika socjalnego informacji specjaliście ds. nieletnich właściwego terytorialnie Komisariatu Policji (część 1 Informacji teleadresowej) Nawiązanie przez pracownika socjalnego współpracy z instytucjami i organizacjami pozarządowymi w celu otoczenia dziecka wszechstronną pomocą w formie np. terapii, dożywiania, organizacji czasu wolnego i opracowanie planu pomocy dziecku w ramach zespołu interdyscyplinarnego (złożonego z przedstawicieli zaangażowanych w sprawę dziecka służb i organizacji) Monitorowanie przez pracownika socjalnego działań podejmowanych przez rodziców i sytuacji opiekuńczo - wychowawczej dziecka. Tworzy zintegrowaną strategię pomocy, monitoruje i weryfikuje zespół bliskich dziecku i rodzinie profesjonalistów, tzw. Zespół Interdyscyplinarny. W przypadku, gdy zostanie stwierdzona przemoc wobec dziecka i nie ma ono aktualnie zapewnionej opieki podejmowane są następujące czynności: Po stwierdzeniu przez pracownika socjalnego obrażeń w wyniku przemocy, zawiadomienie psychologa / pedagoga MOPS oraz wezwanie pogotowia ratunkowego celem udzielenia pomocy medycznej, które wydaje zaświadczenie o stanie zdrowia i telefonicznie powiadamia dyżurnego właściwego terytorialnie Komisariatu Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Dyżurny na miejsce wysyła grupę dochodzeniowo - śledczą. Po wykluczeniu przez lekarza konieczności umieszczenia dziecka w szpitalu przedstawiciel MOPS z Policją podejmuje czynności związane z umieszczeniem dziecka w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo - wychowawczej. Policja powiadamia telefonicznie właściwy terytorialnie Wydział Sądu Rodzinnego (część 4 Informacji teleadresowej), który może postanowieniem tymczasowym umieścić dziecko w rodzinie zastępczej / placówce. To działanie powinno być poparte jak najszybciej wnioskiem pisemnym sporządzonym przez przedstawiciela MOPS. Jeśli nie ma takiej możliwości należy umieścić dziecko w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo - wychowawczej (część 3 Informacji teleadresowej) bez postanowienia (w uzasadnionym przypadku). Czynności te należy przeprowadzić w asyście Policji. Niezwłocznie powiadomić Sąd Rodzinny. Pracownik socjalny osobiście składa zawiadomienie o przestępstwie w Komisariacie Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Wspólnie z rodzicami i przedstawicielami instytucji i organizacji pozarządowych działających na rzecz dziecka pracownik socjalny opracowuje plan działań zmierzających do przywrócenia funkcji opiekuńczo-wychowawczych rodziców dziecka. Monitorowanie przez pracownika socjalnego działań podejmowanych przez rodziców. Tworzy zintegrowaną strategię pomocy, monitoruje i weryfikuje zespół bliskich dziecku i rodzinie profesjonalistów, tzw. Zespół Interdyscyplinarny. W przypadku, gdy zostanie stwierdzona przemoc, ale dziecko ma aktualnie zapewnione bezpieczeństwo i opiekę podejmowane są następujące czynności: Nawiązanie przez pracownika socjalnego kontaktu z rodzicami dziecka w celu przeprowadzenia rozmowy wyjaśniającej i ustalenia z nimi dalszego postępowania np. - wizyta z dzieckiem u lekarza - zwrócenie się do specjalisty (psycholog, pedagog) o pomoc w rozwiązywaniu ich problemów Powiadomienie Policji (część 1 Informacji teleadresowej) lub Prokuratury (załącznik nr 3), która obligatoryjnie powiadamia Sąd Rodzinny Poinformowanie Sądu Rodzinnego o nieprawidłowej sytuacji dziecka (załącznik nr 4) Przekazanie informacji specjaliście ds. nieletnich właściwego terytorialnie Komisariatu Policji (część 1 Informacji teleadresowej), Nawiązanie kontaktu z instytucjami i organizacjami pozarządowymi w celu otoczenia dziecka wszechstronną pomocą np. w formie terapii, dożywiania, organizacji czasu wolnego i opracowanie planu pomocy dziecku w ramach zespołu interdyscyplinarnego Monitorowanie przez pracownika socjalnego działań podejmowanych przez rodziców lub opiekunów. Tworzy zintegrowaną strategię pomocy, monitoruje i weryfikuje zespół bliskich dziecku i rodzinie profesjonalistów, tzw. Zespół Interdyscyplinarny.
Do pracownika socjalnego zgłasza się osoba (bezpośrednio lub telefonicznie), która twierdzi, że rodzice nadużywają alkoholu i w związku z tym zaniedbują obowiązki opiekuńczo - wychowawcze wobec małoletniego dziecka. Podstawa prawna: Akty prawne wymienione wyżej oraz Konwencja o Prawach Dziecka art. 20 ust. 1	Wizyta pracownika socjalnego w środowisku w celu zbadania sytuacji dziecka (załącznik nr 1 i 2) Nawiązanie kontaktu z rodzicami dziecka w celu przeprowadzenia rozmowy wyjaśniającej. Pracownik socjalny po wejściu w środowisko stwierdza, że dziecko nie ma zapewnionej opieki, jest brudne i głodne, płacze, a rodzice znajdują się pod wpływem alkoholu. Pracownik podejmuje następujące czynności: Wstępna ocena stanu fizycznego dziecka ewentualnie wzywanie pogotowia ratunkowego celem udzielenia pomocy medycznej - które wydaje zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka - telefonicznie powiadamia dyżurnego właściwego terytorialnie Komisariatu Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Dyżurny na miejsce wysyła grupę dochodzeniowo - śledczą. Po wykluczeniu przez lekarza konieczności umieszczenia dziecka w szpitalu przedstawiciel MOPS z Policją podejmuje czynności związane z umieszczeniem dziecka w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo - wychowawczej. Policja powiadamia telefonicznie właściwy terytorialnie Wydział Sądu Rodzinnego (część 4 Informacji teleadresowej), który może postanowieniem tymczasowym umieścić dziecko w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo - wychowawczej. To działanie powinno być poparte jak najszybciej wnioskiem pisemnym sporządzonym przez przedstawiciela MOPS. Jeśli nie ma takiej możliwości należy umieścić dziecko w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo - wychowawczej (część 3 Informacji teleadresowej) bez postanowienia (w uzasadnionym przypadku). Czynności te należy przeprowadzić w asyście Policji. Niezwłocznie powiadomić Sąd Rodzinny. Pracownik socjalny osobiście składa zawiadomienie o przestępstwie w Komisariacie Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Nawiązuje współpracę z pedagogiem / psychologiem MOPS, który wspólnie z rodzicami oraz przedstawicielami instytucji i organizacji pozarządowych działających na rzecz dziecka opracowuje plan działań zmierzających do przywrócenia ich funkcji opiekuńczo -wychowawczych (skierowanie ich do odpowiedniej placówki lecznictwa odwykowego, a gdy uchylają się od podjęcia leczenia skierowanie wniosku do Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych o przymusowe leczenie odwykowe) Monitorowanie przez pracownika socjalnego działań podejmowanych przez rodziców. Tworzy zintegrowaną strategię pomocy, monitoruje i weryfikuje zespół bliskich dziecku i rodzinie profesjonalistów, tzw. Zespół Interdyscyplinarny.
Pracownik socjalny uzyskuje od lekarza pediatry informację, że podczas rutynowego badania dziecka lekarz stwierdził symptomy mogące wskazywać na nadużycie seksualne dziecka. Podstawa prawna: Akty prawne wymienione wyżej oraz Konwencja o Prawach Dziecka art. 34, Kodeks Karny art. 200	Pracownik socjalny kontaktuje się z psychologiem / pedagogiem MOPS w celu podjęcia działań diagnostycznych (zbieranie jak największej ilości informacji odnośnie funkcjonowania dziecka). Kontakt pedagoga / psychologa z pediatrą dziecka, w celu uściślenia informacji dot. podejrzeń odnośnie wykorzystywania seksualnego. Wizyta pracownika socjalnego / pedagoga / psychologa w środowisku w celu zbadania sytuacji dziecka (załącznik nr 1 i 2)- nawiązanie kontaktu z rodzicami dziecka w celu przeprowadzenia rozmowy wyjaśniającej. W wyniku wstępnego zdiagnozowania sytuacji dziecka, zostało stwierdzone prawdopodobieństwo, że jest ono wykorzystywane przez ojca, a matka jest sojusznikiem dziecka. Pracownicy MOPS ustalają z matką oraz przedstawicielami instytucji i organizacji pozarządowych działających na rzecz dziecka dalszy tryb postępowania: - pedagog / psycholog powiadamia Policję lub Prokuraturę o popełnieniu przestępstwa oraz Sąd Rodzinny o sytuacji dziecka - kieruje matkę z dzieckiem do lekarza ginekologa dziecięcego - organizuje udzielenie pomocy psychologicznej dziecku i matce - podejmuje czynności mające na celu zapewnienie dziecku przez matkę fizycznego bezpieczeństwa (dziecko nie może zostawać samo pod opieką ojca) Monitorowanie przez pracownika socjalnego sytuacji dziecka. Tworzy zintegrowaną strategię pomocy, monitoruje i weryfikuje zespół bliskich dziecku i rodzinie profesjonalistów, tzw. Zespół Interdyscyplinarny.

Opracowanie nie wyczerpuje wszystkich sytuacji krzywdzenia dziecka, z którymi spotykają się pracownicy pomocy społecznej.

Każdy ujawniony problem krzywdy dziecka należy traktować indywidualnie i ze szczególną troską o jego bezpieczeństwo.

Zgodnie z art. 107 ust. 2 Ustawy z dn. 12 marca 2004r. o pomocy społecznej,
w przypadku stwierdzenia przemocy w rodzinie pracownik socjalny wypełnia formularz „Pomoc społeczna - Niebieska Karta” stanowiący załącznik do rodzinnego wywiadu środowiskowego.

- w sytuacji bezpośredniego zagrożenia - będąc świadkiem faktu stosowania przemocy - wzywamy na interwencję Policję tel. 997 i 112

- pracownik socjalny może prosić o asystę Straż Miejską tel. 986 lub właściwy terytorialnie Komisariat Policji (część 1 Informacji teleadresowej) w trakcie interwencji w środowisku.

4. Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu- postępowanie lekarza

Problem - postawa prawna	Tryb postępowania
Matka zgłasza się do lekarza z dzieckiem w wieku szkolnym, które doznało drugiego już urazu w krótkim odstępie czasu (obecnie ma wybitą rękę, poprzednio miało złamany obojczyk) Podstawa prawna: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej art. 40, art. 72 ust. 1,2,3 art. 71 Konwencja o Prawach Dziecka z 20.11.1989r. art. 18 art. 19 art.20 Kodeks Karny art. 207 § 1, art. 210 § 1 Kodeks Postępowania Karnego art. 304 § 1 i 2. Kodeks Postępowania Cywilnego art. 572 § 1 i 2. Ustawa o pomocy społecznej z 12.03.2004 art. 107 ust 1 i 2. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z 26.10.1982 art. 3 § 1 Ustawa o zawodzie lekarz z 5.12.1996r. art. 2 ust. 1 art. 30 (tj. Dz. U. z 2002r. Nr 21 poz. 204 z póź. zm.)	Przeprowadzenie rozmowy wyjaśniającej i pogłębionego wywiadu z matką. Zlecenie pielęgniarce środowiskowej wizyty w miejscu zamieszkania dziecka w celu dokonania oceny warunków życia rodziny. Telefoniczne lub pisemne zawiadomienie pracownika socjalnego w rejonie (część 2 Informacji teleadresowej), który podejmuje odpowiednie kroki zgodnie z procedurą postępowania pracownika pomocy społecznej w przypadku krzywdzenia dziecka. W każdym przypadku poczynione ustalenia przekazać specjalistom ds. nieletnich właściwego terytorialnie Komisariatu Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Powiadomienie Sądu Rodzinnego (załącznik nr 4). W przypadku, gdy zostanie stwierdzona przemoc wobec dziecka i nie ma ono aktualnie zapewnionej opieki podejmowane są następujące czynności: Po stwierdzeniu obrażeń w wyniku przemocy, lekarz udziela dziecku pomocy medycznej, wydaje zaświadczenie o stanie zdrowia i telefonicznie powiadamia dyżurnego właściwego terytorialnie Komisariatu Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Dyżurny na miejsce wysyła grupę dochodzeniowo - śledczą. Po wykluczeniu przez lekarza konieczności umieszczenia dziecka w szpitalu Policja podejmuje czynności związane z umieszczeniem dziecka w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo - wychowawczej. Policja powiadamia telefonicznie właściwy terytorialnie Wydział Sądu Rodzinnego (część 4 Informacji teleadresowej), który może postanowieniem tymczasowym umieścić dziecko w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo- wychowawczej. To działanie powinno być poparte jak najszybciej wnioskiem pisemnym sporządzonym przez lekarza. Jeśli nie ma takiej możliwości Policja umieszcza dziecko w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo - wychowawczej (część 3 Informacji teleadresowej) bez postanowienia (w uzasadnionym przypadku). Lekarz niezwłocznie powiadamia na piśmie Sąd Rodzinny. Lekarz osobiście składa zawiadomienie o przestępstwie w Komisariacie Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Lekarz zgłasza sytuację rodziny pracownikowi socjalnemu w rejonie, który wspólnie z rodzicami dziecka opracowuje plan działań, zmierzających do przywrócenia ich funkcji opiekuńczo -wychowawczych oraz nawiązuje współpracę z instytucjami i organizacjami pozarządowymi w celu otoczenia dziecka wszechstronną pomocą w formie np. terapii, dożywiania, organizacji czasu wolnego. W przypadku, gdy zostanie stwierdzona przemoc, ale dziecko ma aktualnie zapewnione bezpieczeństwo i opiekę, podejmowane są następujące czynności: Lekarz ustala z opiekunem - sojusznikiem dziecka dalszy tryb postępowania np.: skierowanie na specjalistyczne badania, w celu dokładnej diagnozy urazów dziecka oraz do instytucji lub organizacji, gdzie może zostać udzielona im pomocy psychologiczna. Powiadamia Policję (część 1 Informacji teleadresowej) lub Prokuraturę (załącznik nr 3). Informuje w formie pisemnej Sąd Rodzinny o nieprawidłowej sytuacji dziecka. Telefoniczne lub pisemnie powiadamia pracownika socjalnego w rejonie (część 2 Informacji teleadresowej), który podejmuje odpowiednie kroki zgodnie z procedurą postępowania pracownika pomocy społecznej w przypadku krzywdzenia dziecka.
Dziecko z licznymi obrażeniami: siniaki, skaleczenia zostaje przyprowadzone do lekarza przez sąsiadkę, która twierdzi, że w domu dziecka ma miejsce pijacka awantura podczas której dziecko zostało pobite. Dziecko nie ma zabezpieczonej właściwej opieki. Podstawa prawna: Akty prawne wymienione wyżej	Po stwierdzeniu obrażeń w wyniku przemocy, lekarz udziela dziecku pomocy medycznej, wydaje zaświadczenie o stanie zdrowia i telefonicznie powiadamia dyżurnego właściwego terytorialnie Komisariatu Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Dyżurny na miejsce wysyła grupę dochodzeniowo - śledczą, która potwierdza przedstawioną przez sąsiadkę i dziecko sytuację. Po wykluczeniu przez lekarza konieczności umieszczenia dziecka w szpitalu Policja podejmuje czynności związane z umieszczeniem dziecka w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo - wychowawczej. Policja powiadamia telefonicznie właściwy terytorialnie Wydział Sądu Rodzinnego (część 4 Informacji teleadresowej), który może postanowieniem tymczasowym umieścić dziecko w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo - wychowawczej. To działanie powinno być poparte jak najszybciej wnioskiem pisemnym sporządzonym przez lekarza. Jeśli nie ma takiej możliwości Policja umieszcza dziecko w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo - wychowawczej (część 3 Informacji teleadresowej) bez postanowienia (w uzasadnionym przypadku). Lekarz niezwłocznie powiadamia na piśmie Sąd Rodzinny. Lekarz osobiście składa zawiadomienie o przestępstwie w Komisariacie Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Lekarz zgłasza sytuację rodziny pracownikowi socjalnemu w rejonie, który wspólnie z rodzicami dziecka opracowuje plan działań, zmierzających do przywrócenia ich funkcji opiekuńczo -wychowawczych oraz nawiązuje współpracę z instytucjami i organizacjami pozarządowymi w celu otoczenia dziecka wszechstronną pomocą w formie np. terapii, dożywiania, organizacji czasu wolnego.
Rodzic zgłasza się do lekarza z dzieckiem, prosząc o jego przebadanie, gdyż podejrzewa, ze zostało ono wykorzystane seksualnie przez członka rodziny Podstawa prawna: Akty prawne wymienione wyżej oraz Konwencja o Prawach Dziecka art.34 Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z 26.10.1982 art. 4 § 1 Kodeks Karny art.197 § 1, art. 198, art. 200, art. 201	W wyniku przeprowadzonego badania dziecka oraz pogłębionego wywiadu z rodzicem zostało stwierdzone prawdopodobieństwo, że zostało ono wykorzystane seksualnie, a rodzic jest sojusznikiem dziecka. Lekarz ustala z rodzicem dalszy tryb postępowania: - powiadamia Policję lub Prokuraturę o popełnieniu przestępstwa oraz Sąd Rodzinny o sytuacji dziecka - kieruje dziecko z rodzicem do lekarza ginekologa dziecięcego - oraz do instytucji lub organizacji gdzie może zostać udzielona im pomocy psychologiczna. - telefoniczne lub pisemnie powiadamia pracownika socjalnego w rejonie (część 2 Informacji teleadresowej), który podejmuje odpowiednie kroki zgodnie z procedurą postępowania pracownika pomocy społecznej w przypadku krzywdzenia dziecka.

5. Kompetencje Policji i podstawy prawne dotyczące rozwiązywania problemu przemocy.

Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r o Policji (tj. Dz. U. z 2002 r. Nr 7 poz. 58, z póź. zm.) nakłada na Policję obowiązki i zadania do realizacji miedzy innymi:

1/ ochrona życia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami normującymi te dobra,

2/ ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju
w miejscach publicznych oraz środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej,
w ruchu drogowym i na wodach do powszechnego korzystania,

3/ inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie
z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi,

4/ wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców (art. 1 ust. 2).

W celu prawidłowego realizowania ustawowych zadań oraz jasnego podziału kompetencyjnego Policja składa się z następujących służb: kryminalnej, prewencyjnej
oraz wspomagającej działalność Policji w zakresie organizacyjnym, logistycznym i technicznym.

• Służby kryminalne miedzy innymi: Sekcja Kryminalna i Sekcja Dochodzeniowo - Śledcza, które realizują zadania związane z wykrywaniem przestępstw poprzez czynności operacyjno - rozpoznawcze i dochodzeniowo - śledcze,

• Służby prewencji miedzy innymi: dzielnicowi, służby patrolowo - interwencyjne, które realizują zadania rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń.

Przy wykonywaniu czynności podejmowanych przez Policję w celu zapobieżenia, wykrycia, ustalenia sprawców, a także uzyskania i utrwalenia dowodów ściganych
z oskarżenia publicznego, umyślnych przestępstw Policja działa w oparciu o Kodeks Postępowania Karnego i Kodeks Karny.

Wykaz przestępstw z Kodeksu Karnego w sprawach, o które Policja prowadzi dochodzenia:

ROZDZIAŁ XXV - Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności:

Art.199 - czynność seksualna przez nadużycie zależności,

Art. 202 - prezentacja i rozpowszechnianie pornografii,

Art. 204 § 1 - stręczycielstwo,

Art. 204 § 2 - sutenerstwo

ROZDZIAŁ XXVI - Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece

Art. 206 - bigamia,

Art. 207 § 1 - znęcanie się, typ podstawowy,

Art. 208 - rozpijanie małoletniego,

Art. 209 - uchylanie się od alimentów,

Art. 210 § 1 - porzucenie nieporadnego, typ podstawowy

Art. 211 - uprowadzenie małoletniego lub nieporadnego

Do dochodzenia stosuje się odpowiednio przepisy rozdziału 34 k.p.k. „Dochodzenie” - art. 325 a k.p.k. miedzy innymi:

- obligatoryjne jest sporządzenie wspólnego protokołu z przyjęcia ustnego zawiadomienia
o przestępstwie i przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej,

- niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie Policja zobowiązana jest wydać postanowienie o wszczęciu bądź odmowie wszczęcia dochodzenia (art.305 § 1 kpk),

- jeżeli zachodzi potrzeba, po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie można przeprowadzić postępowanie sprawdzające zgodnie z art. 307 kpk i wydać najpóźniej
w terminie 30 dni od otrzymania zawiadomienia postanowienie o wszczęciu albo odmowie wszczęcia dochodzenia,

- Policja może w wypadkach niecierpiących zwłoki, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu dochodzenia przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe zgodnie z art. 308 § 1 i 2 kpk, czynności te mogą być dokonywane tylko w ciągu 5 dni
od dnia pierwszej czynności (do biegu terminu nie wlicza się dnia, od którego liczy się dany termin art.123 § 1 kpk.).

Procedura przyjmowania zawiadomienia o przestępstwie :

1. Rozmowa z zawiadamiającym o przestępstwie, podczas której należy uzyskać niezbędne informacje o rodzaju przestępstwa, okolicznościach i skutkach jego popełnienia, w szczególności:

• rodzaj popełnionego przestępstwa - dla rozstrzygnięcia, co do potrzeby podjęcia działań w trybie art. 308 k.p.k. oraz formy, w której będzie prowadzone postępowanie przygotowawcze (śledztwo - dochodzenie),

• skutki przestępstwa dla osób lub mienia - dla rozstrzygnięcia co do potrzeby zawiadomienia odpowiednich służb medycznych, ratowniczych itp.,

• rodzaj miejsca popełnienia przestępstwa (teren otwarty - pomieszczenie),

• czas, jaki upłynął od popełnienia przestępstwa - dla rozstrzygnięcia, co do potrzeby podjęcia określonego rodzaju racjonalnych działań dowodowo - wykrywczych
z użyciem policjantów służby kryminalnej i prewencyjnej.

