Filozofia człowieka

• Antropologia filozoficzna

• Stworzona na przełomie XIX i XX wieku przez Maxa Schellera.

• Jej treść stara jak sama filozofia, a nawet starsza.

HOMO

• Sapiens

• Ludens

• Politicus

• Faber

• Credens

• Socialis

Człowiek

• Cielesność

• Biologia

• Physis

• Seksualność

• Duchowość

• Rozum

• Wola

• Emocje

• Ethos

Człowiek

• = OSOBA

Człowiek

• Życie

• Kim jestem?

• Skąd pochodzę?

• Dokąd zmierzam?

• Śmierć

• Jaki jest jej wymiar?

• Co jest poza nią?

Seksualność w Grecji

Seksualność w Grecji

• Dualizm cielesno – duchowy.

• Pitagorejsko – platońska koncepcja spokoju duszy i cielesnego więzienia.

• Redukcja społeczna kobiet.

• Kult Bogini Matki jest kultem zachodnim (świat celtycki), przejętym przez świat grecki w micie o Demeter.

• Kwestia homoseksualizmu.

Seksualność judaistyczna

Seksualność judaistyczna

• W Biblii mówi się o radości obcowania płciowego, w szczególności w aspekcie płodności.

• Tło historyczne (przetrwanie narodu)

• Zwalnianie na rok młodożeńców ze służby wojskowej

• Lewirat (wdowy zapładniane przez szwagrów)

Seksualność chrześcijańska

Seksualność chrześcijańska

• Nowy Testament uznaje obcowanie płciowe za pozytywne, w szczególności w aspekcie małżeńskim, ale również w kontekście miłości bliźniego, byleby nie stało się celem nadrzędnym samo w sobie.

• Połączenie myśli chrześcijańskiej z grecką (platońską) owocuje zepchnięciem cielesności w stronę zła.

• Płciowość w wyniku grzechu pierworodnego wymknęła się kontroli rozumu – stała się czystą żądzą.

• Akt płciowy jest dozwolony w obrębie rodziny (małżeństwa), pod warunkiem braku umyślnego ubezpłodnienia

Seksualność chrześcijańska

• W przeciwieństwie do Augustyna, Tomasz pochwala obcowanie płciowe, jednak pod warunkiem celu, jakim jest prokreacja

• Uznanie przyjemności jako celu aktu płciowego, w obrębie małżeństwa jednakże.

• Każda aktywność seksualna nie prowadząca potencjalnie do prokreacji nie jest moralnie uznawana.

• Krytyka podkreśla nie uwzględnienie prawa naturalnego, lecz podporządkowanie go prawom narzuconym.

Seksualność chrześcijańska
w wersji złagodzonej

• Seks jest dopuszczalny poza omówionymi warunkami, jeśli towarzyszą mu miłość i intymność.

• Oparte jest to na założeniu, że seks stanowi integralną część ludzkiej natury, będąc wyrazem osobowości, której miłość jest jednym z najważniejszych elementów

• Seks bez miłości dehumanizuje i rozbija osobowość odzierając człowieka z godności.

Umowa (libertarianizm)

Teorie umowy

• Prawo do zawierania umów jest niezbywalną częścią ludzkiej wolności.

• Seks jest zatem dobry pod warunkiem obopólnej zgody

• Istotna jest jednak autonomia wyboru i zdolność wyboru (zatem posiadanie dojrzałej wolnej woli)

• Krytyka mówi o nierówności szans, poprzez role i status społeczny

Libertarianizm kantowski

Modyfikacja kantowska

• Żadna z [istot rozumnych] nie powinna nigdy traktować ani sama siebie ani nikogo innego jako środka lecz jako cel sam w sobie.

• Każda jednostka uprzedmiotawiająca kogokolwiek dla jakichkolwiek celów postępuje źle.

• Zgodność z moralnością nie oznacza jednak konieczności podejmowania czynu (ani nawet zalecenia go).

• Krytyka mówi o sprowadzaniu seksu do kalkulacji, do swoistych „negocjacji handlowych”.

Koncepcje lewicowe

Marks i Engels

• Stosunki płciowe w rodzinie burżuazyjnej oparte są na niesymetrycznych relacjach związanych z zależnościami ekonomicznymi.

• Wierność ze strony kobiet umotywowana jest zależnością ekonomiczną, której z drugiej strony nie ma.

