TEMAT: ASERTYWNOŚĆ

SPIS TREŚCI

WSTĘP ..................................................................................................................3

1. Pojęcie asertywności ........................................................................................4

2. Nauka asertywności .........................................................................................5

3. Agresywność i uległość a asertywność ............................................................7

4. Skąd się bierze brak asertywności ....................................................................9

5. Prawa asertywności ........................................................................................10

6. Terytorium psychologiczne ............................................................................12

7. Werbalne i niewerbalne aspekty asertywnego zachowania ...........................13

a). Odmawianie ..............................................................................................13

b). Obrona przed atakiem i agresją ................................................................13

c). Kiedy używać asertywnych umiejętności? ...............................................14

ZAKOŃCZENIE .................................................................................................15

BIBLIOGRAFIA .................................................................................................16

WSTĘP

Proces wielkich zmian i przewartościowań, który rozpoczął się w roku 1989 dokonał także pewnej konwersji w sferze mentalnej. Wolny rynek, konkurencja oprócz przeobrażeń ekonomicznych, silniej niż kiedykolwiek dotąd uświadomiły ludziom prawo do sukcesu. Piękne, ale tragiczne doświadczenia narodowe utrwaliły bowiem w nas mentalne schematy dalekie filozofii i pragnieniom sukcesu. Zabory, martyrologia, ale także katolicka tradycja krzyża i ofiary nie kształtowały zachowań, w których człowiek świadomie broniłby swoich praw do bycia sobą. Jak zatem stać się człowiekiem sukcesu, jak wchodzić w interakcje międzyludzkie, które umożliwiają “bycie sobą” z naszym rozmówcą, jak realizować własne cele, pragnienia i marzenia nie raniąc partnera, nie
naruszając jego indywidualności, tożsamości i terytorium? Zachowania te stanowią istotę zachowań asertywnych, twórczych, pozwalających człowiekowi
na pełną samorealizację.

Prekursorami koncepcji zachowań asertywnych byli blisko pół wieku temu dwaj behawioryści amerykańscy, Andrew Salter i Joseph Andrew.¹

Prowadzone badania w różnych krajach wykazały, że w stylu zachowań asertywnych odbijają się różnice kulturowe. Stąd też pragnienie bycia sobą jest
w różnych kulturach wyrażane różnie. Każde społeczeństwo ma szczególne,
dla siebie tylko charakterystyczne braki asertywnościowe – rodzaj problemu społecznego przejawiającego się w indywidualnych działaniach.

Rozdział 1

1. POJĘCIE ASERTYWNOŚCI

Asertywność obecnie jawi się jako nowa wartość postaw i zachowań ludzkich służących rozwojowi jednostki, ale i pomyślności ogółu. Jej hasło skrótowo sformułowane przez profesor M. Król - Fijewską “Stanowczo – łagodnie – bez lęku” ²zapewnia poczucie harmonii i psychicznego komfortu, otwiera szansę na sukces. Jest to wyzwanie naszych czasów, czasów demokracji i zarazem indywidualizmu – indywidualnego sukcesu.

Według Association for Advancement of Behavior Therapy, “zachowanie asertywne to zespół zachowań interpersonalnych, wyrażających uczucia,
postawy, życzenia, opnie lub prawa danej osoby w sposób bezpośredni, stanowczy i uczciwy, a jednocześnie respektujący uczucia, postawy, życzenia, opinie
i prawa innej osoby (osób). Zachowanie asertywne może obejmować ekspresję takich uczuć jak: gniew, strach, zaangażowanie, nadzieję, radość, rozpacz,
oburzenie, zakłopotanie itd., ale w każdym z tych przypadków uczucia te wyrażane są w sposób, który się odróżnia od zachowania agresywnego, które
wyrażając uczucia, postawy, życzenia, opinie lub prawa nie respektuje tych
samych elementów u innych osób”³.

Rozdział 2

UCZENIE SIĘ ASERTYWNOŚCI

Asertywność nie jest cechą wrodzoną, lecz wynika ona z nauczenia
się określonego sposobu i reagowania w różnych sytuacjach. Można w pewnych sytuacjach w wobec pewnych osób wyrażać swoje asertywne uczucia i praw,
z kolei w innych sytuacja i w kontakcie z innymi osobami można odczuwać
paraliżującą trudność bycia sobą.