2. Przyjęcie zawiadomienia o przestępstwie to utrwalenie czynności w „Protokole przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania zawiadamiającego w charakterze świadka".

3. Przeprowadzenie oględzin miejsca popełnienia przestępstwa - w razie potrzeby, którą determinuje przede wszystkim stan miejsca zdarzenia (zmiany wynikające np. z warunków atmosferycznych, działań podjętych przez osoby inne niż sprawca w okresie od popełnienia przestępstwa do przeprowadzenia czynności przez Policję).

Podczas oględzin powinno zabezpieczyć się jedynie ślady przydatne w procesie dowodowo - wykrywczym, w szczególności:

• rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie które mógł lub pozostawił sprawca (a nie zostały one przez zawiadamiającego przekazane Policji podczas czynności przyjmowania zawiadomienia o przestępstwie),

• ślady biologiczne (np. krew, włosy),

• ślady daktyloskopijne, małżowiny usznej, czerwieni wargowej).

Po wykonaniu tych czynności Policja prowadzi postępowanie przygotowawcze (Dział VII, Rozdział 33).

Art. 297 § 1 k.p.k. - celem postępowania przygotowawczego jest:

1. ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo,

2. wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy,

3. zebranie danych stosownie do art. 213 i 214,

4. wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody,

5. zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla Sądu.

SPRAWY O PRZESTĘPSTWA, W KTÓRYCH PROWADZI SIĘ ŚLEDZTWO

Kodeks Karny

Art. 309 „ Śledztwo prowadzi się w sprawach:
1) o zbrodnie,

2) o występki - gdy osobą podejrzaną jest sędzia, prokurator, funkcjonariusz Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego lub Centralnego Biura Antykorupcyjnego,
3) o występki - gdy osobą podejrzaną jest funkcjonariusz Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, w zakresie spraw należących do właściwości tych organów lub o występki popełnione przez tych funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem czynności służbowych,

4) o występki, w których nie prowadzi się dochodzenia,

5) o występki, w których prowadzi się dochodzenie, jeżeli prokurator tak postanowi ze względu na wagę lub zawiłość sprawy.”

Wszczęcie śledztwa

1. Jeżeli zachodzi podejrzenie popełnienia przestępstwa Policja wydaje z urzędu
   lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie postanowienie o wszczęciu śledztwa (art. 303 k. p. k.).

2. Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie Policja obowiązana jest wydać postanowienie o wszczęciu bądź odmowie wszczęcia śledztwa (art. 305 § 1 k.p.k.).

3. Sporządza się wspólny protokół z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie
   i przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej.

4. O wszczęciu przez siebie śledztwa Policja obowiązana jest zawiadomić osobę -
   lub instytucję państwową, samorządową lub społeczną, która złożyła zawiadomienie
   o przestępstwie oraz ujawnionego pokrzywdzonego - z pouczeniem o przysługujących
   im uprawnieniach (art. 305 § 4 k.p.k.).

5. W granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed
   ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem w wypadkach niecierpiących zwłoki, Policja jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa może przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe określone w art. 308 § 1 i 2
   k. p. k, czynności te mogą być dokonywane tylko w ciągu 5 dni od dnia pierwszej czynności w wypadku niecierpiącym zwłoki Policja może w toku tych czynności przesłuchać osobę podejrzaną o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego przed wydaniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów, jeżeli zachodzą warunki
   do sporządzenia takiego postanowienia, najpóźniej w ciągu 5 dni od dnia przesłuchania Policja wydaje postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo w razie braku warunków
   do jego sporządzenia umarza postępowanie w stosunku do osoby przesłuchanej (art. 308
   § 1 , § 2, § 3, § 5 k.p.k.).

6. Pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym jest stroną (art.299 § 1 k.p.k.).

7. Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, do której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje (art.51 § 2 k.p.k.).

8. Jeżeli osoba przesłuchiwana nie ukończyła 15 lat, czynności z jej udziałem powinny być w miarę możliwości przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego
   lub faktycznego opiekuna, chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie (art. 171 § 3 k.p.k.).

9. W sprawach o przestępstwa określone w rozdziale XXV Kodeksu karnego (przeciwko wolności seksualnej i obyczajności) pokrzywdzonego, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat, powinno się przesłuchać w charakterze świadka tylko raz, chyba
   że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub zażąda tego podejrzany, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego (art.185 a § 1 k.p.k.).

10. Przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego mają prawo wziąć udział
    w przesłuchaniu. Osoba wymieniona w art. 51 § 2 (przedstawiciel ustawowy) ma prawo również być obecna przy przesłuchaniu, jeżeli nie ogranicza to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego.

Tryb postępowania Policji w przypadku :

- interwencji w związku z zaistniałym przestępstwem,

- zgłoszenia obywatela, o zaistniałym przestępstwie, materiał dowodowy świadczy
o zaistniałym przestępstwie,

- powiadomienie o sytuacji, w której mogło zaistnieć przestępstwo, lecz potrzeba jest uzupełnienia.

W KAŻDYM PRZYPADKU GDY POKRZYWDZONYM

JEST OSOBA MAŁOLETNIA

ustala się skutki przestępstwa celem rozstrzygnięcia co do potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa dziecka, odseparowania od sprawcy zawiadomienia odpowiednich służb medycznych, ratowniczych, socjalnych itp.,

6. Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu - postępowanie Policji

PROBLEM PODSTAWA PRAWNA

TRYB POSTĘPOWANIA

Małoletni - pokrzywdzony jako ofiara w każdej kategorii przestępstwa: przemocy fizycznej, emocjonalnej, seksualnej, i inne Ustawa o Policji Kodeks postępowania karnego Kodeks Karny art. 308 § 1 i 2 k.p.k., art. 308 § 1 i 2 k.p.k., art.51 § 2 k.p.k. art. 171 § 3 k.p.k. art.185 a § 1 k.p.k. art.185a § 2 k.p.k.

W przypadku interwencji Policji w związku z zaistniałym przestępstwem Policja: * bada skutki przestępstwa dla pokrzywdzonego celem rozstrzygnięcia co do potrzeby zawiadomienia odpowiednich służb medycznych, ratowniczych, sądowych itp. celem zapewnienia bezpieczeństwa pokrzywdzonemu, * w granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem w wypadkach niecierpiących zwłoki, Policja jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa może przeprowadzać w niezbędnym zakresie czynności procesowe, * czynności te mogą być dokonywane tylko w ciągu 5 dni od dnia pierwszej czynności w wypadku niecierpiącym zwłoki, * Policja może w toku tych czynności przesłuchać osobę podejrzaną o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego, * zatrzymać podejrzanego na 48 godzin w Policyjnej Izbie Zatrzymań, * wystąpić z wnioskiem o zastosowanie środka zapobiegawczego w postaci aresztu * gdy pokrzywdzony jest małoletni prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje, * małoletniego powinno się przesłuchać w charakterze świadka tylko raz, chyba, że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub zażąda tego podejrzany, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego chyba, że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie, * przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Prokurator, obrońca, pełnomocnik i opiekun prawny przesłuchiwanego / pokrzywdzonego mają prawo wziąć udział w przesłuchaniu, jeżeli to nie ogranicza swobody wypowiedzi małoletniego.

PROBLEM PODSTAWA PRAWNA	TRYB POSTĘPOWANIA
Małoletni - pokrzywdzony jako ofiara w każdej kategorii przestępstwa: przemocy fizycznej, emocjonalnej, seksualnej, i inne Ustawa o Policji Kodeks postępowania karnego Kodeks Karny z art. 307 k.p.k art.51 § 2 k.p.k. art.299 §1 k.p.k art. 171 § 3 k.p.k. art.185 a § 1 k.p.k art.185 a § 2 k.p.k PROBLEM PODSTAWA PRAWNA	Powiadomienie Policji o sytuacji, w której mogło zaistnieć przestępstwo w celu potwierdzenia przestępstwa lub potrzeby uzupełnienia dowodów * jeżeli zachodzi potrzeba, po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie można przeprowadzić postępowanie sprawdzające i wydać najpóźniej w terminie 30 dni od otrzymania zawiadomienia postanowienie o wszczęciu albo odmowie wszczęcia dochodzenia, * po zebraniu materiału dowodowego świadczącego o zaistniałym przestępstwie postępowanie prowadzone jest jak przy zgłoszeniu o przestępstwie. * przyjęcie zawiadomienia o przestępstwie w „Protokole przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania zawiadamiającego w charakterze świadka ". * gdy pokrzywdzony jest małoletni prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje, * Pokrzywdzonym w postępowaniu przygotowawczym jest stroną uprawnioną do działania we własnym imieniu i zgodnie z własnym interesem, *Jeżeli pokrzywdzony nie ukończył 15 lat, czynności z jego udziałem powinny być w miarę możliwości, przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego lub faktycznego opiekuna, chyba, że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie, * W sprawach o przestępstwa określone w rozdziale XXV Kodeksu karnego (przeciwko wolności seksualnej i obyczajności) pokrzywdzonego, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat, powinno się przesłuchać w charakterze świadka tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub zażąda tego podejrzany, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego *Przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego mają prawo wziąć udział w przesłuchaniu. Osoba wymieniona w art. 51 § 2 k.p.k. (przedstawiciel ustawowy) ma prawo również być obecna przy przesłuchaniu, jeżeli nie ogranicza to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego. TRYB POSTĘPOWANIA
Małoletni - pokrzywdzony jako ofiara w każdej kategorii przestępstwa : przemocy fizycznej, emocjonalnej, seksualnej, i inne Ustawa o Policji Kodeks postępowania karnego Kodeks Karny z art. 307 k.p.k	W przypadku telefonicznego lub osobistego zgłoszenia obywatela o zaistniałym przestępstwie, gdy materiał dowodowy świadczy o zaistniałym przestępstwie * rozmowa z zawiadamiającym o przestępstwie, podczas której należy uzyskać niezbędne informacje o rodzaju przestępstwa, okolicznościach i skutkach jego popełnienia, w szczególności w zakresie: • rodzaju popełnionego przestępstwa - dla rozstrzygnięcia, co do potrzeby podjęcia działań oraz formy, w której będzie prowadzone postępowanie przygotowawcze (śledztwo - dochodzenie), • skutkach przestępstwa dla osób lub mienia - dla rozstrzygnięcia co do potrzeby zawiadomienia odpowiednich służb medycznych, ratowniczych itp., • rodzaju miejsca popełnienia przestępstwa (teren otwarty - pomieszczenie), • czasu, jaki upłynął od popełnienia przestępstwa - dla rozstrzygnięcia, co do potrzeby podjęcia określonego rodzaju racjonalnych działań dowodowe - wykrywczych z użyciem policjantów służby kryminalnej i prewencyjnej. * Przyjęcie zawiadomienia o przestępstwie to utrwalenie czynności w „Protokole przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania zawiadamiającego w charakterze świadka ". * Przeprowadzenie oględzin miejsca popełnienia przestępstwa - w razie potrzeby, którą determinuje przede wszystkim stan miejsca zdarzenia (zmiany wynikające np. z warunków atmosferycznych, działań podjętych przez osoby inne niż sprawca w okresie od popełnienia przestępstwa do przeprowadzenia czynności przez Policję). * tryb postępowania z pokrzywdzonym małoletnim jest taki sam jak w poprzednich postępowaniach.