Feministki

• Związki seksualne są podszyte zależnością kulturową – dominacją mężczyzn nad kobietami. Są również niejako ich symbolem

• Wyzwolenie się z dominacji związane jest również z umiejętnością zaspokojenia potrzeb w obrębie własnej płci (wersja skrajna – mężczyźni są w tej sferze w ogóle niepotrzebni).

• Tradycyjna rola partnerki uniemożliwia pełne poznanie własnych potrzeb.

• Fałszywa świadomość kobiet powoduje pozorne przyzwolenie na umowę o dobrowolności seksu.

Seksualność humanistyczna

Seksualność humanistyczna

• Jest wynikiem przełamania seksualności jako tabu społeczno – kulturowego

• W roku 1938 opublikowano tzw. „Raport Kinseya” będący wynikiem badań empirycznych przeprowadzonych na grupie 5500 kobiet amerykańskich

• Efektem było sformułowanie przez Rene Guyona prawidłowości działań seksualnych

Rene Guyon

• Narządy płciowe nie są niczym wstydliwym. Wstyd seksualny to kulturowa, lecz w zasadzie prymitywna konwencja.

• Zaspokajanie potrzeb seksualnych służy osiąganiu rozkoszy, która również nie jest niczym wstydliwym. Nie ma nic wspólnego z moralnością i godnością obu partnerów.

• Zaspokajanie seksualne jest wynikiem działań fizjologicznych, więc nie przynosi wstydu żadnej ze stron.

• Akt seksualny jest prawidłowy niezależnie od celu, jakim może być prokreacja lub po prostu osiąganie rozkoszy – sposób jego spełnienia jest naturalny i zależy od preferencji stron. Warunkiem jest dojrzałość partnerów, wolność wyboru, brak przemocy i oszustwa.

• Higiena seksualności jest sprawą nauki i osobistej odpowiedzialności człowieka.

Rozum

• W tradycji kulturowej rozum jest tym, co definiuje człowieka

• Arystoteles: animal rationale.

• Rozum – rozumność – myślenie – świadomość

Rozum

?

Myślenie ludzkie

Jest najbardziej złożoną czynnością, jaką wykonują istoty ludzkie. Polega ono na operowaniu symbolami reprezentującymi materialne elementy środowiska. Jest ono przekształcaniem tego, co istnieje poza nami, w doświadczanej przez nas rzeczywistości, na to, czym było niegdyś (historia i geneza); z czym może się wiązać (skojarzenia, kategorie, tożsamość); czym może się stać (przyszłość). Myślenie pozwala więc wykroczyć poza percepcję.

Myślenie ludzkie

• Jest złożone

• Jest wieloobjawowe

• Jest podmiotowe

• Jest intencjonalne (przedmiotowe)

Myślenie: działanie, czy bierność?

• Wg Hannah Arendt myślenie to akt kontemplacji.

• Kontemplacja to spokój podczas gdy aktywność to działanie.

• Myślenie zaś nie jest przejawem aktywności, lecz bierności.

• Dopiero może ono wywołać aktywność.

Myślenie- działanie czy bierność?

• Dwie sfery:

• Animalna (związana z działaniem)

• Mentalna (związana z rozumowaniem)

Myślenie

• Stwarza odrębny świat

• Może być narzędziem nauki

• Może być źródłem dialogu wewnętrznego

• (od Sokratesa do filozofii dialogu)

Świadomość

• Jest to specyficzna dla człowieka cecha przeżycia, ujawniająca się jako doznanie określonej treści.

• Jest zatem intencjonalna – nakierowana na przedmiot

• Szczególnym zaś i specyficznym dla człowieka rodzajem przedmiotu jest ona sama.

Świadomość

• Aktowa:

• np. akt poznania, akt decyzji, akt wyobrażenia sobie czegoś.

• Nieaktowa:

• np. nastrój, czysto bierne doznanie wrażenia, świadomość tła tego, co aktowo dane.

Samoświadomość

• Jest świadomością samej siebie.