Uczenie się asertywności – oznacza uczenie się prostych, obserwowalnych zachowań i wykorzystywanie ich w stosunkach międzyludzkich. Nie
wymaga to głębokiego wnikania w psychikę, radykalnych zmian w uczuciach,
nastawieniach i postawach. Określenie ,,proste zachowania” oznacz w tym przypadku to, że owe działania i relacje można łatwo opisać – choć czasem trudno
je natychmiast w łatwy sposób zrealizować.

Można by przypuszczać, że ,,zmienić” człowieka to znaczy zmienić jego postawę, sposób myślenia, przeżywania, a to w konsekwencji spowoduje zmianę w jego zachowaniu i w relacjach z innymi ludźmi.

Zakłada się, że zmieniając w pierwszej kolejności zachowanie, można zmienić postawę i uczucia z nią związane.

Obserwując mechanizmy uczenia się można zauważyć, że:

0. nagrody, pochwały, uznanie czyli tzw. ,,wzmocnienia” sprawiają, że mamy tendencję do powtarzania nagromadzonych zachowań,

1. karanie powstrzymuje dane zachowanie, lub je ogranicza, zmienia,

2. gdy na stałe znikają ,,wzmocnienia,” to trwałe usunięcie nagród powoduje,
   że dane zachowanie znika,

3. “wzmocnienia” mogą pochodzić z otoczenia zewnętrznego lub z “wewnątrz” człowieka,

4. te nagrody pochodzenia wewnętrznego to, na przykład, dobre samopoczucie, duma, zadowolenie z siebie, satysfakcja wewnętrzna, radość, uczucie szczęścia, uczucie ulgi po przebrnięciu trudności.

Dzięki uczeniu się, trenowaniu asertywności, możemy zyskać większą kontrolę na własnym zachowaniem, rozdzielając sobie samemu, owe pochodzące z naszego wnętrza, nagrody i kary. Stwarza to szansę aktywnego działania,
lepszego radzenia sobie w życiu, unikania załamań i rezygnacji wywołanych przez, na przykład, niesprawiedliwą krytykę czy oceny innych.

Oczywiście opinia otoczenia na nasz temat jest źródłem cennych informacji o nas samych i naszym działaniu, lecz brak odpowiednich proporcji w kierowaniu się tą zewnętrzną i własną opinią bywa szkodliwe czy wręcz zabójcze dla własnych pomysłów, inicjatyw i działań.

Zachowania asertywne zwykle podnoszą naszą samoocenę. Herbert FENSTERHEIM, jeden z twórców treningu asertywności, radzi nam, że “jeżeli masz wątpliwości, czy dane zachowanie jest asertywne, sprawdź, czy choć
odrobinę zwiększa ona twój szacunek dla samego siebie. Jeżeli tak, jest to
zachowanie asertywne.”⁴ Ważne jest też, by pamiętać, że gdy nie określamy
samodzielnie swych praw, inni zrobią to za nas wyznaczając nam rolę.

Rozdział 3

AGRESYWNOŚĆ I ULEGŁOŚĆ A ASERTYWNOŚĆ

Często tak bywa, że z asertywnością jest mylona agresywność. W przypadku zachowań agresywnych sytuacje są postrzegane jako pole walki, a celem staje się wygrana własna i przegrana, pokonanie innych.

W zachowaniach agresywnych respektujemy własne prawa lekceważąc jednocześnie prawa innych. Nie liczymy się z innymi, nie słuchamy ich, podejmujemy decyzje bez uwzględnienia praw innych. Zdarza się, że dominujemy nad innymi upokarzając ich. W głosie pobrzmiewa wtedy pogróżka, kpina, sarkazm, ton głosu jest często napastliwy, hałaśliwy. Mierzymy rozmówcę wrogim spojrzeniem. Grozimy palcem, czasem atakujemy fizycznie.

Z kolei uległość jest respektowaniem praw innych przy jednoczesnym lekceważeniu praw własnych. Zachowania uległe cechuje to, że interesy innych osób stawiamy ponad własnymi, często rezygnując z własnych dążeń, pragnień
i potrzeb.