- art. 49 § 1 k.p.k. - Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo,

- art. 51 § 2 k.p.k - jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo, prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje (małoletnim jest osoba do ukończeni 18 roku życia).

W przypadku sytuacji zaniedbania dziecka, jeżeli nie ma znamion przestępstwa Policja postępuje zgodnie z Kodeksem Rodzinnym i Opiekuńczym. Po sprawdzeniu sytuacji dziecka, na podstawie art. 109 § l k.r.o. kieruje wniosek do Sądu.

Art. 109. § l. Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia.

§ 2. Sąd opiekuńczy może w szczególności:

1) zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowa­nia z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wy­danych zarządzeń,

2) określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun,

3) poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kura­tora sądowego,

4) skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częś­ciową pieczę nad dziećmi,

5) zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

§ 3. Sąd opiekuńczy może także powierzyć zarząd majątkiem małolet­niego ustanowionemu
w tym celu kuratorowi.

§ 4. W przypadku, o którym mowa w § 2 pkt 5, sąd opiekuńczy zawia­damia powiatowe centrum pomocy rodzinie, które udziela rodzinie małolet­niego odpowiedniej pomocy i składa sądowi opiekuńczemu sprawozdania dotyczące sytuacji rodziny i udzielanej pomocy,
w terminach określonych przez sąd, a także współpracuje z kuratorem sądowym. Sąd opiekuńczy, ze względu na okoliczności uzasadniające umieszczenie małoletniego w rodzi­nie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej, rozważy także ustanowienie nadzoru kuratora sądowego nad sposobem wykonywania wła­dzy rodzicielskiej nad małoletnim.

7. Pomoc dziecku krzywdzonemu - udział kuratora sądowego w działaniach związanych z przeciwdziałaniem przemocy.

Pracę kuratora sądowego zawodowego i społecznego reguluje Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych (Dz. U. nr 98 poz.1071 z póź. zm.)

Kuratorzy sądowi realizują określone przez prawo zadania o charakterze wychowawczo - resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym związanym z wykonywaniem orzeczeń sądu.

Obowiązki kuratora są odrębnie regulowane w pionie karnym oraz w pionie rodzinnym.
W pionie karnym kuratorzy dla dorosłych realizują obowiązki wynikające z kodyfikacji karnej, w pionie rodzinnym kuratorzy rodzinni realizują obowiązki wynikające z wielu aktów prawnych, z których podstawowe znaczenie w tym zakresie ma Ustawa z 26 października 1982 o postępowaniu w sprawach nieletnich z późniejszymi zmianami, Ustawa z 25 lutego 1964 r. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy z późniejszymi zmianami, Ustawa z 29 lipca 2005r.
Dz. U. z 2005 r., Nr 79, poz. 1485 z póź. zm.). Kurator sądowy ponadto realizuje szereg innych zadań wynikających z przepisów odrębnych.

W zakresie przeciwdziałania przemocy i innym zjawiskom patologicznym kurator sądowy poza zadaniami zleconymi przez sąd prowadzi działalność profilaktyczną, edukacyjną, konsultacyjną, doradczą na rzecz środowiska lokalnego, współpracuje w tym zakresie z instytucjami resortu oświaty i pomocy społecznej, zakładami służby zdrowia, organizacjami pozarządowymi i innymi, uczestniczy w realizowaniu programów profilaktycznych, pomaga rozwiązywać konflikty poprzez mediacje.

Nie każdy sygnał o podejrzeniu przemocy w środowisku wymaga natychmiastowego zgłoszenia problemu w sądzie. Omawianie, diagnozowanie zjawiska przemocy w zespołach interdyscyplinarnych działających na terenie samorządów umożliwia wczesne udzielanie pomocy ofiarom przemocy i ich sprawcom (pomoc psychologiczna, edukacyjna, terapeutyczna, socjalna).

Dotyczy to sytuacji, gdy akt przemocy w rodzinie, szkole lub innym środowisku miał charakter epizodyczny, przypadkowy, nieuświadomiony, nie wynikał z patologicznej struktury rodziny i istnieje realna szansa, że się nie powtórzy.

Kurator bez zalecenia sądu nie podejmuje bezpośrednich działań w środowisku podejrzanym o przemoc.

W sytuacji gdy sprawa trafia do sądu, działania kuratora w przeciwdziałaniu przemocy przyjmują procedurę zależną od trybu postępowania sądowego.

W przypadku gdy zjawisko przemocy powtarza się, zagraża zdrowiu i życiu małoletniego oraz zakłóca jego rozwój sąd na wniosek zgłaszającego problem (KP, MOPS, CIK, szkoła, zakłady służby zdrowia, kuratorzy dla dorosłych i rodzinni i inni) wydaje zarządzenie
w trybie postanowienia tymczasowego.

Dotyczy ono głównie ochrony małoletniego przed eskalacją przemocy i jej następstwami. Najczęściej sąd orzeka umieszczenie małoletniego poza zasięgiem działania sprawcy (placówka opiekuńczo- wychowawcza, pogotowie rodzinne lub inne umożliwiające bezpieczny pobyt dziecka w okresie oczekiwania na ostateczną decyzję sądu. Kurator sądowy ustawowo zobowiązany jest do niezwłocznego wykonania postanowienia. Postanowienie wykonuje korzystając z pomocy odpowiednich instytucji (KP, MOPS, placówki służby zdrowia). Powyższe działania reguluje artykuł 9 pkt. 5 ustawy o kuratorach sądowych.

W postępowaniu nie wymagającym wydania postanowienia w trybie nagłym toczy się procedura sądowa, w której kurator podejmuje działania dwuetapowe:

I etap-postanowienie rozpoznawcze

Kurator na mocy zarządzenia sądu rozpoznaje i diagnozuje środowisko uzyskując informacje bezpośrednio w środowisku objętym przemocą oraz uzupełnia je spostrzeżeniami sąsiadów, pedagogów szkolnych, pracowników socjalnych, funkcjonariuszy policji oraz
z innych źródeł potwierdzających i charakteryzujących problem przemocy w środowisku diagnozowanym. Każdy wywiad kuratora zawiera wnioski umożliwiające sędziemu podejmowanie dalszych działań rozpoznawczych i decyzyjnych.

II etap - postępowanie wykonawcze

Kurator przejmuje nadzór nad rodziną lub nieletnim i podejmuje wielokierunkową współpracę z środowiskami statutowo zobligowanymi do udzielenia opieki i pomocy ofiarom i sprawcom przemocy (CIK, MOPS, ośrodki terapeutyczne, szkoły, zakłady opieki zdrowotnej i inne). Kurator podejmuje działania w środowisku objętym przemocą, tworzy wokół ofiar przemocy szeroko rozumianą grupę wsparcia. Sprawcy przemocy wobec osób dorosłych ścigani są z wniosku pokrzywdzonego. Jeżeli w środowisku, w którym ma miejsce zjawisko przemocy znajdują się małoletnie dzieci a sprawca i ofiara nie poszukują rozwiązania problemu, kurator rodzinny w ramach ochrony małoletnich członków rodziny występuje do sądu z wnioskiem o wszczęcie postępowania opiekuńczego z urzędu.

Sąd rodzinny po dokładnym rozpoznaniu sprawy wydaje postanowienie najkorzystniejsze dla małoletniego a w sytuacjach koniecznych zawiadamia prokuraturę wnioskując wszczęcie postępowania wyjaśniającego wobec sprawcy.

Kurator sądowy, podobnie jak inni dorośli członkowie społeczeństwa nie może lekceważyć sygnałów o podejrzeniach przemocy w środowisku lokalnym, a w szczególności w środowisku w którym ofiarami przemocy są małoletnie dzieci. W każdym wypadku również przed procedurą sądową kurator podejmuje zgodne z prawem działania zmierzające w kierunku ochrony rodziny przed przemocą i jej dalekosiężnymi skutkami.

8. Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu - postępowanie Straży Miejskiej

Wybrane sytuacje - przykłady, z którymi spotykają się funkcjonariusze Straży Miejskiej podczas pełnienia służby.

Sytuacje krzywdzenia dziecka można podzielić na:

• krzywdzenie fizyczne

• krzywdzenie emocjonalno- seksualne

• krzywdzenie ekonomiczne

• dziecko świadek przemocy

• zaniedbanie

PROBLEM - PODSTAWA PRAWNA	TRYB POSTĘPOWANIA
Dziecko z rodzicem, opiekunem, który jest pod wpływem alkoholu. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 29.08.1997 r. o strażach gminnych (Dz. U. z 1997 r. Nr 123, poz. 779 z póź. zm.) art. 11 pkt. 7 Ustawa z dnia 26.10.1982 r o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tj. Dz. U. z 2002 r., Nr 147, poz. 1231 z póź. zm.) art. 40	Powiadomienie o zdarzeniu - stanowisko dowodzenia 986. Zebranie podstawowego wywiadu od dziecka. Zwrócenie uwagi na widoczne obrażenia ciała dziecka. Zebranie podstawowych informacji od rodzica (jeżeli jego stan na to pozwala). Umieszczenie rodzica / opiekuna, który w danym momencie nie może sprawować opieki nad dzieckiem w izbie wytrzeźwień z tzw. zastrzeżeniem dla Komisariatu Policji danego rejonu. Odwiezienie dziecka do ustalonego wcześniej miejsca zamieszkania pod opiekę osoby dorosłej, np. współmałżonka lub gdy nie ma takiej osoby, do rodziny zastępczej / placówki opiekuńczo- wychowawczej dostosowanej do wieku dziecka (część 3 Informacji teleadresowej). Zebranie podstawowych informacji o sytuacji rodzinnej dziecka w razie konieczności powiadomienie Sądu Rodzinnego.
Dziecko pozostawione bez opieki do lat 7. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 29.08.1997 r. o strażach gminnych (Dz. U. z 1997 r. Nr 123, poz. 779 z póź. zm.)art. 11 pkt. 8 Ustawa z dnia 20.05.1971 r. Kodeks Wykroczeń (Dz. U. z 1971 r. Nr 12, poz. 779 z póź. zm.) art. 89	Powiadomienie o zdarzeniu - stanowisko dowodzenia 986. Zebranie podstawowego wywiadu od dziecka, danych osobowych. Zwrócenie uwagi na stan ogólny dziecka. Ustalenie prawnego opiekuna dziecka. Jeżeli nie można odszukać rodziców / prawnych opiekunów dziecka - odwieźć dziecko do najbliższej jednostki Policji lub umieścić dziecko w odpowiedniej rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo - wychowawczej (część 3 Informacji teleadresowej). Zebranie podstawowych informacji o sytuacji rodzinnej dziecka w razie konieczności powiadomienie Sądu Rodzinnego. W momencie odnalezienia rodziców, opiekunów postępowanie zgodnie z uprawnieniami.
Dziecko pod wpływem alkoholu. Podstawa prawna: Ustawa o strażach gminnych art. 11 pkt. 8 Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich art. 4	Powiadomienie o zdarzeniu - stanowisko dowodzenia 986. Zebranie podstawowego wywiadu od dziecka, danych osobowych. Odwiezienie do izby wytrzeźwień w celu dokonania badania lekarskiego stanu ogólnego oraz zawartości alkoholu we krwi - pozostawienie nieletniego w izbie wytrzeźwień z tzw. zastrzeżeniem dla KP danego rejonu. Powiadomienie rodziców, prawnych opiekunów dziecka. Powiadomienie Sądu Rodzinnego, Policji.
Dziecko pod wpływem środków odurzających. Podstawa prawna: Ustawa o strażach gminnych art. 11 pkt. 8 Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich art. 4 .	Powiadomienie o zdarzeniu - stanowisko dowodzenia 986. Zebranie podstawowego wywiadu od dziecka, danych osobowych. Powiadomienie rodziców, prawnych opiekunów. Odwiezienie dziecka do najbliższego szpitala lub na oddział detoksykacyjny Specjalistycznego Psychiatryczno - Neurologicznego ZOZ Srebrzysko. Powiadomienie Sądu Rodzinnego, Policji.
Dziecko żebrzące na drodze publicznej. Podstawa prawna: Ustawa o strażach gminnych art. 11 pkt. 8 Kodeks Wykroczeń art. 104	Powiadomienie o zdarzeniu - stanowisko dowodzenia 986. Zebranie podstawowego wywiadu od dziecka, danych osobowych. Odwiezienie dziecka do ustalonego wcześniej miejsca zamieszkania pod opiekę rodziców, opiekunów lub gdy nie ma takiej osoby, do rodziny zastępczej / placówki opiekuńczo - wychowawczej dostosowanej do wieku dziecka (część 3 Informacji teleadresowej). Poinformowanie rodziców, opiekunów o odpowiedzialności z art. 104 KW. Zebranie podstawowych informacji o sytuacji rodzinnej dziecka, w razie konieczności powiadomienie Sądu Rodzinnego.
Dziecko sprawcą czynu karalnego. Podstawa prawna: Ustawa o strażach gminnych art. 11 pkt. 8 Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich art. 4. Kodeks Wykroczeń art. 105.	Powiadomienie o zdarzeniu - stanowisko dowodzenia 986. Zebranie podstawowego wywiadu od dziecka, danych osobowych. Przekazanie nieletniego do najbliższej jednostki Policji z notatką służbową o zdarzeniu. Jeżeli czyn karalny jest o niskim ładunku szkodliwości społecznej np. malowanie sprayem ściany budynku - odwiezienie dziecka do rodziców, prawnych opiekunów. Zebranie podstawowych informacji o sytuacji rodzinnej dziecka w razie konieczności powiadomienie Sądu Rodzinnego.
Dziecko bez prawa stałego pobytu pozostawione bez opieki, żebrzące lub popełniające czyny karalne. Podstawa prawna: Ustawa o strażach gminnych art. 11 pkt. 8	Powiadomienie o zdarzeniu - stanowisko dowodzenia 986. Przekazanie nieletniego do najbliższej jednostki Policji, Straży Granicznej z notatką służbową o zdarzeniu.

Opracowanie nie wyczerpuje wszystkich sytuacji krzywdzenie dziecka, każdą ujawnioną sprawę krzywdzenia dziecka należy traktować indywidualnie.

9. Kompetencje nauczycieli i podstawy prawne dotyczące rozwiązywania problemu przemocy.

Nauczyciele: kierując się dobrem ucznia realizują cele i zadania szkoły.

Prowadzą pracę dydaktyczno - wychowawczą i opiekuńczą. Są odpowiedzialni za jakość
i wyniki tej pracy, a także za bezpieczeństwo powierzonych ich opiece uczniów.

W szczególności, m. in.:

- prawidłowe organizowanie procesu dydaktycznego;

- oddziaływanie w kierunku prawidłowego rozwoju psychofizycznego ucznia;

- rozwijanie uzdolnień i zainteresowań uczniów;

- udzielanie pomocy w przezwyciężaniu niepowodzeń szkolnych;

- dbanie o poszanowanie godności osobistej każdego ucznia;

- prowadzenie ścisłej współpracy z rodzicami uczniów.

Wychowawca: sprawuje opiekę wychowawczą nad uczniami.

W szczególności, m. in.:

- wszechstronne poznanie osobowości uczniów;

- wspieranie uczniów znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i losowej;

- informowanie rodziców o wynikach w nauce, trudnościach rozwojowych,

- organizowanie systematycznej, ścisłej współpracy z rodzicami.

Pedagog szkolny: koordynuje działania w zakresie pomocy psychologiczno - pedagogicznej.

W szczególności, m. in.:

- rozpoznawanie indywidualnych potrzeb uczniów oraz analizowanie przyczyn niepowodzeń

szkolnych;

- określanie form i sposobów udzielania uczniom, w tym uczniom z wybitnymi uzdolnieniami, pomocy psychologiczno - pedagogicznej, odpowiednio do rozpoznanych

potrzeb;

- organizowanie i prowadzenie różnych form pomocy psychologiczno - pedagogicznej
dla uczniów, rodziców i nauczycieli;

- działanie na rzecz zorganizowania opieki i pomocy materialnej uczniom znajdującym się
w trudnej sytuacji życiowej.

Nauczyciele i wychowawcy mają prawo korzystać z pomocy merytorycznej i metodycznej
ze strony właściwych placówek oraz instytucji naukowych.

Podstawy prawne:

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.

• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz. 2572 z póź. zm.).

• Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich ( t.j. Dz.U. z 2002r. Nr. 11, poz.109 z póź. zm.).

• Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ( t.j. Dz. U z 2002r. Nr 147, poz. 1231 z póź. zm.).

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny ( t.j. Dz. U z 1997r. Nr 88 poz.553 z póź. zm.).

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz. U z 1997r. Nr 89 poz.555 z póź. zm.).

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola i publicznych szkół (Dz. U. z 2001 r. Nr 61 poz. 624 z póź. zm.).

• Rozporządzenie Ministra Edukacji i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno - pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003r. Nr 11 poz. 114).

10. Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu - postępowanie pedagoga szkolnego.

PROBLEM PODSTAWA PRAWNA

TRYB POSTĘPOWANIA

I. Dziecko doznające przemocy fizycznej i emocjonalnej ze strony jednego z rodziców. Jest również świadkiem przemocy. Przykład: nauczyciel WF-u zauważył u dziecka liczne siniaki i zadrapania. Z informacji uzyskanych od ucznia: ojciec często upija się, bije jego i mamę oraz im ubliża. Podstawa prawna: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, art. 40, art. 71 ust. 1, art 72, ust.1-3 Konwencja o Prawach Dziecka, w szczeg. art. 18, 19, 20 Ustawa o systemie oświaty, art. 1 ust. 1, 2, 4, 12, 15; art. 4, art. 18, art. 64 Rozporządzenie MENiS w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psycholog.-pedagog. w szczeg. § 15 ust. 3 Kodeks rodzinny i opiekuńczy, art. 95 § 3 Ustawa o postępowaniu wsprawach nieletnich, art. 1 § 1, 2; art 4 §1-3 Kodeks postępowania karnego, art. 256; Art. 304 § 1 Kodeks postępowania karnego, art.184 § 1; art. 207

Nauczyciel: Powiadamia wychowawcę klasy o swoich spostrzeżeniach. Wychowawca: Przeprowadza rozmowę z uczniem (wspiera dziecko, buduje dobre relacje; dorosły - dziecko), w której dowiaduje się o szczególnie trudnej sytuacji rodzinnej swojego wychowanka. W dalszej części rozmowy, uprzedza dziecko, że powaga sprawy wymaga pomocy innych, zaufanych osób - zwłaszcza lekarza i pedagoga szkolnego. Informuje również o konieczności kontaktu z rodzicami, gwarantując dziecku bezpieczeństwo. Nawiązuje kontakt z rodzicami (jednym z rodziców), informuje o stanie dziecka oraz o konieczności przebadania przez lekarza. Informuje o konsekwencjach prawnych z art. 207 k.k. Wzywa rodziców do natychmiastowego stawiennictwa. Wzywa lekarza w celu udzielenia pomocy medycznej i zdiagnozowania stanu zdrowia dziecka oraz wydania zaświadczenia o stanie zdrowia dziecka. Sporządza notatkę, protokół opisujący wygląd dziecka, dolegliwości, stan zdrowia oraz podjęte działania. W dalszej pracy wychowawczej wspiera dziecko, zabiega o integrację dziecka z zespołem klasowym, tworzy atmosferę bezpieczeństwa i akceptacji. Systematycznie współpracuje z rodzicami, pedagogiem szkolnym i nauczycielami uczącymi dziecko. Pedagog szkolny: W porozumieniu z innymi lokalnymi służbami dokonuje wstępnej diagnozy sytuacji dziecka, jego potrzeb i zasobów: określa stopień zagrożenia bezpieczeństwa dziecka, ocenia szansę współpracy przynajmniej z jednym z rodziców, analizuje dotychczasową dokumentację dziecka (oceny szkolne, opinie nauczycieli, badania specjalistyczne), konsultuje się z : pracownikiem socjalnym w celu uzyskania danych o sytuacji rodzinnej z wywiadu środowiskowego. W przypadku braku danych prosi o przeprowadzenie takiego wywiadu i pilne przekazanie uzyskanych informacji; lekarzem rodzinnym w celu uzyskania danych o wcześniejszych dolegliwościach i przebiegu sprawowanej opieki medycznej nad dzieckiem; dzielnicowym Rejonowego Komisariatu Policji w celu uzyskania informacji o ewentualnych interwencjach; kuratorem sądowym, jeżeli jest przydzielony - w celu uzyskania informacji o sprawowanym nadzorze; nawiązuje kontakt z rodzicami dziecka. Dziecko może pozostać w domu rodzinnym. Pedagog szkolny: W przypadku stwierdzenia, że problem krzywdzenia nie wymaga sięgnięcia po środki represji wobec rodziny i izolowania od niej dziecka, że możliwa jest współpraca z rodzicami na rzecz poprawy sytuacji dziecka i rodziny: Zawiera kontrakt z rodzicami o współpracy na rzecz poprawy sytuacji dziecka i rodziny; Podejmuje działania wynikające z potrzeb dziecka i rodziny w kierunku: wzmocnienia dziecka - poprzez: zapewnienie mu, odpowiednio do potrzeb i w uzgodnieniu z rodzicami, konsultacji psychologiczno - pedagogicznych, ewentualnie psychiatrycznych w opiekującej się szkołą poradni psychologiczno - pedagogicznej, kierowanie do instytucji udzielających różnych form pomocy: terapia indywidualna, grupowa, zajęcia świetlicowe, warsztaty rozwijające zainteresowania i uzdolnienia - w uzgodnieniu z rodzicami i adekwatnie do potrzeb; wspierania rodziny - poprzez kierowanie, adekwatnie do potrzeb, do instytucji oferujących: poradnictwo, konsultacje psychologiczne, terapię uzależnień, terapię dla sprawców przemocy, grupy wsparcia, warsztaty umiejętności wychowawczych; pomocy w rozwiązywaniu konfliktów rodzinnych - poprzez zastosowanie procedur mediacyjnych bądź kierowanie do mediatorów; zabezpieczenia socjalnego - we współpracy z lokalnymi służbami socjalnymi i odpowiednio do potrzeb, poprzez: kierowanie do instytucji oferujących: poradnictwo i warsztaty w zakresie metod poszukiwania pracy, zorganizowanie pomocy finansowej, rzeczowej, zapewnienie ciepłego posiłku, zbiórki odzieży. Dla podniesienia efektywności działań: Zaprasza do współpracy sojuszników dziecka - osoby, które zawodowo stykają się z rodziną i mogą mieć wpływ na poprawę jej sytuacji. Tworzy zintegrowaną strategię pomocy, monitoruje i weryfikuje zespół bliskich dziecku i rodzinie profesjonalistów, tzw. Zespół Interdyscyplinarny”. Konieczne jest odizolowanie dziecka od domu rodzinnego Pedagog szkolny: W przypadku zdiagnozowania bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia dziecka, Powiadamia, w porozumieniu z dyrektorem szkoły, Specjalistę do Spraw Nieletnich Komisariatu Rejonowego Policji oraz właściwy Wydział Rodzinny i Nieletnich Sądu Rejonowego. Uruchomiona zostaje natychmiastowa interwencja na podstawie przewidzianych w tego rodzaju sytuacjach, procedurach umieszczania dzieci w rodzinach zastępczych, placówkach opiekuńczych lub placówkach służby zdrowia - dla policji i sądu rodzinnego. Dalszy tok postępowania leży w kompetencji tych instytucji. Równolegle - powiadomienie pracownika socjalnego w rejonie Równolegle - pisemne powiadomienie Prokuratury Rejonowej o popełnieniu przestępstwa.

