Wpływ subkultur modzieżowych na dziecko

Młodzi ludzie często narażeni są na uczucie osamotnienia. Szczególnie w trudnym okresie dojrzewania są takie momenty, kiedy wszystko zaczyna się załamywać. Najczęściej wtedy młody człowiek traci zaufanie do swoich rodziców i całego dorosłego świata. Trudno, bowiem nie dostrzec rozbieżności między sferą wyznawanych wartości, a praktyką życiową dorosłych. Powstaje uczucie buntu, nietolerowanie określonych wzorców zachowania. W takich momentach pragnienie utożsamienia się z jakąś grupą rówieśników jest zrozumiałe. Dobrze, jeśli poprzestaje się na grupie sprawdzonych przyjaciół. Ale bywa, że młody człowiek przystępuje do subkultury.
Według „Nowej encyklopedii powszechnej PWN”, subkultura to zespół symbolicznych i aksjologicznych odniesień określających odrębność danej grupy względem innych grup społecznych.
Uczestnictwo w subkulturze nie musi kojarzyć się tylko z negatywnymi doświadczeniami.
W wybranych przez siebie grupach młodzież uczy się funkcjonować w środowisku pozarodzinnym i pokonywać trudności. Poza tym subkultura może być twórcza. Uczestnictwo w niej uczy również krytycznego myślenia o rzeczywistości. Więcej jest jednak niepokojących doświadczeń związanych z grupami subkulturowymi. Dlatego kojarzą się nam one zazwyczaj z agresją i przemocą. Dochodzi również do tego, że subkultury stają się niejako konkurencją dla działalności edukacyjnej, realizowanej przez instytucje wychowawcze.

Sytuacja młodzieży w świecie współczesnym

Sytuację młodzieży obrazuje między innymi proces zaniku tradycyjnych systemów wartości i autorytetów. W wyniku materializacji życia wartości duchowe zostały odsunięte na dalszy plan. Odczuwa się współcześnie wyraźnie ideowo-moralną pustkę. Dodatkowym wyzwaniem stała się wszechogarniająca życie społeczne i umysłowe kultura masowa. Diagnoza sytuacji młodzieży w świecie współczesnym nie jest w pełni możliwa bez odniesienia się do historycznego tła: dziedzictwa okresu kontestacji młodzieżowej. Nie był to bunt jałowy. Towarzyszyła mu nadzieja, wiara i hart ducha w ten sposób pisał o nim Erich Fromm. W wyobraźni młodzież poszukiwała skutecznego sposobu przezwyciężenia martwoty i jałowości istnienia. Był to bunt wobec bezradnego, samotnego życia w tłumie, jak i wobec chorej cywilizacji. Diagnoza okresu kontestacji mimo upływu czasu nie straciła na swojej aktualności. Nadal stanowi ostrzeżenie przed duchową śmiercią człowieka zawartą w przesycie konsumpcyjnym i w nudzie pozornego dobrobytu wyzwalającego frustrację. Młodzież lat dziewięćdziesiątych określa się terminem „pokolenia transformacji”. Pokolenie to łączy jednak nie więź oparta o wspólnotę przeżyć i wrażliwość moralną, lecz przede wszystkim krytyczny stosunek do skutków transformacji ustrojowej, dramatyzm braku perspektyw życiowych..
Z raportu o młodzieży, który został przedstawiony w 1992 roku wynika, iż 89% absolwentów szkół średnich rozpoczęło dorosłe życie od pobierania zasiłku. Na utrzymaniu rodziców pozostawali niekiedy absolwenci wyższych uczelni. 30% badanej młodzieży po ukończeniu szkoły nie znalazło dla siebie pracy.
Wyższe uczelnie stanowią często rodzaj przechowalni, szczególnie na kierunkach, gdzie od lat brak chętnych kandydatów, lub w licznie powstających uczelniach prywatnych. Rozwijał się także proces pragmatyzacji świadomości polskiej młodzieży, zorientowanie na wygodne życie wolne od trosk materialnych. Następstwem tego jest negowanie przez wielu młodych ludzi moralności, gdyż widzą w niej swoistą przeszkodę w osiąganiu zamierzonych celów. Jednocześnie występuje równie liczna grupa, dla której moralność stanowi właśnie esencję życia. Bez wartości moralnych życie - ich zdaniem - pozbawione jest sensu.

Warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię. Badania dowodzą, że młodzież polska doświadcza różnych form jawnej i ukrytej przemocy, w tym przemocy symbolicznej.
Przemoc w polskiej szkole, stała się swoistą metodą wychowawczą dosyć rozpowszechnioną. Polega ona na wymuszaniu, częstokroć szlachetnych celów wychowawczych, za pomocą różnego rodzaju form jawnej i ukrytej przemocy. Na porządku dziennym występują na przykład tzw. kary psychiczne (znęcanie emocjonalne).

O znaczeniu młodzieńczego buntu w rozwoju osobowości

Każdy wcześniej czy później przechodzi przez ten stan, który psychologia określa mianem „młodzieńczego buntu”. Rozpoczyna się on mniej więcej ok. 13 roku życia i trwa aż do momentu osiągnięcia pełnej dojrzałości (ok. 18-25 rok życia), chociaż u niektórych pojawia się znacznie później, co wiąże się ściśle z indywidualnym rozwojem emocjonalnym i społecznym, oraz osobowością człowieka.