Lekceważąc prawa własne zachowujemy się w sposób nieuczciwy,
deklarujemy coś ulegle, a co innego robimy. Rezygnujemy z przedstawienia własnych potrzeb, odczuć i poglądów. Kumulujemy w sobie wiele spraw, co powoduje nagromadzenie się złości i wewnętrznych urazów.

Asertywność to respektowanie własnych praw przy jednoczesnym
respektowaniu praw innych. Oznacza to obronę własnych praw przy uznaniu praw innych, wyrażanie swoich potrzeb, poglądów i odczuć. Gdy zachowujemy się asertywne nasze stosunki z innymi ludźmi cechuje wiara w siebie.

Agresywne zachowanie często prowadzi do starcia, wywołuje agresywną odpowiedź. Zachowując się agresywnie ryzykujemy, że:

• popadniemy w konflikty,

• stracimy szacunek dla siebie,

• stracimy szacunek dla innych,

• ludzie będą się czuli przy nas zagrożeni,

• będziemy nie lubiani,

• dojdzie do przemocy,

• osiągniemy rezultaty odwrotne do zamierzonych,

• narazimy się na stres.

Dlaczego więc ludzie zachowują się agresywnie? Dlaczego my i inni bywamy agresywni? Otóż jest wiele powodów. Boimy się, że nie dostaniemy
tego o co się staramy, nie wierzymy w siebie, sprawdziliśmy, że to wcześniej
poskutkowało, chcemy zademonstrować swoją władzę, chcemy wyładować złość, chcemy go uprzedzić – atakując jako pierwsi, wyrażamy swoje rozczarowanie, gdy nie spełniają się nasze oczekiwania.

Zachowania uległe również stwarzają pewne ryzyko. Uległość często prowadzi do tego, że:

• tracimy poczucie własnej wartości,

• czujemy się skrzywdzeni, źli na innych,

• jesteśmy sfrustrowani,

• zachęcamy innych do dominacji,

• wybuchamy nagle agresywnie na skutek skumulowania przykrych uczuć,

• nie osiągamy tego co chcemy,

• jesteśmy wykorzystywani przez innych.

Dlaczego zachowujemy się więc ulegle? Ponieważ często boimy
się utraty aprobaty ze strony innych, boimy się reakcji otoczenia, uważamy, że to jest właściwe, grzeczne zachowanie. Czasem chcemy uniknąć konfliktów, kłótni, zabezpieczamy się przed spodziewanym atakiem, chcemy manipulować innymi ludźmi.

Z asertywnością również wiąże się pewne ryzyko. Mianowicie, gdy działamy asertywnie ryzykujemy, że:

• będziemy nie lubiani przez niektórych ludzi za to, że wyrażamy swoje
  odczucia,

• otrzymamy etykietkę człowieka idącego przez życie przebojem,

• zmienią się nasze relacje z innymi ludźmi,

• będziemy spotykali się z reakcjami zdziwienia i zaskoczenia,

Jeśli jednak podjęliśmy ryzyko bycia asertywnym, stwarzamy możliwość pojawienia się wokół nas pozytywnych zmian i przychylnych nam reakcji, takich jak:

• prawdziwe zbliżenie się do innych ludzi,

• lepsze poznanie siebie i innych,

• wyrazy podziwu, pochwały otoczenia,

• samorealizacji, zadowolenie, radość,

• uzyskanie tego co chcemy,

• mniej stresów i frustracji,

• lepsza kondycja psychiczna i fizyczna,

• doznawanie sympatii i przyjaźni,

• uczucie, że świat jest lepszy, mniej zagrażający, bardziej nam przyjazny
  a ludzie milsi i bardziej nam uprzejmi niż przedtem.

W przypadku uległości i agresji można mówić o braku szacunku. W uległości dla siebie, w agresji dla innych i dla siebie. Asertywność wzmacnia szacunek dla innych, zwiększa też szacunek dla samego siebie.

Często w kontaktach z innymi ludźmi pragniemy, by zmienili swój stosunek do nas, swoje zachowanie wobec nas. Asertywność to dobre narzędzie
do spowodowania takiej zmiany.