II. Dziecko wykorzystywane seksualnie. Doznaje również krzywdzenia emocjonalnego. Mama zgłasza peda-gogowi szkolnemu popełnienie nadużycia seksualnego przez konkubenta w stosunku do jej małoletniej córki, uczennicy szkoły. Podstawa prawna: Akty prawne wymie -nione do Przypadku I oraz Kodeks karny, art. 200	Pedagog szkolny: Informuje mamę: o przewidzianych procedurach i konsekwencjach prawnych dla sprawcy z art.200 § 1 K.k., możliwości uzyskania pomocy psychologicznej oraz prawnej; Przekazuje również adres i telefon odpowiedniej placówki zajmującej się problemem wykorzystywania seksualnego dzieci. Ewentualnie pośredniczy w uzgodnieniu terminu pierwszego spotkania. Dalszy tok postępowania leży w kompetencji tejże instytucji. Powiadamia pisemnie (w porozumieniu z dyrektorem szkoły) Sąd Rejonowy - Wydział Rodzinny i Nieletnich o nieprawidłowej sytuacji dziecka. Sąd uruchamia własną procedurę postępowania. Podejmuje działania wynikające z potrzeb dziecka i rodziny w kierunku: wzmocnienia dziecka - poprzez : skierowanie na zajęcia umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień, umiejętności społecznych oraz inne, adekwatne do potrzeb dziecka; wspierania rodziny - poprzez: - skierowanie na warsztaty umiejętności wychowawczych, bądź na inne formy pomocy, adekwatnie do potrzeb tej rodziny; monitoruje sytuację dziecka i rodziny.
III. Dziecko krzywdzone ekonomicznie, zmuszane do żebrania. Doznaje również krzywdzenia emocjonalnego. Nauczyciel spotyka na dworcu kolejowym żebrzącego ucznia. Podstawa prawna: Akty prawne wymienione do Przypadku I oraz Kodeks wykroczeń, art. 104	Nauczyciel: Powiadamia wychowawcę klasy o swoich spostrzeżeniach. Wychowawca klasy: Przeprowadza rozmowę z uczniem, w której dowiaduje się o szczególnie trudnej sytuacji rodzinnej swojego wychowanka. W dalszej części rozmowy uprzedza dziecko o konieczności skontaktowania się z rodzicami, gwarantując dziecku bezpieczeństwo. Nawiązuje kontakt z rodzicami (jednym z rodziców), informuje o konsekwencjach prawnych z art. 104 KW. Informuje o fakcie pedagoga szkolnego i dyrektora szkoły. Sporządza notatkę z przeprowadzonej rozmowy z uczniem i podjętych działań. W dalszej pracy wychowawczej wspiera dziecko, zabiega o integrację dziecka z zespołem klasowym, tworzy atmosferę bezpieczeństwa i akceptacji. Współpracuje systematycznie z rodzicami, pedagogiem szkolnym, nauczycielami uczącymi dziecko. Pedagog szkolny: W porozumieniu z innymi lokalnymi służbami dokonuje wstępnej diagnozy sytuacji dziecka, jego potrzeb i zasobów: określa stopień zagrożenia bezpieczeństwa dziecka, ocenia szansę współpracy przynajmniej z jednym z rodziców, analizuje dotychczasową dokumentację dziecka (oceny szkolne, opinie nauczycieli, badania specjalistyczne), konsultuje się z pracownikiem socjalnym w celu uzyskania danych o sytuacji rodzinnej z wywiadu środowiskowego. W przypadku braku danych prosi o przeprowadzenie takiego wywiadu i pilne przekazanie uzyskanych informacji; Nawiązuje kontakt z rodzicami dziecka. I. Rodzice nawiązują współpracę. Pedagog szkolny: Zawiera kontrakt z rodzicami o współpracy na rzecz poprawy sytuacji dziecka i rodziny; Podejmuje działania wynikające z potrzeb dziecka i rodziny w kierunku: wzmocnienia dziecka - poprzez: zapewnienie mu, odpowiednio do potrzeb i w uzgodnieniu z rodzicami, konsultacji psychologiczno - pedagogicznych, ewentualnie psychiatrycznych w opiekującej się szkołą poradni psychologiczno - pedagogicznej, kierowanie, odpowiednio do potrzeb, do instytucji udzielających różnych form pomocy: terapia indywidualna, grupowa, zajęcia świetlicowe, warsztaty rozwijające zainteresowania i uzdolnienia - w uzgodnieniu z rodzicami; wspierania rodziny - poprzez kierowanie, odpowiednio do potrzeb, do instytucji oferujących: poradnictwo, konsultacje psychologiczne, terapię uzależnień, terapię dla sprawców przemocy, grupy wsparcia, warsztaty umiejętności wychowawczych; pomocy w rozwiązywaniu konfliktów rodzinnych - poprzez zastosowanie procedur mediacyjnych bądź kierowanie do mediatorów; zabezpieczenia socjalnego - we współpracy z lokalnymi służbami socjalnymi i odpowiednio do potrzeb, poprzez: kierowanie do instytucji oferujących: poradnictwo i warsztaty w zakresie metod poszukiwania pracy, zorganizowanie pomocy finansowej, rzeczowej, zapewnienie ciepłego posiłku, zbiórki odzieży, itp. Dla podniesienia efektywności działań: Zaprasza do współpracy sojuszników dziecka - osoby, które zawodowo stykają się z rodziną i mogą mieć wpływ na poprawę jej sytuacji. Tworzy Zintegrowaną strategię pomocy, monitoruje i weryfikuje zespół bliskich dziecku i rodzinie profesjonalistów, tzw. Zespół Interdyscyplinarny.” Rodzice odmawiają współpracy. Pedagog szkolny: Powiadamia,, w porozumieniu z Dyrektorem Szkoły Specjalistę do Spraw Nieletnich Rejonowego Komisariatu Policji oraz właściwy Wydział Rodzinny i Nieletnich Sądu Rejonowego. Dalszy tok postępowania leży w kompetencji tych instytucji.
IV. Dziecko krzywdzone przez zaniedbywanie. Dziecko przychodzi do szkoły nieprzygotowane do lekcji, w zniszczonym i brudnym ubraniu, brakuje mu książek, nie przynosi drugiego śniadania. Podstawa prawna: Akty prawne wymienione do Przypadku I oraz Kodeks karny, art. 209 § 1	Wychowawca klasy: Wspiera dziecko, buduje dobre relacje: dorosły - dziecko oraz w grupie rówieśniczej. Zabiega o integrację dziecka z zespołem klasowym oraz tworzy atmosferę bezpieczeństwa i akceptacji. Nawiązuje kontakt z rodzicami dziecka, informuje o konsekwencjach prawnych z art. 209 § 1 k.k. Podejmuje starania o środki finansowe na zabezpieczenie dziecku drugiego śniadania w szkole lub ciepłego posiłku oraz zakup przynajmniej niezbędnych książek - w porozumieniu z rodzicami dziecka; Informuje o kryzysowej sytuacji dziecka i rodziny pedagoga szkolnego; W dalszej pracy wychowawczej współpracuje systematycznie z rodzicami, pedagogiem szkolnym, nauczycielami uczącymi dziecko. Pedagog szkolny: W porozumieniu z innymi lokalnymi służbami dokonuje wstępnej diagnozy sytuacji dziecka, jego potrzeb i zasobów: określa stopień zagrożenia bezpieczeństwa dziecka, ocenia szansę współpracy przynajmniej z jednym z rodziców, analizuje dotychczasową dokumentację dziecka (oceny szkolne, opinie nauczycieli, badania specjalistyczne), konsultuje się z pracownikiem socjalnym w celu uzyskania danych o sytuacji rodzinnej z wywiadu środowiskowego. W przypadku braku danych prosi o przeprowadzenie takiego wywiadu i pilne przekazanie uzyskanych informacji, prosi o rozważenie możliwości udzielenia przez MOPS pomocy materialnej. Nawiązuje kontakt z rodzicami dziecka. I. Rodzice nawiązują współpracę. Pedagog szkolny: Zawiera kontrakt z rodzicami o współpracy na rzecz poprawy sytuacji dziecka i rodziny; podejmuje działania wynikające z potrzeb dziecka i rodziny w kierunku: wzmocnienia dziecka - poprzez, odpowiednio do potrzeb, zapewnienie mu posiłku, niezbędnych książek, przyjaznej atmosfery w klasie, pomocy w nauce, zajęć rozwijających zainteresowania i uzdolnienia - w porozumieniu z rodzicami; wspierania rodziny - poprzez kierowanie do instytucji oferujących: poradnictwo, samopomocowe grupy wsparcia, warsztaty umiejętności wychowawczych oraz inne, w zależności od potrzeb; zabezpieczenia socjalnego we współpracy ze służbami socjalnymi, poprzez: kierowanie do instytucji oferujących: poradnictwo i warsztaty w zakresie metod poszukiwania pracy oraz inne odpowiednie dla tej rodziny; - zorganizowanie pomocy finansowej i rzeczowej, zapewnienie ciepłego posiłku, zbiórki odzieży, ewentualnie innej, odpowiednio do potrzeb. Dla podniesienia efektywności działań: Zaprasza do współpracy sojuszników dziecka - osoby, które zawodowo stykają się z rodziną i mogą mieć wpływ na poprawę jej sytuacji. Tworzy zintegrowaną strategię pomocy, monitoruje i weryfikuje zespół bliskich dziecku i rodzinie profesjonalistów, tzw. Zespół Interdyscyplinarny. II. Rodzice odmawiają współpracy. Pedagog szkolny: Powiadamia,, w porozumieniu z Dyrektorem Szkoły, Specjalistę do Spraw Nieletnich Rejonowego Komisariatu Policji oraz właściwy Wydział Rodzinny i Nieletnich Sądu Rejonowego. Dalszy tok postępowania leży w kompetencji tych instytucji. Równolegle - powiadamia pracownika socjalnego w rejonie.