Samoświadomość

• Introspekcja, czyli obserwacja i analiza aktualnej zawartości własnej świadomości określana jako doświadczenie wewnętrzne i odróżniana od doświadczenia zewnętrznego — ekstraspekcji, którego przedmiotem są zjawiska świata zewnętrznego;

• Refleksja, rozumiana jako zwrócenie się myśli ku sobie samej, skoncentrowanie się na własnych stanach psychicznych dla przeanalizowania oraz śledzenia ich ewolucji;

• Intuicja, czyli bezpośrednie poznanie czegoś, którego wiarygodność jest zawarta w nim samym i nie wymaga innych dowodów;

• Redukcja fenomenologiczna — metoda dostępu poznawczego do świata czystej podmiotowości, polegająca na radykalnej zmianie nastawienia, w jakim przebiega naturalne wewnątrzświatowe doświadczenie, poprzez uchylenie generalnej tezy o istnieniu świata jako bytowo odrębnego i stojącego wobec podmiotu poznającego.

FENOMENOLOGIA

Fenomenologia

• Fenomen – zjawisko

• Jest próbą odpowiedzi na kartezjańskie pytanie o pewność poznania

Fenomenologia

• Edmund Husserl

Fenomenologia

• Zawieszenie sądów o świecie zewnętrznym – fenomenologiczne epoche.

• Ejdos

• Rozróżnienie istoty i istnienia

• Ejdos poznajemy bez udziału sądów egzystencjalnych

Fenomenologia

• Wariacje uzmienniania

• Fenomenologiczny = zjawiskowy (będący zjawiskiem – zmysłowym bądź racjonalnym odbiciem umysłowym)

Sigmund FREUD (1856-1939)

Freud

• Id („ono”) to sfera pierwotnych popędów — w jej skład wchodzą popędy życia, czyli przede wszystkim popęd seksualny, oraz popędy śmierci — skłonność do autodestrukcji, przejawiająca się zwykle jako agresja zwrócona na zewnątrz przeciw obiektom zastępczym.

• Ego („ja”, jaźń) tworzy się, ponieważ zaspokojenie potrzeb organizmu wymaga stosownych działań w obiektywnym, rzeczywistym świecie, musi tutaj zatem zachodzić odróżnienie tego, co w umyśle od tego, co w świecie zewnętrznym.

• Superego (nadjaźń) — wewnętrzna reprezentacja tradycyjnych wartości i ideałów społeczeństwa, przekazywanych dziecku w świadomym wychowaniu.

Freud

• Filozofia jest krytyczna wobec podświadomej działalności umysłu.

PODMIOT

Podmiot

• Logika – podmiot jest tym, o czym orzeka się w zdaniu i czemu przysługują określone orzeczenia (predykaty).

• Ontologia – podmiot to substrat, nosiciel własności. To substancja dla tych wszystkich cech, które są akcydensami – nie mogą istnieć samoistnie.

• Epistemologia – podmiot to istota poznająca, w przeciwieństwie do przedmiotu.

Podmiot

• W filozofii człowieka to bytowość człowieka charakteryzująca się świadomością i wolnością.

• Podmiot to siedlisko godności osobowej.

• Pojęcie najbliższe pojęciu „JA”

Podmiot – koncepcje tożsamości osobowej.

• Substancjalistyczna

• Asubstancjalistyczna

• Relacjonistyczna

Koncepcja substancjalistyczna

• Najstarsza, wywodzi się od Boecjusza
  (V w n.e.)

• Osoba to indywidualna substancja o rozumnej naturze, stąd też jest to kategoria stosowana do człowieka, anioła i Boga.

• Osoba zależna jest tu od przynależności do gatunku.

Koncepcja asubstancjalistyczna

• John Locke (XVII w.)

• Wyraz osoba oznacza (…) istotę myślącą i inteligentną, obdarzoną rozumem i zdolnością refleksji; istotę, która może ujmować siebie myślą jako siebie samą, to znaczy: jako tę samą w różnych czasach i miejscach myślącą rzecz.

• Osoba jest uzależniona od faktu posiadania świadomości – nie jest to substancja, lecz strumień myśli i świadomości.

Koncepcja relatywistyczna

• Pierre Theilard de Chardin (XX w.)

• Osobę da się określić przez wskazanie jej relacji z Bogiem, „ty”, społeczeństwem, własnymi przeżyciami czy też ze sobą przez świadomość własnej wolności.

• Osoba jest tu wiązana raczej z wolą odróżnienia się od przedmiotu, a jednocześnie nawiązującą kontakt.

NOOSFERA

• W odróżnieniu od biosfery jest to sfera rozumności człowieka.