Ten tzw. okres adolescencji jest najbardziej burzliwy, przynajmniej z trzech względów:

• osiągania przez młodzież bardziej dojrzałych więzi z rówieśnikami,

• uzyskiwania tzw. niezależności psychicznej od rodziców,

• kształtowania zainteresowań wartościami estetycznymi i etycznymi.

Specyficzne dla tego wieku są kryzysy psychiczne spowodowane błędami wychowawczymi w rodzinie i w szkole. Okres młodzieńczy to odkrywanie wielorakich wartości człowieka i świata. To wiek marzeń, kryzysu i konfliktu, trudnej adaptacji wrastania w życie społeczne. W sferze moralnej następuje zjawisko kryzysu świadomości, zachwiania wielu uznanych norm, zaostrzenia się konfliktów ze światem dorosłych.
Z młodzieńczej wrażliwości, która nie znosi podporządkowania, wynika radykalizm działania. Krytycyzm wobec świata dorosłych sprzyja formowaniu się kontestacyjnych postaw.

Tą niezwykłą różnorodność postaw opisuje Maurice Debesse: „Przeciwstawienie się otoczeniu, zwłaszcza środowisku rodzinnemu i szkole, wyraża się w nieposłuszeństwie, a nawet w ucieczkach (…) namiętnie podziwiają osoby, które przyjmują za swoje wzory (kult idoli piosenki) (…) kontakt emocjonalny staje się coraz trudniejszy“.
M. Debesse opisuje owe niepokoje wieku dojrzewania jako zjawisko naturalne, jeden z etapów w procesie dorastania, który nie powinien być przyczyną konfliktów z rodzicami, tak jak i następny etap nazwany przez autora wiekiem młodzieńczego entuzjazmu, kiedy to młodzi zdolni są do pasjonowania się wartościami kulturalnymi, politycznymi, artystycznymi itp.
Tak jak w tym wieku ujawnia się wachlarz poglądów, tak później różne style życia są wyznaczane przez różne hierarchie wartości.

„Podejmowane sposoby działania są często zaskakujące. Od urwisów lat czterdziestych do gitowców, którzy chcą uchodzić za twórczych zbrodniarzy, poprzez hipisów z gitarami, chuliganów, entuzjastów modnych piosenek, narkomanów, otępiałych czy szalonych, adeptów ekologizmu, szalonych kontestatorów, ogłuszających motocyklistów (…)”

Cała ta egzaltacja - mówi M. Debesse - osiąga swą kulminację w programie życia. Tworzy się w oparciu o psychologiczne prawidłowości okresu dorastania i związanych z tym konieczności: uzyskania pozytywnego obrazu własnej osoby, pokonywania trudności życiowych, zapotrzebowania na idealne wzorce postępowania, przynależności do grupy rówieśniczej oraz narastającego krytycyzmu wobec dorosłych wynikającego z dążenia bycia wobec nich partnerem.
W sytuacji niepewności i zagubienia młodzież potrzebuje oparcia o osoby, które nie byłyby zagrożeniem dla jej autonomii. Grupą odniesienia staje się wtedy w sposób automatyczny mała grupa rówieśnicza. Młody człowiek znajduje tu nie tylko wartości, normy i wzory zachowania regulujące jego życie, ale znajduje również swoje miejsce. On, który w domu traktowany jest jako dziecko, w szkole jako uczeń, tu jest kimś, kto się liczy na równi z innymi. Przynależność do grupy nie tylko zaspokaja potrzeby psychiczne, ale poprzez podejmowanie określonych ról pozwala jednostce na wyrobienie w sobie aktywności, samodzielności, odpowiedzialności a także umiejętności współdziałania i współżycia z innymi. Zatem każdy młody człowiek potrzebuje grupy, która umożliwiłaby mu zrealizowanie potrzeby przynależności, akceptacji i uznania, szuka tzw. grupy autentycznej. Należą do nich grupy nieformalne; wśród których ogromną popularnością obecnie cieszą się grupy nazywane subkulturami bądź podkulturami młodzieżowymi.

Subkultury młodzieżowe

Istnieje wiele definicji pojęcia „subkultura”. Najczęściej powtarzanymi w nich elementami są: odrębność pewnych wartości i odrębność norm postępowania.

Owa odrębność wartości i norm podkultury od wartości i norm kultury dominującej może być dwojakiego rodzaju:

1. odrębność, odmienność akceptowania przez kulturę dominującą oraz

2. odrębność będąca sprzecznością z normami i wartościami obowiązującymi w kulturze dominującej.

Ze względu na to, że podkulturowy system wartości uznają grupy, przyjęto odnosić termin „subkultura” („podkultura”) do nich samych.

Jakie są, zatem obecnie nasze rodzime grupy podkulturowe?

Zwykle - o niejasno sformułowanych zasadach, chwiejnym systemie uznawanych wartości, niespójnych zachowaniach i sprzecznym sposobie myślenia. Ów brak konsekwencji wynika nie tylko z niedojrzałości grup, ale też stąd, że sam wzór kultury dominującej jest wewnętrznie niespójny i zmienny (tak jak niespójne i zmienne są warunki ekonomiczne i polityczne w Polsce).
„Odrzucenie dominującego wzoru następuje jednak nie jako rezygnacja z uświadamianego w pełni modelu kultury, ale jako spontaniczny sprzeciw wobec zastanego świata symbolizowanego przez typowe sytuacje prywatnego doświadczenia młodych Polaków - represyjne wychowanie, szkolne rygory, telewizyjną indoktrynację, lęk przed powołaniem do wojska, sprzeczną nietolerancję dla własnych upodobań, stylu ubierania się i zachowania, (…) czy powszechne odczucie braku perspektyw życiowych”.