Człowiek asertywny swobodnie ujawnia innym siebie, otwarcie wyraża swoje myśli, uczucia i pragnienia. Czyni to w sposób uczuciowy, bezpośredni, śmiało i bez paraliżującego lęku. Jest aktywny, nie czeka na cud, akceptuje swoje ograniczenia, niezależnie od tego czy w danej sytuacji udało mu się odnieść sukces, czy też nie.

Potrafi powiedzieć “nie”, zażądać czegoś co mu się należy, nie lęka
się nadmiernie oceny, krytyki, odrzucenia. Pozwala sobie na błędy i potknięcia, dostrzegając swoje sukcesy i mocne strony. Gdy jest w centrum uwagi potrafi działać bez lęku. Akceptuje zmiany w sobie i u innych. Potrafi osiągać porozumienia, jak również potrafi dochodzić i egzekwować swoje prawa.

Rozdział 4

SKĄD SIĘ BIERZE BRAK ASERTYWNOŚCI?

Jest to związane z poczuciem bezpieczeństwa. Każdy z nas może czerpać z różnych źródeł własne poczucie bezpieczeństwa. Dla dorosłego człowieka
może to być:

1. Oparcie bezpieczeństwa na źródłach z wcześniejszych etapów rozwoju;

• bezwarunkowa akceptacja rodziców ( w życiu dorosłym opieranie się jedynie na niej wywołuje ciągłe poczucie krzywdy, żal do świata, swobodne czerpanie z tego źródła jest niemożliwe – podlega oczywistym ograniczeniom),

• identyfikacja z grupą rówieśników ( jeżeli ktoś zatrzymuje się na tym
  źródle bezpieczeństwa, to staje się osobą skoncentrowaną na tym, co o niej pomyślą inni, a nie na tym czego naprawdę chce ).

2. Budowanie swojego bezpieczeństwa w głębokim związku z inną osobą lub
   z kilkoma osobami ( koncentracja głownie na tym źródle daje większą wolność, lecz może też wywołać silny lęk przed odrzuceniem przez tę osobę, lub te osoby ).

3. Poczucie bezpieczeństwa oparte o szacunek dla samego siebie – jest to równoważne z asertywnością.

Zarówno życie z poczuciem krzywdy i żalu do świata, że nie daje nam bezwarunkowej akceptacji, bez zastrzeżeń, ograniczeń, koncentrowanie się na bym, co powiedzą inni, jak i powstrzymanie się od działania w obawie przed odrzuceniem – to główne przyczyny braku asertywności.

Rozdział 5

PRAWA ASERTYWNOŚCI

Uznanie tego, że mamy prawo wyrażać swojej potrzeby, chęci i uczucia w stosunku do innych osób ma zasadnicze znaczenie i wynika z definicji zachowania asertywnego. Mamy tu wyraźne odwoływanie się do podstawowych praw człowieka.

Prawa asertywne to według Herberta FENSTERHEIMA, prawa każdego człowieka. Określił on, że jako człowiek:

1. Masz prawo do wyrażania siebie, swoich opinii, potrzeb, uczuć – tak długo, dopóki nie ranisz innych.

2. Masz prawo do wyrażania siebie – nawet, jeśli rani to kogoś innego – dopóki twoje intencje nie są agresywne ( są asertywne ).

3. Masz prawo do przedstawienia innym swoich próśb – dopóki uznajesz, że oni mają prawo odmówić.

4. Są sytuacje, w których kwestia praw poszczególnych osób nie jest jasna.
   Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania tej sytuacji z drugą osobą.

5. Masz prawo do korzystania ze swoich praw.

Te pięć stwierdzeń stanowi podstawę trenowania umiejętności asertywnych. Zawierają one ważne treści dotyczące praw każdego człowieka. Zdarzają się takie sytuacje, gdy znamy swoje prawa i korzystamy z nich. Wielu ludzi znając swoje prawa, nie potrafi jednak, w praktyce z nich korzystać, co stwarza
sytuację, jakby w rzeczywistości ich nie posiadali.