• W świetle relacjonizmu ludzie-osoby zwykle kierują się w swoim życiu określonymi wartościami czy też odczuwają potrzebę życia zgodnie z pewnymi standardami moralnymi — pragną dobra, prawdy, piękna i sprawiedliwości, czują się wolni i odpowiedzialni za własne czyny.

• Dzisiejszy człowiek postrzegany jest jednak jako podmiot niezdolny do ponoszenia odpowiedzialności za swe działania, skłonny traktować innych ludzi tak, jak rzeczy (przedmiotowo) czy też możliwości (jako środki do osiągnięcia określonego celu). Tworzona przez człowieka kultura opisywana jest jako krążenie komunikatów bez nadawców i bez adresatów w świecie symulacji i pozoru.

Jean Baudrillard

• Nadawanie sensów i wartości przychodzi dzisiaj od przedmiotów, to one (nowe modele samochodów, telefonów, komputerów) tworzą bowiem „grę symulacji” — symulują zarówno potrzeby, jak i sposoby ich zaspokajania.

• Człowiek epoki globalnej gubi swą podmiotowość.

• Jest ona oderwana od binarnego postrzegania wartości poprzez dodanie fikcji:

• Piękne – brzydkie /modne

• Dobre – złe / opłacalne

• Prawda – fałsz / relatywność

Relacja podmiot - przedmiot

• Filozofia Hegla:

Przyroda

Relacja podmiot - przedmiot

• Relacja opozycyjna (strukturalizm)

• Relacja tożsamościowa (heglizm)

• Relacja równoległa (filozofia dialogu)

Filozofia dialogu

• Martin Bubber

• Emanuel Levinas

• Relacja JA – TY konstytuuje naszą tożsamość, potwierdza nasze istnienie.

• CZY TYLKO CZŁOWIEK JEST PODMIOTEM?

WOLA

Wola

• Zdolność do świadomego i celowego kierowania swoim postępowaniem, do podejmowania decyzji odnośnie realizacji lub zaniechania określonych działań i zachowań.

Wola implikuje:

• Uświadomienie sobie motywów postępowania,

• Zastanowienie,

• Podjęcie decyzji,

• Wykonanie.

WOLA ≠ CHCENIE

• Wola = Wolność (św. Augustyn)

• Wola = Wybór (Dobra Wola u Kanta)

• Wola = Chcenie (Schopenhauer)

Fryderyk Nietzsche

1844 - 1900

Fryderyk Nietzsche

• Filolog klasyczny wychowany w protestanckiej rodzinie, głównie przez kobiety.

• Profesor logiki w Bazylei

• Postępująca choroba psychiczna wynikająca z napadowych migren

Fryderyk Nietzsche

• Istotą człowieka jest wola mocy należąca do sfery popędów.

• Natura człowieka jest bowiem biologiczna.

Fryderyk Nietzsche

• Rozum i świadomość są wtórne.

• Potrzeby życia gatunku ludzkiego wytworzyły prawa logiki w chaotycznym świecie.

• W przyrodzie nie ma celu rozwoju.

• Nie ma Boga, który wyznaczałby cel.

• To człowiek jest aktywny, jest wartością twórczą. Tworzy sens własnego bytu.

Fryderyk Nietzsche

• Ewolucja nie sprzyjała istnieniu wybitnych jednostek. Prowadzi do triumfu jednostek przeciętnych.

• Istnieją jednak nadludzie, przez których przemawia wola mocy.

Fryderyk Nietzsche

• Autentyczny człowiek wyznacza sobie cel, do którego dąży wszystkimi siłami swego istnienia.

• Może odczuwać przyjemność nawet przy bólu fizycznym, gdy tylko widzi w tym swój cel.

• Nasza przyjemność w oglądaniu sztuk tragicznych to wysublimowane okrucieństwo.

• Wojna i wszelkie okrucieństwo są bardziej wartościowe od spokoju, bo stwarzają okazję do wyodrębnienia się jednostek wybitnych, które w czasie pokoju stapiają się z tłumem.

Fryderyk Nietzsche

• Współczucie i litość hamują siły życiowe, sprzyjają postawie bierności człowieka, który oczekuje pomocy z zewnątrz zamiast rozwijać samemu możliwości dawania sobie rady.