Subkultury młodzieżowe podzielić można na:
1) alternatywne, w granicach, których występują:
- religijno-terapeutyczne stawiające sobie za główny cel indywidualne doskonalenie osobowości i podnoszenie na wyższy poziom stanu świadomości i wiedzy;
- ekologiczno-pacyfistyczne, które upatrują w działalności na rzecz środowiska, zdrowia ludzkiego i w idei pokoju nowej jakości społecznych przeżyć i doświadczeń;
2) buntu i ucieczki;
- buntu społeczno-obyczajowego - zakładają szacunek dla indywidualności i dążenia do realizowania określonego stylu życia;
- izolacji od społeczeństwa - w swojej genezie odwołują się do kultu siły i podległości, a łączą ich doświadczenia resocjalizacyjne, swoisty żargon oraz specyficzne formy komunikacji;
3) kreacyjne- młodzież ta wybiera twórczą drogę rozwoju;

Każda podkultura ma swojego kierownika. Jest on wybierany albo na krótki okres lub na stałe. Swoje przywództwo osiąga drogą pokojową lub siłą. Do niego należy zadanie kierowania grupą, które dokonuje się w sposób: autokratyczny, demokratyczny lub anarchiczny. Kierownictwo autokratyczne polega na tym, że osoba kierująca sama wyznacza zarówno cel działania jak i prowadzące do niego środki. Jedynym zadaniem członków grupy jest wykonywanie poleconych im czynności. Członkowie grupy kierowanej w sposób demokratyczny mają swój udział, jeśli nie w ustalaniu celu zasadniczego, to przynajmniej mają wpływ na program działania. Kierownictwo anarchiczne przejawia się w tym, że kierownik nie interesuje się działalnością grupy, czasem jednak niespodziewanie interweniuje, robiąc to zresztą w sposób niekompetentny.
Członkowie grup subkulturowych posługują się w rozmowach językiem naszpikowanym różnymi charakterystycznymi wyrazami i zwrotami, które przeważnie nie będą oczywiste i zrozumiałe dla członka spoza danej grupy. Posługują się też pseudonimami np. Brudas, Lica, Włochaty itp. Mają swoje odrębne symbole, po których można odróżnić, do jakiej podkultury należą. Subkultura może stać się szansą rozwoju dla młodego człowieka. Może stać się pewnym pozytywnym doświadczeniem, które zmieni jego sposób patrzenia na niektóre sprawy, bardziej go uwrażliwi. Ale może również oddziaływać negatywnie i pozostawić swój ślad na całe życie w postaci alkoholizmu czy narkomanii. W tym wymiarze jest ona realnym zagrożeniem.

Grupy rówieśnicze i rozwój człowieka

Istotą rozwoju społecznego człowieka jest fakt, iż dokonuje się on przez uczestnictwo w różnego rodzaju grupach społecznych. Najważniejszą i zarazem pierwszą z nich jest rodzina, następnie przedszkolne i szkolne grupy rówieśnicze.

Do najistotniejszych funkcji grupy rówieśniczej należy:

• zastępowanie rodziny

• stabilizacja osobowości

• budowanie poczucia własnej wartości

• określanie standardów zachowania

• umożliwianie negocjowania z dorosłymi obowiązujących zasad postępowania

• rozwijanie kompetencji społecznych

• przekazywanie wzorów zachowań i stwarzanie warunków do ich naśladowania.

Grupa zapewnia wsparcie i umożliwia artykułowanie własnych przekonań. Potrzeba akceptacji ze strony kolegów jest do tego stopnia nasilona, iż w celu jej zaspokojenia młody człowiek może podejmować zachowania konformistyczne, niezgodne z akceptowanymi przez siebie wartościami.
Dopiero w końcowej fazie dorastania zwiększa się poczucie własnej odrębności, tendencje konformistyczne ulegają stopniowej redukcji, a zachowania młodego człowieka stają się w większym stopniu autonomiczne i dojrzałe.

Subkultury młodzieżowe
Najczęściej przyjmuje się, że subkultury odznaczają się odrębnością od dominującej kultury społeczeństwa w zakresie pewnych wartości i norm postępowania. Jeżeli subkulturowe wartości i normy są sprzeczne z tymi, które są charakterystyczne dla kultury dominującej, można mówić o subkulturach dewiacyjnych.

Do głównych cech subkultur młodzieżowych zalicza się:

• założenia ideologiczne

• obyczajowość

• kreowany wizerunek, aktywność twórcza.

Trójfazowy okres rozwoju spontanicznej kultury młodzieżowej:
1. subkultura młodzieżowa - chęć odróżnienia się od reszty społeczeństwa głównie przez zewnętrzne atrybuty- ubiór, styl spędzania czasu wolnego, język. Wzory zachowania tego rodzaju grup mieszczą się w ramach powszechnie obowiązującego porządku społecznego
2. okres kontrkultury- młodzież uświadamia sobie wtedy swoją odrębność pokoleniową i kulturową, protest przeciwko zasadom funkcjonowania oraz wartościom, tworzącym fundament społeczeństw zachodniego kręgu kulturowego. Zakwestionowanie świata rządzonego przez wartości materialne, nastawionego na efektywność i zysk.
3. faza kultury alternatywnej- stadium najbardziej dojrzałe: totalna krytyka zastanego świata dorosłych jest powoli zastępowana przez próby kreowania wzorców i zachowań pozytywnych. Społeczności alternatywne są nastawione raczej na twórczą aktywność na obrzeżach głównego nurtu kulturowego niż atakowanie starego systemu.