Często nie zdajemy sobie sprawy, że sami pogwałcamy nasze własne prawa. Pomocne bywa wtedy zwrócenie się do innych, by nam to uprzytomnili, jeśli będą świadkami łamania naszych praw przez nas samych. Musimy pamiętać o tym że jako ludzie mamy prawo:

• popełniać błędy,

• sami ustalać swoje cele,

• samodzielnie podejmować decyzje,

• odpowiadać “nie” na prośby,

• dbać o siebie,

• być sobą,

• bronić swoich praw,

• pytać i szukać informacji,

• być dla siebie autorytetem,

• zastanawiać się,

• wahać się,

• zmieniać zdanie,

• prosić o różne rzeczy,

• być traktowanym z szacunkiem,

• dobrze myśleć o sobie,

• wypowiadać swoje opinie,

• wyrażać swoje uczucia i pragnienia,

• być smutny, wesoły, zły,

• masz prawo do wszelkich uczuć,

• być taki jaki jesteś,

• mieć własne zdanie na swój temat,

• być zakłopotany,

• masz prawo być asertywny,

• masz prawo nie być asertywny.

Niejednokrotnie zdarza się, że wiele osób rezygnuje z własnych praw,
z wymienionych już, lub innych własnych powodów, bądź wręcz nie przyznaje sobie prawa do swoich praw. Częstokroć wynika to z nieumiejętności, pozwolenia sobie na słabość, popełnianie błędów czy po prostu zaakceptowania siebie,
ze świadomością, że nikt z nas nie jest doskonały.

Rozdział 6

TERYTORIUM PSYCHOLOGICZNE

Najważniejszym osobistym prawem człowieka jest jego prawo do bycia sobą. Każdy ma swoje prawa indywidualne i każdy człowiek ma swoje terytorium psychologiczne – to wszystko co w sposób podstawowy zależy od niego
i należy do niego.

Terytorium psychologiczne obejmuje nasze plany, dążenia, opinie,
potrzeby, motywy działania, pragnienia, sądy i przekonania. To także nasze uczucia, myśli wspomnienia i marzenia.

W obrębie naszego psychologicznego terytorium mieszczą się też nasze pieniądze i plany ich wydawania, nasz czas, nasza przyszłość, nasze prywatne
terytorium życia – a więc nasze mieszkanie, to także nasze decyzje, sukcesy
i niepowodzenia.

Gdy inni ludzie oceniają nas, atakują, narzucają nam swoją wolę, decydują z nas w naszych sprawach, odmawiają nam praw, wprowadzają znaczące dla nas zmiany nie licząc się z nami, dysponują przedmiotami i środkami będącymi naszą własnością bez naszej zgody, a także planują nasz czas – często dochodzi do ich wtargnięcia w nasz terytorium psychologiczne.

Czujemy się wtedy pod presją, bywamy spięci, sparaliżowani, złościmy się, nie wiemy jak zareagować.

W odpowiedzi niekiedy ulegamy, poddajemy się zewnętrznej presji, kiedy indziej obrażamy się i zamykamy się w sobie. Zachodzi taka obawa,
że będziemy działać w podobny sposób, chcąc się odpłacić tym samym – wtargniemy w czyjeś terytorium psychologiczne. Skutki takiego postępowania
są łatwe do przewidzenia.

Ważne jest abyśmy pamiętali, że mamy absolutnie niezbywalne prawo do tego by posiadać własne terytorium i prawo do tego by go bronić.

Rozdział 7

WERBALNE I NIEWERBALNE ASPEKTY ASERTYWNEGO ZACHOWANIA

Porównując język werbalny z tzw. “mową ciała”, czyli językiem niewerbalnym, trzeba przyznać, że ten drugi jest dość ubogi. Zwykle przekazu niewerbalnego używamy do komunikowania naszych uczuć, sympatii i skłonności. Komunikat niewerbalny na ogół podkreśla albo zaprzecza uczuciom komunikowanym werbalnie.