Fryderyk Nietzsche

• Istnieją dwie formy egzystencji ludzkiej:

• - PAN

• - NIEWOLONIK

Fryderyk Nietzsche

• Pan potwierdza się samodzielnie, przez afirmację swego istnienia.

• Moralność jest uczuciem mocy i przelewającej się pełni. Wtórnie przeciwstawia się temu, co jest mierne.

• Angażuje się w negację wtórnie, jako rezultat. Pan mówi: „Ja jestem dobry, a ty zły", wychodząc od afirmacji, a niewolnik stwierdza: „ty jesteś zły, a więc ja jestem dobry", wychodząc od negacji.

• Pan ma poczucie niezależności od innych ludzi, swej pełni i samowystarczalności.

Fryderyk Nietzsche

• Istotą niewolnika jest resentyment wywołany poczuciem doznawanej krzywdy. Jest to nienawiść, pragnienie zemsty, któremu towarzyszy świadomość własnej niemocy.

• Owocem tego jest moralność chrześcijańska z jej gloryfikacją pokory.

• Swą bezsilność równoważy przypisywaniem winy drugiemu. Jest to człowiek wiecznych pretensji.

• Aby czuć się dobrze musi się przekonać, że drugi człowiek jest niegodziwy.

• Szczęście pojmuje jako spokój, odpoczynek, ospałość. Chce, aby się o niego troszczyć.

Fryderyk Nietzsche

• Poprzednie filozofie starały się wyeliminować przypadek z życia człowieka. Przypadkowość niesie bowiem w sobie niebezpieczeństwo.

• Nadczłowiek nie boi się go. Nie będzie się on odwracał od empirycznej rzeczywistości ze wszystkimi jej niebezpieczeństwami. On będzie je przetwarzał.

Wolność

Wolność

• Wolność jest domeną woli.

• Ma ona sens jedynie gdy może wybierać, zatem gdy jest wolna.

Woność

• Czym jest?

Wolność

• OD… od przymusu, od bólu – wolność negatywna

• DO… do czynienia tego czy tamtego – wolność pozytywna

Wolność

• W koncepcji chrześcijańskiej jest podstawą etyki heteronomicznej

• Św. Augustyn mówił o wolności danej od Boga, nie ograniczonej niczym poza fizycznością.

• Ale wolność ta była podstawą nagrody lub kary

Bo wolność to…

… odpowiedzialność

Egzystencjalizm

• Soeren Kierkagaard

• Nie ma żadnej adekwatności pomiędzy tym, czym ja jestem, a wiedzą o tym, jaką inni mają o mnie - są to sfery niewspółmierne.

• Bo egzystecja jest transcendencją.

• Jest to wynikiem wolności.

• Wolność wiąże się lękiem przed wyborem.

Kierkegaard

• Jaki jest cel życia człowieka?

• Dokąd zmierzamy?

• Jaki jest sens instnienia?

Kiekegaard

• Cel życia człowieka jest nieznany

• Człowiek zmierza do śmierci.

• Życie jest absurdalne.

Kierkegaard

• Człowiek w swym lęku zwraca się ku Bogu, gdzie chce odnaleźć nadzieję.

Kierkegaard

• Typ religijności A:

• Religijność pokazowa, obrzędowa, podszyta pewnością, bo odnosząca się jedynie do nakazów i zakazów boskich – nie wchodząca w prawdziwą relację z Bogiem.

• Religijność B

• Religijność prawdziwa, wchodząca w relację z Bogiem, a zatem ukazująca i pogłębiająca absurd ludzkiego istnienia, bowiem ukazująca rzepaść pomiędzy nami a Bogiem.

Jean Paul Sartre

• Człowiek różni się od rzeczy tym, iż ma świadomość własnej świadomości.

• Nie jest rzeczą, ale tylko sam dla siebie.

• Dzięki temu ma świadomość własnej wolności.

Jean Paul Sartre

• I lęk przed tą wolnością, która jest dla człowieka jednocześnie darem i przekleństwem.

Sartre

• Wolność czyni człowieka człowiekiem, czyli…?

• …Czyli nie wiadomo kim.

• Człowiek jest możliwy do określenia jedynie jako rzecz.

• Na dodatek…

…Człowiek jest tym, kim nie jest

Henryk Bergson

1859 - 1941

Henryk Bergson

• Jeśli chcemy poznać samo życie, musimy wczuć się w jego rytm.