Młodzi dorastający ludzie znajdują się w specyficznej sytuacji społecznej. Osiągnęli już dojrzałość biologiczną, nie są, więc już dziećmi. Jednocześnie jednak nie przyznaje się im praw i nie nakłada obowiązków, charakterystycznych dla ludzi dorosłych. Charakter okresu młodości dobrze opisuje pojęcie „moratorium”, czyli odroczenie. W związku z pobieraniem nauki odroczona jest odpowiedzialność, związana z finansowaniem swojego utrzymania. Podobnie jest z założeniem rodziny i opieką nad dziećmi. Psychospołeczne moratorium to swoisty okres ochronny, pozwalający młodym ludziom na wypróbowywanie różnych rodzajów aktywności bez konieczności ponoszenia wielu konsekwencji nietrafnych wyborów.
Rozwój kultury młodzieżowej jest odbiciem skomplikowanych procesów społeczno- ekonomicznych i zmian cywilizacyjnych. Jej kształt wynika ze specyfiki okresu dorastania- czasu, który charakteryzuje się m. in. nasiloną potrzebą autonomii i zaburzeniami społecznego funkcjonowania. Grupy subkulturowe są istotnym elementem kultury młodzieżowej i spełniają ważne funkcje w życiu adolescentów; zarazem jednak uczestnictwo w subkulturach dewiacyjnych może nieść za sobą szereg zagrożeń dla prawidłowego rozwoju młodych ludzi.

Z terminem subkultury młodzieżowej spotkał się każdy z nas. Stykamy się z nim w naszych codziennych doświadczeniach - w szkole, w tramwaju, na ulicy oraz m.in. w mediach.
Wszyscy mamy swój własny styl: to, jakiej muzy słuchamy, jakie ubrania nosimy, wartości i zasady, jakie wyznajemy sprawiają, że nawet nie świadomie należymy do pewnej grupy. To właśnie są subkultury.
W okresie tzw. buntu, nastolatkowie odrzucają przyjęte powszechnie wzorce, normy i autorytety, w szczególności rodziców, których uważają wówczas za starych zgredów. Pojawia się chęć dostrzeżenia własnej odrębności i związane z tym pragnienie bycia sobą.

Subkultury młodzieżowe w pewnym stopniu są zjawiskiem autentycznym, choćby, dlatego, że zaspokajają niektóre potrzeby młodych ludzi niemogących sobie znaleźć miejsca w normalnym życiu. Są, zatem miejscem wyzwalania się frustracji, ale również uzewnętrznianiem szerszych problemów współczesnego świata. Młodzież intensywnie poszukuje własnej tożsamości i autentycznego stylu życia, co potwierdzają badania.

Bibliografia:

1. Pęczak M. „Mały słownik subkultur młodzieżowych”, Wydawnictwo Semper, Warszawa 1990.

2. Fromm E. „Rewolucja nadziei”, Wydawnictwo Rebis, Poznań 1996.

3. Debesse M. „Etapy wychowania”, Wydawnictwo ŻAK”, Warszawa 1996.

4. Piotrowski P. „Subkultury młodzieżowe. Aspekty psychospołeczne”, Wydawnictwo Akademickie ŻAK, Warszawa 2003.

5. Jędrzejewski M. „Młodzież a subkultury. Problematyka edukacyjna”, Wydawnictwo Akademickie ŻAK, Warszawa1999.

SUBKULTURY MŁODZIEŻOWE

Grupy rówieśnicze i rozwój człowieka

Istotą rozwoju społecznego człowieka jest fakt, iż dokonuje się on przez uczestnictwo w różnego rodzaju grupach społecznych. Najważniejszą i zarazem pierwszą z nich jest rodzina, następnie przedszkolne i szkolne grupy rówieśnicze.

Do najistotniejszych funkcji grupy rówieśniczej należy:

- zastępowanie rodziny

- stabilizacja osobowości

- budowanie poczucia własnej wartości

- określanie standardów zachowania

- umożliwianie negocjowania z dorosłymi obowiązujących zasad postępowania

- rozwijanie kompetencji społecznych

- przekazywanie wzorów zachowań i stwarzanie warunków do ich naśladowania.

Grupa zapewnia wsparcie i umożliwia artykułowanie własnych przekonań. Potrzeba akceptacji ze strony kolegów jest do tego stopnia nasilona, iż w celu jej zaspokojenia młody człowiek może podejmować zachowania konformistyczne, niezgodne z akceptowanymi przez siebie wartościami.

Dopiero w końcowej fazie dorastania zwiększa się poczucie własnej odrębności, tendencje konformistyczne ulegają stopniowej redukcji, a zachowania młodego człowieka stają się w większym stopniu autonomiczne i dojrzałe.

Subkultury młodzieżowe

Najczęściej przyjmuje się, że subkultury odznaczają się odrębnością od dominującej kultury społeczeństwa w zakresie pewnych wartości i norm postępowania. Jeżeli subkulturowe wartości i normy są sprzeczne z tymi, które są charakterystyczne dla kultury dominującej, można mówić o subkulturach dewiacyjnych.

Do głównych cech subkultur młodzieżowych zalicza się:

- założenia ideologiczne

- obyczajowość

- kreowany wizerunek, aktywność twórcza.