Opracowanie nie wyczerpuje wszystkich sytuacji krzywdzenia dziecka, z którymi spotykają się nauczyciele.

Każdy ujawniony problem krzywdy dziecka należy traktować indywidualnie i ze szczególną troską o jego bezpieczeństwo.

Podstawy prawne stosowanych procedur:

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 1997r. Nr 78 poz.482 z póź. zm.).

• Konwencja z dnia 20.11.1989 r. o Prawach Dziecka (Dz.U. z 2001r. Nr 120 poz.526).

• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U . z 2004r. Nr 256 poz. 2572 z póź. zm.).

• Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (t.j. Dz. U. z 2002r. Nr 11 poz. 109 z póź. zm.).

• Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2002r. Nr 147, poz. 1231 z póź. zm.).

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 1997r. Nr 88 poz. 553 z póź. zm.).

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 1997r. Nr 89
  poz. 555 z poź. zm.).

• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 maja 2001 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2001 r. Nr 56, poz. 591 z póź. zm.).

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 roku w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno - pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r. Nr 11 poz. 114).

ZAŁĄCZNIK NR 1

OBJAWY PRZEMOCY

Przemoc fizyczna

Co wywołuje nasze podejrzenia:

• Każdy uraz u małego dziecka, w szczególności jeśli jest to dziecko, które jeszcze
  nie potrafi chodzić, a rodzaj urazu pozostaje w sprzeczności z etapem rozwojowym dziecka.

• Niedostateczne wyjaśnienie lub brak wyjaśnienia.

• Zmiana opisu zdarzenia.

• Różny „wiek” urazów.

• Przywiezienie dziecka do lekarza czy wezwanie lekarza rodzinnego znacznie później
  niż powstał uraz.

• Niestosowne zachowanie rodziców, np. brak troski, wrogość czy opuszczenie szpitala.

• Nienormalne reakcje między rodzicami i dzieckiem. Dziecko może wydawać się wycofane lub przestraszone.

• Wcześniej zaistniałe przypadki stosowania przemocy w danej rodzinie.

• Stosowanie różnego rodzaju przemocy widoczne podczas badania, np. w stosunku
  do dzieci wykorzystywanych seksualnie mogła być również stosowana przemoc fizyczna.

• Historia przemocy w rodzinie. Przemoc pomiędzy dorosłymi może być kojarzona
  z przemocą w stosunku do dzieci i jako taka stanowić przemoc emocjonalną w stosunku do dzieci.

Urazy, które mogą być objawami stosowania przemocy:

Siniaki i stłuczenia

• Siniaki u dziecka, które jeszcze nie potrafi chodzić, szczególnie siniaki na twarzy

• Posiniaczone usta lub naderwane wiązadełko

• Wybroczyny oczne (krew na białych częściach oczu)

• Siniaki od końcówek palców na tułowiu i kończynach (wiele siniaków o średnicy 1 cm)

• Zasinione ucho

• Podłużne siniaki na pupie

• Siniaki w kształcie dłoni, paska, buta

• Siniaki pochodzące z różnych okresów (z wyjątkiem dolnych kończyn)

• Ślady ugryzienia. Siniaki powstałe w wyniku ssania („oznaki” miłości)

Oparzenia

• Oparzenia wrzątkiem dłoni, stóp, pupy (10% powstaje w wyniku stosowania przemocy)

• Oparzenia wrzątkiem - w wyniku przemocy najczęstsze u dzieci 3-letnich, wypadkowe - najczęstsze u dzieci 2-letnich. Jest mało prawdopodobne by chodzące dziecko samo weszło do zbyt gorącej kąpieli, ale jeśli, to poparzone byłyby również stopy. Dziecko, które przypadkowo weszło do zbyt gorącej kąpieli, będzie miało również ślady poparzeń w kształcie plamek

• Poparzenia o wyraźnym kształcie

• Poparzenie papierosem

Złamania, pęknięcia kości

• 25% złamań u dzieci poniżej 2 roku życia powstaje w wyniku stosowania przemocy

• Złamania u nie chodzącego dziecka, w szczególności złamanie poprzeczne lub spiralne kości ramiennej lub kości udowej (górna część ramienia lub nogi)

• Wielokrotne złamania w różnym stadium gojenia się

• Rzekomo niezauważone złamania (złamania powodują ból i trudno by rodzic
  nie zauważył, ze dziecku coś się stało)

• Złamania żeber (widoczne tylko na zdjęciu rentgenowskim). Świeże mogą nie być widoczne. Powinno się powtórzyć zdjęcie po 7-10 dniach, gdy zrastające się złamanie jest bardziej widoczne

• Złamania odłamkowe (odłamana skrajna część długiej kości). Tego rodzaju złamania powstają w wyniku potrząsania i wykręcania

• Okostnowe tworzenie się nowych kości

• Pęknięcie czaszki z urazem wewnątrzczaszkowym spowodowanym urazem w wyniku uderzenia

Zamknięte urazy głowy

Spowodowane są potrząsaniem i bujaniem, często z zamachem lub uderzeniem. Niekoniecznie powoduje to pęknięcie czaszki. Dziecko posiada objawy, które niekoniecznie muszą się nam kojarzyć bezpośrednio ze stosowaniem przemocy, np. letarg, drażliwość, wymioty, konwulsje, itp. W czasie potrząsania dziecko jest często obejmowane wokół klatki piersiowej i mogą występować złamania tylnych żeber i odłamkowe złamania długich kości (70%). Do innych objawów stosowanej przemocy należą: krwotoki siatkówkowe (krwawienie z tylnej części oka - ok.50 - 80% dzieci „przemocowych”); krwiaki podtwardówkowe (krew zebrana wewnątrz czaszki), inne urazy mózgu - te objawy można zdiagnozować podczas tomografii komputerowej.

Zaniedbania

Oznaki zaniedbania:

• Powolny wzrost i rozwój

• Chroniczne, pieluszkowe zapalenie skóry

• Siniaki obrzęki spowodowane zimnem, czerwone stopy, dłonie

• Brak zaspakajania potrzeb dziecka w zakresie:

jedzenia

ciepła

ubrania

higieny

odpowiedniej opieki medycznej

• Sytuacje pozostawiania dziecka bez opieki

• Dzieci celowo wystawiane na niebezpieczeństwo

Kluczowe objawy u małych dzieci

Fizyczne:

• brak rozwoju

• powtarzające się i uporczywe drobne infekcje

• częste wizyty na pogotowiu i w szpitalu

Przyjęcia do szpitala:

• niewytłumaczalne siniaki

• poważne pieluszkowe zapalenie skóry

Rozwojowe:

• ogólne opóźnienie w rozwoju

Zachowanie:

• brak reakcji społecznych

Kluczowe objawy u dzieci w wieku przedszkolnym

Fizyczne:

• niski wzrost

• małogłowie

• zaniedbane i brudne

Rozwojowe:

• opóźniony rozwój mowy

• ograniczony zakres uwagi

• niedojrzałość społeczno-emocjonalna

Zachowanie:

• nadmierna pobudliwość, agresja, impulsywność

• powszechna życzliwość

Kluczowe objawy u dzieci szkolnych

Fizyczne:

• niski wzrost

• niski stopień higieny

• zaniedbany wygląd

Rozwojowe:

• trudności w uczeniu się

• brak szacunku do siebie

• niedojrzałość społeczno-emocjonalna

Zachowanie:

• zaburzone / niewielka ilość relacji

• zachowanie wyrażające niższość własnej osoby

• niezwykła częstotliwość / sposób oddawania moczu/kału

Rodzice

• niekompetencje rodziców z powodu choroby psychicznej, nadużywania narkotyków lub alkoholu, własnego zaniedbania w dzieciństwie, ekstremalnych przekonań np. w kwestii żywienia, religii, kulturalnych

Otoczenie

• trudne warunki mieszkaniowe, nadmierne zagęszczenie w domu. Zimno wilgoć, brak remontów.

• Mieszkanie spełniające jedynie funkcję spania i jedzenia.

• Mieszkanie w warunkach tymczasowych np. ogródki działkowe, altany itp.

• Niebezpieczne otoczenie np. niebezpieczne tereny zabaw lub ich brak, ruchliwe ulice, nieogrodzone tory.

• Bieda, niedostateczna ilość pożywienia, odłączona elektryczność lub gaz

Przemoc emocjonalna

• wyśmiewanie

• agresja słowna

• wrogość

• zastraszanie

• wymuszanie

• szykanowanie

• odrzucanie

• wywoływanie poczucia winy

• nadmierne wymagania, nieadekwatne do wieku i możliwości psychofizycznych dziecka

• izolacja społeczna- nadmierne kontrolowanie i ograniczanie kontaktów z innymi osobami

Objawy stosowania przemocy emocjonalnej

• zaburzenia mowy

• dolegliwości psychosomatyczne (bóle brzucha, głowy, mdłości)

• moczenia się i zanieczyszczanie bez wyraźnych przyczyn organicznych

• tiki

• brak pewności siebie, wycofanie

• depresja

• zachowania destrukcyjne i autodestrukcyjne

• nadmierne podporządkowanie dorosłym

• kłamliwość

Wykorzystywanie seksualne

Co się robi dzieciom?

• podglądanie

• fotografowanie / video

• pokazywanie genitaliów

• nieodpowiednia nagość

• erotyczne pocałunki

• pornografia

• dotyk

• masturbacja - na oczach dziecka, dorosły dziecku, dziecko dorosłemu

• penetracja palcami

• seks oralny

• kontakt genitaliów

• penetracja analna / vaginalna

Co wywołuje nasze podejrzenia?

Oznaki behavioralne:

• to, co mówi dziecko - stanowi to najważniejszą wskazówkę

• małe dzieci ze stosunkowo dużą wiedzą o seksie

• wyraźnie seksualne zachowanie

• znaczące zmiany w zachowaniu

• moczenie się / robienie kupy w majtki / przeklinanie / wydaliny

• zaburzenia snu - koszmary senne

• zaburzenia w przyjmowaniu pokarmu

• samouszkodzenia - próby samobójcze, samookaleczenia

• fantazjowanie, ucieczki, rozwiązłość

Oznaki fizyczne:

• siniaki / zadrapania w okolicy genitaliów, na piersiach

• powtarzające się infekcje dróg moczowych

• ciąża

• bolesność, swędzenie, krwawienie narządów płciowych i odbytu

• powtarzające się bóle brzucha

• choroby przenoszone drogą płciową / brodawki na narządach płciowych

Mogą nie występować żadne objawy!