Henryk Bergson

• 1.JA głębokie - jest to życie, któremu przysługuje wewnętrzne trwanie.

• 2.JA powierzchniowe - które dotyczy życia zewnętrznego.

Henryk Bergson

• Życie bezpośrednie, wewnętrzne tworzy JA głębokie. Jest to autentyczne, niepodzielne życie jednostki. Głębokie JA odsłania się w swej czasowości strumienia przeżyć tylko intuicji.

• JA głębokie nie jest ujmowane przez rozum, ponieważ ten ujmuje rzeczywistość w sposób statyczny

Henryk Bergson

• JA powierzchniowe jest przeciwieństwem JA głębokiego. Jest to suma przeżyć rozdzielnych, kolejno po sobie następujących. JA powierzchniowe zostaje ukształtowane przez oddziaływania zewnętrzne, opinie, konwenanse. etc. Jest poznawalne przez intelekt.

Henryk Bergson

• Istotą zaś życia jest jego płynność, zmiana, ale ciągła, niepodzielna, nie dająca się ująć w ramy.

• ELAN VITAL – Siła Życiowa

Henryk Bergson

• Gdy odwołujemy się do poznania intelektualnego, niszczymy ruch. Nie ma tam bowiem ruchu, ale jest suma statycznych stanów. Zmiana, ruch jest autentyczną cechą życia świadomości. Poznanie intelektualne nie chwyta ruchu.

Henryk Bergson

• Mamy zdolność do uprzedmiatawiania, albowiem jesteśmy silnie związani ze środowiskiem zewnętrznym. Momenty trwania jawią nam się jako zewnętrzne wobec siebie, a rezultatem tego jest tworzenie fikcji.

Henryk Bergson

• Główny nurt życia wewnętrznego stanowi jedność. JA głębokie to nasze postrzeżenia, uczucia, wzruszenia o niewyraźnych zarysach. Nie możemy ich poznać intelektualnie. Nie dają się wyrazić słowami, mową, bo niszczymy ich ustawiczne stawanie się, uprzedmiatawiamy je.

• Słowa wyodrębniają z uczuć oddzielne elementy: słowa, pojęcia. Intelekt izoluje uczucia. Poprzez werbalny opis uczuć odbieramy im ruch i tworzymy cienie. Odnosi się to też do myśli w stanie pierwotnym.

Henryk Bergson

• Gdyby pogląd, którego bronimy był zakorzeniony w JA powierzchniowym nie bylibyśmy zaangażowani w swoje ideały. Jest więc jasne, że musi on sięgać JA głębokiego. Takie zaangażowanie świadczy o przenikaniu myśli. Do wewnętrznie zorganizowanych stanów świadomości Bergson nie zalicza myśli „unoszących się po powierzchni”, oraz myśli przyjmowanych jako gotowe.

• JA głębokie jest twórcze w przeciwieństwie do JA powierzchniowego. Wolność, wolna decyzja to wpływ całej duszy.

• Poznanie intelektualne deformuje istotę ruchu, ale wyrasta z potrzeb praktycznych, możemy bowiem działać w sposób celowy. Przypomina to trochę filozofię Nietzschego, mózg, intelekt to narzędzia adaptacji. Służą tylko potrzebom praktycznym.

Henryk Bergson

• Bergson mówi, że tradycyjne ewolucje twórcze popełniały błąd. Celowość przenoszono na świat wewnętrzny. Następowała antropomorfizacja - to, co ludzkie przypisywano przyrodzie.

• Ewolucja to nieprzerwany wytrysk nowości. Bergson mówił: „Rozumiemy przeszłość a tworzymy zwróceni ku przyszłości”. W trakcie tworzenia nie możemy przewidzieć co się wyłoni. Patrząc naprzód nie wiemy co będzie.

Religijność

Homo religiosus

• Poszukuje swych głębokich korzeni, ale w niebie.

• Dąży do poznania absolutu.

• Jego potrzeby wyrastają z konfrontacji

Dlaczego wierzymy w Boga?

Po co wierzymy w Boga?

Konfrontacja

• Ze światem – nieograniczone a ograniczone

• Z czasem – wieczność a skończoność

• Z bytem – stałość a zmienność

Filary religii

• Eschatologia

• Struktura aksjologiczna

Religijność

• Może mieć charakter:

• Formalny

• Duchowy

• Mistyczny

MISTYCYZM

• Trudno wskazać jednoznaczną definicję mistycyzmu

• Polega na uwewnętrznieniu przeżyć duchowych, w tym religijnych.