Trójfazowy okres rozwoju spontanicznej kultury młodzieżowej:

1. subkultura młodzieżowa - chęć odróżnienia się od reszty społeczeństwa głównie przez zewnętrzne atrybuty- ubiór, styl spędzania czasu wolnego, język. Wzory zachowania tego rodzaju grup mieszczą się w ramach powszechnie obowiązującego porządku społecznego

2. okres kontrkultury- młodzież uświadamia sobie wtedy swoją odrębność pokoleniową i kulturową, protest przeciwko zasadom funkcjonowania oraz wartościom, tworzącym fundament społeczeństw zachodniego kręgu kulturowego. Zakwestionowanie świata rządzonego przez wartości materialne, nastawionego na efektywność i zysk.

3. faza kultury alternatywnej- stadium najbardziej dojrzałe: totalna krytyka zastanego świata dorosłych jest powoli zastępowana przez próby kreowania wzorców i zachowań pozytywnych. Społeczności alternatywne są nastawione raczej na twórczą aktywność na obrzeżach głównego nurtu kulturowego niż atakowanie starego systemu.

Młodzi dorastający ludzie znajdują się w specyficznej sytuacji społecznej. Osiągnęli już dojrzałość biologiczną, nie są, więc już dziećmi. Jednocześnie jednak nie przyznaje się im praw i nie nakłada obowiązków, charakterystycznych dla ludzi dorosłych. Charakter okresu młodości dobrze opisuje pojęcie „moratorium”, czyli odroczenie. W związku z pobieraniem nauki odroczona jest odpowiedzialność, związana z finansowaniem swojego utrzymania. Podobnie jest z założeniem rodziny i opieką nad dziećmi. Psychospołeczne moratorium to swoisty okres ochronny, pozwalający młodym ludziom na wypróbowywanie różnych rodzajów aktywności bez konieczności ponoszenia wielu konsekwencji nietrafnych wyborów.

Rozwój kultury młodzieżowej jest odbiciem skomplikowanych procesów społeczno- ekonomicznych i zmian cywilizacyjnych. Jej kształt wynika ze specyfiki okresu dorastania- czasu, który charakteryzuje się m. in. nasiloną potrzebą autonomii i zaburzeniami społecznego funkcjonowania. Grupy subkulturowe są istotnym elementem kultury młodzieżowej i spełniają ważne funkcje w życiu adolescentów; zarazem jednak uczestnictwo w subkulturach dewiacyjnych może nieść za sobą szereg zagrożeń dla prawidłowego rozwoju młodych ludzi.

Subkultury Młodzieżowe w Polsce

1. Bikiniarze

Subkultura ta działała w latach 50. Bikiniarze wywodzili się głównie spośród młodzieży inteligenckiej, odrzucali oficjalnie propagowane wzorce; cenili indywidualność i osobistą wolność, starali się odróżniać od szarego tłumu. Przede wszystkim jednak byli zafascynowani wszelkimi przejawami zachodniej kultury. Zewnętrznym wyróżnikiem bikiniarskiego stylu życia był wygląd: włosy zaczesane do tyłu, obszerne welwetowe marynarki, kolorowe szerokie krawaty, wąski spodnie zaprasowane na kant i sięgające do kostek, kolorowe skarpetki oraz buty na grubej podeszwie. Muzyką wyrażającą najlepiej tęsknoty, za kolorowym wolnym światem, był jazz. Osoby, które mogły się pochwalić znajomością nowinek mody, muzyki, tańca, literatury lub sztuki cieszyły się największą atrakcyjnością w subkulturowych kręgach. Prywatki były ważnym elementem bikiniarskiego stylu życia. Charakterystyczna dla bikiniarzy była również duża, jak na ówczesne czasy, swoboda obyczajowa w relacjach damsko męskich (model tych stosunków był partnerski obu stronom przyznawano równe prawa).

Po odwilży w 1956 roku przejawiającej się m. in. szerszym otwarciem Polski na świat Zachodu, subkultura bikiniarzy stopniowo zanikła.

2. Hipisi

Ruch ten powstał w połowie lat 60. w Stanach Zjednoczonych. Do powstania subkultury hipisów przyczynił się m. in. kryzys kultury amerykańskiej.

Ruch ten w Polsce pojawił się w większych miastach pod koniec lat 60. W latach 70 moda na hipisowanie dotarła do mniejszych miast. Ze względu na sytuację społeczno polityczną wzorce kultury młodzieżowej Zachodu docierały do kraju głównie za pośrednictwem muzyki rockowej i indywidualnych kontaktów. Założenia ideologii polskich hipisów były modyfikacją poglądów młodzieży amerykańskiej, dostosowaną do specyfiki lokalnej. Nacisk był położony na:

- sprzeciw wobec aparatu państwowego, postępu technicznego i tradycyjnych instytucji społecznych,

- życie chwilą: „tu i teraz”, bez troszczenia się o przyszły byt,

- unikanie życia ustabilizowanego i brak dążenia do osiągnięcia lepszego statusu społecznego,

- preferowanie wolnych związków między kobietami i mężczyznami,

- traktowanie przedmiotów, należących do członków grupy jako wspólnej własności,

- unikanie powołania do wojska,

- bierne przyjmowanie społecznej krytyki życia i poglądów hipisów.