Aby nasza komunikacja, porozumiewanie się były skuteczne, konieczne jest uzyskiwanie jak największej zgodności między komunikatem werbalnym
a niewerbalnym. Ma to szczególny związek z zachowaniem asertywnym, gdyż czytelność i jednoczesność komunikatu ma ogromny wpływ na skuteczność podjętego działania.

a). Odmawianie

Odmawianie – mówienie “nie”, gdy jesteśmy o coś proszeni, jest często ogromnie trudne. Są sytuacje, w których jedni odmawiają z łatwością, inni zaś pocą się i męczą próbując dać odpowiedź negatywną. Niektórzy z nas w pewnych okolicznościach mogą to zrobić bez żadnych problemów, w innych zaś
nie potrafią odmówić, choć naprawdę tego pragną. Często niewerbalne znaczenie ma fakt, kim jest dla nas osoba czy osoby proszące.

Czasem ważnym czynnikiem jest sposób proszenia. Zwykle też to o co ktoś nas prosi, a także szereg okoliczności towarzyszących całemu zdarzeniu.

Przy asertywnej odmowie należy pamiętać, że ma być czytelna, stanowcza, jasna i uczciwa. Jednoczesna, szczera i uczciwa odmowa ma ogromne walory. Przede wszystkim jesteśmy szczerzy wobec innych, mówimy im uczciwie
o sobie, traktujemy ich poważnie, z szacunkiem, nie próbujemy ich okłamać. Stwarza to dobry grunt do dalszego negocjowania, jeżeli chcemy i możemy
zaproponować coś innego.

Stając otwarcie przed drugą osobą mamy szansę, że obie strony zakończą rozmowę w poczuciu lepszego zrozumienia. Czasem odmowa sprawi komuś przykrość, lecz mimo to mamy do niej prawo, jeżeli nasze intencje są asertywne.

b). Obrona przed atakiem i agresją

W otaczającej nas rzeczywistości, często czujemy się zagrożeni.
Obawiamy się ataku, napaści, przypisujemy innym agresywne intencje. Wiele razy nasze przeczucia sprawdzały się. Staliśmy się obiektami agresji otoczenia. Często uległość i bierność, mogą być przyczyną ataku. Mamy tu na myśli agresję fizyczną, słowną jak i różne formy wtargnięcia w nasze psychologiczne terytorium. Jak się przed tym bronić?

Możliwości jest wiele. Często jest to ucieczka, rozpaczliwe wołanie, uniknięcie bezpośredniej konfrontacji, poszukiwanie sojuszników, rozmowa
telefoniczna zamiast bezpośredniego spotkania, list zamiast osobistych wyjaśnień itp. Czasem jest to zbliżenie do czegoś lub kogoś kto stanowi w naszym odczuciu źródło zagrożenia. Przez niewidoczne, słabo zaznaczone granice łatwo możemy zostać zaatakowani.

Zachowując się asertywne, umacniamy i określamy nasze granice. Dzieje się tak, gdy bronimy swych praw, gdy żądamy tego, co nam należne, gdy odmawiamy, gdy jasno informujemy innych, na co się godzimy, a na co nie. Gdy ujawniamy swoje oczekiwania, myśli, uczucia, poglądy. Nasz obraz jest wtedy
w oczach innych bardziej czytelny, spójny, jednoznaczny, łatwiej się do niego ustosunkować, wiadomo jakie są konsekwencje różnych działań.

Mówienie “nie”, egzekwowanie praw i wyrażanie życzeń, manifestowanie swych uczuć w sposób odważny i otwarty, wyrażanie gniewu, złości, powoływanie się na reguły obowiązujące na danym terenie, wreszcie powoływanie się na osoby lub przepisy, instytucje i korzystanie z ich bezpośredniej lub pośredniej pomocy to różne sposoby obrony.

c). Kiedy używać asertywnych umiejętności?

Jak określić okoliczności i sytuacje, w których należy stosować umiejętności asertywne? Zanim podejmiemy decyzje, warto zastanowić się nad:

1. sytuacją – w jakiej znaleźliśmy się, co nam w niej odpowiada, czy nasze prawa są zagrożone? Co możemy zyskać i jakie mogą być koszty naszego asertywnego zachowania?

2. miejscem – najlepsze do stosowania asertywności, to te miejsca, w których czujemy się bezpieczni, związane z naszym terytorium psychologicznym. Dobre do tego są miejsca, w których rozgrywają się nasze prywatne kontakty. Jeżeli jest to miejsce tzw. publiczne można używać asertywności
   o ile oceniamy, że ma to znaczenie dla nas samych i naszych relacji z osobami, na których nam zależy, obecnych przy danym zdarzeniu.