HOMO MYSTICUS

• Popada w konflikt ze społecznością, która oczekuje konformizmu

• Potrafi jednak zachowywać prawdziwą moc religijną, która przeciwstawia się dogmatyzmowi i schematyzmowi

Mistycyzm

• Jego istotą jest przekonanie o niezapośredniczonym kontakcie z bóstwem

• Dążenie do zjednoczenia z Bogiem

Mistycyzm

• Może mieć też charakter pozareligijny, gdy człowiek pragnie zanurzyć się w swej duchowości i poszukać istoty własnej egzystencji.

• Niektórym pomagają w tym środki halucynogenne

Mistyka ekstatyczna

• Ex-tasis, czyli „być poza sobą”.

• Adept pragnie przekroczyć granice czasu i przestrzeni; chce odkrycia głębokiej tożsamości z kosmosem, naturą, całością.

• Przeżywając boleśnie ograniczoność swego bytu – zamknięcie we własnej skórze odczuwa głębokie pragnienie powrotu do pierwotnej jedności, która zawiera w sobie nadzieję jakiejś pełni.

• Określa się terminem pan – en – henizm – „wszystko jest Jednym”. Nie należy mylić tego z panteizmem, który oznacza, że wszystko jest Bogiem.

• Boska rzeczywistość w pan – en – henizmie nie jest opisywana w kategoriach osobowych, lecz raczej jako ponadosobowa rzeczywistość absolutna niosąca nadzieję ponownego wchłonięcia cząstki, jaką jest człowiek, aby umożliwić mu powtórne wejście do tej pełni.

Mistyka instatyczna

• in-stasis –„wejście w głąb, wejście w siebie”.

• Ma charakter monistyczny - rzeczywistość jest jedna, a to co postrzegamy jako byty realne, to w gruncie rzeczy złudzenie.

• Droga do wyzwolenia i osiągnięcia pełni wiedzie poprzez wejście w głąb, odkrycie pewnej duchowej tożsamości.

• Moje prawdziwe „ja” nie jest „ja” psychologicznym. Podmiotem moich uczuć, myśli i działań jest coś głębszego, co Anglicy określają jako self, a Niemcy jako selbst. W języku polskim używano terminu „jaźń”.

Mistyka dialogiczna

• Rozwija się na gruncie osobowego pojmowania Boga.

• Stanowi odzwierciedlenie relacji osobowej z Bogiem

Filozofia dialogu

Filozofia dialogu

• Jest reakcją na oświeceniowy racjonalizm, ale ma też korzenie głębsze.

• Tradycyjna filozofia mówi: JA JEST

• Filozofia dialogu mówi: JA JESTEM

• Realizuje się w doświadczeniu pomiędzy JA i TY ludzkim i boskim.

Filozofia dialogu

• Martin Bubber

• Emanuel Levinas

Filozofia dialogu

• Bóg, człowiek i świat są dane jako przejaw miłości Boga, która realizuje się w rozmowie.

• Filozofia dialogu nie oznacza konieczności istnienia drugiego, gdyż dialog nie wykracza poza wnętrze.

Człowiek wobec innego człowieka

• 1.Relacja pomiędzy JA i TY (personalistyczna).

• 2.Odniesienie się JA do TO. Ja kieruje się ku przedmiotowi wyodrębnionemu z innych. TO stanowi instrument, jakim można się posłużyć dla określonego celu. Ludzie i rzeczy są przedmiotem doświadczenia, poznawania i użytkowania.

• Relacja wobec Ty nie musi dotyczyć człowieka.

• Można również podmiotowo traktowac przyrodę.

• Współczesna cywilizacja jest zinstytucjonalizowana. TY nieustannie przechodzi w TO.

• Przez każde pojedyncze TY prześwieca TY boskie.

• Człowiek zamiast światem chce zajmować się Bogiem, ale jest to błąd, wtedy bowiem człowiek umieszcza Boga jako TO w przedmiotowości.

• Uprzedmiotowieniem Boga jest teologia. Bóg winien pozostawać tylko cichą obecnością. Owe słowa obecności Boga brzmią: „Jestem, który jestem”.

• Sens życia nie powinien być interpretowany, ale czyniony.