Subkultura hipisów miała w polskich warunkach ograniczone możliwości rozwoju. Jej członkowie byli krytykowani przez opinie publiczną za uleganie zachodnim, burżuazyjnym modom; milicja traktowała środowisko hipisowskie jako zdecydowanie kryminogenne. Hipisi byli też atakowani przez wywodzące się z podkultury więziennej grupy gitowców. Co kilka lat obserwuje się wzrost zainteresowania symboliką i ideologią hipisowską.

3. Git- ludzie (subkultura grypserki)

Subkultura gitowców pojawiła się w szkołach na początku lat 70. Nauczycieli i wychowawców zaniepokoiły powtarzające się przypadki zastraszania uczniów, połączone z wymuszaniem pieniędzy niszczeniem mienia oraz prześladowaniem kolegów. Subkultura git- ludzi była odbiciem zjawiska „drugiego życia”, które pojawiło się w latach 50. w zakładach wychowawczych i poprawczych oraz zakładach karnych dla młodocianych więźniów.

Młodzież, opuszczająca placówki resocjalizacyjne, przenosiła zasady funkcjonowania subkultury na wolność. Cechą charakterystyczną subkultury gitowców było:

- kult siły, rozumianej jako sprawność fizyczna i przymioty ducha,

- odwaga i gotowość do podjęcia walki w obronie swoich racji,

- demonstrowanie przywiązania do reguł przestępczego świata i wzorca „prawdziwego przestępcy”,

- lojalność, solidarność i uczciwość wobec członków grupy,

- spryt, bezwzględność i cynizm w kontaktach ze światem nieprzestępczym; kierowanie się wyłącznie własną korzyścią i eksploatowanie „frajerów”,

- lekceważenie zasad współżycia społecznego,

- apoteoza męskości połączona z pogardą dla wszelkich przejawów słabości,

- pogardliwy, lekceważący stosunek do kobiet.

Ciekawym elementem subkultury były rytuały: zawarcie braterstwa krwi, mającego cementować przyjaźń między gitowcami. Ważnym elementem grupowej aktywności było zbiorowe picie alkoholu.

Zewnętrznymi przejawami przynależności do subkultury git- ludzi były tatuaże i sznyty.

Grupą młodzieżową, którą git-ludzie prześladowali ze szczególną zaciekłością byli hipisi.

Subkultura git- ludzi zaczęła tracić znaczenie pod koniec 70. i wkrótce jej działalność zupełnie zanikła.

4. Chuligani

Na gruncie kryminologii określa się czyny chuligańskie jako rodzaj zachowań agresywnych o charakterze irracjonalnym.

Do najważniejszych cech chuligańskiej subkultury zalicza się:

- negatywny, lekceważący stosunek do zasad współżycia społecznego,

- pozytywne wartościowanie takich przymiotów, jak odwaga, siła fizyczna, skłonność do podejmowania ryzyka, cwaniactwo, pogardliwy stosunek do kobiet,

- popełnianie przestępstw o charakterze nieekonomicznym,

- niedojrzałość, wyrażająca się niezdolnością do odraczania gratyfikacji, nieuwzględnianiem rezultatów własnych działań oraz brakiem planów na przyszłość.

Inne cechy grup chuligańskich to:

- działanie na określonym terytorium, niejednorodny charakter grupy,

- różny stopień organizacji (elita, centrum, zespół peryferyjny)

- charakter ewolucyjny; z biegiem czasu obserwuje się wzrost solidarności i dyscypliny grupowej oraz dokonywanie coraz poważniejszych przestępstw.

5. Punki

Słowo punk oznacza śmieci, rzeczy bezwartościowe, tandetne; jest też slangowym synonimem homoseksualisty i lumpa. Nazwa subkultury odzwierciedla jej główne cechy: buntowniczy, prowokujący i nihilistyczny charakter. Członkowie grupy protestowali przeciwko zastanemu porządkowi społecznemu, poddawali krytyce otaczającą ich rzeczywistość.

Charakterystyczne cechy ideologii punków to:

- zdecydowane odrzucenie tradycyjnego systemu społecznego,

- kwestionowanie wszelkiego rodzaju autorytetów,

- sprzeciw wobec dyskryminacji, rasizmu, podziałów politycznych i ekonomicznych,

- krytyka tradycyjnych wartości i realizujących je instytucji społecznych (wojsko, policja kościół),

- nieufność wobec mass mediów,

- nastawienie anarchistyczne, pacyfistyczne, a w części środowisk proekologiczne,

- negowanie przyszłości i przeszłości życie chwilą, teraźniejszą.

Dla subkultury punków charakterystyczny jest brak liderów, ideologów oraz sformalizowanej struktury. Strój punka ma charakter niedbały i celowo antyestetyczny. W jego skład wchodzą: skórzana lub dżinsowa kurtka nabijana ćwiekami, dżinsowe spodnie, oraz ciężkie, wojskowe buty. Fryzura ma postać biegnącego przez środek głowy czuba. Muzyka, tworzona i słuchana przez punków również ma charakter antyestetyczny. Jest ogromnie dynamiczna, agresywna, nieskomplikowana. W Polsce największa aktywność ruchu punk przypada na lata 80. Rozwój kultury, analogicznie, jak na Zachodzie, można uznać za reakcję młodzieży na sytuację kryzysową. Specyfiką ruchu był bunt przeciwko państwu komunistycznemu, jego agendom.

Obecnie subkultura ta ma w Polsce znaczenie marginalne. Jej wpływ można obserwować głównie w postaci kierunków w muzyce młodzieżowej.