3. czasem – jednym z celów asertywności jest bezpośrednie działanie, tuż
   po pojawieniu się problemu.

4. relacjami jakie łączą nas z partnerem – w sytuacji, gdy jesteśmy w relacji podrzędnej ( wobec szefa, pracodawcy itp. ), mądrzej jest czasem zrezygnować z asertywności – wobec osób, które mają nad nami władzę.

Reasumując należy powiedzieć, że wybór asertywnego zachowania
się jest sprawą indywidualną każdego człowieka. To każdy z nas zdecyduje, czy w danej sytuacji chce być asertywny i czy to zrobi. To nasze prawo. Mamy
prawo być asertywnymi i mamy prawo również by zachować się nieasertywnie, zawsze gdy tego chcemy.

Musimy również pamiętać o tym, że wybór zależy od naszej oceny. Każdą sytuację, każde konkretne okoliczności trzeba rozpatrywać w kontekście ich realnych składników, by móc podjąć indywidualną decyzję. Nie ma idealnych recept pozwalających podejmować działania według jednego schematu. Ocena i decyzja to kluczowe procesy asertywności.

ZAKOŃCZENIE

Umiejętność bycia asertywnym to sztuka otwartego wyrażania swoich myśli, uczuć, przekonań, bez lekceważenia uczuć i poglądów innych ludzi.
To także umiejętność stanowczego, śmiałego, zdecydowanego i uczciwego
zachowania. Nie chodzi tu jednak o zarozumiałość, upór, postrzeganie różnych sytuacji jako pola walki, ani oto by prowadzić grę “ja wygram – ty przegrasz”. Asertywność umożliwia w wielu sytuacjach obronę własnych praw, swoich
granic, realizowanie własnych celów i zamierzeń bez łamania praw i naruszania granic innych ludzi.

W sytuacjach konfliktowych asertywne zachowanie daje szansę rozwiązania konfliktu bez rezygnowania z własnej godności i uznanych przez nas
wartości.

Asertywność, to także skuteczne odmawianie, proszenie, wyrażanie
własnych opinii. Nie jest to nasza wrodzona umiejętność, lecz każdy może
ją ćwiczyć, może nauczyć się zachowania asertywnego.

W pewnych sytuacjach zdecydowanie lepiej być asertywnym niż
w innych, zdarza się, że wobec niektórych osób, w niektórych okolicznościach,
odczuwamy ogromną trudność w zastosowaniu umiejętności asertywnych, mamy problem z wykorzystaniem własnych możliwości i zasobów. To naturalne.

Asertywność jest, mimo wszelkich trudności, ogromnie cenną umiejętnością, gdyż pozwala w pełni wyrażać siebie w kontakcie z innymi, być sobą
w różnych sytuacjach naszego życia.

BIBLIOGRAFIA

1. Encyklopedia Psychologii, red. W Szewczuk., K. Żygulski, Agresja, wyd. Fundacja Innowacja, Warszawa 1998.

2. J. Gut, W. Haman, Docenić konflikt, wyd. “Kontrakt”, Warszawa 1993.

3. Jak żyć z ludźmi?, wyd. Agencja Informacji Użytkowej, Warszawa 1998.

4. M. Król – Fijewska, Stanowczo, łagodnie, bez łęku, wyd. “Intra,”
   Warszawa 1993.

5. M. Król – Fijewska, Trening asertywności, wyd. Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa 1993.

6. G. Lindenfield, Asertywność czyli jak być otwartym, skutecznym
   i naturalnym, wyd. RAVI, Łódź 1995.

7. Nowe kierunki w psychoterapii, red. M. Lis – Turlejska, 1979, zeszyt nr 13.

8. S. Ray, Zasługuję na miłość, Nowiny 1990 nr 5/6.

1 M. Król – Fijewska, Trening asertywności, Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa 1993, s. 6.

2 M. Król – Fijewska, Stanowczo, łagodnie, bez łęku, wyd. “Intra,” Warszawa 1993.

3 M. Król – Fijewska, Trening asertywności, Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa 1993, s. 9.

4 M. Król – Fijewska, Trening asertywności, Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa 1993, s.84.