Możliwe krótkofalowe skutki wykorzystywania seksualnego:

Emocjonalne / behavioralne:

• Zaburzone zachowanie

• niepokój, depresja

• moczenie się

• okaleczanie się

Edukacyjne:

• trudności w uczeniu się

Stosunki społeczne:

• zaburzone - woli dorosłych jednej płci

• niewielki kontakt z rówieśnikami

• może do działań seksualnych wciągnąć inne osoby

Możliwe długofalowe skutki wykorzystywania seksualnego (obie płcie - nie nieuniknione):

Problemy ze zdrowiem psychicznym:

• depresja / samobójstwo / samokrzywdzenie się

Trudności natury seksualnej

Trudności w wychowaniu dziecka:

• niedostateczna opieka rodziców

• trudności w ochronie dziecka

Dysfunkcje społeczne:

• przestępczość

• zachowania kryminalne

• nadużywanie / przemoc

ZAŁĄCZNIK NR 2

JAK ROZMAWIAĆ Z DZIECKIEM KRZYWDZONYM

1. Zadbaj o sprzyjające warunki rozmowy

• oddzielny pokój

• z dala od osób postronnych

• brak pośpiechu

2. Przyjmij pozycję ciała dostosowaną do pozycji dziecka: usiądź lub przykucnij

3. Używaj języka odpowiedniego dla dziecka

4. Okazuj dziecku szacunek, akceptację i empatyczne zrozumienie

5. Bądź cierpliwy - dziecko może zaprzeczać prawdzie

6. Nie naciskaj na dziecko- wyznanie całej prawdy może łączyć się z ogromnym lękiem

7. Unikaj naprowadzania dziecka na odpowiedzi, które chciałbyś usłyszeć

8. Okaż zrozumienie, że nie łatwo jest mówić o trudnych sprawach, zwłaszcza jeśli dotyczą rodziny

9. Pochwal za odwagę podjęcia rozmowy tj. nie za treść rozmowy, lecz za to, że mówi

10. Bądź świadomy oznak zaniepokojenia dziecka o los rodziców - nie wypowiadaj przy nim negatywnych opinii o rodzicach

11. Nazwij przemoc - przemocą i pokaż dziecku, że nie jest winne tego, co zrobił dorosły

12. Wesprzyj dziecko - utwierdź w przekonaniu, że nie tylko je to spotkało, że wiele dzieci przeżywa podobne problemy

13. Wyjaśnij dziecku w przystępny sposób co zamierzasz dalej robić

Pamiętaj, jak trudna jest sytuacja dziecka ze względu na:

• wstyd

• poczucie winy

• strach przed ponownym skrzywdzeniem

• tajemnicę

• lojalność wobec sprawcy przemocy

ZAŁĄCZNIK NR 3

ZAWIADOMIENIE O PRZESTĘPSTWIE

Art. 304 § 1 k.p.k.

Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję.

Prokuraturę należy zawiadomić w przypadku:

• znęcania się fizycznego lub psychicznego nad dzieckiem (art. 207 K.k.)

• rozpijania dziecka (art. 208 K.k.)

• porzucenia dziecka do lat 15 lub starszego, nieporadnego ze względu na stan psychiczny lub fizyczny (art.210 K.k.)

• uprowadzenia dziecka do lat 15 lub starszego, nieporadnego ze względu na stan psychiczny lub fizyczny (art.211 K.k.)

• wykorzystywania seksualnego dziecka i prezentowania mu treści pornograficznych (art. 197, 198, 200, 201,202 K.k.)

ZAŁĄCZNIK NR 4

ZAWIADOMIENIE O NIEPRAWIDŁOWEJ SYTUACJI DZIECKA

Jeśli nie jesteśmy pewni, czy niepokojąca nas sytuacja dziecka ma znamiona przestępstwa,
ale widzimy, ze dziecku dzieje się krzywda, nie ma należytej opieki i uważamy, że należy
tę sytuację poprawić lub zmienić, możemy mu pomóc, składając do sądu opiekuńczego wniosek o wgląd w sytuację rodzinną dziecka.

Art.572 § 1 k.p.c

Każdy, komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie postępowania z urzędu, zobowiązany jest zawiadomić o nim sąd opiekuńczy.

Nazwa i adres instytucji lub osób zawiadamiających Sąd Sąd Rejonowy …Wydział Rodzinny i Nieletnich ul. Nowe Ogrody 34 Gdańsk Zawiadomienie Na podstawie art. 572 kpc zawiadamiamy Sąd o nieprawidłowej sytuacji opiekuńczej małoletnich dzieci - ……………..i…………..., ur………., zam…….., w………. Dzieci pozostają pod bezpośrednią opieką rodziców………… i …………….. „Kowalskich”, którzy często nadużywają alkoholu, w stanie nietrzeźwym rażąco zaniedbują opiekę nad małoletnimi (rodzeństwo chodzi brudne, w znoszonej, nie pranej odzieży, do szkoły często wychodzi bez śniadania, nie przygotowane do lekcji). Według pedagoga szkolnego ze Szkoły Podstawowej nr 5 przy ul. Kickiego 20 - p. Jadwigi Kwiatkowskiej - rodzice nie przychodzą na zebrania, nie reagują na zaproszenia na indywidualną rozmowę. Odmawiają też współpracy z Ośrodkiem Pomocy Społecznej w sferze zmiany swoich postaw (odmówili podjęcia leczenia odwykowego, udziału w warsztatach umiejętności wychowawczych oraz zapisania dziecka do popołudniowej świetlicy socjoterapeutycznej), są zainteresowani wyłącznie otrzymywaniem pomocy finansowej, którą MOPS świadczy rodzinie ze względu na dobro dzieci. Z uwagi na powyższe prosimy o wgląd w sytuację opiekuńczą wymienionych dzieci i podjęcie dalszych, stosownych decyzji. Podpis, pieczątka

ZAŁĄCZNIK NR 5

Kwestionariusz może być wykorzystywany do sporządzenia przez wszystkie osoby
w sytuacjach związanych z przemocą wobec dziecka .Pozwala on uporządkować informacje
i podjąć właściwą diagnozę w celu oceny sytuacji dziecka.

KWESTIONARIUSZ DZIECKA KRZYWDZONEGO

Imię i nazwisko……………………………………………………data urodzenia………………….....

Adres zamieszkania, telefon ……………………………………………………………………………

I. Wygląd

	TAK	NIE
1. Brudne
2. Zadrapania
3. Zasinienia
4. Oparzenia
5. Złamania
6. Zranienia
7. Zwichnięcia
8. Inne urazy (jakie?):

II Zachowanie dziecka:

	TAK	NIE
1. Niespokojne, pobudzone
2. Wycofane zamknięte w sobie
3. Agresywne
4. Zaprzecza problemom
5. Inne (jakie?):

III. Formy krzywdzenia

1) FIZYCZNE:

Sprawca / y (imię i nazwisko, stopień pokrewieństwa z dzieckiem)	Formy krzywdzenia dziecka	TAK	NIE
	Bicie
	Szarpanie
	Kopanie
	Ciągnięcie za włosy
	Popychanie
	Inne (jakie?)

2) SEKSUALNE

Sprawca / y (imię i nazwisko, stopień pokrewieństwa z dzieckiem)	Formy krzywdzenia dziecka	TAK	NIE
	pokazywanie filmów, zdjęć pornograficznych
	dotykanie intymnych miejsc
	stosunek seksualny
	Inne (jakie?)

3) EKONOMICZNE

Sprawca / y (imię i nazwisko, stopień pokrewieństwa z dzieckiem)	Formy krzywdzenia dziecka	TAK	NIE
	Zmuszanie do żebrania
	Zmuszanie do zarobkowania
	Brak łożenia na utrzymanie dziecka
	Brak dbałości o zabezpieczenie ewentualnych należności (alimenty, obiady, renta rodzinna, itp.)
	Inne (jakie?)

4) PSYCHICZNE

Sprawca / y (imię i nazwisko, stopień pokrewieństwa z dzieckiem)	Formy krzywdzenia dziecka	TAK	NIE
	poniżanie
	grożenie, straszenie (np. opuszczeniem, oddaniem)
	zamykanie, izolacja
	manipulowanie dzieckiem
	obwinianie emocjonalne (np. mówienie i okazywanie wrogości, ciągłe krytykowanie)
	pomniejszanie / zaprzeczanie wartości dziecka
	brak uwagi, troski, zainteresowania
	nadmierne wymagania wobec dziecka
	nadopiekuńczość (nadmierne ochranianie, wyręczanie, blokowanie samodzielności dziecka)
	Inne (jakie?)

5) ZANIEDBYWANIE

Sprawca / y (imię i nazwisko, stopień pokrewieństwa z dzieckiem)	Formy krzywdzenia dziecka	TAK	NIE
	Niedostarczanie jedzenia
	Niedostarczanie ubrania, butów
	Niedostarczanie zabawek
	Brak dozoru nad wypełnianiem obowiązku szkolnego
	Niedostarczanie podręczników i przyborów szkolnych
	Nieodpowiednia higiena ciała
	Brak troski o stan zdrowia (badania lekarskie, szczepienia, leki)
	Brak własnego miejsca do spania
	Bycie przez dziecko świadkiem awantur, libacji alkoholowych, itp.
	Inne (jakie?)

IV. Zasoby dziecka

	TAK	NIE
Dobry stan zdrowia
Umiejętność samoobsługi
Umiejętność i możliwość rozpoznania sytuacji zagrożenia, zwrócenia się po pomoc
Możliwość schronienia się w bezpiecznym miejscu pod ochroną opiekuna prawnego
Inne (jakie?)

V. Osoby wspierające dziecko:

Imię, nazwisko, adres, telefon kontaktowy	Zakres pomocy, oparcia dla dziecka
1.
2.

VI. Stopień zagrożenia dziecka krzywdzeniem

Sytuacja dziecka wymaga	TAK	NIE
Natychmiastowej interwencji
Pomocy materialnej, rzeczowej (odzież, obuwie, obiady i in.) Oraz finansowej
Pomocy psychologicznej (diagnoza, terapia, grupa wsparcia i in.)
Powiadomienia Sądu

VII. Uwagi (np. częstotliwość krzywdzenia, od kiedy trwa)

49

WZÓR ZAWIADOMIENIA O PRZESTĘPSTWIE

Miejscowość, dnia ........................

Nazwa i adres instytucji lub osoby

zawiadamiającej Prokuraturę lub Policję

Prokuratura Rejonowa

w Gdańsku

ul. Nowe Ogrody 30

lub

Komisariat Policji (aneks 1)

Zawiadomienie o przestępstwie

Na podstawie art. 304 k.p.k. zawiadamiam o popełnieniu przestępstwa przez (dane sprawcy) wobec dziecka (dane dziecka).

Opis sprawy:

• źródło informacji o przestępstwie

• dokładny opis na czym polega przestępstwo

Podpis osoby zgłaszającej

…………………..

podpis osoby wypełniającej kwestionariusz

---