6. Skini (skinheadzi)

Subkultura ta pojawiła się w Anglii w połowie lat 60. Nazwa odnosi się do głównej cechy wyglądu skina: krótkich lub ogolonych do samej skóry włosów, kurtka typu flyers, dżinsowe spodnie z podwiniętymi nogawkami, szerokie, elastyczne szelki oraz wysokie, ciężkie i wypastowane do połysku buty. Wygląd skina ma spełniać kilka funkcji: symbolizuje zdecydowanie i ciągłą gotowość do walki, ma wzbudzać respekt, jest przejawem swoiście pojmowanej przez skinów idei czystości i porządku. Wywodzą się spośród młodzieży robotniczej. Główną cechą tej subkultury jest silne przywiązanie do wąsko rozumianej społeczności lokalnej. W Polsce przejawy działalności skinów obserwuje się od około 20 lat.

Ideologia ruchu ma charakter skrajne nacjonalistyczny. Propagowane hasła są przejawem postaw wręcz faszystowskich. Celem ataków są ludzie należący do mniejszości etnicznych, będący zaprzeczeniem swoiście pojmowanej idei siły i porządku. Przejawem odwagi i determinacji są samookaleczenia i tatuaże. Skini uważają się za obrońców tożsamości i tradycji narodu polskiego. Młodzi mężczyźni należący do tej grupy są zwykle wysportowani i sprawni fizycznie Z reguły nie nadużywają alkoholu, nie używają też narkotyków. Działają w zorganizowanych, kierowanych przez przywódców grupach wywodzących się z jednej dzielnicy miasta. Atak kończy się zwykle ciężkim pobiciem lub okaleczeniem ofiar.

7. Sataniści

Przejaw fascynacji szatanem. Powstanie tej subkultury w Polsce przypada na środek lat 80. i wiąże się z rosnącą w tym czasie popularnością zespołów heavy - metalowych. Podczas koncertów można obserwować elementy symboliki i rytualnych gestów charakterystycznych dla subkultury satanistów. Zewnętrznymi oznakami identyfikacji z satanizmem są długie włosy, czarne skórzane, nabijane ćwiekami kurtki z malowanymi na plecach lub wyszytymi wizerunkami diabła lub kozła oraz napisami będącymi wyrazem uwielbienia dla szatana, pentagram, wisiorki w postaci odwróconego krzyża, trzy szóstki oraz pozdrowienie symbolizujące rogi szatana.

Najbardziej znanym obrzędem satanistycznym jest czarna msza. Rytuał ten polega na odwróceniu i zbezczeszczeniu porządku liturgii chrześcijańskiej. Subkultura ta zyskała sobie również ponurą sławę ze względu na inne działania o charakterze przestępczym; dewastowanie cmentarzy, profanacje zwłok, kradzieże i akty wandalizmu w kościołach oraz znęcanie się nad zwierzętami. Sataniści stali się symbolem subkultury dewiacyjnej o charakterze kryminogennym.

Od około dziesięciu lat działalność satanistów w Polsce stopniowo zanika.

8. Rastafarianie

Ruch rastafarian ma charakter religijno - filozoficzny. Nazwa tego ruchu wywodzi się od imion Ras Tafari Makkonena, etiopskiego księcia, który w 1930r. został cesarzem i był później znany jako Hajle Sellasje. Zasady postępowania rastafarian to:

- nieużywanie alkoholu i narkotyków,

- spożywanie żywności czystej ekologicznie,

- wyzbycie się przemocy,

- propagowanie zasad braterstwa i równości między ludźmi,

- prowadzenie spokojnego trybu życia, wolnego od rywalizacji, agresji i stresu.

Zewnętrzną oznaką przynależności do ruchu to: akcentowanie w noszonym stroju kolorów flagi etiopskiej, włosy - „dredy”. Ulubioną muzyką rastafarian to regge.(połączenie muzyki jamajskiej, bluesa i soulu). Wykonawcą regge był Bob Marley.

Właśnie popularność tego rodzaju muzyki była jedną z przyczyn pojawienia się tej subkultury w Polsce we wczesnych latach 80.

9. Graficiarze (sprejowcy)

Mianem graffiti określa się rysunki i napisy, wykonywane w miejscach publicznych. W Polsce początki tej subkultury sięgają lat 80. Największy rozwój przypada natomiast na

początkowy okres transformacji ustrojowej. Grafficiarze najczęściej działają w grupach, w nocy. Rysunki mogą mieć charakter własnych kompozycji lub być inspirowane.

Zdaniem opinii publicznej ich działalność przynosi szkody materialne. Według grafficiarzy- rozjaśnia i ubarwia otaczający ich, szary świat.

Napisy i rysunki są swoistym wołaniem o zauważenie problemów i niepokojów młodzieży. Nocne malowanie pozwala zaspokoić potrzebę ryzyka, dostarcza mocnych wrażeń i jest okazją do wykazania się odwagą.

10. Squatersi

Nielegalnie zajmują puste niezamieszkałe budynki lub mieszkania. W Polsce subkultura ta obecna jest od lat 80. Wspólnoty funkcjonują w większych miastach. Grupy są tworzone przez młodych ludzi. Pod wspólnym dachem mieszkają zarówno osoby niechętnie nastawione do społeczeństwa dorosłych, uciekinierzy z domów rodzinnych młodzież pragnąca po prostu zakosztować niezależnego, samodzielnego życia. Wszystkich uczestników squautu łączy przekonanie, że niezależnie od zamożności, każdy ma prawo do dachu nad głową. Wspólnoty te są atrakcyjne dla nieletnich uciekinierów z placówek opiekuńczo- wychowawczych, osób, które popadły w konflikt z prawem, oraz narkomanów.

11. Metalowcy

Powstała w latach 70. subkultura metalowców wzięła swoją nazwę od ciężkiej, dynamicznej muzyki rockowej. Na wizerunek metalowca składają się długie włosy, obcisłe spodnie, skórzane kurtki, czarne T-shirty, ćwiekowane pasy, rękawiczki z obciętymi palcami. Podczas koncertów dominuje atmosfera tajemniczości i grozy, budowana za pomocą scenografii, efektów specjalnych, strojów i zachowań muzyków. Subkultura metalowców nie opiera się na żadnej spójnej ideologii. Zwykle wyróżnia się w jej obrębie dwa nurty- sataniczny i mitologiczny. W Polsce największy rozkwit tej subkultury można było obserwować w latach 80. i na początku 90.(TSA, KAT).

12. Skejci (skaterzy)

Jeżdżą na rolkach i deskorolkach. W Polsce grupy skejtów powstały pod koniec lat 80. Ich uczestnicy wywodzili się z ruchu punk. Dla członków subkultury skateboarding jest czymś więcej niż tylko sportem i zabawą - jest częścią ich stylu życia. Główne jego cechy to spontaniczność, luz i podkreślanie niezależności. Przynależność do subkultury manifestowana jest przez specyficzny ubiór: czapki baseballówki lub chustki bandanki, obszerne bluzy z kapturami, luźne podkoszulki. Sympatycy subkultury mogą sprawdzić swoje umiejętności sportowe podczas zawodów, zaopatrzyć się w specjalistycznych sklepach w sprzęt i kultową odzież.

13. Technomani

Nazwa subkultury pochodzi od stylu muzycznego, opartego na monotonnym, jednostajnym, wprowadzającym w taneczny trans rytmie. Subkultura inspirowana tego rodzaju muzyką pojawiła się pod koniec lat 80. w USA i W. Brytanii. W Polsce uzyskała popularność w

połowie następnej dekady. Oprócz fascynacji muzyką, technomanów łączy zamiłowanie do tańca oraz oryginalnych, futurystycznie zaprojektowanych strojów. Największe europejskie imprezy techno odbywają się w Niemczech, a w Polsce - W Łodzi. Ponieważ trwające kilkanaście godzin imprezy są wyczerpującym przeżyciem, młodzież używa w ich trakcie różnych substancji dopingujących.

14. Dresiarze i jumacy

Oba określenia odnoszą się do młodzieżowych subkultur dewiacyjnych, których powstanie jest efektem ubocznym procesów transformacji ustrojowej i zmian społeczno- politycznych zachodzących w naszym kraju w latach 90. Ich ulubionym strojem są dresy znanych firm, krótko ostrzyżone włosy. Dresiarze lubią się popisywać przed rówieśnikami i ostentacyjnie demonstrują swoją zamożność. Dochody czerpią z działalności przestępczej. Sami nie używają narkotyków.(jedynie amfetamina przed „ akcją”).

Większość członków subkultury to osoby o wykształceniu zawodowym lub średnim.

Jumacy to młodzi ludzie, dla których źródłem dochodu są kradzieże sklepowe dokonywane za granicą. Jumacy zwykle kradną drogie towary, które następnie sprzedają paserom. Podobnie jak dresiarze lubią imponować swoją zamożnością.

15. Hakerzy i freekerzy

Działalność subkultury hakerów może mieć zarówno charakter intelektualnej zabawy i swoiście pojmowanego sportu, nastawionego na wynajdywanie luk komputerowych w systemach zabezpieczeń; może też mieć znamiona aktywności przestępczej.

Mianem freekerów określa się młodzież świetnie obeznaną z zasadami działalności systemów telekomunikacyjnych. Członkowie tej subkultury wykorzystują swoją wiedzę, łamiąc kody telekomunikacyjne, podłączają się nielegalnie do sieci telefonicznej i dzwonią na koszt operatorów lub osób prywatnych.

16. Szalikowcy

Główne przejawy działalności subkultury szalikowców to naruszenia porządku, do których dochodzi nie tylko podczas meczów piłki nożnej, ale również przed i po spotkaniach, oraz na trasach dojazdowych do stadionów. Do chuligańskich ekscesów dochodzi najczęściej na i w pobliżu obiektów sportowych, ulicach miast, w obrębie dworców kolejowych. Można wyróżnić trzy najczęściej występujące formy negatywnych zachowań agresywnych kibiców. Są to: awantury połączone z bójkami, rzucanie niebezpiecznych przedmiotów oraz tzw. pociągi grozy. Chóralne śpiewy i wulgarne okrzyki można zakwalifikować jako wykroczenie, stanowią one jednak, przede wszystkim, naruszenie zasad fair play. Większość grup szalikowców ma ustalony repertuar kilku lub kilkunastu najczęściej wykonywanych piosenek. Zjawisko chuligaństwa na stadionach piłkarskich w Polsce ma swoje początki w połowie lat 70. Największy rozwój subkultury piłkarskich fanów przypada na lata 90. Zdecydowana większość grup szalikowców odnosi się do siebie wrogo i zwalcza się wzajemnie.

Opracowała:

Ewa Hrypińska

Bibliografia:

Subkultury młodzieżowe, Aspekty psychospołeczne - Piotrowski Przemysław, Wydanie I 2003, Wydawnictwo Akademickie ŻAK.

5

---